Morgunblaðið - 02.09.1967, Qupperneq 15

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 2. SEPT. 1967
15
- KANADA
Framlh. aif bls. 13
Jónsson, forstjóri, og Lauga
Thompson, ráðskona, ásamt um
60 vistmönnum, flestum af ís-
lenzkum ættum.
Ég tek tali Þorleif HaUgríms-
son, ættaðan úr Dalasýslu. Hann
er að verða 82 ára igamall og
kom vestur árið 1888 með móður
sinni.
— Það var er'fitt, en við kom-
um nú lika frá erfiðum aðstæð-
um heima, segir hann. Þau mæðg
in settust fyrst að í Winmipeg, en
héldu svo norður til Mikleyjair,
nyrztu 'byggðar í Nýja íslandi og
þar ólst hann upp í íslenzku um-
hverfi. Þau komu til Mikleyjar
í febrúar, ferðuðust é uxasleða
frá Winnipeg. Það tók tvær vik-
ur, segir Þorleifur. Nú má fara
það á tveimur tírmurn. Þetta var
í iháskammdeginu snjóaveturimn
1888 og aðeins Indiíánabrautir
meðfram vatninu.
— Voru Imdíánarnir óvinveitt-
ir?
— Þveröfugt, segir Þorleifur.
— Við lentum aldrei í kasti við
þá. Mér er sagt að Indíiánarnir
hafi reynzt íslendingum mjög
vel þegar Stóra-bóla herjaði
skömmu eftir að þeir settust hér
að. Þeir höfðu meiri kunnáttu
til að bjarga sér. Það var nóg af
dýrum í skógimum og fiski í
vatnimu og þeir kunnu betur að
ná veiðinni og fiska niður um
ís. Það voru aldrei mein vand-
ræði með Indíánana. Þeir eru
engir ófriðarmenn.
Þorleifur féklkst sjálfur lengí
við útgerð á Winnipegvatni.
— Fór að baslast við þetta,
segir hann. — Veiðin var býsna
mikil i vatninu, en iðulega var
verðið lágt. Á þeim tíma var
fis'kur ekki mjög þekktur og fá-
menni hér. Fiskivötn var líka
víða að finna. Fyrst voru notuð
seglskip til veiðanna. Seinna
komu í bát'ana gasvélar. Fiskur-
inn var svo fiuttur með dráttar-
báfcum til Selkirk. Áður var hann
frystur með salti og ís á stöðun-
um, en ekki þurrkaður nema
fyrir heimilin. Nú er hann. seld-
ur nýr og frystur eftir að hann
kemur á áfangastað. Ég htafði
ekkli neina stórútgerð á ykkair
mælikvarða, segir Þorleifur, —
um 100 manns á ýmsum 'bátum.
Leifur Hallgrímsson, sonur
Þorleifs, sem er lögfræðinguir í
Winmipeg, er komiinn og fjöl-
skylda hans bíður úti í bíl eftir
gamla manninum, svo við ljuk-
um samtalinu.
Meðal vistmanna, sem forset-
inn talaði við, er hvithærð kona,
Anna Stievemson. Hún verður
níræð í desember. — Dóttfcr mín
verður fjaUlkona á morgun, sagði
Anna með stolti, en Signy, kona
auðkýfihigsins David Eton, sem
á Etons-verzlumarhúsin víðsveg-
ar um Kanada, er dóttir igömlu
konunnar. Hún saigðist ætla að
reyná að komast í sumarhús, sem
fjölskyldan ætti á Gimli, til að
sjá dóttur síma í skautbúningn-
um, en á skemmtunina kæmist
hún vafalaust ekiki. Anna kvaðst
ha.fa verið gift Friðriki Friðriks-
syni úr Skagafirði, en hainn var
prentari hjá Columbia Presis í
Winnipeg, þar sem Lögberg var
prentað og þair bjuggu þau ailt-
af. Sjiálf var hún fædd 1877 og
kom til Kanada með móðiur
sinni í stóra hópnum svokaillaða,
þ. e. öðruim Í^Lendingahópnum
í Nýja íslandi. — Auðvitað tala.
