Morgunblaðið - 15.07.1967, Qupperneq 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 15. JÚLÍ 1967
Fjölhæfur
MÖRG undanifarin ár hafa birzt
lanigir naif'nali'star yffir þá, er
vierðir hiafa þótit að hilijóta styrkii,
eða srvdkölilluð iis'tama'nnaiiaiun.
En meðal þeirra hólpnu hief ég
al'driei rekizt á maifnið': Jónas
Jalkobsson myndlhiaggvard. Jónas
hefur þó U’nnið að list sdnni hér
heima í þrjiátiíu oig fimim ár, oig
með þeim ágætuim, að hainn er
lönigu þj'óðkun.nur, þó fjöbniðllun
artækin haf,i l'ítið getið hans, og
sltéttarbræðnr h.ans ekki feitletn-
að n.afm. hans' eða baildið því sér-
stalklliega á Lofti. En vierkin tala,
Köggmyn'dir Jónasar, er sfciiipta
tuguim, eru staðaettar víðsvegar
uim Laindið. Þær hafa. kynnt iásita-
manninn þjóði'nni, ag sú kynn-
ing gdieymist ekki, þó kynstóðir
fari og .aðrar komi. Alþýða
manna kann að meta þesisi
niefndlu listaverk og sennilliega
liistdómarar einnig, þó þeir fari
diúl't með.
Ég ætlla mér ekki þá dul, að
leggja neinn óyggj.and'i dóim á
Mstaverk Jónasar Jakobsson.ar,
enda mundi sá dómur eðlilega
lítills'verður að mati viður-
taenindra liistdóm'ara, eð.a annarra
haöfra m,anna till sllkra htatá.
Ég V'il' aðleins Beitast vilð að vekja
atþygli þeirra, er iesa þessar l!m-
ur, en hafa ekfci enn kynnst
Jónaisd J.akobseyni, eða verfcuim
hans, til að forvitnaiSit nú um
þau, og meta, hyer efitir sinni
haefini og ffiis'tisimiefck..
Jónas J.aikobsison hiefu,r haflidið
tvær s’jállifstæðar sýningar á
verfcuim sínum hér í Reykj,avík,
en auk þess tekið þátt í sýnirng-
uui með öðrum Mstaimönnuim.
En fram yfir það he'fur hann
forðazt að „auglýsa“ list sdnai,
eða. láta aðr.a hallda henni á iofti,
í r.i.tum eða ræðum. Þessi mikl'a
hlédrægn.i lfetama'nnsins mum
vera mieginorsök þess, að úthdiut-
listamaður
unarihaifar listam.annaiiauna. bafa
ekki teifcið hamn á skrár sínar.
Hann s.ótti eitt sáran um náms-
styrik, en var synjað, og síð.an
ekiki hreiift styr’kbeiðni. Bæna-
skrár geta vafaiaust verið liisita-
verk, hvað snertir stíl o<g sann-
færamdi rík, en Jónas JakO'bsson
hefur aiidrei hneigzt að dlikri lilsit
siköpun, Svo kuinruur höggmynd-
ard sem Jónas er, búinin að starfa
tuigi ára að iistsiköpuin sinni og
gerit fjölda. mynda, srvo sem fyrr
getur, á barnn að verá undanþeig-
inn því að sienda árlte’ga bæna-
sifcrá u/m listiamaranaisfyrk. Verk
hans. tala sikýru miáli,
Ég vii vagna þeirra, er mimna
til þiefckja, geta nofckurra ævi-
atriða listama'nnsins og fiárria
drátta í liistfierli hairas: ,
Jónas er faðddur á Bfliömdiuósii
5. raóviember 1909, soraur Guð-
nýjar Hjartardóttur og Jafcöbs
Gísl.a*sonar. Voru þau h.jón af
góðum ættuim í Húnaþirugi, góð-
um haafiieikum búin og rómuð
að duignað’i. Jaikob var þjóðlha.ga-
smiður.
Þegar á bemsfcuárum Jóinasar
vöktu teikningar hans. atfliyigli
þeirra er sáu, ctg noktourt skyn
báru á sflikit.
Átján vietra yfirgaf Jónas
hieimaiairinn. Pór hann tö Rejflkja
vSkur. Dvaildi vetrartím.a við
raám hjá Rífcharði Jónssyn
myndhöggvarai, en hvarf til al-
mennrar vinnu næsita suimar.
