Morgunblaðið - 27.10.1968, Blaðsíða 13

MOftGUNBLAÐIÐ, SUMNUDAGUR 27. OKTÓBER 1»68
13
„Við verðum að vona að þessir
erfiðleikar leysist sem fyrst"
— Rœtt við Eystein
stjóra á Flateyri
Það var síðasta suimudag;-
inn í september, sem Vetur
konungur kom til sinnar ár-
vissu dvalar á Vestfjörðum.
Þegar við litum út um glugg-
ann um morguninn var ekki
annað að sjá en gráan hríðar-
vegg. Horfnir voru haustlitirn
ir gullnu og fjöllin, sem í
blíðviðrinu höfðu virzt svo
hlýleg og verndandi í tign
sinni, birtust nú öðru hverju
bak við hríðina eins og dökk-
ir ógnandi múrveggir. Önund-
arfjörðurinn, sem við höfðum
svo oft séð sneisafulian af
fjöllum, sem spegluðust í
sléttum vatnsfletinum var nú
úfinn og óaðlaðandi i alla
staði.
Það var næstum ótrúlegt
hvað staðurinn hafði breytzt
og eins og nú horfði, fannst
mér fráleitt, að fólk skyldi
una á slíkum stað til lengdar.
En allar slíkar hugleiðingar
hurfu morguninn eftir eins og
dögg fyrir sólinni, sem glamp
aði nú á heiðskírum himni og
hafði breytt sjó og landi í
glitrandi ævintýraheim. Þá
fannst mér ekki Iengur furða
bótt fólkið á Flateyri og öðr-
um kauptúnum Vestfjarða
hugsaði sig oftar en tvisvar
um. áður en það hyrfi brott
frá „krummavíkunum" sínum,
eins og sumir kalla þessa
staði.
Þessi landsvæði hefur löng-
um byggt har'ðgert fólk og
hugrakkt. Það hefur ræktað
sinn garð og sótt fisk úr sjó
og er víst, að fleiri en Vest-
firðingar einir hafa notið
góðs af því starfi. En mörgum
hefur hætt tii að þiggja án
umhugsunar, hvað þá þakk-
lætis, þær fórnir, sem Vest-
firðingar hafa fært hafinu við
öflun þess auðs, er afkoma
þessa lands byggizt á — og
möglað, er þeir hafa krafizt
einhvers á móti, er geri þeim
lífið þægi'legra.
Allt líf þessa fólks er undir
því komið, sem aflast úr sjó.
Lifæðar þess eru bátarnir og
frystihúsin og þó það sé éf
til vill að bera í bakkafullan
lækinn að minnast á fisk og
útgerð hér, verður ekki hjá
því komizt svo algerlega sem
þessi mál eru samtvinnuð öllu
lífi í slíku samfélagi.
í útgerðarmálum Flateyr-
inga hefur á ýmsu gengið um
dagana, allt frá því Norðmað-
urinn Ellefsen setti upp hval-
veiðiverksmiðjuna á Sólbakka
um síðustu aldamót. Kaup-
túnið hefur átt sín blóma-
skeið og sínar lægðir og nú
undanfarið hefur vissulega
blásfð heldur óbyrlega. Eng-
inn einn aðili getur tekið við
rekstri frystihússins og út-
gerðarinnar og er nú talið
helzt til ráða, að íbúarnir
sameinist um þessi atvinnu-
Jónsson, sveita-
við Önundarfjörð
tæki, stofni hlutafélag, sem
eigi atvinnutækin og reki þau.
Ella blasir ekki við annað en
atvinnuleysi og auðn staðar-
ins.
Tii þess að afla frekari upp-
lýsinga um þetta mál sneri
ég mér til sveitastjórans á
Flateyri, Eysteins Jónssonar,
sem jafnframt sveitastjóra-
störfunum hefur séð um rekst
ur frystihússins að undan-
förnu, samkvæmt bráðabirgða
fyrirkomulagi er á var komfð
til að halda uppi atvinnu,
meðan ráðgert væri hvað til
bragðs skyldi taka til að koma
þessum málum í viðunandi
horf.
