Morgunblaðið - 16.01.1969, Qupperneq 17

MOBGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 16. JANÚAR 1969
17
— Erlent yfirlit
Framhald af bls. 15.
forsætisráðherrans og stjórnar
hans vegna árásorinnar, þá vetrð
ur ekki gengið að öllum kröfum
almennings og blaða með þeim
ráðstöfunum, sem nýja stjórnin
hyggst grípa til í því skyni að
auka öryggi landsins. Stúdent-
ar, stjórnmálaflokkar og verka-
lýðsforimgjar hafa lengi krafizt
þess, að íbúar þo>rpa nálægt
landamærum ísraels verði vopn-
aðir, að stúdentar fái þegar í
stað herþjálfun og að herskýlda
verði innleidd. En jafnhliða þess-
um kröfum hafa einnig verið
uppi háværar raddir um, að pal-
estínskir skæruliðar fái ó-
takmarkað athafnafrelsi í bar-
á'ttu þeirra gegn fsraelsmönnum.
Beirút-árásin hefur ýtt undir
Ceta truflað
olíuflutninga
TVÖ rússmesk herskip sáust ný-
lega á leið til Hodeida, hafnar-
borgar í Jemen við Rauðahaf, og
þar með bætist við enn ein höfn
sem rússneski flotinn notar að
staðáldri. Á undanförnum 12 mán
uðum hafa rússnesk herskip oft
haft viðkomu í írak, íran, Ind-
landi, Pakistan, Ceyion, Aden,
Kenya og nú seinast í Jemen.
Þannig hefur flotastyrkur Rússa
á Indlandshafi verið efldur.
Sérfræðingar NATO, sem fylgj
ast með ferðum rússneskra her-
skipa, segja að 20 rússnesk her-
skip hafi sézt í síðasta mánuði
á sveimi millli Rauðahéifs, Ind-
landshafs og suðurhluta Afríku.
Sum þessara skipa geta hafa ver
ið á þessum slóðum í sambandi
við sovézk geimskot, en á það
er lögð áherzla að kafbátar hafi
verið meðal þessara skipa og
þeir geti varla hafa átt að fylgj-
ast með geimtilraununum.
Síðan í júniístyrjöld Araba og
ísraelsmanna 1967, þegar Súez-
skurður var lokaður, hefur olía
til Vesturlanda frá nálægari Aust
urlöndum verið flutt sjóleiðina
yfir Indllandshaf og vestur fyrir
Góðravonarhöfða. í fyrra vor.u
4.200.000 oílutunnur fluttar á
degi hverjum eftir þessari „olíu
leið“. Það veldur NATO áhyggj-
um, að rússneski flotinn getur
truflað þessa olíuflutninga.
— ★ —
Að því er NATO heldur fram,
er efiling flotastyrks Rússa á
Indlandi ’liður í alhliða eflingu
rússneska flotans á ölium heims-
höfum. Efling flotastyrks Rússa
á Miðjarðarhafi er aðeins einn
liður í þessari alhliða eflingu.
Rauði flotinn á Rauðahafi er
talinn fyrst og fremst gegnapóli
tísku Mutverki á sama hátt og
Miðjarðarhafsfloti Rússa. Nær-
vera filotans gerir Rússum kleift
að hafa áhrif í Arabalöndum
með vopnasendingum, efnahags-
legri og tæknilegri aðstoð og
stjórnmálalegum stuðningi gegn
ísrael.
En einnig er fylgzt náið með
hinum hernaðarlegu afleiðingum,
sem efling flotastyrks Riússa hef
ur í för með sér. Talið er, að
Rússar séu nú annað voldugasta
flotaveldi heims næst á eftir
Bandaríkjamönmum. Nýlega áæti
aði yfirstjórn NATO, að flota-
styrkur Rússa væri 29 beitiskip,
111 tundurspilllar, 400 kafbát-
ar, 700 fylgdarskip og hundruð
smærri skipa. Sagt er, að Rúss-
ar stefni að því að kaupskipa-
floti þeirra verði 27 milljónir
lesta árið 1980. Unnið er að
smíði stórrar tölvumiðsttöðvar í
Moskvu, og þaðan á að stjórna
rússneskum kaupskipum um víða
veröld.
Hvað verður gert
við Kriegl?
TVEIR framfarasinnaðir leiðtog-
ar fengu ekki sæti í himnd nýju
ríkisstjórn Tékkóslóvakíu, sem
tók formlega við störfum í síð-
ustu viku. Þeir eru Kadlec, sem
ásamt prófessor Ota Sik á heið-
urinn af þeim umbótum, sem gerð-
ar hafa verið í efnahagsmálum
Tékkóslóvakíu og Boruvka fyrr
verandi landbúnaðarráðherra.
