Morgunblaðið - 16.01.1969, Blaðsíða 12

Morgunblaðið - 16.01.1969, Blaðsíða 12
12 MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 16. JANÚAR 1969 Sæþörungaiðnaður við jarðhita einhver arbvænasti nýiðnaður á Islandi ' FYRIRSJÁANLBGT er, að við íslandsstrendur megi á næstu ár- um reisa árVissan sæþörungaiðn- að, sem skapaði tugum manna góða atvinnu, nýtti raf- og varma orku sem orkufrekur iðnaður og veitti árlega yfir 100 milljónum króna inn í þjóðarbúið að mestu í erlendum gjaldeyri. Hér er um að ræða framleiðslu á mjöli úr þangi og þara og þurrkun á sölv- um og fjörugrösum. Hér eru ekki meðtaldir möiguleikar á nýt- ingu kalkþörungalaga, sem fund izt hafa á Vestfjörðum. Er mögu- leikar skapast á framleiðslu und- irstöðu efnavöru, svo sem sóda og ólífrænum sýrum, hér á landi, opnast leiðir til vinnslu dýrmætra lífrænna efna úr þörungum á ís- landi. Fullnýting á þörungum gæti aukið verðmætasköpun sæ- þörungaiðnaðar í 300-400 milljón ir króna á ári ihverju, einnig að mestu í erlendum gjaldeyri. Mætti þá tala um sæþörungaiðn- að sem stóriðnað. Ofangreindar tölur eru varlega áætlaðar út frá þeim fáu þörungasvæðum, sem vitað er um. Líklegt er að við nánari rannsóknir komi í ljós enn meiri möiguleikar. Augljóst er nú, að vinnsla á þaramjöli við jarðhita er tækni- lega möguleg og var hagkvæm jafnvel fyrir síðustu gengisfell- ingu, og með notkun frumstæðra öflunartækja, en án jarðhita yrði þurrkun á þara ekki framkvæmd hér á hagkvæman m/áta. Gert er ráð fyrir, að vélræn öflunartæki verði prófuð á næsta sumri. Þör- ungasvæði þau, sem helzt kemur til greina að nýta við jarðhita, eru Breiðafjörður, nokkur önnur svæði á Vestfjörðum, Eyrar- bakka og Stokkseyrarfjörur, og e.t.v. fjörur vestan Ölfusár og nokkur svæði við Faxaflóa. Einn ig er líklegt, að þörungasvæði á Austfjörðum, og e.t.v. norðan- lands, svo sem við Grímsey, mætti og nýta, en þar er þó eng- inn jarðvarmi, og mætti í sum- um tilfellum nota fiskimjölsverk smiðjur til þurrkunar. Jarðvarm- inn tryggir þó ódýra þurrkun, og betri vöru en þurrkun er yfir- leitt mjög nauðsynlegur frum- vinnsluliður í sæþörungaiðnaði, einkum við nýtingu þara, jafnvel í hinu sólríka Frakklandi. Strönd ísland samisvarar gróf- lega 25 m strandlengju á hvern Í3 lending. Þessi strönd er einkum auðug af þangi, þara og sölvum, og það á heimsmælikvarða. Óhætt er því að segja, að á milli flóð- og fjörumarka á milli sjáv- ar og sveita eigi íslendingar ónumdar lendur, sem eiga eftir að veita fjölda manns atvinnu og skapa verðmæti, sem um munar. Enda þótt miklir möguleikar hafi skapazt með rannsóknum og tilraunum fyrir nýtingu á þangi og þara við okkar sérstöku að- stæður, sem jarðvarminn skapar, er þörungaiðnaður ekki orðinn að veruleika ennþá á íslandi. Hvern- ig okkur tekst að nýta þessa möguleika, fer m.a. eftir því, hvort við berum igæfu til að hlúa að þeim rannsóknum og tilraun- um, sem enn er þörf á að fram- kvæma til uppbyggingar á öflug- um sæþörungaiðnaði á íslandi. Til þessa hefir ríkisvaldið, og reyndar þjóðin öll, sýnt minni áhuga en