Morgunblaðið - 16.01.1969, Page 15

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 16. JANÚAR 1969
15
ERLENT YFIRLIT
-¥ Bjartsýni Araha hefur aukizt
¥ Friðartilraunum haldið áfram
•¥■ ísrael gerir Líbanon tilboð
-¥ Sovézkur floti á Indlandshafi
-¥- Umbótaforingjum fœkkar í Prag
Vopnasala til
Araba bönnuð?
SÚ ákvörðun de Gaulles Frakk-
landsforseta að banna allar
vopnasendingar tiil ísraels, mun
sennilega auka ófriðarhættuna
fyrir botni Miðjarðarhafs í stað
þess að draga úr henni. Arabar
geta sannfærzt um, að aðstaða
ísraelsmanna hafi veikzt og að
vígstaða þeirra sjálfra hafi batn
að.
Fyrst í stað verða áhrif vopna
bannsins þau, að fsraölsmenn
verða algerlega háðir bandarísk-
um hergögnum. Bandaríkjamenn
höfðu þegar fyrir Beirút-árás-
ina fal'lizt á að senda ísraels-
mönnum 50 Fhantom-þotur. Rúss
ar geta ekki sent Aröbum her-
þotur af jafnfullkominni gerð.
En Plhantom-þoturnar verða
ekki teknar í notkun fyrr en í
lok þessa árs, og þangað til
verður ísraelski flugherinn að
langmestu leyti skipaður frönsk-
um flugvélum, þar á meðal þyrl-
um þeim, sem notaðair voru í
Beirút-árásinni.
— ★ —
Vígstaða ísraelsmaruna gagn-
vart Anabaríkjunum hefur
aldrei verið eins sterk, en um
leið hefur aðstaða Rússa heldur
aldrei verið eins sterk í nálæg-
ari Austurföndum. Aðstaða
Rússa gæti veikzt, ef þeir sam-
þykktu að stöðva eða takmarka
verulega hinar gífurlegu vopna-
sendingar sínar til Arabaríkj-
anna og hætta ánnarri aðstoð-
sem einkum felst í þjálfun og
menntun egypzkna hermanna,
en sú aðstoð er sízt áhrifaminni
en vopnin sjálf. Samkomulag
um takmörkun vopnasendinga er
hins vegar ein þeirra leiða sem
stórveldin kunna að reyna að ná
samkomulagi um, þótt slík tak-
mörkun hafi verið reynd áður
með litlum árangri. Til að knýja
fram lausn er þetta ein hugsan-
legra leiða.
Rússar hafa talið skipta mestu
máli að ná fótfestu í ná'lægari
Austurlöndum á þann hátt, að
þeir geti haft áhrif á gang mála.
Þeir vilja vafalaust afstýra
nýrri júnístyrjöld, en ef til nýrr
air styrjaldar kemur, verða þeir
í miklu betri aðstöðu til að hafa
áhrif á úrslitin en seinast. Póli-
tísk áhrif þeirra í Arabalönd-
um og hin hernaðarlegu áhrif
þeirra með tilkomu hins stóra
Miðjarðarhafsflota þeinra, sem
hefur aðgang að mörgum ara-
bískum höfnum, hafa dregið úr
ibrúnni á því að Bandaríkjamenn
muni standa við óskráða trygg-
ingu sína um að ábyrgjast ör-
yggi ísraels, þar sem hættan á
beinum árekstrum milli Banda-
ríkjamanna og Rússa hefur auk
izt. Þetta ástand gerir að verk-
um, að Bandaríkjamenn auka
hergagnafiutninga til ísraels í
von um, að ísraelsmenn séu fær-
ir um að halda Aröbum í skerfj-
um.
— ★ —
ísraelsmenn telja mestu máli
skipta að tryggja sér hernaðar-
legt öryggi, en það hefur þeim
ekki tekizt þrátt fyrir sigra sína
á Aröbum í þremur styrjöldum
í röð. Hins vegar hafa landa-
mæri fsraels aldrei verið eins
örugg og nú. Ógnuninni frá jór
danska hernum á vesturbakka
Jórdan hefur verið eytt, og eg-
ypski flugherinn hefur minni
möguleika en áður til þess að
gera skyndiárásir á skotmörk í
ísrael. Þess vegna krefjast ísra
elsmenn tryggingar fyrir öryggi
sínu, áður en þeir hö’rfa frá her-
teknu svæðunum.
Vegna vaxandi skæruhernaðar
og skemmdarverka Araba, hafa
Israelsmenn talið sig tilneydda
til að grípa til æ umfangs-
meiri hefndaraðgerða, sem draga
úr þeirri samúð, sem þeir hafa
notið í heiminum, og gætu haft
ófyrirsjáanlegar keðjuverkanir í
för með sér eins og Beirútárás-
in hefur gefið til kynna. Sam-
tök arabískra skæruliða reyna
bersýnilega að egna fsraelsmenn
til hefndaraðgerða, sem geta
aflað þeim nauðsynlegs stuðn-
ings í þeim löndum, sem þeiir
starfa í, og gert þeim kleift að
halda áfram skæruhernaði sín-
um og auka hann. En um leið
er greinilegt, að þessi skæru-
hernaður þjónar þeim tilgangi
að koma í stað sameiginflegs
hérnaðarátaks, sem enn er Ar-
abaþjóðunum ofvaxið.
