Morgunblaðið - 10.10.1968, Side 10

Morgunblaðið - 10.10.1968, Side 10
10 MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 10. OKTÓBER 1968 Kikna Tékkóslóvakar undan ofurvaldi Rússa? — þeir urðu að ganga að nýjum afarkostum á Moskvufundinum Alla síðustu viku héldu Tékk- óslóvakar áfram baráttu sinni gegn hernámsliðinu. Meðan boð- uðum viðræðum tékkneskra og sovézkra leiðtoga var frestað æ ofan í æ, sýndu Tékkóslóvakar sovézka hernámsliðinu háðslega fyrirlitningu og lítilsvirðingu. Sovézku hermerr irnir sem komu til Prag í leyfum sínum frá búð- um utan stórborganna reyndu að vingast við borgarbúa, með því að kjassa smábörn og bjóða upp á einn umgang af öli á krám. Öllum slíkum vinahótum var tek ið af þrjózkulegum kulda. Þegar Kuznetsov aðstoðarutan ríkisráðherra var í heimsókn í Tékkóslóvakíu til að undirbúa viðræðurnar, hugðist hann meðal annars sitja fund í tékknesk- sovézka félaginu, sem er sagt hafa um miíljón félagsmenn inn- an vébanda sinna. Þegar ráð- herrann kom til aðalstöðva fé- lagsins á bökkum Moldár, var þar ekki hræða fyrir, allir þeir sem höfðu starfað á skrifstofu félagsins voru á bak og burt, og engir gestir komu á fundinn. Sömu móttökur fengu sovézkir ráðgjafar, sem voru sendir í verk smiðjur og fyrirtæki og inntu menn eftir því, hvort þeir ættu ekki að liðsinna þeim á einn eða annan hátt. Borgarar Tékkóslóvakíu fylgd uat af lifandi áhuga með undir- búningi Moskvuviðræðnanna. Margir voru kvíðnir og óttuðust allt hið versta. Aðrir staðhæfðu að Rússar treystu sér ekki til að beita leiðtogana frekari kúgun, þar sem þjóðin stæði einhuga að baki þeim. En menn áttu eftir að reka sig harkalega á að í aug um sovézkra skiptir þjóðarhugur ekki máli, þegar um er að ræða að „vernda hagsmuni sósíalism- ans.“ Þegar Alexander Dubcek flokks leiðtogi, Cemik forsætisráðherra og Husak, ritari flokksdeildar- innar í Slóvakíu, sneru heim til Tékkóslóvakíu á föstudagskvöld ið eftir tveggja daga viðræður í Moskvu, var Ijóst að þeim höfðu verið settir úrslitakostir. og að þeir höfðu gengið að þeim. Þeir urðu að falíast á þá kröfu Rússa að hernámsliðið yrði um kyrrt í Tékkóálóvakíu, unz á- standið væri komið í eðlilegt horf eins og það heitir á máli Rússa. Að sjálfsögðu veita foringjarn- ir í Kreml sjálfum sér umboð til að meta og vega, hvort og hvenær þetta eðlilega ástand kemst nokkurn tíma á áð nýju. Viðræðurnar höfðu verið í und irbúningi um allíanga hríð. Hvað eftir annað var þeim frestað. Augljóst er, að það eins og ann- að var gert að undirlagi Rússa. Margir voru þeirrar skoðunar, að töfin benti ti'l, að Rússar væru að reyna að fá því framgengt að Dubcek léti af völdum og þeir fengju aðra viðráðanlegri viðmælendur til Moskvufundar- ins. Það kveikti nokkra von með mönnum, að svo virtist sem Tékk óslóvakar reyndu enn að spyrna við fótum. Þegar Alexander Du- bcek varð að lokum formaður tékknesku sendinefndarinnar, sem fór til Moskvu, héídu ýmsir að það bæri vott um, að Rússar treystu sér ekki til að beita Tékkós'lóvaka þeim þvingunum, sem þeir höfðu ætlað fyrir fund inn. Stjómmálafréttaritarar eru á einu máli um, að Alexander Du- bcek líafi vonazt eftir því, að hann og félagar hans fengju lof- orð fyrir brottflutningi hernáms liðsins, gegn því heiti að þeir beittu sér fyrir að koma á marg nefndum eðlilegu ástandi, og að þeir skyldu sjálfir fá að vera með í ráðum um að segja til um, hvenær það