Fastlega hafði verið búizt við, að
þeir fengju sæti í hinni nýju
ríkisstjórn.
Engu að síður hafia bæði Kad
lec og Boruvka í hyggju að
halda áfram afskiptum af opin-
berum málum, ef það reynist
klleift. Líklegt er talið að Kad-
lec verði kjörinn í mikilvægt em
bætti í verkalýðshreyfingunni,
sem nú er að verða æ mikil-
vægara mótvægi gegn Rússum.
Boruvka hættir afskiptum sín-
um af málefnum flokksins og læt
ur af störfum í ríkisstjórninni,
en heldur áfram virkum afskipt-
um af landbúnaðarmálum. Hann
mun eftir fremsta megni styðja
tilraunir framfarasinna til að
bjarga því sem bjargað verður
af umbótastefnuskránni.
Þrjár ríkisstjórnir eru nú við
völd í Tékkóslóvakíu samkvæmt
hinum nýju lögum um stofinun
sambandsríkis Tékka og Slovaka
stjóm Stanislav Razl í tékk-
neska sósíalistalýðveldinu
stjórn Stefan Sadovsky í Sló-
vakíu og sambandsstjórn öld-
rich Cerniks.
Mikla athygli hefur vakið í
Prag, að Frantisek Kriégl, sem
Rússar leggja greinilega mikið
hatur á, hefur verið kosinn í
tékkóslóvakíska læknasamband-
ið. Kriegl, sem er Gyðingur, er
fyrrverandi fulltrúi í forsæt-
isnefnd kommúnistaflokksins, og
eftir innrás Rússa fór hann á-
samt Svoboda forseta, Dubcek
flokksritara, Smrkovsky og öðr
um leiðtogum til Moskvu. Það
var vegna þess að Svoboda for-
seti og aðrir meðlimir tékkósló-
vakísku nefndarinnar neituðu að
snúa aftur tiil Prag án Kriegls
að heimkoma þeirra dróst á lang
inn, og olli það miklum heila-
brotum. Eftir brottför þeirra
frá Moskvu var tilkynnt, að þeir
væru enn ekki farnir.
Það var ekki fy-rr en nokkr-
um dögum síðar að það spurðist
að Rússair hefðu sagt Svoboda
forseta að „Kriegl yrði kynr.“
Bæði vegna þess að hann er
Gyðingur og einn hugrakkasti leið
togi frjálslyndra manna í Tékkó-
slövakíu leggja Rússar svo mik-
ið hatur á hann. Hann var einn
fjögurra nefndarmanna sem
greiddu atkvæði gegn samþykki
tékkóslóvakísku stjórnarinnar
við því að rússneskir hermenn
yrðu um kyrrt í landinu. Svo-
boda forseti og hinir leiðtogarn
ir sögðu Rússum, að þeir færu
ekki til Prag án Kriegls. Rússar
urðu að láta undan eftir 40
klukkustundiir.
VerkáLýðshreyfingin er nú tal
in geta orðið öflugasta and-
spyrnuhreyfingin gegn Rússum,
en vafasamt er hvort barátta
hennar ber árangur samtímis því
sem andspyrna Dubceks, Smr-
kovskys og féliaga þeiirra gegn
Rússahollri sitefnu Gustav Hus-
aks virðist vera að fjara út.
- NIXON
Framhald af bls. 10
var og ég vildi fá að hitta hana:
og af minni há'lfu að minnsta
kosti, þá var það ást við fyrstu
sýn. Það sem ég hugsaði mest
um þá var það að kvænast og
gerast fjölskyldumaður. Við
gengum í hjónaband í júní 1940,
fluttum í íbúð fyrir ofan bílskúr
nokkurn og héldum bæði áfram
að vinna — við þurftum á pen-
ingum að halda.
Ég tók þátt í margs konar fé-
lagsmálum á staðnum og ég lék
dálíltið hjá áhugamannaleikfélag
inu þar, en það var þar, sem ég
hitti konuna mína í fyrsta skiptd.
Ég kynntist lögfræðingunum I
bænum, var meðlimur í félagi
ungra verzthmarmamna og við-
hélt tengslum mínum við Whitti-
er Coliege — ég var reyndar
beðinn um að gefa kost á mér
sem rektor þar. Þá tók ég einn-
ig þátt í félagsstörfum kirkjunn
ar okkar og hliðarstofnunum
hennar o.s.firv. Þér vitið, hvern-
ig þetta er. Sumir menn dragast
sjálfkrafa inn í félagsmál og
þanndg var um mig. Og eins og
oft á sér stað, þegar slíkt ger-
ist, var fólk vant að segja:
„Hvers vegna ferð þú ekki út í
pólitík?“.
