Morgunblaðið - 21.12.1968, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 21. DESEMBER 1968
17
FLESTIR sem komnir eru til
vits og ára munu fylgjast
spenntir með fréttum af ferð
Apollo 8 umihverfis tunglið nú
um jólin, þessari mestu æfin-
týraferð vorra tíma. Allt sem
í mannlegu valdi stendur hef-
ur verið gert til að tryggja
öryggi geimfaranna, en hætt-
urnar verða samt alltaf á næsta
leiti, og margfaldast vegna
fj arlægðarinnar.
E»að eru þrjú stig geimferð-
arinnar sem talin eru hættu-
legust:
ljúka, og þeir nálgast guiu-
hvolfið. Vegna þess hve geim-
farið verður á gifurlegum
hraða (40 þúsund km. á klst.)
verður það að fara á ská inn
í gufuhvolfið og hallinn verð-
ur að vera nákvæmlega réttur.
Ef það fer of bratt, brennur
lent á því eða lent mjúklega
og haldið áfram að senda gögn
til jarðar.
Þrír Ranger gervihnettir
sendu (áður en þeir splundr-
uðust á yfirborði tunglsins)
myndir til jarðar, sem gáfu
fyrstu vísbendinguna um að
sumsstaðar væri yfirborðið svo
slétt, að þar mætti lenda mönn-
uðum geimförum. En það voru
Surveyor og Lunar gervihnett-
irnir sem sendu til jarðar
beztu myndirnar af tunglinu
og ýmis önnur gögn um gerð
þess. Surveyor-hnettrirnir se.m
lentu mjúki lendingu höfðu
t.d. um borð sjálfvirka efna-
rannsóknarstofu og sjálfvirka
skóflu sem gröf upp jarðveg
(eða tunglveg) fyrir hana.
Það verður því ekki sagt að
geimfararnir þrír ani af stað
án undirbúnings
Eins og áðui hefur verið
skýrt frá, á Aipollo 8 að hefja
ferð sínu kL 12.4)5 að íslenzk-
um tíma í dag (laugardag). Ef
ekki verður hægt að skjóta
geimfarinu á nákvæmlega
þeirri mínútu hafa menn 4 Vá
klst. í bakhöndinni. Bf hins
vegar verður alls ekki hægt að
skjóta þann 21., er enn hægt
að koma geimfarinu af stað allt
fram til 27. des. (á vissum tíma
dag hvern), en eftir það verður
að fresta ferðinni þar til eftir
áramót.

Annað stigið verður þegar
geimfarið er búið að fara 10
hringi umhvenfiiS tunglið og
geimfararnir beina því aftur
til jarðar. Ef eldflaugahreyfl-
arnir starfa ekki rétt í það
skiptið, heldur geimfarið áfram
hringferðum sínum og menn-
irnir þrír eru strandaðir í
geimnum.
Þriðja stigið er svo þegar
þessari sex daga ferð er að
1) Að koma geimfarinu á
rétta braut um tunglið.
2) Að koma því af tungl-
brautinni og áleiðis til
jarðar.
3) Að koma farinu inn í
gufulhvolf jarðar.
Fyrsta stigið verður fram-
kvæmt um 66 klukk.ustundum
eftir að geimfarinu er skotið á
loft frá Kennedy-höfða. Það
verður 'þá í um 5.600 km. fjar-
lægð frá tunglinu og aðdrátt-
arafl þess búið að ná tökum
á Appollo 8. Við það hefur
hraðinn aukizt upp í rúmlega
9000 kílómetra á klukkustund.
Geimfararnir þurfa þá að snúa
Apollo við, þannig að úbblást-
ursopin snúi að tunglinu og
setja vélarnar í gang til að
minnka hraðann. Ef þær ganga
ekki nógu lengi fer geimfarið
inn á það sem kallað er
„óregluleg braut“. Það fer þá
framhjá tunglinu og slöngvast
aftur í átt til jarðar, en hrað-
inn er ekki nógu mikill til að
sleppa út fyrir aðdráttarafls-
sviðið. Það stöðvast því fljót-
lega og byrjar svo að dragast
aftur að tunglinu unz það
sundrast á yfirhorði þess.
það upp við núninginn og ef
það fer of grunnt, skoppar það
af yztu lögum gufuhvolfsins
(eins og sé verið að fleyta
með því kellingar) og sendist
aftur út í geiminn, framhjá
jörðinni. Geimfararnir hafa þá
hvorki nægilega mikið súrefni
eða eldsneyti til að gera aðra
tilraun.
En hvorki geimfararnir
sjálfir né aðrir á Kennedy-
höfða hafa miklar áhyggjur af
þessu; þeir éru sannfærðir um
að allt fari vel. Borman seg-
ir sjálfur, að hann miyndi ekki
„stíga upp í þennan hlut ef ég
teldi hann ekki öruggan".
i e Vd 1 r
umhve rfis
tung-liS
Apollo 8 er alls ekki fyrsta
bandaríska geimfarið sem
kemst í námunda við tunglið,
heldur aðeins það fyrsta sem
hefur menn innaníborðs og
snýr aftur til jarðar. Fjórtán
geimför frá þeim hafa sent til
jarðar 102 þúsund ljósmyndir
af yifirborði tunglsins. Þessi
för hafa annað hvort farið á
braut umlhverfis tunglið, brot-
BORMAN
Eftirfarandi viðtal var tek-
ið við Frank Borman,
stjórnanda Apolio 8, fyrir
skömmu.