hefði gerzt. Hvaðan slík bjartsýni var sprottin var ekki ljóst, enda kom brátt á daginn, að Dubcek og félagar hans fóru mjög hall'loka. Eng- um kröfum Dubceks var sinnt, heldur bornar fram gagnkröfur, sem í augum hans hljóta að hafa verið óviðunandi og óað- gengilegar, þótt hann neyddist til að samþykkja þær. Áður en fundurinn hófst, með- an hann stóð yfir og ekki síður eftir að honum var lokið, með Ljósaúrval Nýkomið mikið úrval af dönskum loftljósum. Opið á laugardögum til kl. 4. Raftækjaverzlun H. G. GUÐJÓNSSONAR, Suðurveri, sími 37637, gegnt Kringlumýrairbraut. Njarðvíkingar Skrifstofa Njarðvíkurhrepps er flutt í eigið húsnæði að Fitjum, þar sem áður var Vélsmiðja Njarðvíkur h.f. Sveitarstjórinn Njarðvíkurhreppi. Dngur Leifs Eiríkssonor Árshátíð íslenzka-ameríska félagsins verður haldin að Hótel Sögu, Súlnasal föstudaginn 11. október 1968 kl. 19.30. Borðapantamir í síma 20221 fimmtudag milli kl. 5—7, og föstudag eftir kl. 4 e.h. — Dökk föt eða smoking. Aðgöngumiðar seldir í Bókaverzlun Sigfúsar Ey- mundssonar. Dubcek og félagar við brottförina til Moskvu. Ýmsir háttsettir tékkneskir foringjar fylgdu þeim til flugvallar. fulíkominni uppgjöf Tékkóslóv- aka, héldu sovézk blöð áfram linnulausum árásum á ýmsa leið- toga Tékkóslóvakíu, án þess þó að nafngreina þá og báru þeim í brýn sinnuleysi og seinagang í því að færa landið aftur inn á brautir réttlínukommúnisma í anda þeirra Marx og Lenins. Rauða stjarnan, málgagn sov- ézka hersins, sagði a'ð menn yrðu að horfast í augu við þá mikilvægu staðreynd, að sósíalisma væri ekki hægt að byggja upp án þess að kommún- istaflokknum væri tryggt algert forystuh'lutverk. Sovézk blöð báru það einnig á borð fyrir lesendur sína, að öruggar ráðstafanir til að efla sósíalismann, vald alþýðunnar, verkalýðsstéttarinnar og forystu hlutverk kommúnistaflokksins í þjóðlífinu í því skyni að efla vinsamleg samskipti við þjóðir Sovétríkjanna og allan hinn sósí aliska heim. Þess hefur áður verið getið hér í blaðinu, að það þótrti ekki spá góðu um viðræðurnar, er fréttir bárust af kuldalegu við- móti, sem sovézku leiðtogarnir sýndu hinum tékknesku við kom una til Moskvu. Að vísu fóru þeir Brezhnev, Kosygin og Pod- gornu til fluigvallarins og tóku á móti þeim. En blaðamönnum var ekki leyfður aðgangur, mynda- Sovézkir hermenn í skemmtig arði í Prag, ungur tékkneskur maður horfir tómlátlega á þá. Rússar hefðu í hvívetna staðið við samkomulagið, sem var gert í Moskvu í ágústlok. Ekki nóg með það, heldur reyni Sovétmenn daglega að auð- velda Tékkóslóvakíu þróunina til eðlilegs ástands. Sanníeikur- inn sé þó sá, að sumir aðilar í Tékkóslóvakíu hafi ekki áhuga á að skipta á glamuryrðum um þróun tíl eðlilegs ástands og raunverulegra athafna. Sovézk blöð sögðu, að þetta ylli tékk- neskum verkalýð þungum áhyggj um. Eins og undanfarnar vikur hafa og birzt bréf og yfirlýs- ingar frá „heiðarlegum" tékkn- eskum borgurum, þar sem her- námsliðinu eru færðar þakkir og það beðið að yfirgefa ekki bræð ur sína í þrengingum. Daginn sem viðræðurnar hóf- ust sagði Pravda í grein: „Grundval'larmunur er á milli túlkunar Rússa og Tékkóslóvaka á því hvað hugtakið „eðlilegt á- stand“ felur í sér. Margir Tékkó- slóvakar segja: „Flytjið herliðið burtu og þá verður ástandið eðli legt á ný.