Eysteinn Jónsson er ungur
maður og aðfluttur frá Reykja
vík — kom til Flateyrar fyrir
u.þ.b. ári. En ekki ber á öðru
en hann uni hag sínum vel
enda ærið að starfa og ótal
verkefni að teysa. Eysteiinn
tjáði mér að í fyrrasumar
hafi farið að bera á talsverðu
atvinnuleysi á Flateyri sök-
um stopullar vinnu í hrað-
frystihúsinu. Um miðjan sept
ember stöðvaðist svo rekstur
hússins algerlega og jafn-
framt þeirra báta, sem lögðu
upp hjá því. Síðari hluta
september og í októbermán-
uði lagði aðeins einn bátur
upp afla á Flateyri en hann
var fluttur til vinnslu á ísa-
firði.
— Þessi bátur, sagði Ey-
steinn, Hinrik Guðmundsson,
hélt síðan áfram róðrum og
var nú aflinn salta'ður hér á
staðnum. Þá tók Kaupfélag
Önfirðinga á leigu bát, Ásgeir
Torfason, sem einnig lagði
upp afla sinn til söltunar á
Flateyri. En þetta dugði ekki
tiL atvinnuleysi var eftir sem
áður og fóru margir til vinnu
utan Flateyrar, einkum á
næstu firði.
— Þegar hér var komið var
nokkuð ljóst, að Fiskiðja Flat
eyar, sem var eigandi hrað-
frystihússins mundi ekki geta
hafið rekstur þess á ný. At-
vinnumálin voru því mikið
rædd, á hreppsnefndarfund-
um, hjá verkalýðs og sjó-
mannafélaginu, á almennum
borgarafundum og manna á
meðal. Hreppsnefnd og stjóm
verkalýðs- og sjómannafélags
ins sendi nefnd manna til
Reykjavíkur til þess að kanna
nánar, hvort hugsanlegt væri,
að hraðfrystihúsið hæfi rekst-
ur að nýju. Það kom í ljós,
að útilokað var, að Fiskiðja
Flateyrar hæfi rekstur að svo
stöddu og var þá kannað,
hvort unnt mundi að leigja
húsið og bátana. í því skyni
var stofnað hlutafélag, þar
sem Flateyrarhreppur lag’ði
fram 80% hlutafjár, Kaupfé-
lag Önfirðinga 10% og Fisk-
borg hf. 10%. I janúarmánuði
tókust samningar um leigu á
hraðfrystihúsinu og öðrum
eignum, sem þurfti til fisk-
vinnslunnar. Kaupfélagið tók
á leigu einn bát fyrirtækisins,
Fiskborg hf. annan og þriðji
báturinn var gerður út af
hluthöfum útgerðarfyrirtækis
Fiskiðjunnar. Loks var keypt
ur til staðarins enn einn bátur
og þegar rekstur hraðfrysti-
hússins hófst á ný í febrúar
lögðu þessir fjórir bátar, á-
samt Mb. Hinrik Guðmunds-
syni, upp afla sinn hjá því.
— Hvað var gert ráð fyrir
að þessi skipan mála yr'ði
lengi?
— Leigusamningurinn var
upphaflega til 1S. september
í ár, en þá var gerður nýr
samningur til áramóta. Upx>-
haflega var samningurinn við
Fiskiðju Flateyrar, en það
fyrirtæki lýsti sig gjaldþrota
sl. vor og uppboð á fasteign-
um fyrirtækisins fóru fram
nú í sumar. Urðu þau eigenda
skipti, að Ríkisábyrgðarsjóður
keypti hraðfrystihúsið, Trygg
ingamiðstöðin hf., fiskimjöls-
verksmiðjuna og Landsbanki
íslands keypti beituhúsin,
bátageymsluna og fleiri hús-
eignir. Nýi leigusamningurinn
var gerður- vfð Ríkisábyrgðar
sjóð og Landsbankann en um
leigu á fiskimjölsverksmiðj-
unni var aðeins samið fyrir
stuttan óákveðinn tíma.