ég í'slenzk'u. Henni gleymi ég
ekki, siegir ihún. Allir töíuðu ís-
lenzku fyrst.u árin og gamila fólk-
ið skildi ekki annað. Þegar við
fórum svo út á etrætin var tölúð
enska. En móðir min var hjiá
oklkur í 20 ár, isvo við töluðum
ailtaf isiLenzfeu. Nei, íslenzíbunni
gLey.mi ég aldrei.
Þannig ihiúti maður etnn á þeis'5-
um slóðum marga gamla ísLend-
iniga, sem feomu kornungir tiil
Mani'toba með fynstu útflytjend-
unuim, er settusit að é Nýja ís-
land'i. Fyrsti hópurinn kom 1875
og svo aðrir næistu ár á @ftir.
Þeir voru því börn er þeir kom,u
ftil nýjia landsins. En þar seim
■meðailaildur visitmanma á Betel á
Gimli ,er 86 ár, þá er þar enn
fólk, sem man eftir ferðinni vest-
ur. —
í elliheimili Betels á Gimli,
sem sitofnað var 1915 og hýsir
um 100 gamalmenni, hittum við
Jónas Jónasson, sem lengst af
ævinni var sikólakennari á ýms-
um stöðum í Manitoba. Jónas er
nú 77 ára gamall, kom vestur
um haif þriggja ára og ólst mest
upp í Argylebyggð. Jónas
kenndi ýmisar námsgreinar, mest
enskiu og sög.u, og hefiur um æv-
ina kennt börnum af hinum
ýmsu þjóðum er byggja Kan-ada.
í skólanum, sem hann gekk í
sjálfiur, voru 6 þjóðabrot með ó-
lik trúarbrögð og kom öllum vel
saman. — Ef börnin fangju að
ráða, segir hann, — væri aldrei
neinn ágr.einingur í heiminum.
íslendingum kom alltaf vel sam-
an við þá sem í kringum þá
bj.uggu, Indíána oig Ú'kraínumeinn
ina, sem siettust seinna að í Nýja
íslandi, isegir Jónas. Jónas fiór til
íslands fyrir 6 árum, og hitti þá
ætltingja sína. — Þeir eru margir
í Mývaitnssveit, segir hann og er
hann heyrÍT að undirrituð sé af
Reykjahlíðarætf, er hann ekki í
vandræðum með að rekja báðar
ættirnar acftur í 5. og 6. lið.
Gömul kona, Sigríður Árna-
son, hefur staðið þarna hjiá okik-
ur. Nú segir hún: — Þekkixðu
Einar Sæmundsen? Gg þegar ég
held nú það, ég hitti hann stund-
um í reiðtúrum í Reykjavík, verð
ur hún dálítið hissa. Var þá að
hiugisa um eldri Ein-ar, sem er
látinn, ©n hann hafði verið hállf-
bróðir hemnar. — Við skrifuð-
umst á og hann oriti ti)l miíin
kvæði, þegar óg var 17 ára göm-
■ul, segir hún. — Það var mengj-
að. Hann sagði að ©f ég gleymdi
gamla Njiáii, „þá tel ég þig ekki
með löndum mínum“. ErindLn
voru 24.
Sigríðlur bveðst hafa ver-ið 5
ára görnul, er hún kom með
móðiur sinni frá Leirá í Borgar-
ifirð'i. í fyrrasumar, þegar Helga
dóttir hennar fór til í-slands, ók
Einar frændi (sá yngri) henni
upp í Borgarfjörð, þar sem hiún
teiknaði Leirá og umhverfi og
igaf Sigríði myndina. — Það
þótti mér vænt um, segir hiún.
Síðdegis þennan sama dag
hafði verið flogið með forseta
íslandis, utanríkisráðlh.erTa og
nakkra aðra gesti í lítilli flluigvél
■norður með strönd Winnipeg-
vatns, yfir laridsvæði það sem
íslenzku landnemarnir fengu
, fyrstir að setjiast að í og koma
upp nýlendu með eigin stjórn.
Það náði um 10 mílur * upp frá
vatninu á um 30 mílna strand-
lengju. Hún hentaði vel þessu
allslauisa fólki. í skógiinum var
efniviður í bjálkakofa og til upp-
hitunar og hægt að lifa af fiskin-
um í vatninu. En eriftt var það.