Fa.rareyrir var þrotinn, Næs’ta
vefur sltundaði Jón.as raám hjá
Eiraari Jómssyni myndhöggvaira.
Fór meisitaxinn iofiiegiuim orðium
uim hæffiflieika Jónasar, oig gaif
honum ágæt meðmæilá í vega-
raesfl, er Jónas s.igldí 1930, t.il
framlhaflidlsnáms í Ósló. Dvaldi
Jónais þa.r næsta ár við Kiunsit-
Afca'dlem,iuna. Að kuknu því námii
byrjaði hann sjáiflstaatt á 1‘iist-
Sjómaðurinn.
sfcöpun sinni, Jónas kom heim
til ísilarad's. árið 1932, ag set'tisf
fyr-st áð í Vestmann.aieyjum, oig
diváidi þair notokur ár. í Vest-
mannaieyjum kvænitiisit Jónas
1935, Guðbjörlgu, dótrtur Guðjóns
Hafliiðasonar útgerð.arm,annis og
fcomu hans, HuT.dóru Þiórðandótt-
UiT.
Þegar á fyrsfu árum sínum
hér hieitma gerði Jónais höggmynd
ir af ýmisium merfcum mönraum.
Nokfcr.ar þær myradÍT, eru á
Liistaiverkas.aíni ríkisins. Bfltir að
Jónais fJu'ttáis.t til Norðurlaindis
dvaldiisit hainn nakfcur ár á Ak-
ureyri, oig va.nn af kaippi að glerð
höggmynda. Á Akureyri oig um
Eyjaf'jörð eru eftir hann raær
þrír tuigk höggmynda 'aif rraerk-
urn bonguruim. Fyrsta myndin er
Jóraais gerði á Akuneyri er sitytta
aif hinni merku garðyrfcjiukonu,
frú Sohiöth, og sem prýðir
Skiemimtigarðinn á Akureyri. Þá
er og stór sitytta, „Landnemarn-
ir“, eilgn Akureyrarbægax. Þá
eru rmai. haggmyndirnar af Soiflf-
oníasi Þonkelssyrai á ætfarslióð
hans í Svanf aðardal, oig minnils-
merki Biólllu-Hjáílmairs að Bólu í
Blöradiuflilí'ð.
Síðan Jónas fiuttisit hingað til
Reýkj.avílfcur hefur hainn gerf'
mangar brjósitimyndir af kiuiran-
urn bongur'um hér.
Hér á Kihkj'UiS'aindi, við fisk-
verfcuiraairlhús Tryggva Ófeiilgsson-
;ar, getur að Mta risastóra högg-
miynd gerða aff Jón.asi Jakohs-
syrai. „Sjómaðiurinn“, svo heifir
myndin, er 2,60 m há og siteradiur
á tveggja metra háum stöpli.
Sjióm.a'ðurin.n heidur vaðsekn-
um Siiniuim uim vinstri öxl, en
spyirðubaind, filsifckippu, ber ha.nn
í haagri he'ndi. Han.n horfir hnröiss
um S'jónuim og djúpsky’gginium
sivip yflir heiimaaviðið, en þráiin
til hafisims vakir í vitund hans,
Iiaklka.r ag laðar. Þannig móttast
eflnið aif lífisivaka í höndiuim ldsta-
ma'nnisins.
í viinniusafl Jónas.ar á Hj'alla-
vegi 1, má sjá margar smáar
höggmyndir, siem móitaðar eru
efltir hugsmíð'uim lisfamainnisins,
eru þær faguriiega gerðar, og
siáiræn llisltavierk. Þá veikja oig
sérstaika athygii profiillmyndirn-
ar aí körlum otg konum, þær eru
svo faigurlega mótuð listaverk
að minna jaflnivel á Msf forn-
grískra meistara.
Þega.r tóm geflsit, tekur Jónais
pensildnin og málar, aðalteg.a
laindisiliag. Mállverkin sýn.a ís-
ienzíkit iands.la.g, fjölhr'eytnd þess
og fiegurð, ár og un-nir, fjö’ll ,og
flossa, og aiit það er siraertir
dýpsrt heitekyggna menn, er efcki
ha-fa l'átið blekkjast af anraar-
legri llí'flsistafnu (isima).