— Hefur þetta fyrirkomu-
lag skapað fulla atvinnu?
— Nei, það get ég ekki sagt.
Það hefur að visu bætt mjög
úr skák, en aflabrögð hafa
verið rýr og atvinna því nokk
uð stopul. Nú sem stendur
róa aðeins tveir bátar héðan
en vonir standa til að sá þrfðji
geti hafið róður um miðjan
þennan mánuð. Fleiri bátar
róa ekki ti'l áramóta, hvað
sem síðar verður.
Það má segja, að atvinnu-
lif á Flateyri standi og falli
með rekstri frystihússins. Það
greiðir í vinnulaun um 600—
800 þúsund krónur á mánuði
og vinnulaun til sjómanna
eru nálægt 200 þúsund krón-
ur á mánuði á hvern bát. Því
miður hefur rekstur frysti-
hússins og bátanna þa'ð sem
af er leigutímabilinu ekki
gefið ástæðu til mikiUar bjant
sýni en sömu sögu er víst að
segja um önnur frystihús í
grenndinni og út um landið.
— En hvað hefur nú orðið
ofan á um stefnuna í nánustu
framtíð?
— Það hefur orðið úr að
stofna hlutafélag til þess að
kaupa og reka eignirnar sem
ég gat um áðan. Hlutafjár er
safnað með almennu útbdði
og erum við að vona að sem
flestir taki þátt í félaginu.
Lágmarkshlutafé félagsins,
sem gefið var heitið „Hjálm-
ur hf.“, var áikveðið 1% mildj.
Flateyri við Önundarfjörð
Eysteinn Jónsson
króna. Á stofnfundi var búið
að greiða nálega 300.000 krón-
ur þar af höfðu einstakUngar
á Flateyri lagt fram 200.000.00
en h'lutafjárloforð nema ná-
lega einni milljón króna. Þar
af hefur Flateyrarhreppur
ákveðið að leggja fram allt
að hálfri milljón króna. Raun
verulega er þetta hlutafjar-
lágmark, algjört lagmarks
rekstrarfé til þess a’ð standa
undir rekstri frystihússins og
verður a'lls ekki hægt að
skerða þá upphæð til kaupa
á þeim eignum, sem nauðsyn-
legar reynast til fiskvinnsl-
unnar. Það þarf því að leysa
mörg erfið vandamál, áður en
útgerð og fiskvinnsla á Flat-
eyri komast á eðUlegan og
hraustan rekstrargrundvöll.
— Það má telja kaldhæðn
islegt, að undanfarið — á
sama tíma og svo mjög hefur
hallað undan fæti í atvinnu-
málum — hefur Flateyrar-
hreppur Staðið í hafnargerð,
sem er dýrari en þær eignir,
er nota þarf til fiskvinnslunn
ar. Sú hafnargerð var nauð-
synleg útgerð staðarins. en
hætt verður við, að þær millj
ónir, sem í hana eru komnar,
komi að litlu gagni, af enginn
bátur rær frá Flateyri. Við
verðum að vona, að þessir
erfiðleikar leyst. íbúar Flat-
eyrar geta ekki annað gert
en leggja sig alla fram um
að koma efnahagsvandamál-
um staðarins á traustan grund
völl. Hér hefur verfð aflað
útflutningsverðmæta fyrir ná
lega þrjátíu milljónir króna á
ári eða sem svarar 60.000
krónum á sérhvem íbúa —
þeir eru um 500 talsins. Við
hljótum að vona að hægt
verði að halda því áfram.
m. bj.
Sigurður í við-
gerð í Hollondi
TOGARINN Sigurður er nú í
Amsterdam, þar sem fer fram 8
árá flokkunarviðgerð á honum.
Hefur hann verið þar í 4 vikur,
en kemur væntanlega seinni
hluta næstu viku. Mikil viðgerð
þúrftí að fara fram á togaran-
um, því han lenti i ís fyrir Vest-
fjöí-ðum i fyrra og beygluðust
plötur.
GOLFTEPPI
ALAF0SS
WILTON-VEFNAÐUR ÚR ÍSLENZKRI ULL