— Hvernig lízt þér á
þessa geimferð?
— Ég held að eftir því
sem nær dregur aukist
spenningurinn, og við vilj-
um ljúka þessu af sem
fyrst. Því meira sem biðin
styttist, því ákafari verður
maður að fljúga.
— Þegar talningin hefst
á skotpallinum, eftir alla
þessa vinnu og allan þenn-
an undirbúning, um hvað
hugsarðu þá og hvað verð-
iir þú að gera?
— Síðustu mínúturnar
fyrir skot gerum við ekki
mikið. Við förum um borð
í geimfarið um tveim klst.
og fjörutíu mínútum áður
og þá eru tæknifræðing-
arnir enn að fara yfir tæk-
in og öryggisbúnað. Við
sitjum bara og bíðum, efst
í þessu fimm milljón kílóa
farartæki. Um níu sekúnd-
um fyrir skotið heyrum við
eldflaugarhreyflana fara í
gang, og það er anzi mik-
ill hávaði- Svo finnum við
hæga hreyfingu þegar við
Iyftumst af pallinum en
hraðinn eykst fljótlega.
Ellefu sekúndum eftir að
við lyftumst finnum við
farið snúast um leið og það
tekur rétta stefnu og 99 sek
úndum síðar er komið að
hættulegasta augnablikinu-
Þá fjórfaldast þyngdar-
krafturinn, en það er mesta
þyngdarkraftsaukning sem
við finnum í ferðinni. 16
sekúndum síðar förum við
í gegnum háþrýstiaflsvæð-
ið, í um 40 þúsund feta
hæð. -
— Hringferðirnar um-
hverfis tunglið verða geysi
lega spennandi fyrir okk-
ur hér á jörðinni, hvað
finnst þér um þær?
— Þær 20 klukkustund-
ir sem við eyðum í hring-
ferðirnar verða hápunkt-
ur ferðarinnar. Ástæðan
fyrir ferðinni er jú
sú, að við viljum komast
á braut umhverfis tunglið,
og læra eitthvað nýtt um
aðdráttaraflssvið þess-
— Hvert verður þitt hlut
verk, sem stjórnanda geim
farsins, þegar þið eruð að
komast á braut umhverfis
tunglið?
— Mitt aðalhlutverk þá
verður að stjórna geimfar-
inu inn á brautina. Jim
(Lowell) sér um siglinga-
fræðina og Bill (Anders)
verður við myndatökur.
— Heimkoman, inn í
gufuhvolf jarðar verður lík
lega einn mest spennandi
hluti ferðarinnar. Þið ferð
ist þá með 40 þúsund kíló-
metra hraða, hraðar en
nokkrir aðrir menn hafa
nokkru sinni farið. Get-
urðu sagt okkur eitthvað
nánar frá því?
— Urn tveim klukku-
stundum áður en við kom
um niður í 400 þúsund
feta hæð, snúum við geim-
farinu á þann veg sem það
á að vera þegar við förum
inn í gufuhvolfið. Höfuð
okkar snúa þá niður og
breiðari endi geimfarsins.
Um 18 mínútum áður en
við náum þessari hæð los-
um við okkur við eldflaug-
arhreyfilinn og þá lítur
Appolo 8 út eins og ístopp-
ur með breiðari endann nið
ur. Þegar við komum inn í
gufuhvlofið förum við með
harða sem er um 10 kíló-
Frank Borman
metrar á sekúndu. Þetta er
nokkuð mikil ferð og ytra
borð geimfarsins hitnar
óskaplega jafnframt því
sem þyngdarkrafturinn
eykst. Viðnámið minnkar
ferðina, en hún eykst aft-
iir og minnkar svo enn á
ný. Þetta er eiginlega
ekki ósvipað því að vera á
rennibraut (Rutschebane),
— Og hvað átt þú að
gera á meðan?
— Vonandi þarf ég ekk-
ert annað að gera en fylgj
ast með sjálfvirka stjórn-
kerfinu. Ef það reynist
ekki nógu vel, eða ef það
bilar, tek ég sjálfur' við
stjórninni.
— Appolo 8 ferðin er
áreiðanlega djarfasta geim-
ferðin hingað til og þið
hljótið að hafa hugsað eitt
hvað um hana frá mann-
legu sjónarmiði?
— Það er rétt hjá þér, en
orð eru bara svo lítils
megnuð þegar lýsa á
einhverju í sambandi
'við svona ferðalag. Ég
held, að Jim, Bill og ég
vonum allir að myndin af
jörðinni, sem við sendum
til sjónvarpsstöðva á jóla-
dag beint utan úr geimn-
um, hjálpi mönnum á ein-
hvern hátt að skilja, að
þótt landamæri og skoðan-
ir aðskilji þá eru óneitan-
lega til bönd sem binda þá
saman. Ég vona að þessi
mynd af jörðinni á jóladag
geti hjálpað fólki við að
skilja hvert annað og lifa
saman í sátt og samlyndi.
— Þótt þetta sé banda-
rískt geimfar, fáið þið
hjálp frá mörgum löndum.
— Það er alveg rétt, ég
lít á þessa ferð sem sam-
cinað átak alls heimsins.
Það eru t.d. hjálparstöðv-
ar og fjarskiptastöðvar
víða um heim sem fylgjast
með okkur. Við höfum
lært mikið af geimferðum
Rússa og ég vona að þetta
starf sem við vinnum geti
orðið vísir að óeigingjarnri
alþjóða samvinnu.
/