Morgunblaðið - 28.02.1968, Qupperneq 12

j2 MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 28. FEBRUAR 1998
Norðurlöndin hafa forystuna í frara-
leiðslu minkaskinna
— Árið 1949 framleiddu íslendingar verðmestu skinn allra
Evrópulanda — Þörf á aukinni fjölbreytni atvinnuveganna
—Jómfrúrœða Ásbergs Sigurðssonar og umrceður um loðdýrarœkt
FRUMVARPIÐ um loðdýrarækt
kom til 2. umræffu í neðri-deild
I g®r. Varð umræðu um mál-
i ðlokið, en atkvæagreiðslu var
frestað. Fer hún væntanlega
fram n.k. fimmtudag. Frumvarp
i ier flutt af Jónasi Péturssyni
o gfl. og fjallaði landbúnaðar-
nefnd deildarinnar um [>að
Samstaða varð ekki innan nefnd
arinnar um afgreiðslu málsins.
Meiri hluti lagði til, að frum-
varpinu yrði vísað til ríkis-
stjórnarinnar, en minni hlutinn
lagði til að það yrði samþykkt
með breytingu, er hann bar
fram.
Benedikt Gröndal mælt.i fyr-
ir áliti meiri hlutans og benti
á ,að á árunum 1964-1965 hefði
miál þetta loomið fyrir Atþingi,
en ekki náð fram að ->anga.
Seinna árið hefði það að vísu
verið samlþykkt í neðri-deild,
en þá fellt í efri-dieild. Geru
flutningsmenn frumvarpsins
sér nú vonir um að afgreiðsla
þess yrði á annan veg. þar sem
noklkrir þingmenn sætu nú á
Alþingi, sem. ekiki hefðu átt
þar sæti þegar máiið var áður
til afgreiðslu. Kvaðst Benedikt
vona að svo yrði samt ekki og
að afgreiðslu þess mætti Ijúka
á jafn farsælan hátt og áður.
ÍBenediikt sagði að hér væri
í reyndinni ekki um nýtt mál
að ræða. Minkaeldi hefði verið
stundað sem aitvinnugrein hér
um tveggja áratuga skeið, og
reynslan væri því fengin. Von-
ir manna um skjótfenginn gróða
hefðu ekki rætzt og gjaldeyrís-
tekjur af þessari búgrein hefðu
reynst sáralitlar. Þegar minka-
eldi hefði síðan verið bannað
með lögum 1951 hefðu aðeins
verið 7 bú eftir í landinu, og
heildarniðurstaðan sem reynsl-
an hefði 1/átið í ljós væri að
þjóðin hefi fengi hina verstu
piágu, villiminkinn, í sfað
skjótfengins gróða.
Benedikt sagði að á fundi
Þingmál í gær
EITT mál var tekið til umræðu
í efri-deild Aliþingis í gær,
þingsályktunartillaga um hey-
kögglavinnslu- og fóðurbirgða-
®töðvar. Flutningsmaður tillög-
unnar, Magnús Gíslason mælti
tfyrir henni, og var það jórnfrú-
ræða hans á Alþingi. Að ræðu
hans lokinni var umræðu um
málinu frestað og því ví'sað til
landlbúnaðarnefndar.
í neðri-deild fór fram 3. um-
ræða um frumvarp um tíma-
rei'kning á íslandi. Var frum-
varpið afgreitt til öfri-deiMar.
lanidlbúnaðarnefndar deildarinn
ar hefðu kom-ið menn frá fyrir-
tæki er nefndist Loðdýr h.f., en
ætlunin væri að það hæfi minka
raékt ef frumvarp þetta yrði að
lögum. Þeir hefðu lagt fram
myndir af minkagarði. en ekki
væri annað að segja, en allar
hugmyndir þeirra um stofn-
kostnað og rakstur slíks fyrir-
tækis væri nokkuð laus í reip-
unum.
Benedibt sagði að það sem á
móti minkarækt mælti væri í
fyrsta lagi það að alltaf væri
sú hætta fyrir hendi að dýr
slippu úr búrum. í öðru lagi
að ekki' hefði verið rökstutt til
þessa að um mjög gróðavæn-
lega atvinnugrein væri að ræða.