Ef stórveldin ná samkomulagi
um að binda enda á þessa ó-
heil'laþróun og neyða deiluaðila
að samningaborði er tafarlaus og
alger stöðvun vopnasendinga
eitt þeirra ráða, sem til greina
koma. Óstöðvandi straumur her-
gagna grefuir undan öryggi ís-
raels og neyðir Arabaríkin til
að taka herskáa afstöðu sem
gæti leitt til styrjaldar eins og
árið 1967. En erfitt er að sjá
hvernig hægt er að koma slíku
vopnabanni til leifJar auk þess
sem vafiasamt er talið að það
beri tilætllaðan árangur. Stór-
veldin virðast hafa takmarkaða
möguleika til að hafa áhrif á
þróunina fyrir botni Miðjarðar-
hafs.
Stórveldin
tortryggð
ÞÓTT ísraelsmenn hafi lýst yf-
Einvígið.
ir því að þeir muni aldrei sætta
sig við lausn, sem utanaðkom-
andi aðiilar knýja fram, bendir
þó margt til þess, að þeir gætu
orðið tilleiðanlegir til að láta af
þeirri rígbundnu afstöðu sinni,
að einungis beinar samningavið-
ræður við Araba um lausm deilu
málanna komi til greina og fall-
izt á að samningaviðræður fari
fram með þátttöku fulltrúa fjór
veldanna, ef Arabar veita sam-
þykki sitt.
Afstaða Araba til friðarvið-
ræðna er mjög á reiki. Mikill
fjöldi Araba með palestínska
skæruliða í broddi fylkingar
tekur þær ekki í mál. En all-
mikill fjöldi Araba, einkum í
Jórdaníu, felllst á að betra sé
að friðarsarpningar verði knún-
ir fram en að búa við stöðuga
hættu á nýrri styrjöld. Þeir geta
fallizt á, að stórveldin skerist í
leikinn, en þrátt fyrir það hafa
þeir ímugust á lausn, sem Banda-
ríkjamenn og Rússar skipa þeim
að fallast á.
— ★ —
Almenningur í Jórdaníu og
flesitum Arabalöndum er jafn-
tortrygginn í garð Rússa og
Bandaríkjamanna. Báðir eru
taldir líta á heiminn sem hags-
munasvæði, er þeir skipti á milli
sín. Eftir Glassborofund Kosy-
gins og Johnsons skömmu eftir
sex daga stríðið 1967, óttuðust
Arabar að Rússar og Banda-
ríkjamenn gerðu með sér sam-
komulag, er bitna mundi á hags-
munum Arabaríkjanna. Heim
sókn Gromykos til Karó fyrir
skömmu hefur aukið á þennan
ótta, ekki sízt vegna þess að
staðgengilll Gromykos, Semenov
sem tók þátt í viðræðunum,
hafði skömmu áður rætt við
sendiherra ísraels í New York.
Aðgerðir Rússa í Tékkóslóvak-
íu hafa aukið svo tortryggni Ar-
aba í gairð Rússa, að allar nýj-
ar til'Iögur Rússa um framtíð
heimshlutans vekja mikinn ugg.
Síðan í júnístyrjöldnni hefur
afstaða Araba verið sú, að þar
sem vestræn ríki styðji ísraelt
verði Arabar að halla sér að
Rússum, þar sem þeir voru reiðu
búnir að senda þeim vopn og
vistir. Samt hafa Arabar aldrei
verið úrkula vonar um, að vest-
urveldin bjargi Aröbum frá því
að grípa tiil örþrifaráða og hætti
að taka einhliða afstöðu með fs-
raelsmönnum eins og þeir orða
það. Þótt Arabar hafi viður-
kennt nauðsyn þess að fá að-
stoð frá Rússum hafa margir
þeirra óttazt aukin áhrif Rússa
fyrir botni Miðjarðarhafs ekki
síður en Vesturlandabúar, bæði
hinn aukna flotastyrk Rússa á
Miðjarðarhafi og áhrif þeirra í
Egyptalandi.
— ★ —
Þar til nú fyrir skemmstu
voru Arabar almennt þeirnar skoð
unar, að stórveldin gætu ekki
knúið fram lausn á dei'lumálun-
um fyrir botni Miðjarðarhafs
nema með samþykki Nassers. En
upp á síðkastið hafa þeir gert
sér æ betur grein fyrir hinum
dvínandi áhrifum Nassers. Hið
nána samstarf hans við Rússa
hefur stuðlað að því að hanin
hefur einangrazt meir og meir
frá almenningi í Arabalöndum,
sem telur hann varla lengur leið
toga sinn.