Þó ísllendingar kynnu til fiski-
veiða, voru þeir óvanir veiðum
gagnium is og þó þeir væru smið-
ir góðir þá þekktu þeir efcki
.skógarvinnslu. Svo komu bólan
og flóðin miklu gkörnmu efltir að
lanidnámið hóflst. Á þeim erfiðu
árum filuttu margir burtu, en
flestir björguðu sér þó einihvern
veginn. Þeir byrju'ðu strax á
fyrsta vetri að kenna börnunum,
koma upp iskóla og stunda félags
.Starfsemi. Bkfci margir landnema
hópar lögðiu svo mikið upp úr
slíku í öllu baslinu. Þarna varð
blómleg byggð, Vfðinesbyggð,
Árnesbyiggð, Fljótsbyggð, fsa-
fiolMarbyggð og Mikleyjairbyggð,
einna nyrzt.
í MJkley lenlti flugvélin með
gestina. Þegar þeir komu tiil
baka, sagði utanríkisráðherra:
— Þú ihiefur misst af því beata
í íerðinni! Eyjaskeggjar hötfð.u
isafnazt saman og veitt þvíliíkar
móttökur að gestirnir gátu ekki
orða bundizít. Þeir hiöfðu fengið
pönnukökur, rúllupylsiu o. fl. AU
ir töluðu við þá íslenzku og ein
ung húsmóðir hélt ræðu á rím-
aðri ensfcu.
Bkki viMi óg láta „beata hluta
ferðarin.nar“ fram hjá mér fara,
þó s.jiáflifri fyndist mér varla 'hæglt
að gera upp á milli daganna, og
ógleymanleg hétíðahölidin á
Gimli, þar sem 4000 til 5000
manns voru saman komnir á ís-
lendingadag. (Frá því sagði ég
jafnóðum í skeytum, sem verða
að dug.a, þóitt sltutt væriu). Þau
Jalkob Kristjiánsson, bókavörður,
og Ingibjörg Jónsson, ritstjóri
Lögbergs, brugðu skjótt við og
buðust til að aka mér norður til
Mikleyjar, ef nokkur tími ynnist
•til. Vdð þutum í bíl gegnum allit
Nýja ísland, frá merkjalæknum
Boundary Creek, fram hjá skilt-
um með íslenzkum nöfnium, svo
sem Húsaviok, Árnes, Möðruvetll
ir, með íslendingafljóti gegnum
Gimli .og 'Riverton og niður að
ferjunni, er ber naifnið „Hecla
Island Ferry“, en hún flytur bila
út í Mikley.
Ingibj'örg er frá Mikley og tai-
ar um að fólkinu hafi fækkað
sorglega mikið, aðeins um 100
manns eftir. Helzta vonin um
að afitur fjölgi í Mikley er sú, að
ráðagerðir stjórnarvalda um að
gera eyna að hressingar- og
ferðamannamiðstöð verði að
veruleika og þá verði lagður veg
ur yfir vatnið, sem er grunn-t, og
út í eyna. Karlmennirnir eru
fles'tir í burtu. Þeir eru norður
á vatni í fisbi, liggja þar við í
2—3 mánuði á sumrin. En
Winnipegvatn er um 5000 mílur
á lengd og víða 100 á breidd, svo
langt getur verið á miðin. í Gull
Harbour hit'tum við sjómann,
sem komið hefur mieð báti að
norðan, bíður þess að konan
kom'i með „karið“ að sœkja
hann.
Við feomum við hjá Steinnes-
ingium. í Steinnesi búa bræð'urn-
ir Gestur og Beggi, af íslenzkum
ættum. Hjá Helenu, konu Begga,
fæ ég að bragða ljúffeogasita
Skyr. Það er þétt og fallegt. Hún
kveðst hleypa það með pillum,
Junket tablets.
Þarna í Steinnesi hafði verið
varðveitit gamla bókasafnið
þeirra Mifeleyinga. Bræðurnir
segja mér að mikið af því hafi
horfið til íslands. Bóiksali nokkur
toom frá íslandd og fékk hjá
þeim, ja, líifelega um 200 bæfcur,
lofaði að senda nýjar íslenzkar
bækur í safnið í staðinn. Mikl-
eyingar voru hvort sem var bún-
ir með þetta gamia lesefni fyrir
löngu. En aldrei komu neinar
nýjar baðkur — og þær gömlu
nú á baík og burt. Þeir bræðurnir
vissu til að sami íslendingur
hafði fengið um 250 bækur úr
safni, sem annar gamall maður
gætti.