skyldi, jafnvel minni áhuga en Danir sýndu starfi okk- ar merka sæþörungafræðings, Helga Jónssyni, fyrir rúmlega hálfri öld. Miðað við Norðmenn ættum við að hafa hér sístarfandi tvo sérfræðinga við undirstöðu- og hagnýtar þörunigarannsóknir, en nú starfa tveir íslendingar að þessum rannsóknum aðeins af og til. Hér þarf að verða mikil breyt- ing á til batnaðar, ef við ætlum ekki að stöðva alveg hina alltof hægfara þróun, sem stefnir þó í þá átt að nýta þá tiltölulega fáu nýiðnaðar-möguleika, sem við eigum að geta nýtt sjálfir. 21. desember 1968 Sigurður V. Hallsson. - GEIMFARAR Framhald af bls. 1 manna séu liður í smíði fastr- ar geimstöðvar á braut um- hverfis jörðu. Segja þeir að ef sovézku vísindamönnunum takist að koma upp þesskon- ar geimstöð á næstunni, verði þeir um tveimur árum á undan Bandaríkjunum, en ekki er fyrirhugað að hefja smíði bandarískra geim- stöðva fyrr en í fyrsta lagi á árunum 1971—72. Geimskotið í morgun tókst mjög vel að sögn Tass-frétta- sfcofunnar. Geimfaramir þrír, sem eru um borð í Soyuz-5, eru óþekktir utan Sovétríkjanna, og hafa efcki á'ður farið út 1 geim- inn. Þeir eru: Boris Volynov ofursti, sem er stjómandi geim- farsins, Yevgeny Khrunov og Alexei Yeliseyev, allir um hálf- fertugt. Skötnmu eftir að Soyuz-5 var skotið á loft, skýrði Vladimir Sjatalov geimfari í Soyuz-4 frá því að hann hefði séð geimskot- ið er hann fór yfir Baikonur í rúmlega 200 kílómetra hæð. Bæði geimskipin, Soyuz-4 og Soyuz-5 eru á braut, sem mynd- ar 51,4 gráðu hom við miðbaug jarðar, og er jarðnánd þeirra 200 fcílómetrar, en jarðfirð 230 km. SffiSdegis í dag var frá því skýrt í Moskvu að Soyuz-4 hefði lok- ið 22 hringferðum umhverfis jörðu, og Soyuz-5 sex hringferð- um. Haíði Vladimir Sjatalov, sem er einn um borð í Soyuz-4, lagt sig til svefns í „bvíldar- stofu“ geimskipsins. Soyuz- geimskipin tvö eru svipuð að gerð, og er þeim skipt í tvo hluta, stjómklefa og hvíldarsal Alls er rými hvors skips um níu rúmmetrar, en það er aðeins stjómklefinn, sem látimn verð- ur lenda aftur á jörðinni. Ekki er vitað hvenær ferð geimfaranna fjögurra á að ljúka, en getgátur em uppi um það að öðruvísi verði skipað í geim- skipin þegar þau lenda. Talið er líklegt að Khmnv skipti um skip úti í geimnum og lendi með Sjatalov í Soyuz-4. Sjónvarpað var í Sovétríkj-un- um frá geimskotinu í dag, eins og gert var í gær. Vom mynd- imar góðar, og sáust geimfar- amir þrír brosandi við störf sín um borð í geimíarinu. FYLGJAST VEL MEÐ Stanfsmenn vi'ð bandarísku geimferðastofnunina, NASA hafa ekki viljað segja neitt opinber- lega um þessar nýju tilraunir starfsbræðra sinna í Sovétríkj- unum, og benda á að enn hafi verið lítið látið uppi um til- gang tilraunanna. Hins vegar er fylgzt vel með ferðum sovézku geimskipanna í Bandaríkjunum, og hafa sumir sérfræðingar tek- ið undir þær ágizkanir er ætl- unin sé að tengja skipin tvö saman. Væri það stórt spor í átt- ina til frekari rannsókna í geimn um, segja þeir, því samtenging- in gæti verið upphafið að stærri geimstöð, er nota mætti tli geimrannsókna, og sem