Eins otg getið hefur verið í
fréttum hóllt Jónas Jatao’bsson
Lisit'sýnin.gu á Blönduósd, er opn-
uð vair 4. júnfl s.l. Við opnun sýn«-
iinigarinn.ar fllntti Jón ísberg
sýsiluimaðiur ávarp og mælrti hann
m.a. á þessa leið:
„Ég þaiklk.a iiataimainmnum fyr
ir þann heiður, er ha>nn sýnir
ökk/ur hér, með að koma, og gjefia
okkur kosit á að sjá listaiverk
hans, og þakka honum einnig
fyrir þá raiusinarlegu og dýr-
mætu gjöf, siem hann íærir ætt-
arhéraðii sínu nú.
Húnaþimg hefur m.átt sjá mang
an góðain dreng flar.a burt, og
eyða kröfltum sínuim við að
byggj a upp ön.nur héruð eð.a
bæi. Mairgir hafa orðið þjóð-
frægir menn. Með því að fara,
fenigu þeir tækiflæri, sem ekki
var til -hiér.
Einn af þesisuim burrtifilúftu som
uim Húnaþirags, siem efcki heflur
gJeymit uppruna sínum, ag teliur
sig, með réttu eða römgu, eiiga
akiuild að gjaflda þeim stað, þar
sem hann siei’t barnisislkónium, er
lisit.amaður'inn Jónas J akohsson,
sem nú heiðTar þennan srtað,
mieð þ'ví að hallda hér Mstsýn-
ingu, og flæra barn.aiskólianum
hér höggmynd “
Tekjur liistamanna eru jaf'nam'
S'vipuliar sem sijávarafli. Jómae'
hefur að lítouim oflt l.iif.að við
þr'öngam kost með sína stócu
fjöl'slkyMu, en ekki var fcvart.að.
Huigs,jóna.forðiinn þrýtur efcki, og
andlegur þrosfci eflist, þó ýmiis>
veraidarigæð’i virðist í naum.ai3t.a
laigi Og Jóraais Ja/fcobsisoin hefur
geflið þjóð voriri fjár'Sijóð, siem
ekiki fyrnist.
Reykjaivík, 2. 7. 1Öi67.
Stgr. Daváðsson.
UmferÍarvandamálið
EITT af vaxandi vandamálum
nútímans er umferð fólks um
samgönguæðar j arðarinnar, og
þá fyrst og fremst á landi.
Erlendis leggja færustu sér-
fræðingar höfuð sín í bleyti til
umbóta, og eitthvað svipað ger-
ist víst hér á landi, en auk þess
standa íslenzkir Ieikmenn er-
lendum „stéttarbræðrum" sínum
þar framar, að þeir þykjast einn
ig hafa nokkuð til málanna að
leggja.
Ó, já, vissulega er það full-
komið vorkunnarmál, þótt við
leikmenn ræðum þessi mál, sem
okkur brestur þó þekkingu til
að leysa, því að hin tíðu og
stundum átakanlegu umferðar-
slys, og óttinn við þau ókomnu,
hrjá hverja hugsandi sál.
Þeir, sem ferðast hafla erlend-
is, mun hafa opnazt sýn yfir það
fádæma ófremdarástand, er rík-
ir hér á landi í umferðarmál-
um. Á gangstéttum í bænum er
engum umferðarreglum hlýtt:
Fólk víkur ýmist til hægri eða
vinstri, eða víkur alls ekki, held
ur raðar sér þvert yfir gang-
stéttina og hrekur þann, sem á
móti kemur, út á akbraut. Stund
um verða beinlínis árekstrar við
húshorn á gatnamótum á milli
gangandi fólks, sem mætist á
hraðri ferð. Algengt er að sjó
fólk standa kyrrt og ræðast við
á miðri gangstétt ,og jafnvel
helzt á götuhornum, án nokk-
urs tillits til umferðar.
Á sl. ári var hér í Reykja-
vík gerð virðingarverð tilraun
í nokkra daga, til að kenna
gangandi fólki og bílstjórum al-
þjóða umferðarreglur varðandi
merktar gangbr-autir, er liggja
yfir akstursbrautir. Árangur
varð allgóður í bili, en virðist
nú fara síþverrandi. Daglega
sjást bílstjórar hafa að engu rétt
gangandi fölks og gagnkvæmt.
Allur þorri bílstjóra mun þó
kunna umferðarreglurnar og
hlýða þeim, en því miður virð-
ast sumir, einkum meðal hinna
rosknu, ekki hafa fylgzt með
síðustu umbótum umferðarlag-
anna, því að ekki gruna ég þá
um að brjóta umferðarreglurnar
vísvitandi. Roskið fólk ekur yf-
irleitt gætilega, og bætir það
vissulega upp vankunnáttuna á
umferðarreglunum. Öðru máli
gegnir um yngstu bílstjórana.
