Morgunblaðið - 07.11.1968, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 7. NÓVEMBER 1968
RICHARD Milhous Nixon,
hinn nýkjörni forseti Banda-
ríkjanna, hefur á eftirminnileg-
an hátt hefnt ósigurs síns í
forsetakosningunum fyrir átta
árum. Þá, og eins tveimur ár-
um síðar, þegar hann beið ósig
ur í ríkisstjórakosningunum í
Kaliforníu, sögðu allir, að
stjórnmálaferli hans væri lokið.
Nú hefur hann afsannað þess-
ar hrakspár og unnið afrek,
sem réttmætir þau ummæli Jam
es Restons, hins kunna stjórn
málafréttaritara New York Tim
es, að „upprisa Nixons sé hin
sögulegasta síðan Lazarus var
vakinn upp frá dauðum“.
Nixon náði skjótum frama eft
ir að hann hóf afskipti af
stjórnmálum: hann var kjörinn
í fulltrúadeildina 33 ára gam-
all, í öldungadeildina 37 ára
og varaforseti 39 ára gamall,
en ef til vill er mesta stjórn-
málaafrek hans fólgið í því, að
honum hefur tekizt að viðhalda
áhrifum sínum síðan hann beið
ósigur í forsetakosningunum
fyrir átta árum. Þótt hann sé
aðeins 55 ára að aldri er hann
eini valdamaðurinn frá þeim
tíma, þegar Churchill var enn
forsætisráðherra Bretlands og
Stalín drottnaði yfir Rússlandi,
sem enn er í eldlínunni.
Þrautseigja Nixons er ein-
Stök. Heil kynslóð bandarískra
kjósenda man ekki þá tíma, þeg
ar enginn Nixon kom við sögu.
Þetta hefur í senn verið styrk-
ur hans og veikleiki. Margir
hafa fengið leið á honum, og
hann vekur ekki hrifningu.
Auk þess hefur hann átt erf-
itt með að eyða þeirri skoðun
sem komst á kreik eftir ósigra
hans 1960 og 1962, að hann hafi
glatað hæfileikanum til að sigra
í kosningum. En á hinn bóginn
hefur Nixon „verið svo lengi í
eldinum, að hann er varla um-
deildur lengur", eins og einn
færasti stjórnmálafréttaritar-
inn í Washington, Mary Mc-
Grory, hefur komizt að orði.
SAKAÐUR UM HARÐFYLGI
Á fyrri hluta stjórnmálafer-
ils síns var Nixon eitt helzta
skotmark frjálslyndra manna í
Bandaríkjunum og sífellt sak-
aður um harðýðgi og henti-
stefnu. Þá var hann kallaður
„Tricky Dicky“ og sætti heift-
úðgum érásum. Þessar ásakan-
ir hafa andstæðingar hans
reynt að endurvekja í kosn-
ingabaráttunni, en með furðu-
litlum árangri. Ef til vill er
skýringin s ú, að í raun og
veru hefur hann aðeins túlkað
þær skoðanir, sem almennastar
hafa verið á hverjum tíma.
Nixon hefur alltaf tekið mik-
ið tillit til almenningsálitsins
og hagað stjórnmálabaráttu
sinni samkvæmt því. Á tímum
Joseph McCarthys öldunga-
deildarmanns var hann einn
ákafasti andkommúnistinn í
bandarískum stjórnmálum, en
þá túlkaði hann aðeins þær
skoðanir, sem almennastar
voru á þeim tíma. Samanburð-
ur á ræðum þeim, sem hann
hélt þegar hann tók við út-
nefningu flokks síns í forseta-
framboðið 1960 og í sumar, eru
fróðlegar í þessu sambandi. Á
flokksþinginu fyrir átta árum
veittist hann harðlega að komm
únistum og sagði, að eina svar-
ið við siguraðferðum kommún-
istarikjanna væru aðferðir, sem
tryggðu hinum frjálsa heimi
sigur. í sumar sagði hann: „Við
réttum rússnesku þjóðinni og
kínversku þjóðinni vinar-
hönd“. í bæði þessi skiptitúlk-
aði Nixon þær skoðanir, sem
almennastar voru þá stundina,
þótt niðurstöðurnar væru ólík
ar.