Jafnvel fyrir stríð, þegar ég
var 26—27 ára gamall, var fólk
farið að spyrja mig, hvort ég
kynni að hefja afskipti af stjórn
málum og það var rætt um það
jafnvel, að ég byði mig fram til
ríkisþingsins í Kaliforníu. Árið
1940 varð ég fyrir áhrifum af
Wendell Wilkie og flutti nokkr-
ar ræður til stuðnings honum.
En síðan skall stríðið á og
skömmu síðar var ég kominn í
flotann.
Harris: Hvað gerðuð þér í
flotanum? Sem kvekari hefði
mátt búast við því, að þér hefð-
uð af samvizkuástæðum verið
því mótfallinn? (Þ.e. að ganga í
herþjónustu).
Nixon: Ég hefði getað verið
það. Strangt á litið hefði ég átt
að vera það. Foreldirar mínir
gerðu ráð fyrir því, að ég myndi
verða það. Frændi minn var
það í fyrri heimstyrjöldinni. En
þegar hér var komið, var ég tek
inn að lesa mikið af bókum um
sagnfiræði og hugsaði mikið um
það, sem ég las. Og mér fannst
ég gera mér grein fyrir því,
hvað var í húfi í síðari heims-
styrjöldinni, svo að ég ákvað að
ganga í herinn. Til þess að draga
úr því, að ég hafði farið í bága
við vilja foreldra minna, þá fór
ég til Washington og varð mér
út um stöðu á vegum ríkisstjórn
arinnar. Tíu mánuðum síðar fór
ég í flotann og fyrr en varði
var ég á leið til eyjar einnar á
Suður-Kyrrahafi sem liðsforingi
í þeirri deild, sem annaðist filug-
flutndnga fyrir flotann.
Harris: Hvað olll því að lok-
um, að þér lögðuð stjórnmál fyr-
ir yður?
Nixon: Mér var boðið það. Og
víst var það aðlaðandi boð. Árið
1945 var hópur ungra republik-
ana í því kjördæmi, sem ég var
búsettur í, að leitast við að koma
skoðunum sínum á framfæri við
þá eldri úr hópi republikana
þar. Það mætti ef til vil'l segja,
að það hafi verið „áhugamenn"
eða „ungir menn“ á meðal repu
blikana þar, sem voru að sýna
„atvinnu" eða „gömlu“ republik
önunum, hvað í þeim bjó, — það
sama og á sér stað í öllum
flokkum og við og við.
Afleiðingin varð sú, að í mínu
kjördæmi var stofnuð nefnd borg
ara til þess að velja hæfa menn,
sem síðan væri unnt að velja
frambjóðanda republikana úr. í
þessari nefnd voru um 100 manns
og hún átti fund með og hafnaði
mörgum frambjóðendum — milli
8 og 12. Ég man ekki nákvæm-
lega töluna nú.
Þessi nefnd komst að þeiirri
niðurstöðu, að enginn úr hópi
þeirra, sem verða vildu í fram-
boði, var jafnheppilegur og mað
ur nokkur að niafni Walter Dext
er, sem þá var yfirmaður mennta
mála í Kaliforníu. En Dexter
vildi ekki gefa kost á sér. Hann
tjáði nefndinni hins vegar, að
hann téldi mann, sem verið hafði
nemandi hans, er hann var rekt
or í Whiittier College, geta orð-
ið góðan frambjóðanda. Þessi
fyrrverandi nemandi hans var
ég. Því fór á þann veg að repu-
blikanar hringdu í mig frá Balti-
more, þar sem ég beið þess, að
verða leystur úr herþjónustu og
spurðu mdg, hvort ég væri til
reiðu. Ég taliaði við Pat um það
og hún sagði: — Hikaðu ekki.
- ÁRÍÐANDI
Framliald af bls. 5
þessari vöru í eitt ár o.s.frv.
En enginn einn aðili getur haft
ráð okkar í hendi sér. Ef einn
stór aðiíli hefur aftur á móti náð
þannig valdi á viðskiptunum, þá
kreistir hann og pínir niður
verðið. Það gera allir, sem hafa
til þess einkarétt og aðstöðu.