Húsmóðir sú, sem hafði haldið
ræðu á rímaðri ensku þegar for-
setinn kom, bíður Ofekar með
.maitinn. Hún er mágkona Imgi-
bjargar, Emily, kona Gústafs
Willigms. Hjá henni borðum við
sólfisk úr vatninu, brauð með
rúllupylsu og mysuiost, vínar-
tertu, pönnukökur og smöktoum
sérstaka kálböggla, sem íslend-
ingarnir lærðu að borða a£
Úkrainu.mönnunum, sem mest
bjuggu í mágrenni við þá. Og á
eftir eru nýtínd rósber, sem við
toallum reyndar hindber. Hús-
bóndinn er ekki heima. Þau
hjónin eiga nautgripi, 260 stykki.
Frúin he'ldur æt.tartölu og sikráir
alla kiálfana með nafnd. í bókiinmi
hennar eru itvíburafaálfar, sem'
hún nefnir „Kate og Dupli4kate“.
Síðasti kállfurinn gerði henni
þann greiða að fæðast sunnu-
dagskvöMið fyrir í'sleindingadag-
inn svo ihún komisit á hát'íðina og
sama tavöldið Qg forsetaheimsókn
var í eymni. Þeasvegna var ekki
nema eðlilegt að hún nefmdi kálf
inn Áslgeir, „En það má elkki fara
lengra", sagði hún og 'sfaellihló.
Við lítum inn tiil Sigþór.u Tóm-
asdáttur á Reynisstað, ekkj.u
Kristj'áns Tómassonar. Hún hafði
mikið umleífaiis þegar gufllið var
unnið austan megin vatnsins og
öl'l umflerð þamgað lá um Milkley.
Nú er Ihún næstum ein í húsinu.
Sigþóra kveðst vera fædd á Leifis
stöðum í Vopnafirði, en
alin upp á Baikka á Langadals-
strönd. Hún fiór vestur 16 ára
gömuil. Svo liðu 50 ár, áður eu
hún heimsótti gamla landið afit-
ur. — Það fannst mér vera heiiög
jöörð, sem ég steig á, er ég k’om
út úr flugvélin.ni, segir hún.
Á borðin.u hennar stendur
brúða í íslenztoum búningi, upp-
stoppuð lóa og. íslenzkur fáffii
blaktir á stöng. — Skólasystur
miínar tvær frá Bakka gáfu mér
hann, þegar ég kom heim. Það
var yndistegt að hitta þser, segir
hún. Og lóan, sjáðu hana. hún
er að fljúga og segir dýrðin dýrð
in! Það heyrði ég oft þegar ég
sat yfiir ánum. Sigþóra talar ís-
lenzkuna alveg 'hreina. En svo
verður henni á að segja: — Mik-
ið þótti mér vænt um að þið
droppuðuð inn, og Ihún tekur sig
á. — Æ-i hvað er ég að segja.
Ég verð svo reið við sjálfia mig
þegar ég segi svona. Og svo seg-
ir hún mér hvie hissa hún hafi
orðið, þ&gar hún var á íslaindi
og heyrð'i gamla kon.u þar segja:
Ertu búinn að setja bodýið á
bílinn. — Bodýið! Ég var s>vo
reið, segiir Sigþóra. — En ég
sagðd auðvitað ekkert.
Loks komium við í 5 mínútur
við hjá Önnu Jöhns á Birkilandi,
en hún er frá Kirkjubæ í Norð-
urárdal í HúnavatnssýsLu. Hún
segir mér að prófessor frá ís-
landi hafi einu sinni svarað, að
enginn Norðurárdalur væri í
Húnavatnssýslu. En ættingjar
bennar. sögðu nú rétt sí svona,
hvaða bjáni þetta væri. Og fóru
að ledta að fæðingarstað sínum í
bókum og á korti. Mikið rétt.