Þessi dæmi skýra að nokkru
leyti hvers vegna Nixon hefur
hörð kosningabarátta í Kali-
forníu. Sú saga hefur verið
sögð, að John F. Kennedy hafi
lagt fram fé í kosningasjóð Nix
ons. Nixon sigraði með 600.000
atkvæða mun í þessum kosning
um. Enn sætti Nixon hörðum
árásum og var sakaður um
mannorðsmeiðingar.
VARAFORSETI
Nixon var einn ötulasti bar-
áttumaður þess, að Dwight D.
Eisenhower hershöfðingi var til
nefndur forsetaframbjóðandi
repúblikana 1952 og hershöfð-
inginn valdi hann varaforseta
efni sitt, mörgum stuðnings-
mönnum sínum til sárrar
gremju. Ýmsir andstæðingar Nis
ons héldu því fram, að hann
hefði þegið stórfé úr sjóði, sem
auðmenn í Kaliforníu hefðu
stofnað handa honum. Minnstu
munaði að Eisenhower varpaði
Nixon fyrir róða, en honum
tókst að bjarga stjórnmál'aferli
sínum í örlagaríkum sjónvarps-
þætti, þar sem hann rakti vott-
festa skrá yfir allar tekjur sín-
ar og eignir, sem námu ekki há-
um upphæðum. Honum barst
mikil'l fjöldi stuðningsyfirlýs-
inga, meðal annars frá Eisen-
hower.
Varaforsetaembættið er
valdalítið, en þó er það mál
manna að fáir varaforsetar í
sögu Bandaríkjanna hafi verið
eins áhrifamiklir og Nixon, og
sýndi Eisenhower forseti hon
HINN NÝKJÖRNI FORSETI BANDARÍKJANNA:
RICHARD
MILHOUS
NIX0N
átt erfitt með að þvo af sér
stimpilinn „brögðótti Dicky“.
En einn helzti styrkur Nixons
sem stjórnmálamanns hefur ver
ið sá andlegi skyldleiki, sem
hann hefur alltaf fundið til við
hinn venjulega Ameríkumann.
Hann skilur þrár hans og ósk-
ir og aðhyllist sama smekk og
sömu skoðanir og hann. SJálf-
ur byrjaði hann með tvær hend
ur tómar. Hann fæddist í smá-
bæ í Kaliforníu 9. janúar 1913
og er kominn af fátæku milli-
stéttarfólki. Hann var annar í
röð fimm bræðra og fluttist
ásamt fjölskyldu sinni níu ára
gamall til bæjarins Whittier í
sama ríki.
HISS-MALIÐ
Nixon stundaði nám í mennta
skóla bæjarins, hlaut styrk til
framhaldsnáms og lagði síðan
stund á lögfræði. Hann lauk em
bættisbrófi með ágætiseinkunn
frá Duke-háskóla í North Caro
lina. Að því loknu hóf hann
störf hjá lögfræðingafyrirtæki
í heimabæ sínum. Á þessum ár-
um gekk hann að eiga konu
sína. Thelmu (,,Pat“) Ryan. í
heimsstyrjöldinni gekk Nixon í
flotann og var sendur tilKyrra
hafsvígstöðvanna, þar sem
hann dvaldist að mestu leyti
til stríðsloka og var sæmdur
sjóliðsforingjanafnbót.
Að stríði loknu hóf Nixon af
skipti sín af stjórnmálum og
bauð sig fram fyrir repúblik-
ana í kosningum tfl fulltrúa-
deildar bandaríska þingsins í
Kaliforníu. Hann sigraði vinstri
sinnaðan demókrata með um
15 þúsund atkvæða mun og var
endurkjörinn tveimur árum síð
ar með miklum meirihluta at-
kvæða.
