Morgunblaðið - 17.08.1967, Side 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 17. ÁGÚST 1987
'Útgefaiidi:
Framkvæmdastjóri:
Œtitstjómr:
Ritstjórnarfulltrúi:
Auglýsingat:
Ritstjórn og afgreiðsla:
Auglýsingar:
1 lausasölu:
Áskriftargjald kr. 105.00
Hf. Árvakur, Reykjavík.
Sigfús Jónsson.
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6. Sími 10-1100.
Aðalstræti 6. Sími 22-4-BO.
7.00 eintakið.
á mánuði innanlands.
SKÓGRÆKTARSTÖÐ-
IN Á MÓGILSÁ
að var hátíðleg stund þeg-
ar Haraldur ríkisarfi
Noregs vígði skógræktarstöð-
ina að Mógilsá í Kollafirði í
fyrradag. Þessi rannsóknar-
stöð, sem leggja mun nýjan
og traustari grundvöll að vís-
inda- og rannsóknarstarfi í
þágu íslenzkrar skógræktar
er gjöf frá norsku þjóðinni.
íslendingar eru innilega þakk
iátir Norðmönnum fyrir
þessa gjöf. Norðmenn hafa
á undanförnum árum veitt
okkur stórmyndarlega aðstoð
í skógræktarmálum. Ber í
því sambandi sérstaklega að
nefna heimsóknir fjölda Norð
manna, sem vinna hér ár
hvert að gróðursetningu
skóga. Um þessar mundir eru
staddir hér 70 Norðmenn sem
gróðursetja þúsundir trjá-
plantna. Hitti Haraldur rík-
isarfi þetta fólk austur í Ár-
nessýslu í gær.
f ræðu þeirri, sem Harald-
ur ríkisarfi flutti við vígslu
Mógilsárstöðvarinnar gerði
hann íslenzkt skógræktar-
starf að umtalsefni. Komst
hann þar meðal annars að
orði á þessa leið:
„f upphafi var skógræktar-
starfið tiltölulega í litlum
mæli, m. a. vegna þess að
ekki var vitað hvaða trjáteg-
undir ættu bezt við, né held-
ur hvaða staður væri hentug-
astur til skógræktar.
í Noregi hefur lengi verið
við margvíslega erfiðleika að
etja eftir að skógræktarstarf
hófst þar. Ég veit að þessu
var líkt farið hér á landi, en
þrátt fyrir andstreymi hefur
skógrækt aukizt þannig að nú
eru settar niður plöntur —
barr- og lauftré á all stórum
svæðum ár hvert. Þetta er
ekki sízt að þakka kunnáttu-
samlegri og dugmikilli for-
ustu. Ég er þess fullviss, að
menn hafa fundið þörf fyrir
auknar rannsóknir í skóg-
ræktarmálum, sem yrðu til
þess að greiða úr vandamál-
unum, ekki sízt á sviði líf-
fræðinnar.
Þegar unnt er að byggja á
eigin rannsóknum, stöndum
við á traustari grundvelli,
einnig á sviði skógræktar.
Það virðist því vera sjálf-
sagt og eðlilegt að íslending-
ar noti þjóðargjöfina til þess
að reisa skógræktarstöð."
íslenzka þjóðin þakkar
Haraldi ríkisarfa fyrir hlý-
leg orð í garð skógræktarinn-
ar hér á landi. íslendingar
vita nú að á grundvelli vís-
inda og þekkingar er hægt að
rækta skóg í þessu norðlæga
landi. Vantrúin á íslenzkri
skógrækt er að hverfa. Að-
eins örfáir úrtölumenn hafa
allt á hornum sér gagnvart
henni. Hannsóknar- og vís-
indastarfið að Mógilsá mun
leggja nýjan og traustari
grundvöll að skógræktar-
starfi íslendinga í framtíð-
inni.
HEILBRIGÐ SÁL
í HRAUSTUM
LÍKAMA
Ueilbrigð sál í hraustum lík-
“ ama er gamalt og gott
spakmæli. íþróttirnar eru tví-
mælalaust ein leiðin til þess
að ná því marki. Þess vegna
er ástæða til þess að fagna
því að íslenzk æska stundar
íþróttir í stöðugt vaxandi
mæli. Aðstaða hennar til
íþróttaiðkana hefur einnig
batnað verulega á undan-
förnum árum. Byggðar hafa
verið margar fallegar og
glæsilegar sundlaugar víða
um land, íþróttahús hafa
verið byggð við marga skóla
og útileikvangar gerðir í
flestum stærstu kaupstöðum
íandsins og víðar um land.
Hér í Reykjavík hefur sér-
stök áherzla verið lögð á að
búa vel í haginn fyrir íþrótta-
æskuna.
Óhætt er að fullyrða að
unga fólkið verji ekki frí-
stundum sínum í annað betra
en íþróttaiðkanir.
íþróttakeppnir sumarsins
sýna að þátttaka æskunnar
í íþróttunum er mikil og al-
menn hér á landi. Margir ís-
lendingar hafa náð ágætum
árangri í íþróttagrein sinni.