stökk- pall fyrir væntanlegar manna'ð- ar ferðir út í himingeiminn til annarra hnatta. Bandarísku sérfræðingarnir segja að örugglega megi reikna með því að sovézku geimskipin leiki eftir ferðum bandarísku geimskipanna Gemini-6 og Gem- ini-7, sem skotið var á loft fyr- ir rúmum þremur árum, en þau sigldu samhliða um geiminn í margar klukkustundir, og voru aðeins um 30 sentímetrar á milli þeirra. Þeir geta þess til að Soyuz-2, sem verið hefur á braut frá þvl í oktðber í fyrra, verði einnig notað við tilraunir til samtengingar í geimnum. STEFNUMÓT 1 GEIMNUM Heinz Kaminski, forstöðumað- ur Boohum-rannsóknarsfcöðvar- innar í Vestur-Þýzkalandi, sagð- ist í dag reikna með því að sovézkir vísindamenn væru að undirbúa smíði mannaðrar geimsfcöðvar, sem yrði á fastri braut umhverfis jörðu. Spáði hann þvi að skotið yrði á loft þriðja geimfarinu af Soyuz-gerð á morgun, fimmtudag. Einnig taldi hann fullvíst að Soyuz-4 og Soyuz-5 geimförin yrðu tengd saman úti í geimnum, og að geimfaramir fjórir yrðu látn- ir fara á milli geimfaranna tveggja eftir vild. Sagði Kam- inksi að förin tvö yrðu tengd saman með svipuðum festingum og eru milli jámbrautarvagna, þannig að geimfaramir þyrftu ekki að fara út til að skipta um geimför. Benti hann á að svo virtist sem enginn geimfaranna fjögurra væri klæddur geim- búningum. A'ðrir sérfræðingar hjá Boch- um telja efcki ósennilegt að Soyuz-2, sem skotið var á loft í okfcóber sl., verði notað við tenglingartilraunimar á næst- unni, því sennilega væri geim- farið enn á braut umhverfis jörðu. Mjög mifcla nákvæmni þarf til að tengja saman tvö geimför á braut úti í geimnum, og segja sérfræðingamir hjá Bochum að aðallega þurfi þrennt til að teng ing takist: 1. Bæði geimförin þurfa að vera á nákvæmlega sömu afstöðu til mi'ðhaugs jarðar. 2. Annað geimfarið verður að vera aðeins hærra eða lægra en hitt. 3. Hraðamunur má ekki vera of mikill. Þegar geimförin tvö nálgast hvort annað úti í geimn um má hraðamunurinn ekki vera meiri en 10—15 sentimetr- ar á sefcúndu. GEIMF ARARNIR Sovézku geimfaramir fjórir í Soyuz-4 og Soyuz-5 eru allir kvæntir, og allir skráðir félagar í kommúnistaflokki Sovétríkj- anna. Samtals eiga þeir sex böm, og konur þeirra vinna all- ar úti, eins og mjög algengt er þar í landi. Vladimir Sjatalov í Soyuz-4 er elztur geimfaranna, 41 árs að aldri. Hann er ofursti í flug- hernum, og hefur verið við geimferðaþjálfun frá 1963. Var hann varama'ður Bergovoys geimfara, sem skotið var á loft með Soyuz í október í fyrra. Eiginkona hans heitir Muza Andreevna og starfar að vís- indarannsóknum á vegum land- búnaðarráðuneytisins. Þau hjón eiga tvö böm, Igor 16 ára og Yelena 10 ára. Stjómandi Soyuz-5 er Boris Volynov ofursti í flughernum. Hann er 34 ára, fæddur í Ir- kutsk í Síberíu, og hefur verið við geimferðaþjálfun í rúm tvö ár. í fyrra lauk hann einnig verkfræðiprófi frá háskóla flug- hersins í Moskvu. Tamara, kona hans er einnig verkfræðingur. Þau eiga tvö böm, Andrei 10 ára og Tatiana, þriggja ára. Yevgeny Krunov ofursti í flughemum er 35 ára, og hóf geimferðaþjálfun