Morgunblaðið - 19.09.1967, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 19. SEPT. 1907
J
*
I. Islenzkar
TONLISTARHÁTÍÐ Norður-
landa var sett í Þjóðleikhúsinu
á sunnudagskvöld. Á hátíðinni
eru flutt fjölmörg tónverk eft-
ir norræn tónskáld, og hlýtur
hún því að vekja mikla athygli.
Hér í blaðinu hefur verið skýrt
frá hátíðinni í einstökum at-
riðum, en sérstakt gleðiefni
hlýtur að vera, hversu mörg
tónverk eru flutt eftir íslenzka
höfunda. Morgunblaðið mun
annars staðar segja frá gestum
okkar, sem komið hafa hingað
til lands í tilefni af hátfðinni
og rabba stuttlega við einhverja
þeirra, en hér á eftir eru stutt
samtöl við íslenzka höfunda
sem verk eiga á efnisskrá tón-
“ listarhátíðarinnar.
Nestorinn í þessum hópi er
dr. Páll ísólfsson. Á tónleikum
« Sinfóníuhljómsveitar íslands á
miðvikudagskvöld, 20. septem-
ber, verða eingöngu leikinn
verk eftir innlend tónskáld og
er þar efst á blaði Chaconne
eftir dr. Pál. Í efnisskránni
skýrir hann frá því, að verkið
hafi verið frumflutt í Frúar-
kirkju í Kaupmannahöfn, enda
var það samið í tilefni af nor-
ræna kirkjutónlistarmótinu þar
í borg 1939. Dr. Páll lék það
síðan á ýmsum stöðum, t. d.
á tónleikarferð sinni um Eng-
land 1946, en þá var það gefið
út af enskum útgefanda og
hefur ná'ð töluverðri útbreiðslu,
eins og segir í efnisskránni.
I samtali við Morgunblaðið
sagði dr. Páll: „Ég hafði alltaf í
huga að setja verkið út fyrir
« hljómsveit. Það er samið um
upphafsstefið að Þorlákstíðum.
Stefið er auðvitað religíöst og
stendur í dóriskri tóntegund,
mjög forneskjulegt."
í efnisskránni segir, að dr.
Páll hafi í fyrra hafið „or-
kestrasjónina" en varð að haetta
um tíma sökum veikinda. Þá
hafi Jón Þórarinsson tónskáld
veitt honum aðstoð og hrein-
ritað uppkastið „og lagði mér
til góð ráð, og kann ég hon-
um miklar þakkir fyrir“.
„Og þú ætlar auðvitað að
vera viðstaddur þegar Chacon-
nan verður flutt á miðviku-
dag?“
„Já, ég ætla að reyna það.
Verkið var frumflutt í þessari
mynd á s.l. ári af Sinfóníu-
hljómsveit Islands undir stjórn
dr. Roberts A. Ottóssonar, það
var mjög vel gert. Nú stjórnar
Bohdan Wodiczko hljómsveit-
inni og ég get ekki neitáð því,
að ég er spenntur að heyra það
aftur.“
Dr. Páll hefur ekki gengið
heill til skógar eins og fyrr get-
ur, en hann hefur safnað kröft-
um í allt sumar — „og nú er ég
allur að lifna við“, sagði hann
k
tónsmiðar og höfundar
að lokum í samtalinu við blaða-
mann Morgunblaðsins.
Jón Nordal
Jón Nordal sagði m.a. svo
um verk sitt: Það er Adagio
fyrir strengjasveit, píanó, hörpu
og flautu. Verki'ð samdi ég í
apríl 1965, og var það frum-
flutt á tónleikum Sinfóníu-
hljómsveitar íslands á síðustu
hljómleikum hennar vorið 1966.
Verkið er í einum hægum
þætti, en aðeins í svip bregð-
ur fyrir hraðari brotum, sem
kyrrast fljótlega aftur. Þetta er
mjög einfalt verk bæði að
hlusta á það og leika það. Þeg-
ar ég skrifaði það hafði ég þetta
atriði í huga, því ég hafði
brennt mig á því í því verki
sem ég samdi næst á undan
þessu að þáð var mjög erfitt í
flutningi. — En það vill bara
?vo oft verða þannig að nútíma-
verk eru erfið í flutningi.
— Hver er ástæða þess?
— Þær eru sjáifsagt nokkrar
og mismunandi. Hljóðfæraleik-
arar eru t. d. aldir upp í að
leika í þeim stíl sem hefur ver-
ið mestu um ráðandi. Tónskáld-
in eru hinsvegar alltaf að leita
að einhverju nýju og því kem-
ur það niður á þeim sem þurfa
að leika verkin.
— Hafa íslenzk tónskáld get-
að tileinkað sér það nýja sem
er áð gerast í tónlistarheimin-
um?