— Gærur seljum við sútaðar
og eins og þær koma fyrir, með
löngu hárunum, sem gera þær
svo sérstæðar. Ég kaupi þær
af Vinnufatagerðinni, Sláturfé-
iagi Suðurlands og sútunarverk
smiðjunni á Akranesi. Ég hefi
selt nokkurt magn af gærum síð
an 1963, en þann markað verð-
ur að vinna upp hægt og bít-
andi eins og ullarvörumarkað-
inn. Vandræðin eru, að við get-
um ekki fengið nema sáralítið
magn af mórauðum gærum. Ekki
er til of mikið af þeim og stór
hluti fer út saltaður 'og óunn-
inn. En auðviitað gefa skinn, sem
sútuð eru og unnin hér, meira
verð í erlendum gjaldeyri.
— Hafið þið ekki eitthvað
verið með vörur á öðrum mörk-
uðum en bandarískum?
— Jú, ég hefi samvinnu við
tyrkneskan aðila, þannig að þar
sem hann er kominn inn á mark-
að fyrir tyrkneska vöru, selur
hann líka íslenzka ullarvöru, og
ég tek tyrkneskar vörur inn í
mín sambönd. Þannig samvinnu
höfum við í Evrópu,. Suður-Af-
ríku og á fleiri fjarlægum stöð-
um. En það er sameiginlegt með
vörum frá Islandi og Tyrklandi,
að bæði löndin verða að se'lja
sínar vörur sem nokkuð dýra
gæðavöru og halda þeim þar í
flokki. Hvorugt landið getur
keppt á sviði ódýrrar massa-
framleiðslu við löndin með stóru
verksmiðjurnar.
— En við höfum ekki bundið
okkur eingöngu við að selja ís-
lenzkar ullarvörur, sagði Tomas
Holton ennfremur. Okkur hefur
ekki síður langað til að sýna
og kynna Bandaríkjamönnum ís
land og íslendinga. Þessvegna
reynum við að kynna landið,
þar sem við tökum þátt í sýn-
ingum, segjum frá því í fyrir-
llestrarsölum stórverz'lananna og
í sjónvarpsþátbum og blöðum.
Þetta er stórkostlegt land. Fleiri
ættu að kynnast því og sjá það.
Og við erum með áform í sam-
bandi við ferðamál sem við von-
um að geti orðið til einhvers
góðs. Þó að ferðamenn gefi góð-
an arð í aðra hönd, þá mega
þeir ekki trufla líf og menn-
ingu íslendinga, með það sjónar-
mið í huga verður að skipu-
leggja ferðamálin. Það sem ég
hefi í huga eru smáir hópar af
lúxus-sportmönnum og áhuga-
fólki um náttúruna, sem mundi
eyða mestum tímanum í það að
njóta íslenzkrar náttúru úti á
landi, fyrir utan stutta dvöl í
Reykjavík. Ég er að vinna að at-
hugunum í þessu sambandi, sem
ég vil ekki ræða í bili.
í lok samtálsins barst talið að
igengisfellingunni. Og Tomas
Holton sagði: — Það var slæmt
að hún skyldi nauðsymTeg. En
ástæðan til allra gengisfeillinga,
er sú að gera vörur landsins
seljanlegri erlendis. Þetta ætti
því að bæta markaðinn og hjálpa
útflutningsfyrirtækjunum með
að koma út sínum vörum fyrir
hærra verð. Hvað okkur viðkem
ur, ættum við að geta eytt meiru
í tilraunir og söluaukningu, þann
ig að sem allra stærstur hluti
verði seldur í formi fullunninn-
ar vöru. Land með svo lítil nátt-
úruauðæfi þarf vissulega á því
að halda að flytja hvern hlut út
sem fullunna vöru en ekki sem
hráefni.
Að lokum kvaðst Tomas Holt-
on vi'lja taka það fram, að hann
væri reiðubúinn til að aðstoða
þá, sem áhuga hafa á að koma
einhverri íálenzkri vöru á mark-
að erlendis, miðla af reynslu
sinni og hjálpa til við að ná í
sambönd, burt séð frá hans eig
in viðskiptum.
- BÆKUR
Framhald af bls. 11.
Stúlkan úr Svartaskógi. Hún
greinir frá skemmtilegum þætti
þjóðlífsins, þegar þýzkar stúlk-
ur réðust til starfa hér á landi.