um leið og Sjatalov. Hann var varama'ður Alexei Leonovs, sem skotið var á loft í marz 1965 með geimfar- inu Vostok-2, en Leonov varð fyrstur allra til að fara út úr geimfari á braut umhverfis iörðu og fá sér „gönguferð í geimnum". Kona Khrunovs, Sigríour Sigtryggs- dóttir 75 ára — FRÚ Sigríður Sigtryggsdóttir, Otrateig 56, Reykjavík ekkja Péturs Hannessonar, póst og sím stjóra á Sauðárkróki, er 75 ára í dag. Hún er fædd á Möðru- völlum í Eyjafirði 16. janúar 1894. Foreldar hennar voru Sigtryggur Benediktsson frá Hvassafelli í Eyjafirði, síðar hót elstjóri á Akureyri og kona hans Guðrún Guðjónsdóttir Hálf- dánarsonar í Saurbæ í Eyja- Ifirði. Þegar Sigríður var níu ára gömul lézt móðir hennar og fór hún þá í fóstur að Breiða- bólstað í Vestur-Hópi-til móður- bróður síns sr. Hálfdáns Guð- jónssonar. Hún gekk í Kvenna- skólann í Reykjavik og lauk þaðan prófi 1913. Sigríður gift- ist á Jónsmessu 1920 Pétri Hann essyni frá Skíðastöðum á Neðri- byggð, síðar sparisjóðsstjóra og póstmeistara á Sauðárkróki. Pétur var orðlagður gáfu- og mannkostamaður og var um langt Skeið í forysfcusveit Skag- firðinga á ýmsum sviðum. Þeim varð þriggja barna auðið, sem öll eru á lífi, en þau eru Sig- rún, gift Árna Þorbjörnssyni, lögfræðingi, Hanna, gift Svav- ari Júlíussyni, verkstjóra og Hannes skáld, kvæntur Ingi- björgu Hauksdóttur. Ég hefi ekki þann kunnug- leika á lífi og ætt Sigríðar að ég treysti mér til að fjalla þar nánar um, enda yrði varla nema um þurra upptalningu að ræða af minni hendi. Þessi fáu orð eru ekki ævisaga hennar heldur árnaðarósk á merkisdegi. „Næsta hús fyrir sunnan kirkjuna", eins og við krakkar- nir í Norður-Króknum nefndum það í daglegu tali, var heimili Sigríðar og Póturs, þegar ég man fyrst eftir mér. Ekki var ég kunnugur þar innan dyra, en ekki fór hjá því að ég yrði þess var af tali fullorðna fólks- ins að þar byggju virtir borg- arar. Nokkur tengsl haðfi ég þó við þetta hús og fólkið, sem þar bjó. Ég man Ijóslega eftir gam- alli, hvíthærðri konu, sem var tíður gesitur í herbergi ömmu minnar, Guðnýjar Jónasdóttur. Það var móðir Péturs, Ingi- björg Jónsdóttir. Það kom nokkr -25 FÓRUST Framhald af bls. 1} reynt að lenda á skipinu heldur haldið til Barbers-flotastöðvar- innar á Oahu-eyju eins og Reu- ter greinir frá. Gríðarstórt ga/t sjö metrar í þvermál var á skipinu og reyk lagði enn upp frá flugþilfarinu þegar „Enterprise" sigldi á hægri ferð inn í höfnina á Pearl Har- bour. Sérfræðingar Bandaríkja- flota rannsaka nú úysið. Eld- sneyti frá þotunum er stóðu á flugþilfarinu magnaði brunann og þilfarið varð eifct eldhaf á augabragði. Eftir slysið voru slasaðir áhafnarmeðQimir fluttir í þyriu frá flugvélamóðurskipinu til Pearl Harbour. Ekki er vitað um líðan þeirra, en þrír voru fluttir til San Antonio vegna brunasára og var von á átta til viðbótar. Bandaríski flotinn segir að kjarnorkuofnar og venju'legar aflvélar skipsins hafi ekki orð- ið fyrir tjóni. Svetlana, er kennari, og eiga þau hjónin niu ára son, sem heitir Valery. Alexei Yeliseyev er sá eini fjórmenninganna, sem