Varhugavert er þó að miða
gildi íþróttanna eingöngu
við met í einstökum grein-
um. Þó að það gleðji okkur
íslendinga þegar landar okk-
ar standa sig vel á innlendum
eða erlendum íþróttaleik-
vangi hefur það út af fyrir
sig ekki meginþýðingu. Hitt
er miklu þýðingarmeira, að
æskan njóti íþróttanna til
þess að herða hreysti sína og
líkamsþrótt.
En ekki eru allar íþróttir
jafn vænlegar til þroska og
heilbrigðis. Það er okkur ís-
lendingum t. d. til sóma að
hafa fyrstir þjóða bannað
iðkun hnefaleika með lögum.
Raunar má segja að þar sé
naumast um íþrótt að ræða.
Er nú svo komið að ýmsar
aðrar þjóðir, m. a. Norður-
landaþjóðirnar eru farnar að
hugleiða að banna hnefaleika.
BYLTING YFIRV0FANDI
I TANNLÆKNINGUM?
Vísindamenn í U.S.A. segja lausn
tannskemmda skammt undan
eftir Alton Blakeslee
New York,
(Associated Press)
FYRIR hundrað árum keyptu
ríkir menn stundum annarra
manna tennur. Það var þá
alheilbrigð tönn, sem tann-
læknirinn dró úr seljandan-
um og setti í skarð í gómi
kaupandans í stað framtann-
ar eða jaxls. Því miður ent-
ust aðkeyptar tennur aðeins
nokkra mánuði í hæsta lagi.
Um sex þúsund árum áður,
gerði auðugur Kínverji sömu
tilraun með svipuðum
árangri.
En nú er framfarastökk í
vísindarannsóknum í Banda-
ríkjunum að koma af stað al
gerri byltingu í tannlækning-
um. Árangur þessara rann-
sókna verður sennilega:
1) „Tannbankar“, þar sem
festa má kaup á heilbrigðum,
lifandi tönnum.
2) Bóluefni til að varna
tannskemmdum. Vísindamenn
eru þegar búnir að finna
ákveðnar sýklategundir, sem
virðast valda tannskemmd-
um.
3) Ný eða fullkomnari
verndarefni samsett úr flúor
o.fl. (tannkrem, skolefni og
efni sett í drykkjarvatn), sem
seinka munu tannskemmd-
um um 50 til 80% frá því
sem nú gerist.
4) Áhrifameiri varnir og
lækningar við gómbólgum og
sjúkdómum, sem herja kring-
um tennurnar og skemma
gómvef og beinvef og eru að-
alástæðan fyrir því, að fólk
missir tennur sínar eftir 35
ára aldur.
„Tannlækningum er að
vaxa fiskur um hrygg og þær
að verða að sannri vísinda-
grein í þágu heilbrigðis mann
kynsins", segir dr. Robert J.
Nelsen, talsmaður Tannsjúk-
dómarannsóknarstofnunar
Bandaríkjanna, sá maður, sem
fann upp fyrsta nothæfa tann
borinn með vatnskælingu. Nú
hafa rannsóknir í tannlækn-
ingum tekið undir sig stökk,
vegna samvinnu vísinda-
manna af ýmsum sérgreinum,
— líffræðinga, efnafræðinga,
eðlisfræðinga, sýklafræðinga,
málmfræðinga, krystallafræð
inga o.fl. auk tannlækna. Á
þessu ári er unnið að um
3,700 áætlunum eða verkefn-
um í rannsóknum á tann- og
munnheilsu í Bandaríkjunum
einum. f þessum rannsóknum
kennir geysimargra grasa.
Kuðungar koma víða við
sögu. Þessi dýr gefa frá sér
vökva, sem harðnar í vatni og
myndar ótrúlega haldgott lím
efni, eins og allir sjómenn
vita. Með því að komast að
leyndarmálum kuðungsins,
vonast vísindamenn til að
geta framleitt límefni, sem
haldizt ævilangt og varni því,
að skemmd myndist undir
fyllingum. Sennilega má
finna svipuð efni í fyllingam
ar sjálfar eða til verndarhúð-
unar á tönnum, sem endast
mundi alla ævi.
Uppfinningar dr. George C.
Paffenbargers, sem lengi hef
ur fengizt við rannsóknir á
vegum Ameríska tannlækna-
sambandsins, lofa góðu um
endingarbetri gervitennur.
Hann og aðstoðarmenn hans
hafa tekið að nota silane-lím
til að festa postulínstenur við
acryl- (plastefni, sem notað
er bæði í tennur og góma)
Tilraunir hafa leitt í
ljós, að með þessu verða tann
garðarnir sterkari, og matar-
agnir og bakteríur setjast
ekki inn á milli tanna og
góms. Með þessu getur einnig
horfið út sögunni þörfitn fyr-
ir gulblöndu í brýr til að
festa framtennur og þannig
sparað fólki stórfé.