—r Ungu tónskáldin hafa ver-
ið næm fyrir því og fljót að
taka upp nýjungar. Við vorum
orðnir svo langt á eftir að við
verðum að vinna upp mikinn
tíma.
— Hefurðu fylgst með æfing-
um á Adagio?
— Nei, en ég treysti Bohdan
Wodiczko manna bezt fyrir
flutningi á þessu verki, en hann
hefur lagt sig eftir því að flytja
nútímatónverk vel. Hljómsveit-
in mun heldur ekki láta sitt
eftir liggja, en það er mjög erf-
itt hlutverk sem hún fær á
þessari norrænu tónlistarhátíð.
Herbert H. Ágústsson hefur
samið verk, sem frumflutt
verður á tónlistarhátíðinni 20.
september. Verkið er samið
fyrir um það bi'l ári og ber
það heitið Forspil og þrír Dav-
íðssálmar op. 20. í viðtali við
Mbl. sagði Herbert um tónverk
ið sitt:
— Ég fékk innblástur af
sálmunum. Ég hef alltaf haft
gaman af kirkjutónlist og hin-
ar 100 ára gömlu textaþýðing-
ar voru svo S'kemmtilegar að
ég settist niður. Þeir eru öðru
vísi en þýðingin í nýju Bibl-
íunni, þótt hún sé ef til vill
ekki síðri.
— í forspilinu nota ég hluta
úr gömlum sálmi „Jesú Kristi,
þig kalla ég á“ úr Hymnódía
sacra. Hinir þrír Davíðssálm-
ar á eftir eru númer 142, 141,
og 121. 1 rauninni er verkið
skrifað fyrir kammerhljóm-
sveit án fiðlu. Guðmundur
Jónsson syngur í verkinu og
er ég mjög ánægður með túlk-
un hans.
— Verk þetta er ekki til-
raun heldur er byggt á hefð-
bundnum tóngrundvelli. Hins
vegar getur verið, að það sé
dálítið nýstárlegt, en textinn,
sem orðinn er gamall krefst
þess, að ekki sé farið út í of
nýtízkulegt form. Ég held að
verkið skýri sig sjálft og fólk
þurfi ekki að óttast, að hér sé
eitthvað á ferð, sem það ekki
skilji. Túlkunin hvílir auðvit-
að þyngzt á einsöngvaranum,
Herbert H. Ágústsson
en hljóðfærin eru píanó, semb
alo, strokhljóðfæri án fiðlu og
blásturshljóðfæri. Alls flytja
verkið um 30 manns.
— Ég notaði ekki fiðlu vegna
þess að mér fannst tónn henn-
ar of mjúkur. Lágfiðlan er
harðari og ég kaus hana frem-
ur vegna hljómsins.
— Eftir því sem ég hef heyrt
á æfingum hef ég góðar vonir
um að flutningurinn takizt vel.
Verkið er ekki mjög erfitt í
flutningi, en allt byggist á
stjórnandanum eins og raunar
ætíð, og því held ég að Bodan
Wodiczko sé sérlega heppileg-
ur stjérnandi, sagði Herbert að
lokum.
Atli Heimir Sveinsson sagði
m. a. svo í viðtali við Mbl.:
Verkið sem flutt verður eftir
mig á Norrænu tónlistarhátíð-
inni heitir Hlými — komið af
hljóma. Ég lauk við þetta verk
árið 1965 og var það þá sam-
ið fyrir kammerhljómsveit.
Hlými er eiginlega fyrsta verk-
ið sem ég lýk við eftir að ég
lauk skólanámi, og var ég
reyndar byrjaður á því þá, svo
segja má að það hafi verið lengi
á prjónunum hjá mér.
Ég er búinn að gera af verk-
inu fjórar útgáfur og var sú
fyrsta flutt úti í Þýzkalandi
meðan ég var þar enn við nám,
önnur var flutt hérlendis 1964
og síðan hef ég breytt verkinu
tvívegis og verður það nú flutt
í sinni endanlegu mynd.
— Þetta verk ber fyrst og
fremst svip þess tíma sem það
var samið á og þeirra manna
sem ég umgekkst þá mest í
tónlistarheiminum, þ. e. kenn-
ara minna úti í Þýzkalandi. Ég
mundi ekki semja svona verk
í dag.
— Og þú stjórnar Sinfóníu-
hjómsveitinni við flutning þess?
— Já, — þetta er í fyrsta
skipti sem ég stjórna henni,
þeirra
Atli Heimir Sveinsson
en ég lærði hljómsveitarstjórn
í Þýzkalandi og hef stjórnað
hér á tónleikum hjá Musica
Nova. Hlými er erfitt verk í
flutningi og það er ekki þakk-
látt að standa í að spila þetta,
— en segja má að æfingar hafi
samt gengi'ð vel þegar á allt er
litið. Það verður 20 manna
hljómsveit sem flytur verkið og
er óvanalega mikið byggt upp
á slagverkum.