- FERÐARABB
Framlh. af bls. 13
ins skrúða. Héraðsflóinn er
gruggugur langt út frá ósum, þar
sem Jökulsá á Dal og Lagarfljót
falla sameiginlega út í gegn um
fjörukam'binn. Ruðningsslóðin
yfir Hellisheiðina er þurr og
greiðfær. Stórar hjarnfannir eru
víða og snjór frá sumrinu einnig
með köflum. Allt í einu opnast
Böðvarsdalurinn og Fólksvagn-
inn stingst niður snarbratta
kinnina, sem nýlega hefur verið
hefluð og er sæmilega slétt. Ferð
in gengnr léttilega niður og eft.ir
örfáar mínútur erum við á Ey-
vindarstöðum. Þar lykta ég af
indælis útheyi í 'hlöðu og nokkr-
ir úthagablettir voru þar í
slægju. Vopnafjörður er vina-
legur í svo fögru veðri, en Hofs-
árdalurinn er með búsældarleg-
ustu byggðarlögum landsins.
Heiðalínurnar inn af dalnum eru
á'kafiega mjúkar í suðvestanblæn
um þegar hann er blandinn lít-
ils'háttar mistri. Síldarverksmiðj-
an í þorpinu var ekki að bræða
en Kristján Valgeir er væntan-
legur með síldarfarm næsta dag.
Er út á ströndina kom, norð-
vestanmegin bera túnin menjar
mikils kals. Þó taldi Jósep í
Strandhöfn að nálgaðist meðal-
heyskap hjá sér og kal hefði
ekki verið að ráði þar né í
Purkugerði, eyðijörð milli Ljósa
lands og Strandhafnar, er hann
nytjar einnig. En háar brekkur
eru rétt ofan við túnið í Purku-
gerði og þar var enn allmikið
hjarnfönn og stór svæði í
brekkunum ennþá bleik, því að
snjór var nýleystur og ekki far-
ið að gróa. Svona hluti þarf að
skrá í annálum. Hvorutveggja
veldur eindæma stórfenni eftir
sl. vetur og eindæma kalt sum-
ar. Gróðurfar var nú víða svipað
og oft er í júnílok. Heyfengur
verður víða í Vopnafirði allt að
því í meðallagi. Ég sá, skammt
frá Skógum, slegið í sinuborn-
um úthaga bæði með vél og orfi
og fékkst -talsvert hey. Þótti mér
vænt um að sjá það. Alla hey-
skaparmöguleika þarf að nýta,
þegar s'Vona fellur. En á nokkr-
um bæjum eru stóráföll af kali.
Hinn nýi barnaskóli í Vopna-
fjarðarkauptúni er nú að verða
fullbúinn. Er verið að ganga frá
raflögnum. Það er hið ágætasta
hús, hagfellt og snyrtilegt.
Sveitarstjórinn, Haraldur Gísla-
son, sýndi mér 'húsið. Mest að-
kallandi frainkvæmd í kauptún-
inu er grjótgarður á skerjagarð-
inum utan við hafnarsvæðið.
Fyrirhugað hefur verið að hefja
það verk í haust, og má það ekki
bregðast, svo unnið verði af full
um krafti næsta sumar. Eitthvað
var af laxveiðimönnum í Vopna-
firði, enda eru þar einhverjar
Ibeztu veiðiár landsins.
Eftir að sól var gengin undir
og tekið að skyggja héldum við
frá Fjallasíðunni yfir hina ný-
legu brú að Hofsá hjá Þorbrands
stöðum, upp á Burstafellið í átt
til Möðrudals. Þáma var komin
í loftið, en veður sem fyrr stillt,
þótt nokkuð ’hefði nú-kólnað með
kvöldinu. Vegarslóðinn er sæmi-
legur, nýlega heflaður en þó
líður hátt á aðra klukkustund
þar til við náum Austurlands-
Auðvitað var hann á sínum
stað á Skagiaströnd. Anna segir
og þykir það sennilega leitt, að
hún hafi orðið að segja forset-
anum, að hún ætti 17 harnabörn
og af þeim tali aðeins tvö ís-
lenzku. Hún kveðst geta skilið
það, þegar hitt foreldrið er út-
lendinglur, segir hún. Ein ekki ef
báðir foreldrar eru af íslenzkum
ættum.