ébki er hermaður að atvinnu. Hann er flug-vélfræðinguT, og 34 ára að aldri, en hefur verið við geim- ferðaþj áfun í rúm tvö ár. Móð- ir hans, Valentina Ivanova, er dokfcor í efnafræði og prófessor við háskóla í Moskvu. Kona Alexeis er Larisa. Hún er verk- fræðingur, og eiga þau hjón átta ára dóttur, sem heitir Yelena. um sinnum í minn hlut að fylgja henni frá ömmu til heimilis Sig- ríðar og Péturs. Ég tel alveg víst, að ég hafi að launum þeg- ið vænan kökubita þó ég muni það ekki nú. Mörgum árum síð- ar, eftir að Pétur hafði tekið við starfi póstmieistara á Sauð- árkróki, hófust kynni okkar Hannesar sonar þeirra, sem leiddu til þess að ég var nær daglegur gestur á heimili for- eldra hans. Þar með hófst vin- átta, sem varað hefur fram á þennan dag. Milli okkar Sigríð- ar eru fjórir t ugir ára. Það mætti ætla að slíkur aldursmun- ur skapaði djúp, sem gerði okk- ur óskyldum manneskjum erfitt fyrir að umgangast og skilja hvort annað. En svo hefur ekki verið í samskiptum okkar Sig- ríðar. í fari hennar er ótal margt sem gerir hana að mjög eftir- sóknarverðum vini. Hún er ágæt um gáfum búin, listelsk, víðles- in, hjartahlý og hreinskilin. Hún hefur ríka skapsmuni, heilta og viðkvæma lund. Sá, sem eignast vináttu hennar, glatar henni ekki nerna fyrir eigin tilverkn- að. Af löngum kynnum hef ég margoft fundið næma réttlætis- kennd hennar. Hún má ekkert aumt sjá án þess að reyna að bæta þar um, en hún gerir það á sinn hljóðláta hátt, því hún hefur skömm á sýndarmennsku og yfirlæti. Ókunnugir gætu ætl að að Sigríður væri mikil alvöru manneskja og vissulega má segja að svo sé, en engu að síður er hún einstaklega glaðvær í vina- hópi og hláturmildari konu hef ég ekki efþkkt. Gleði hennar ler ætíð einlæg og fölskvalaus, eins og annað í fari hennar. Hvort sem heimili Sigríðar hef ur staðið á Sauðárkróki eða í Reykjavík hefur það borið vott um marga beztu kostina í skap- gerð hennar. Þar hefur ríkt kyrrð, fegurð og festa. En þar hefur einnig gestrisnin verið í öndvegi því betri gestgjafi er vandfundinn. Sigríður Sigtryggs dóttir er kona fríð sýnum og engum, sem sér hana, dylst að þar fer höfðingskona. Hún berst ekki á, framkoma hennar er hæg lát og tilgerðarlaus. Hún hefur ákveðnar skoðanir á mönnum og málefnum, en hún setzt sjald- an í dómarasæti og aldrei hef ég heyrt hana leggja öðrum til illt, því hún er gætin til orðs og æðis svo af ber. Sigríður fylgist vel með því, sem gerist í þjóðlífi okkar, en þó er hugur hennar fyrst og fremst bundinn fjölskyldunni, sem hún hefur skapað og mótað. Velferð henn ar er henni fyrir öllu. Sigríður og Pétur Hannesson bjuggu um áratugaskeið á Sauð- árkróki. Þau komu víða við sögu og átti sinn mikla þátt í að móta umhverfi sitt. Það var gæfa Sauðárkróks að heimili .þeirra Skyldi standa hér. Án .þeirra væri staðurinn fátækari. Héðan að norðan berast Sigríði árnaðar- og heillaóskir á 75 ára afmælinu. Sjálfur þakka ég .henni vináttu hennar. Hún hef .ur verið mér mikill ávinningur. •Kári Jónsson.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.