Sá draumur, að fá lánaðar
lifandi tennur, er driffjöður
rannsóknarstarfsemi á mörg-
um stöðum í Bandaríkjunum,
meðal annars í lækningadeild
Tannsjúkdómarannsóknar-
stofnunarinnar, sem er undir
stjórn dr. Harolds R. Stan-
leys.
Sjúklingar, sem bjóða sig
fram, gera þessar rannsóknir
mögulegar. Þeir gefa leyfi til
að draga úr sér tennur, sem
hvort sem er hljóta að detta
innan skamms vegna góm-
sjúkdóms eða af öðrum or-
sökum. Tennurnar eru hreins
aðar og síðan settar aftur á
sama stað i gómdnn.
Fyrst eftir að tönnin hefur
verið sett í aftur, vex beinið
ört kringum tannrótina og
fesir hana, en eftir svo sem
níu mánuði, losnar tönnin aft
ur og dettur úr, að sögn dr.
Stanleys. Rannsóknirnar
stefna fyrst og fremst að því
að komast að, hvers vegna
beinið ’hættir aftur að vaxa.
Kannski, segir dr. St.anley,
mætti gefa tönnunum ein-
hverja sérstaka efnafræðilega
meðferð, sem örvaði beinvöxt
inn og gerði hann varanleg-
an, þannig að tennurnar hald
ist áfram á sínum stað.
Þessar atthuganir kunna
einnig að hjálpa til við að
finna orsök þess, að líkam-
inn berst gegn öllum lifandi
vefi, sem tekinn er úr öðr-
um einstaklingi, hvort sem
um er að ræða nýra, tönn eða
Finna verður ráð við þessari
andspyrnu, áður en „tann-
húð. Líkaminn bregzt við
slíku eins og innrás sýkla.
bankar" verði tímabærir.
Verið er að finna svör við
því, hvað skeður í tönn, með
an á borun stendur eða þeg-
ar vissar tegundir fyllinga
eru settar í hana, í rann-
sóknarstofu dr. Stanleys með
nákvæmum athugunum á
heilbrigðum tönnum í sjálf-
boðaliðum.
Þá er búið að finna upp
tæki til að finna tannskemmd
Framh. á bls. 16
Hefur fordæmi íslendinga í
þessum efnum vakið athygli
víða um lönd.
Nauðsyn ber að halda
áfram að bæta aðstöðu ís-
lenzkrar æsku til íþróttaiðk-
ana. Víða vantar íþróttahús
við skóla og aðstaða til iðk-
unar knattspyrnu og sunds
þarf einnig að batna. Að
þessu er verið að vinna víðs-
vegar um land og á nauðsyn
þess ríkir fullur skilningur.
íþróttirnar gegna mikilvægu
hlutverki í uppeldismálum
þjóðarinnar.
ÁTÖKIN í KÍNA
rnest bendir nú til þess að
borgarastyrjöld geisi í
raun og veru í Rauða Kína.
Menningarbylting Mao-Tse
tung hefur ekki megnað að
bæla niður andstöðuna gegn
kommúnistastjórninni í Pek-
ing. Fregnir berast stöðugt af
uppreisnum og blóðugum
bardögum víðsvegar um
landið. Óánægja bænda og
verkamanna verður stöðugt
magnaðri. Er nú svo komið
að Peking-stjórnin viðurkenn
ir að eitt af meginverkefn-
um kínverska hersins sé að
koma í veg fyrir verkföll eða
berja þau niður.
Fregnum vestrænna og
rússneskra fréttamanna ber
saman um það, að mikil og
vaxandi ólga ríki víðsvegar
um landið. Mao-Tse tung og
klíka hans hafi alls ekki náð
því takmarki, sem þeir hugð-
ust ná með „menningarbylt-
ingunni“. Þvert á móti ríkir
vaxandi fjandskapur almenn-
ings í garð Maos og formanns.
Hin taumlausa persónudýrk-
un sé orðin hlægileg og er-
indrekum Maos sé tekið með
kulda og fyrirlitningu víðs-
vegar um land.
Annars er erfitt að vita
nákvæmlega um ástandið í
Kína. En veggspjöld „menn-
ingarbyltingar“-manna og
sjálf málgögn Peking-stjórn-
arinnar gefa þó greinilega til
kynna að Mao formaður og
klíka hans eru uggandi um
aðstöðu sína. Framleiðslan
dregst saman af völdum
óstjórnarinnar og víða ríkir
skortur, sem jaðrar við hung-
ursneyð.
Þannig er þá ástandið í
Rauða Kína undir forustu
kommúnista.
Mjög er áberandi hve tónn-
inn fer stöðugt harðnandi í
málgögnum Sovétstjórnar-
innar í garð Maos formanns
og kínverskra kommúnista.
Er það skoðun ýmissa, sem
vel þekkja til, að naumast
geti liðið á löngu unz til
stjórnmálaslita komi milli
stjórnanna í Moskvu og Pek-
ing. Hafa þessar skoðanir
styrkzt við framkomu Kína
kommúnista í garð rússnesks
skips og áhafnar þess nýlega.