í þriðja lagi væri frumvarpið
styttra, efnisminna og óljósara
en eldri lög sem gi'lt hefðu um
minnkaeldi. í fjórða lagi væru
í frumvarpinu engar kröfur
gerðar um sérmenntun þeirra
aðila sem kæmu til með að
reisa slík bú. í fimmta lagi væri
óljóst hvaða reglur ættu að
gilda um innflutning loðdýra tii
landsins. í sjötta lagi væri forð-
ast að nefna minkinn á nafn í
frumvarpinu, og þannig eynt
að Ieiða at/hyglina frá megintil-
gangi þeirra. f sjöunda lagi
mundi frumvarp þetta, eí að
lögum yrði, opna leið til ræktun
ar á flleiri loðdýrategundum, >g
þá eins þeim sem væru nú ekki
til hérlendis og í áttunda ,agi
kæmi það berlega fram. að and
staða náttúruverndaraðila hefði
aldrei verið sterkari en nú.
Að lokum sagði Benedikt að
meiir hluti nefndarinnar legði
þvi til að frumvarpinu yrði vís
að til rikisstjórnarinnar, og
vœri því opin leið fyrir -áð-
herra þann er fjallaði um þessi
mál, að taka það upp, ef ráð-
legt þætti. Kvaðst Benedikt
samt vona að svo yrði ekki í
náinni framtíð.
Jónas Pétursson ræddi m.a.
um það í sinni ræðu að veiði-
stjóri hefði mætt á fund land-
búnaðarnefndar og þá íefði m.
a. borið á góma útrming villi-
minks. Hefði komið fram hjá
veiðistjóra, að útbreiðsla minks-
ins næði nú um mest allt land.
Á síðustu árum hefðu árlega
verið unnin tæp 3000 dýr. Þá
sagði Jónas að komið hefði
fram hjá veiðistjóra að minka-
stofn sá er fyrir væri í landinu,
héldi eðli sínu þ.e. að drepa
meira en sér til matar. Hefði
þeim rökum verið beytt af ýms-
um aðiluim m.a. dr. Finni Guð-
mundssyni, að villiminkurinn
hérlendis hefði nú aðlagað sig
umlhverfi sínu og væri því ekki
eins hættuilegur.
Jónas Pétursson kvaðst vilja
undirstrika það sem komið
hetfði fram í framsöguræðu
hans um þetta mál. að Istend-
ingar stæðu nú frammi fyrir
því að finna yrði nýjar atvinnu
greinar fyrir ört vaxandi þjóð.
Ísland væri nú eina landið, af
23, sem lægju umhverfis Norð-
urpólinn, þar sem minkaeldi
væri ekki stundað, og segði það
sírna sögu, og þá fyrst og fremst
að skilyrðí til miinkaræktar
væru hagstæð hérlendis. Hjá
flútningsmönnum væru ekki
neinar ævintýralegar hugmynd
ir um skjótfenginn gróða af
þessari atvinnugrein, heldur það
meginsjónarmið að auka bæri
fjölbreytni atvinnuveganna.
Jóinas sagði að hér væri raun
verulega um nýtt mál að æða.
Sú reymsla sem fengist neíði af
minkaeldi hérlendis hefði ekki
verið þess eðlis að afsanna’ að
sér væri urn hagstæðan atvinnu
veg að ræða. Þegar minkaeldi
hefði verið bannað með lögum,
hefði margt bent til þess að
þeir sem þá stunduðu atvmnu-
greinina hefðu verið komnir
yfir örðugasta- hjallann.
Ásherg Sigurffsson flutti sína
jómfrúræðu um málið og sagði
m.a.:
Aðalefni þessa frumvarps um
loðdýrarækt, sem hér liggur
fyrir til 2. umræðu er það, að
lanidbúnaðarráðuneytinu sé
heimilað að veita leyfi til að
reisa 5 minkabú á íslamdi,
næstu 4 árin, frá gildistöku .ag
anna. Leyfi til minkaeldis má
aðeins veita í sveitartfélögum,
þar sem villiminkur hefur þeg-
ar náð öruggri fótfestu að dómi
veiðjstjóra.
Mál þetta um loðdýrarækt er
ekki nýtt hér á Alþingi. Vorið
1959 flutti Einar Sigurðsson
frumvarp til laga um breytingu
á lögum nr. 32/1951 um loð-
dýrarækt, sem gerði ráð fyrir
því, að bann laganna við minka
rækt væri fellt úr gildi og
minkarækt heimiluð að nýju.
Málið dagaði upp, en var
flutt aftur á næsta þingi og því
þá vísað til ríkisstjórnarinnar
með samþykki flutningsmanns.
Við urnræðu málsins kom
sibýrt fram hjá mörguim af þimg
mönnum sem til máls tóku, að
sú máls meðferð þýddi ekki, að
þeir væru samþýkkir, að minka
rækt yrði leyfð að nýju, enda
þótt gert væri ráð fyrir því,
að ríkiss'tjórnin undirbyggi lög-
gjöf um loðdýrarækt.