Vafalaust hafa þeir lært og
kunna allar umferðarreglur, en
margir þeirra sýna svo vítaverð-
an glannaskap í umferðarreglur,
en bendir til þess, að þeir hafi
fengið ökuskírteinin nokkrum ár
um af flijiótt. Bf til viJUl mœrt.ti
venja þá af glannaskapnum með
nói@u ströragu efltiirllilt'i, en það er
eitt af því, sem ekki er gert. Kapp
aksturs-krókaleið frjam á milli
bifreiða í mikilli umferð er ljótt
og þó daglegt fyrirbæri á Sum-
um götum Reykjavíkur, t.d.
Hringbraut. Ég hefi haft fregnir
af nýútskrifuðum unglingum,
sem voru að æfa sig á því út
um land, að taka vegabeygjur
á tveimur hjólum. Vonandi er
þó slíkur leikur fágætur.
Erlendis hefi ég aðeins flerðazt
um 3 lönd, en þar só ég aldrei
börn. á alfaraleiðum nema í
fylgd rraeð fullorðnum. Hér í
Reykjavík eru börn á öllum
aldri að leik um götur borgar-
innar. Með tilliti til þessa má
segja, að börnin verði fyrir ó-
trúlega fáum slysum. En þau
ættu ekfci að koma fýri'r. Börnin
eiga sem sé alls ekki að vera á
götumum. Hér bíður stórrt vanda-
mál úrlausnar. Aða’lvandinn er
sá, að borgin er ekki þannig
skipulögð að hægt sé að ein-
angra börnin fyrir umferðinni,
en fæstir foreldrar hafa ráð á
barnfóstru til að gæta barnanna
að húsabaki, ef þau annars mega
vera þar.
Orsök umferðarslysa munu
oftast vera ölvun, of hraður
akstur eða hvort tveggja. Hér
gilda strangari reglur um áfeng
ismagn í blóði en í flestum öðr-
um löndum. Viðurlögin gegn
brotum virðast og vera ströng,
en þegar á reynir verður annað
upp á teningnum. T.d. eru
menn, sem misst hafa ökurétt-
indi ævilangt, náðaðir eftir 2
ár og fá þar með ökuréttindi
að nýju. Mér er ekki kunnugt
um, hversu margir hundraðs-
hlutar af þessum „ofanígjöfum"
hafa borið árangur. Hitt er vit-
að, að til er fólk með ókurétt-
indi, sem aldrei ætti að snerta
stýri á bifreið.
Hér hefur verið drepið mjög
lauslega á helztu brotaíamir um-
ferðarinnar, sem blasa við allra
augum. Niðurstaðan verður sú,
er kom fram í upphafi þessarar
greinar, að hér ríkir umferðar-
öngþveiti, sem útheimtir stranga
umferðarkennslu, er ekki má
slaka á, fyrr en skapazt hefur
umferðarmenning.
Nú, löngu eftir að lög um
hægri handar umferð voru sam-
þykkt og undirbúningur að
breytingunni er hafinn, er tekið
að hreyfa móbmælum gegn hægri
umferð. í tilefni þessa vil ég
leggja orð i belg.
Þess skal fyrst getið, að ég tók
bílstjórapróf árið 1936, en ók lít-
ið, þar til vorið 19415. Síðan hefi
ég ekið svo að segja daglega öll
sumur hvaðanæva um landið
(nema Vestfirði) og nokkuð að
vetrarlagi. Að vetrinum ek ég
flesta daga um'götur Reykjavík-
ur. í krafti þessarar reynslu,
leyfi mér að láta eftirfarandi
skoðanir í ljós:
Fram til vorsins 19,61 ók ég bif-
reiðum með stýri vinstra megin.
Á þessum tíma hefði ég senni-
lega verið hlutlaus í deilu um
vinstri eða hægri 'umferð. Síðan
vorið 1951, þar til í janúar sl.,
ók ég bifreið með stýri 'hægra
megin, én þá fékk ég mér bif-
reið með stýri vinstra megin,
eingöngu vegna væntanlegrar
hægri umferðar. Reynsla mín af
stýri hægra megin, hefur sem
sé sannfært mig um, að stýnð
á að vera vegarmiðju megin.