Nixon lét snemma mikið að
sér kveða á þingi og átti þátt
í setningu Taft Hartley-laganna
umdeildu, sem eru bandarísku
verkalýðshreyfingunni mikill
þyrnir í augum. Frægastur varð
hann þó fyrir setu sína í óam-
erísku nefndinni svokölluðu og
afskipti sín af Hiss-málinu svo-
nefnda. Whittaker Chambers,
fyrrum einn af ritstjórum
fréttaritsins „Time“ og félagi í
neðanjarðarhreyfingu kommún
ista, bar í réttarhöldum fyrir
nefndinni, að hann hefði verið
leynilegur milligöngumaður
milli rússnesku leynilögregl-
unnar og njósnahrings, sem
starfað hefði í þremur ráðu-
neytum í Washington. Hann
nefndi Alger Hiss sem einn
þeirra manna, er hann hefði
haft samband við, en Hiss var
háttsettur starfsmaður í utan-
ríkisráðuneytinu og meðal ann-
ars aðstoðarmaður Roosevelts
forseta á Yalta-ráðstefnunni.
Nixon hafði rannsóknina með
höndum og varð landsfrægur.
í bók sinni um sex helztu
æviatriði hefur Nixon eftir ein
um vina sinna: „Ef Hiss-málið
hefði ekki komið til hefðir þú
áldrei orðið varaforseti og ekki
helcjjar frambjóðandi í forseta-
kosningum." En annar vinur
hans sagði: Ef Hiss-málið hefði
aldrei komið upp hefðir þú
verið kjörinn Bandaríkjafor-
seti.“ Hvað sem þessu líður
lagði Hissmálið grundvöllinn að
frægðarferli Nixons, en um leið
bakaði hann sér óvild vinstri-
sinna og frjálslyndra fyrir
harðfylgi í rannsókn málsins.
ins.
Árið 1950 bauð Nixon sig
fram til öldungadeildar Banda-
ríkjaþings gegn kunnum vinstri
sinna, frú Helen G. Douglas,
og hefur sjaldan verið háð eins
um mikið traust. Veikindi for-
setans gerðu að verkum, að Nix
on fór einn með æðstu völd
mánuðum saman. Hann ferðað-
ist til 56 landa í varaforseta-
tíð sinni og hafði mikil áhrif
á mótun utanríkisstefnunnar.
Fræg varð heimsókn hans til
Suður-Ameríku, þar sem víða
var efnt til óeirða vegna komu
hans, og eitt sinn var ráðizt á
bifreið hans í þeirri ferð og
slapp hann við illan leik. Fræg
ust varð þó heimsókn hans til
Sovétríkjanna og „eldhúsum-
ræður“ hans við Nikita Krúsj-
eff, en þar þótti frammistaða
hans með ágætum.
ÓSIGRARNIR
Nixon hlaut tilnefningu
flokks sins til framboðsins í
forsetakosningunum 1960 án
erfiðismuna. Margir spáðu hon
um sigri í kosningunum og skoð
anakannanir voru honum hag-
stæðar í upphafi kosningabar
áttunnar eða allt þar til hann
varð við þeirri áskorun and-
stæðings sins, John F. Kenne-
dys, að kappræða við hann í
sjónvarpi. Kennedy kom mjög
á óvart í þessum kappræðum,
þar sem Nixon var talinn rök-
fastur og reyndur í kappræð-
um, og fór með sigur af hólmi
í einvíginu. Nixon var í varn-
arstöðu og varð að verja
stefnu og athafnir stjórnarinn-
ar, sem Kennedy gagnrýndi
harðlega. En kosningarnar
voru mjög tvísýnar og Kenne-
dy sigraði aðeins með 113.000
atkvæða mun. Nixon sigraði í
26 ríkjum og fékk 220 kjör-
menn kjörna, en Kennedy sigr-
aði í 23 ríkjum og hlaut 303
kjörmenn
Barátta hans fyrir því að
verða kjörinn ríkisstjóri í Kali
forníu tveimur árum síðar var
enn torsóttari. Almenningur í
Kaliforníu leit svo á, að Nix-
on væri fallinn stjórnmálamað-
ur, sem ætlaði að nota ríkis-
stjóraembættið fyrir stökkpall
til Hvíta hússins, og ósigur
hans í forsetakosningunum var
mönnum enn í fersku minni.