Ég var ékki lengi búinn að lesa,
þegar ég uppgötvaði að eitthvað
var öðru vísi við þessa sögu en
aðrar af svipuðum toga spunn-
ar. Og leyndardómurinn kom i
Ijós og var þá reyndar enginn
leyndardómur. Þráitt fyrir fjöl-
mörg torskilin orð og orðasam-
bönd, sem höfundur notar, er
málið skýrt og einfialt án þess þó
að vera nokkurn tima það, sem
mætti kalla „simpilt". Ég hef
aldrei kunnað að meta það í bók-
um, þegar sögupersónur á borð
við kotbændur og sjóara fara að
taka sér í munn hátíðlegt orð-
bragð og jafnvel þylja upp úr
sér heilurti ræðum, svipað og
klerkar á stóli. Kannski er það
af því, að maður veit, að slíkt
gerist ekki í raunveruleikanum
og er eingöngu ritmál. En í þess-
ari bók er slíkt ekki að finna.
Öll samtök eru gkýr og gagn-
orð og laus við óþarfa mælgi
og fjálgleika. Og einfaldleikinm
gerir þau að hrífandi meistara-
verki, svona talar allt venju-
legt alþýðufólk saman sín á milli.
Þegair ég var strábur, lifði ég
mig gersamlega inn í sögurnar
sem ég las og tók fullan þátt í
gleði og andstreymi söguhetj-
cinna. Og við lestur þessar-
ar bókar gerðist hið sama. Það
er ekki hægt annað en láta sér
þykja vænt um fólkið í Hamra-
koti, brosa með því og hryggj-
ast. Hún Gabriella, þýzka stúlk-
an sem er ekkert nema góðvildin
og hjálpsemin, þótt gamli mað-
urinn kalli hana opingopu.
Bóndasonurinn feimni, sem
aldrei ætlar að koma sér að
jafn sjálfsögðum hlut og þeim að
skríða upp í rúmið á móti. Og
svo gömlu hjónin á heimilinu,
annað með guðsorð og bænir á
vörum allan daginn og hitt, sem
ákallar önnur öfl sér til full-
tingis. Allt ógleymanlegar per-
sónur, þótt teknar séu beint úr
raunveruleikanum, og hver og
einn þekki líklega nákvæma hlið
stæðu þeirra úr daglegu lífi.
Sagan er brátt áfram og hisp-
urslaus, og feimnismálin eru
ekki nein feimnismál án þess, að
höfundur sé nokkurn tíma klúr.
Eitt snilldarverkið enn. Og þótt
margar góðar bækur hafi bætzt
í bókaskápinn minn á síðasta ári,
skipar Stúlkan úr Svartaskógi
þar heiðurssessinn, og á trúlega
eftir að gera það áfram, nema
Guðmundur Frímann korni með
aðra enn betri á þessu ári.
- MINNING
Framhald af bls. 18
var kominn aftur til starfa, áður
en fullt ár var liðið frá upphafi
veikindanna.
Oss er efst í huga þakklæti
fyrir það, að oss skyldu veitast
persónuleg kynni af Vilhjálmi
Grétari og að oss gafst samleið
með honum um nokkurt skeið.
Vér finnum Qss auðugari en áð-
ur, eftdr kynni við slíka menn,
menn, sem svo eru gerðir, að
hjarta þeirra bærist ávallt í takt
við lífið í kringum þá og rúmar
meðkenningu með öllum þeim,
sem einhverra hluta vegna eiga
bágt, öllum þeim, sem metnir
eru undirmáls af samtíð sinni.
Vér fáum ekki skilið rök lífs
og dauða, verðum aðeins að taka
því, sem að höndum ber, hver og
einn svo, sem hann hefur styrk
til.
Vér hljótum að lúta höfði,
fullir lotningar og jafnframt
undr-unar gagmvart því andans
þreki, sem fjölskylduföðurnum
að Garðavegi 5, Árna Magnús-
syni, hefur gefizt. Verði oss litið
í eigin barm, sjáum vér skjótt,
hve reynsla hams er takmarka-
'lítil, borin saman við reynslu,
isem oss hefur þó oftlega brostið
'afl til að mæta á þann veg, sem
skyldi.
Vér viljum Árna Magnússyni
dýpstu . sa-múð vora, jafnframt
því, sem vér stöndum í þögulli
auðmýkt gagnvart styrklei-ka
hans.
Vér vottum Guðrúnu Árna-
dótt-ur samúð vora í sjúkleika
hennar og harmi. Vér vottum
samúð vora litlu stúlk-unum
þremur, dætrum Guðrúnar, sem
svo mikið hafa misst.
Vér geymum minninguna um
góðan dreng, hógværan og hljóð-
látan, vakandi og gjörhugulan,
leitandi og spyrjandi.
Ef til vill hafa hon-um nú gefizt
svör við einhverjum þeirra
spu-rninga, sem honum voru efst
í h-uga og mest knúðu á.
Tryggvi Kristvinsson.
AU6LYSINGAR
SÍMI SS*4*SO