Það auðveldar verulega umferð-
ina hæði í bæjum ,.og á vegum
úti um land og fækkar árekstr-
uim. Þetta hlýtur að vera reynsia
allra þeirra, sem ekið hafa bif-
reið með stýri hægra megin hér
á landi. Öðrum er þetta hulið
mál, rétt eins og mér fram til
sumarsins 1961. Það er engin til-
viljun, að flestar þjóðir nota ein-
ungis (eða aðallega) bifreiðir
með stýri, er veit að vegarmiðju.
Svíar nota að vísu yfirleitt bif-
reiðar með stýri vinstra megin,
og þó er það talin orsök margra
slysa þar.
Ef ekki yrði tekin hér upp
hægri umferð, bæri því að taka
fyrir innflutning á bifreiðum
með stýri vinstra megin.
Stungið hefur verið upp á 'þjpð
aratkvæðagreiðslu um breyting-
ar frá vinstri til hægri. Nú hefu"
mikill meirihlu'ti atkvæðabærra
manna aldrei ekið bifreið og til-
tölulega fáir bifreiðastjórar hafa
reynslu af bifreið með stýri
hægra megin. Út frá þessum for
sendum, meðal annars, virðist
mér þjóðaratkvæðagreiðsla ekki
vera á rökum reist. Svíar höfðu
þjóðaratkvæðagreiðslu um aksf-
ursbreytingu hjá sér árið 1’9’55,
þar sem um 83% lýstu sig and-
víga breytingunni, en sú at-
kvæðagreiðsla var eðlilega að
engu höfð.
Gert hefur verið veður út af
væntanlegum kostnaði við breyt.
inguna. Ég ætla ekki að ræða þá
hlið málsins, enda þótt ég sé sann
færður um, að dýrara verði að
láta sitja við það, sem nú er.
Annars er kostnaðar'hliðin í mín
um augum aukaatriði. Aðalatrið
ið er, að greiða fyr'ir umferðinni
og jafnframt draga út umferðar-
slysum. Þetta er tæknifræðilegt
atriði, sem færustu sérfræðingar
verða að leysa.
Rætt er um, að vegna einangr
unar landsins sé ástæðulaust að
hverfa frá vinstri umferð, og er
jafnframt vitnað til Bretlands-
eyja. Nú er vitað, að fyrir síðari
heimsstyrjöld var mikið farið að
ræða um göng undir Erimarsund,
sem væntanlega hefur komið á
stað þeim umræðum, er stungið
hafa upp kollinum um breytingu
yfir í hægri umferð í Englandi.
Það mál mun ekki vera dautt.
En það er margt, sem kemur
til greina. Nokkuð er síðan að
hafnar voru tilraunir með farar-
tæki, sem gegna skal hlutverki
bæði flugvélar og bifreiðar. Mið
að við þá tæknibyltingu, sem
enn er í fullum gangi, mun eng-
in fjarstæða að ætla, að innan
fárra áratuga, ef ekki innan
fárra ára, verði þessi farartæki
orðin allútbreidd. Þegar þar að
kemur, v.irðist undarlegt, að ætla
þeim að víkja ýmist til hægri
eða vinstri eftir því, hvort iþau
eru ofar jörðu eða á.
Að endingu skal drepið á eitt
atriði í sambandi við umferð
bifreiða, sem ég hygg að skipti
meira máli hér á landi en í flest-
um öðrum löndum, en heyrist
þó aldrei rætt: Það er liður bif-
reiða. Hér á landi munu vera
misja’fnara og verra skyggni fyr
ir ökumenn en víðast annars
staðar. Nú er breytilegt, eftir
skyggninu, hvaða litur sést
greinilegast, en rauðiur litur
mun sjást jafnbezt í hvaða
skyggni sem er.
Ég hygg það mundi forða
mörgum árekstrum, bæði í bæj-
um og úti á vegum landsins, ef
allar bifreiðir væru annað hvort
alrauðar eða efri hlutinn rauður
en sá neðrÍB'með öðrum lit, t.d.
hvítum. — í samhandi við 'þetta
verður að sjálfsögðu engum
þvingunarráðstöfunum beitt, en
hér er þessa getið til leiðbein-
ingar þeim, er allt vilja gera ti’.
þess að forðast slys.
Ásgeir L. Jónsson.
plovBunlííaMt>
RITSTJÓRN • PRENTSMiOJA
AFGREIÐSLA»SKRIFSTOFA
SÍIVII 10*100