“ En Pravda bætir við að það sé greinilegt að ef ástandið eigi að komast í raun og veru í samt far verði að gera tökur voru bannaðar og strax eftir komu Dubceks og félaga hans var brunað inn í borgina í stórum lokuðum bílum. Nú var engum fánum veifað og blómum kastað, eins og þegar Rússar tóku á móti Svoboda í ágúst s.l. Viðræ'ðumar voru að sjálfsögðu haldnar fyrir luktum dyrum og samræður fóru fram á rússnesku. Á föstudagskvöld lauk fundar höldum og niðurstöður fundarins voru birtar í rúsisneska útvarp- inu og síðan í blöðum og þær flugu von bráðar um alla heim. Hvarvetna voru menn felmtri slegnir. Fram að þessu höfðu áreiðanlega flestir haldið dauða haldi i þá von, að harka og ein- beitni Dubceks, svo og að hann hefur sýnt og sannað að þjóð hans stendur einhuga að baki honum og stefnu þeirri sem hann barðist fyrir, myndi verða til að Bovézku foringjamir dirfðust ekki að setja Tékkóslóvakíu slíka af- arkosti. En sú von varð að engu. Niðurstöður fundarins voru eins og fyrr segir, að sovézka her- liðið verði um kyrrt í íandinu um óákveðinn tíma. Tékk- nesku leiðtogamir hétu því að gera auknar rá'ðstafanir til að öll fjölmiðlunartæki landsins héldu sig innan æski- legra marka. Tass fréttastofan sagði einnig, að sovézku fulltrú- amir hefðu fullvissað tékknesku sendinefndina um að þeir væru reiðubúnir að veita tékkneskum bræðrum sínum aíla þá hjálp er þeim mættu, í því 'augnamiði að koma ástandinu innan flokksins og í landinu í eðlilegt horf. Daginn sem Moskvufundurinn hófst birti dagblað tékknesku verzlimarsamtakanna orðsend- • ingu frá atkvæðamiklum ítölsk- um kommúnista, Luciano Lama, formanni ítölsku verkalýðssam- takanna, og vakti birting hennar, ekki sízt athygli fyrir það að rit skoðað tékkneskt blað fékk að birta hana. 1 yfirlýsingunni segir hann meðal annars: „Hver og einn vilt taka þátt í þeirri þróun sem hafin er, á einhvern hátt, jafnvel þó að við erfiðar aðstæður sé. Mér virðist að reynsla ykkar undangengnar vik ur staðfesti að það er erfitt að svipta þá frelsi, sem vilja ekki glata því.“ Lama ásakar Rússa fyrir að hafa veikt alþjó'ðakomm únismann og æsa upp neikvæð öfl í Evrópu og víðar í heim- inum. „Við heyrum vopna- glamur. Það er hættu- 'legt og við eigum að berjast gegn því. Sé lifið hlutlægt á mál in hefur ófriðarhættan verið auk in með hernaðaríhlutuninni í Tékkóslóvakíu." Háværar raddir eru nú uppi um, að Alexander Dubcek vilji segja af sér. Ekki aðeins vegna þvingcina Sovétstjórnarinnarheld ur og vegna þess að honum hef- ur áreiðanlega skilizt, að hann á engra kosta völ. Sovétmenn herða stöðugt tökin á tékknesku þjóðinni. Ef hann situr áfram hlýtur hann óhjákvæmilega að glata vinsældum sínum og trausti | fólksins. Tékkóslóvakar hafa áft erfitt með að sætta sig við þá tilhugsun að missa Dubcek úr íeiðtogasæti, þar sem hann hefur verið þjóðinni ómetanlegt eining artákn ekki sízt þann tíma sem liðinn er frá innrásinni. Og f nokkra mánuði var hann boð- beri nýrra og betri tíma í Tékkó- slóvakíu. En þeim hefur orðið ljóst, síð- ustu vikur, að til þessa kynni að draga. Sumir vona innst inni, að Dubcek segi af sér. Með því leysir hann þá að nokkru undan þeim loforðum, sem þeir hafa orðið að gefa. En það sem þeir telja mikilsverðara er að með því að segja af sér sýni hann fram á, að hann fær ekki varið fyrir samvizku sinni a'ð sitja áfram, eftir að hlutskipti hans hefur orðið að vera áhrifa- laus leikbrúða í höndum sov- ézkra drottnara.

x

Morgunblaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.