Ferðin verður áka.flega enda-
silepp, því ég á að ná flugvél til
Monitreal á tilteknum tíma um
kvöldið. Jafaob og Ingibjörg
verða að aka mér beint á fluig-
völlinn í Winnipeg, er við kom-
um þangað. Og þar bíða góðir
vinir úr þassu tæplega vikuferða
lagi, þa.u sr. Fhilip og Þórey Pét-
urason, og ég fer með hlýleg&r
og góðar ferðaóskir þessara fjög-
urra úr byggðum íslendimga 1
Mantoba. — E. Pá.
vegi hjá Vegarskarði. Þuríðará
og Banatorfulækur voru felld í
ræsi sl. haust, en ennþá þarf að
bleyta bílinn í Langadalsá.
„Leiðin eftir Langadal“ hefur
víst ekki verið kveðin þar. Ekki
er þó að efa að „vífaval“ hefur
verið á Fjöllunum.
Nú er ekið greiðar en fyrr
móti minnkandi tungli, sem
syndir í gylltri þámabliku. Veg-
urinn er ágætur austur fyrir
Fjallgarða og ljós blika á vega-
vinnu-,„borginni“ við Lindará.
Ég hafði aðeins tal af verkstjór-
anum, Ingólfi Steindórssyni.
Vegalagningin hefir gengið
ágætlega. Byggður hefir verið'
upp vegur frá Lindará og verð-
ur komist austur fyrir Ranga-
lón. Yfir Grjótgarðshálsinn og
austur fyrir Lækjardalinn er
þegar ekið á nýjum vegi. Auk
þessa hefir verið yfirkeyrt tals-
vert austan við Möðrudal, fyrri
fyllingar hækkaðar í Heljardal
Austari fjallgerði. Hvergi á land-
inu mun byggður ódýrari vegur
en þarna á fjöllum, sérstaklega
þegar stórum ýtum er beitt við
verkið. Þessi upphlaðni vegur
mun e'kki oft leggjast undir snjó,
þótt hátt liggi. Næsta sumar
verður að ljúka að byggja niður
á Jökuldal og ljúka þannig veg-
artengslum milli fjórðunganna.
Ferðin sækist greiðlega út
Jökuldalinn. Nú er að verða lok-
ið nýlagningu hjá Hjarðar'haga,
sem fyrir skömmu var nokkuð
tafsöm yfirferðar. Bláa útiljósið
blikar í Hofteigi frá heimilisraf-
stöðinni í Staðaránni. Hið mynd-
árlega nýbýli hjá Hvanná læt-
ur lítið yfir sér nú í kvöldhúm-
inu síðsumarsins. Fyrir Heiðar-
enda birtast ljósin í Egilsstaða-
þorpi, og vékur athygli hve sú
ljóstjörn fer vaxandi ár frá árL
Hiin vekur notalega tilfinningu,
merki vaxandi byggðar í miðju
Fljótsdalshéraði.
Er heim var komið að Lagar-
fljóti athugaði ég vegamæli bíls-
ins. Ég hafði ekið tæpa 380 km.
í dag og þó farið aðeins lítinn
hluta kjördæmisins.
Margar góðar minningar sitja
eftir. Gróður í grasi og lyngi
óvenjufagur, líkari því, sem oft
er í júní-júlí. Það hefir að vísu
tvær hliðar, en núna bætir það
upþ nokkuð, sem áður var tap-
að. Fólk í góðu skapi í góðviðris
dögum, sem gerðu heyskapinn
auðveldan og heyverkun með
ágætum, sem er ómetanleg í
búskapnum. Góðu dagarnir léttu
fargi kulda og þoku af fólkinu,
sem einkenndi júlímánuð svo
mjög. Hið íslenzka sumar á
hvergi sinn líka sem í dölum
norðaustanlands, þegar suðvest-
an hægviðri eru, sól í heiði eða
þáma í lofti. Mörg síðustu sum-
ur hafa verið sárafátæk af
þeim gæðum. En aftur kemur
vor í dal. Nú eigum við inni hjá
veðurguðunum tíðarfar, sem oft
ríkir á sumrum um norðauStur-
landið.
'
AUGLÝSINGAR
SIMI 22*4«8D