Sagan endurtók sig, og Nixon
tapaði fyrir Pat Brown ríkis-
stjóra með tæplega þrjú hundr
uð þúsund atkvæða mun.
Eftir þessa kosningabaráttu
hreytti Nixon skætingi framan
í blaðamenn, sem hann hafði
talið sér andsnúna, og sagði að
þeir þyrftu ekki að baknaga
sig framar. Margir töldu, að
Nixon hefði kvatt stjórnmál-
in fyrir fullt og allt, en hann
tók sér aðeins stutta hvíld,
gerðist meðeigandi í þekktu
lögfræðingafyrirtæki í New
York og efnaðist vel. En í for-
setakosningunum 1964 tók
hann virkan þátt í baráttu
Barry Goldwaters, hélt margar
ræður og beitti áhrifum sínum
til þess að vegur flokksins yrði
sem mestur.
Hinn herfilegi ósigur Gold-
waters í forsetakosningunum
1964 olli því, að tómarúm skap-
aðist. í forustu Republikana-
flokksins, og það notaði Nix-
on til að tryggja sér undirtök-
in í flokknum. f varaforsetatíð
sinni var hann óþreytandi bar-
áttumaður flokksins og tengilið
ur milli hans og forsetans. Æ
síðan hefur hann verið óþreyt-
andi að ferðast um þver og
endilöng Bandaríkin til að lið-
sinna flokksfélögum repúblík-
ana við starf þeirra, fjáröflun
og stjórnmálabaráttu og til að
hálda hvatningarræður fyrir
frambjóðendur. f þessu starfi
sínu hefur hann kynnzt þús-
undum flokksstarfsmanna, há-
um og lágum, en þetta fólk vel-
ur frambjóðendur flokksins í
forsetakosningum. Nixon hefur
ætíð haft orð á sér fyrir að
stuðla manna mest að einingu
Repúblikanaflokksins.
„NÝI NIXON“
í kosningabaráttunni hefur
„nýr Nixon" komið til sögunn-
ar. Hann hefur til að bera meira
sjálfstraust en áður og er ró-
legri og afslappaðri. Hann er
nú sinn eigin herra og stendur
ekki lengur í skugga Eisenhow
ers. Kosningabarátta hans 1960
var flaustursleg og bar ein-
kenni kvíða, taugaþenslu og
fijótfærni. Að þessu sinni hef-
ur kosningabaráttan verið frá-
bærlega vel skipulögð og eng-
in spenna hefur legið í loftinu.
Nixon og stuðningsmenn hans
hafa verið rólegir og sigurviss
ir og ekki flanað að neinu.
Eina alvarlega skyssan var af
mörgum talin tilnefning Agn-
ews í varaforsetaembættið, en
hann hefur áreiðanlega dregið
mikið fylgi frá George Wallace,
þótt eftir eigi að koma í ljós,
hvernig hann reynist í varafor
setastarfinu.
Sú ákvörðun að velja Agn-
ew bar vott um varfærnina í
fari hans, en hún er eitt rík-
asta skapgerðareinkenni hans.
Nixon er ekki eins miskunn-
ariaus og samvizkulaus og látið
hefur verið í veðri vaka. Hon-
um fellur þungt ef hann sætir
hörðum ásökunum og hagar
skoðunum sínum eftir því sem
almennt er viðurkennd rétt
stefna. Hann hefur alltaf hagað
seglum eftir vindi og hikað við
að móta sjálfur stefnuna. Þetta
er ef til vili mesti veikleiki
hans sem forseta, þótt enginn
dragi hæfileika hans og reynslu
í efa. En allt bendir til þess að
hann verði hófsamur forseti.
Ekki er að vænta neinna stór-
breytinga, hvorki í utanríkis-
né innanríkismálum í forsetatíð
hans.