Ríkisstjórnin gat því lítið að-
haflst í málinu, frekar, en ’f
nefndarálit meiri hluta land-
búnaðarnefndar um að vísa
málinu til ríkisstjórnarinnar
yrðu- samþykkt á þessu þingi
niú.
Síðan var frumvarp til laga
umloðdýrarækt enn flutt af
nokkrum þingmönnum : neðri-
deild á árunum 1964 og 1965.
Á fyrra þinginu hlaut frura-
varpið ekki afgreiðslu. Var það
samþykkt í neðri-deild, en dag-
aði uppi í efri-deild.
Á þiniginu 1965 hlaut það
einnig samþykki í neðri-deild,
en var flellt í efri-deild. Nú er
málið enn flutt nær óbreytt frá
því, er það var afgreitt í neðri-
deild vorið 1965.
Minkarækt var hafin á Norð-
urlöndum skörnmu fyrir árið
1930, en á íslandi árið 1931.
Minkaræktin var alveg ný at-
vinnugrein, sem var að vaxa
upp í norðlægum löndum, aðal-
lega í Kanada og Bandarí’kjun-
um.
Vöxtur hennar gekk hægt
enda setti beimskreppan 1931
mark sitt á efnaihag og viðskipta
lítf þjóðanna allt fram að heims-
styrjöldinni síðari. Minkaskinna
framleiðslan í heiminum 1940
var aðeins um 650 þús. skinn.
Þar af voru Danir með um 11
þúsund skinn og Norðarlöndin
samtals um 110 þús.
Á stríðsárunum var aukning
minkaskinna lítil af eðlilegum
ástæðum og fyrstu árin eftir
stríðið var Evrópa í •'úst og öllu
fjlármagni beint til uppbygg-
ingar og miatvælakaupa en
markaður fyrir lúxusvöru, eins
og minkaskinn, að sjálfsögðu
lítil nema helzt í Bandaríkjun-
um og Kanada. Árið 1950 var
minkaskinnaframleiðsla komin
upp í 3 millj. skinna. Þar af
voru Bandaríkjamenn með 2
millj., Kamada með 500 þús., og
Norðurlöndin 500 þús. skinn.
Talið er að á íslandi hafi
miinkaskinnaframleiðslan aldiei
náð meira en 15-20 þús. skiinn-
um. Fyrstu lífldýrin sem flutt
voru til landsins frá Kanda
voru keypt mjög ódýr enda
mjög léleg.
f stríðslokin voru þó flutt inn
nokkur úrvalsdýr og fékkst þá
mjög gott verð fyrir íslenzk
minkaskinn á erlendum mörkuð
um á árunum 1947-1950. Þann-
ig fengu Íslendingar hæsta með
alverð í Evrópu á uppboðum í
London árið 1949-1950. Aðeins
Bandaríkjamenn fengu hærra
verð fyrir sín úrvalsskinn.
Íslendingar á'ttu því úrvals löf
dýr í landinu í þeim fláu minka
búum sem starfrækt voru í land
inu er bann við minkarækt var
lögboðið 1951.
Var bann þetta vægast sagt
undarleg ráðstöfun og vainhugs
uð. Ástæðan var sú að minkar
höfðu víða, vegna lélegs um-
búnaðar, sloppið úr haldi, fljót-
lega etftir árið 1931 og fóru að
lifa villtir í íslenzjkri náttúru.
Engar ráðstafanir voru gerð-
ar af opimberri hálfu til að
stemma stigu við fjölgun villi-
minbsins. Kann fékk að leggja
landið undir sig óáreittur. Eftir
1940 fer að kveða mikið að
villiminkum en þó er ekkert
aðlhafst til að eyða bonum. í
aldairfjórðung fær hann að leika
lausum hala, eða þar til lögin
um eyðimgu refa og minka eru
sett og veiðistjórastarfið st.rfn-
að 1957. Það er fyrst á árinu
1958 að skipulögð starfsemi til
að eyða minkaplágunni er haf-
in hér á landi.
Virðist óneitanlega hafa ver-
ið skynistamlegra aið stofna
veiðistjóraemlbættið 1951, í stað
þess að banna minkaeldið í
þeim fláu, tiltölulega' vel útbúnu
minikabúum, sem þá voru eftir
í landinu og drepa niður þann
ágæta Mfldýrast'otfn siem þar var.
Villimink sennnilega aldrei út-
rýmt
Nú betfur baráttan gegn villi-
minkmum staðið í rétt 10 ár.