— Hvað má um Norrænu
tónlistarhátíðina segja?
— Hún ætti að geta haft góð
áhrif og ætti að geta kynnt
mönnum hérlendis að íslenzk
tónskáld standa svipáð og kol-
legar þeirra á Norðurlöndunum.
Það fer náttúrlega hver og einn
sínar eigin götur, en heildar-
svipurinn er líkur. Þá er þetta
mjög gott fyrir Sinfóníuhljóm-
sveitina og eykur reynslu henn-
ar mikið. Sjálfur er ég mjög
spenntur að sjá hvernig mitt
verk kemur út. Það hefur tek-
ið mikið af tíma mínum und-
anfarin fjögur ár og með þessu
verki hef ég brotizt í gegnum
ýmis vahdamál.
Fjölnir Stefánsson
EftirFjólni Stefánsson verður
flutt þrjú sönglög við kvæði úr
„Tíminn og vatnið" eftir Stein
Steinarr. Kvæ’ðin eru: „Á sof-
inn hvarm þinn, I sólhvítu ljósi,
Ég var drúpandi höfuð.“
— Þessi lög voru samin 1958,
sagði Fjölnir í viðtali við Mbl.
— og voru þau frumflutt á
ISCM alþjóðlegu tónlistarhátíð-
inni í Vín 1961. Einnig voru
þau valin til flutnings á „Nor-
rænum tónlistardögum í Kaup-
mannahöfn 1962.“ Lögin voru
upphaflega samin fyrir píanó
og hafa ekki verið flutt með
hljómsveit fyrr en nú.
— Kvæði Steins Steinars,
„Tíminn og vatnið" er ákaflega
heillandi viðfangsefni fyrir tón-
skáld. Það er eitthvað sem kall-
ar á að samin sé tónlist við
það og ég hef hugsað mér áð
halda áfram og semja við fleiri
kvæði úr „Tíminn og vatnið“.
— Lögin eru ekki í hefð-
bundnum stíl. Þetta er 12 tóna-
verk, seríalt hugsað, — ann-
ars er það náttúrlega ekki laust
við að vera gamaldags, ef mað-
ur hyggur að því allra nýjasta
sem er að gerast og hve hröð
framþróun er að verða í tón-
listinni.
— Norræna tónlistarhátíðin
er merkur tonlistarviðburður á
íslandi. Það er skemmtilegt að
fá tækifæri til að hitta kollega
sína frá Skandinavíu og kynn-
ast tónlist þeirra og sjónarmið-
um.
Leifur Þórarinsson
Sinfónía heitir verk eftir
Leif Þórarinsson og verður það
flutt á föstudag í Háskólabíói.
Er hún samin 1963 og var
frumflutt ári síðar. I skrá yfir
tónlistarhátíðina stendur og
að sinfónían sé tileinkuð Ragn
ari Jónssyni í Smára. Við hitt-
um Leif að máli og spurðum
hann um tónverkið:
— Sinfónían var flutt í
fyrsta skipti hér árið 1964, en
þá ekki í heild. Haust er leið
var hún síðan flutt í Kaup-
mannahöfn í heild, svo að
þetta er í annað skipti, sem
hún verður flutt óstytt.
I Danmörku var hún flutt
af útvarpshljómsveitinni, sem
heldur tónleika einu sinni í
viku.
— Jú, verkið er tileinkað
Ragnari í Smára og það er
vegna þess að hann á það
manna bezt skilið. Hver hefur
gert meira fyrir íslenzka list
en hann og vilji maður til-
einka einhverjum eitthvað
dettur manni hann fyrst í hug.
Tilefnið var reyndar, að Ragn-
ar varð sextugur um svipað
leyti og ég samdi verkið, en
það hefði eins verið unnt að
tileinka honum það fertugum.
— Sinfóníunni er skipt í
fimm kafla eða atriði. Ekki er
unnt að segja að hún sé af
hinu stóra 19. atdar sónötu-
formi, en í raun og veru er
hún hefðbundin, sinfóniskar
hefðir koma þar giöggt í ljós,
en slagverksmenn eru fleiri,
heldur en gengur og gerist í
sinfóníu.
— Innblásturinn er þannig
til orðinn, að ég fékk ásamt
Þorkatli Sigurbjörnssyni eins
konar pöntun frá Ríkisútvarp-
inu og bar mér þar að skrifa
balletmúsík, sem ég Var byrj-
aður á í samvinnu við Nínu
Tryggvadóttur. En ég komst
ekkert áfram með verkið,
vegna_þess, að hér var enginn
ballet til, enginn til þess að
taka við og því setti ég verkið
til hliðar og skrifaði þetta í
staðinn fyrir þau verðlaun,
sem mér höfðu verið féngin.
— Jú, flutningurinn í Kaup-
mannahöfn var afburðagóður
og ég vona að hann takist ekki