Hófsamir Arabar vilja að á-
lyktun Öryggisráðsins frá 22.
nóvember veði hrundið í fram-
kvæmd. Þar var kveðið á um,
að ísraeismenn hörfuðu frá her-
teknu svæðunum og að endi
yrði bundinn á styrjaldarástand
það, er ríkt hefur milli Araba
og Israelsmanna síðan 1948.
Margir telja, að tillaga Frakka
um að leieðtogair fjórveldanna
ha'ldi með sér fund til að reyna
að finna leiðiir till að hrinda á-
ætluninni í framkvæmd, sé væn-
legust til að bera árangur. Þeir
eru sammála þeirri röksemd
Frakka að þar sem fastafulltrú-
ar fjórveldanna í Öryggisráð-
inu stóðu í sameiningu að álykt-
uniinni, sé það þeirra verk að
reyna að hrinda henni í fram-
kvæmd.
Öfgafullir Arabar einkum
Palestínumenn, sem eru 75 prs.
íbúanna í Jórdaníu og öflugir og
áhrifamiklir minnih'lutahópair í
öðrum Arabalöndum, eru firá
hverfir nýrri „ friðarsókn" og
halda því fram, að hún snerti
aðeins deilumál Araba og ísra-
elsmanna en ekki kjarna máls-
ins: málstað Palestínumanna.
Þeiir hafna fyrirfram ölium á-
kvörðunum og hverri þeirri
lausn, sen nýjar sáttaumleitan-
ir kunna að leiða til. Ef Arabar
viðurkenni ísrael eins og almennt
er krafizt viðurkenni þeir um
'leið, að ekkert Palestínuríki Ar-
aba sé tfl.
Ottast nýja
Beirút-árás
fsraelsmenn hafa hafið brottflutning allra íbúa bæjarins E1 Quantara við Súez-skurð, 855 að
tölu. Sagt er, að ákvörðunin hafi verið tekin af „mannúðarástæðum“ og þar sem E1 Quantara er
á bannsvæði.
YFIRVÖLD í Líbanon hafa gert
ráðstafank- til að koma í veg
fyrir að Israelsmenn komi þeim
aftur gersamlega á óvart með
nýrri árás í líkingu við Beirút-
árásina. Á hinn bóginn er stefna
Israelsstjórnar sú að reyna að
koma aftur á þeim tiltölulega
góðu samskiptum, sem hún hefur
átt við Líbanon um tuttugu ára
skeið. ísraelsmenn benda Líban
onsmönnum á að þessi afstaða
sjáist bezt á því að þeir svöruðu
ekki í sömu mynt, þegar skot-
árás var gerð frá Líbanon á ís-
raelskt þorp í síðustu viku.
Erfiðleikarnir í sambúð ríkj-
anna stafa af nærveru skæru-
liða úr E1 Fatah-samtökunum í
Suður-Líbanon. ísraelsmenn
telja að þeir séu 500 talsins og
segjast hafa fyrst komizt að
raun um návist þeirra fyrir þrem-
ur mánuðum, en þá segja þeir að
yfirvöld í Líbanon hafi í fyrsta
skipti leyft Ell Fatah að koma
upp herbúðum í 'landinu. Viðræð
ur fsraelsmanna og Libanons-
manna um þetta mál hafa ekki
borið árangur, en ísraelsmenn
telja þó að Líbanonsstjórn muni
banna skæruliðum að nota land-
ið fyrir athafnasvæði. Þeir eru
þeirrar skoðunar, að her Líban-
ons sé andvígur nærveru skæru
liðanna, þar sem þeir gætu vald-
ið svipuðum erfiðleikum og Jór-
daníuher á nú við að stríða.
— ★ —
Eftirtektarvert er, að engin
illindi hafa verið með herjum
fsraels og Líbanons, en ísna-
elsmenn óttast að ef skærulið-
um verði leyft að halda áfram
árásum sínum á ísraelskar landa
mærabyggðir muni það einnig
leiða ti'l átaka við Líbanonsher.
fsraelsmenn telja, að það þurfi
ekki að valda Líbanonstjócn
nokkrum erfiðleikum að reka EI
Fatah-skæruliða úr landi og
benda á að skæruliðum sé bann-
að að gera árásir frá Sýrlandi,
þótt stjórnin þar sé herskáasti
fjandmaður fsraelynanna. Líban
onssítjórn hefur hins vegar verið
hófsamasta ríkisstjórnin i nálæg
ari Austurlöndum, en þrátt fyr
ir það segja ísraelsmenn að hún
hafi ekki aðeins skotið skjólshúsi
yfir E1 Faitah heldur einnig
helzta keppinaut þeirra samtaka
Þjóðfrelsisfylkingu Palestínu,
sem hefur bækistöðvar í Beirút
Hún stóð á bak við rán E1 Al-
flugvélarinnar, sem flogið var
til Algeirsborgar, og árásina á
E1 Al-flugvélina í Aþenu, að
því er ísraelsmenn halda fram.
Ljóst er, að þrátt fyrir þá
miklu reiði, sem gripið hefur um
sig í Líbanon vegna Beirút-ár-
ásarinnar og ónógra öryggisráð-
tsafana, og þrátt fyrir afsögn
Framliald á bls. 17