Tekist hefur aðbailda í horf-
inu og er talið að villimink hafi
hæktoað nokkuð, en ekki hefur
tekizt að h'efta útbreiðslu hans
ti'l nýrra landssvæða. Má heita
að villimimkur sé um lanid allt
nema á svæðinu sunnan Vopna
fjarðar að Skeiðará og á litlu,
s'væði vestan fsatfjarðardjúps
frá Súðavík suður fyrir Önund-
arfjörð.
Aðalatriðið er, að mintoaplág-
unmi hetfuir verið haldið örugg-
lega niðri. M!á þar sérstaklaga
nefna svæðið við Mývatn og
BreiðafjaTðareyjar sunnanverð-
ar.
Ljóst er að villimink verður
ekki gjöreytt úr landinu með nú
verandi tækni á næstu árum og
sennilega aldrei.
Við munum sitja uppi með
bann bvað sem bver segir og
hvað sem gert verður.
Þegar fyrst var flutt frum-
varp um það að leyfa minka-
el'di að nýju á árunum 1959 og
1960, lifðu sumir þingmienn í
voninni um það að skipulögð
eyðing villimintosins er hóflst
fyrir alvöru árið 1958, yrði til
þess að villminknum yrði alger
lega útrýmt og toom það fram í
uimræðum á þiruginu. Þessi von
er nú brostin með öllu.
Strokuminkur auffveiddur.
Bf enginn minkur væri á fs-
landi í dag vœri viðhorf manna
til minkaræktar annað. Við
munum á'fram hafa tjón af villi
minknum, en það er ástæðu-
laust að úti'loka sig frá gjald-
eyristekjuim og hagniaði af
mintoaeldi, atf þeirn sökum um
alla framtíð.
Sú hætta, sem kann að stfafa
af því að strotoumintour kunni
að sleppa út úr minkabúum er
svo hverfandi lítil, að það eru
ekki frambærileg rök fyrir að
banna mintoaeldi lengur.
Strokumintoar eru af öllum
touinnu’gum mönnum taldir auð-
veiddir, þar sem þeir þekkja
etoki á nláttúruna og halda sig
í nágrenni við mintoabúið urr.
lengri tíma. Þó hanrn kynni, sem
ólíklegt er, að toomast undán
stootuim veiðimanna og hundum,
á hann eítir að aðlaga sig í ís-
lenzkri náttúru og lifa af íslenzk
an vetur. Hugsanlegur stroku-
minku'r getur því ekki haft
neina umtalsverða þýðingu fyr
ir vöxt villiminkastofnsms, sem
tekizt hefur að halda niðri og
fækka á siíðustu 10 árum.
Sumir fræði- og vísindamenn
eru sivo bjartsýnir, að álíta að
etoki sé þörf á skipulagðri starf
semi til að halda villimiiikum
niðri. Villiminkurinn hafi náð
jafnvægi í íslenzkri náttúru og
muni ekki fjölga, þar sem lífs-
ski'lyrði setji honum eð'.ileg tato
mörk.
Etf svo væri, sem vonandi er,
ætti strokuminkurinn ekki að
toafa nein áhrif á vöxt villi-
minkastotfinsi'ns í landinu.
Fáir atvinnuvegir búiff viff svo
öran vöxt
Þegar minkarækt var bönnuð
á íslandi með lögum árið 1951
var fraimleiðsla minkaskinna í
heiminum aðeins 3 millj.
skinna, en hefur síðan rúmlega
8 faldast og er nú um 25 míHj.
skiinna. Eru> fá eða engm dæmi
þess að atvinnugrein hafi átt
slítoum vexti að fagna og er
það bezta sönnunin fyrir, að hér
halfi verið um blómlegan atf-
vinnuveg og gróðavænlegan að
ræða.
Minkaræktin er bundin við
hin norðlægu lönd og hefur þar
algjöra sérstöðu, _ vegna lofts-
lags og veðráttu. fsland er eina
landið á norðurhveli jarðar, sem
ekki befur hagnýtt legu sína og
loftslag til að taka þátt í þess-
um ábatasama atvinnuvegi og
má það furðu gegna og er ekki
vanzalaust fyrir Alþingi íslend
Lnga að viðbalda lengur laga-
banni á þessurn atvinnuvegi,
sem á hér sennilega betri skil-
yrði en í flestum öðrum norð-
læguim löndum.
Norffurlöndin hafa forystu.
Frænidiur vorir á Norðurlönd-
um hafa kunnaið að nota sér
Framihald á bls. 17.