Morgunblaðið - 15.08.1969, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 16. ÁGÚST 1©09
15
SÓLHEIMAR er fremsti bær í Laxárdalnum, svo tek-
ur heiðin vift. Þar býr Eyjólfur Jónasson, orðlagður hesta-
maður og höfðingi heim að sækja. Þó að bærinn standi
hátt sér ekki til annarra býla en Svalhöfða; Sólheimar er
afskekktur bær, en ekki einangraður, því að þangað hafa
jafnan sótt gestir og gangandi og verið veitt af rausn.
Ingvi, sonur Eyjólfs, er nú að mestu tekinn við búskapn-
um og býr þar með konu sinni, Helgu Guðbrandsdóttur frá
Lækjarskógi í sömu sveit, sjö dætrum og tveimur sonum.
Ég sótti Eyjólf heim á ferð um Dali nýskeð og rabb-
aði við hann dagstund. Ekki skorti á móttökur, nýbakaðar
kleinur hjá húsfreyju og fleira bakkelsi og raunar lumaði
Eyjólfur á brjóstbirtu, sjerrí lianda kvenfólki, sem ekki
treystir sér í sterkari drykkju, en ákavíti fyrir lengra
konina.
— Áttu marga góða hesta nú
orðið, Eyjólfur?
— Ég á tvo ndkikuð seeimilega,
annar er naunar dálítið h rekikj -
óttur og fyrirhaifnarisaimur. En
ég er hræddur um hann hafi
verið slkeimmdur áður en hann
kcim til mín. Það á að vera
hægt að ná hrelklkjum úr flest-
um hestum, ef rétt er að fairið.
Svo á ég annan, nolkfcuð er
hann brögðóttur líka og tekur
sikart til fótanna. Sjálfur fer ég
ekki á svoleiðis villingia lengur.
En ég á aðra, sem má notast
við.
Ég man eftir mörigum hest-
um, sem ég hef átt um dagana.
Sumir þeirra hafa verið góðir.
Stundum hef ég reynt að gera
upp við mig, hver haífi verið
beztur, en eöflki hefur mér tefc-
izt það. Allir hafa þeir haft eitt
'hvað til síns ágætis.
— Brúnum gæðingi man ég
eftir, Sfcussa. Áttu hann enn-
þá?
— Já, hann er 22ja vetra,
hann er farinn að þyngjast, en
viljinn er samiur. Þó heldur
han'n gangi, efcki vantar það.
Ég haf ætlað mér að lóga hon-
um, en ekfci hef ég hlað-
ið byssuna enn. Það er nú
svona með mig, ég á enfitt með
að farga sfcepnum, vinurn, scm
hafa staðið mér nœr. Ég á líka
fjórtán ára gamlan hund,
Svejk. Hann er næstum heyrn-
arlaus. En ég get efclki gert út
af við hann heidur. Stundum
hefur hann farið með mér
upp í heiðarmar í smala-
mennisfcu. Það er þýðingarlaust
að siga honum, því að hann
heyrir efclkert. En ef ég gef
honurn bendingu með höndun-
um, akilur hann mig og þá
reyniiir haon að gelte.
Og í sömu mund kernur
hiundiurdinn Svejfc neyndar imn
til ofcfcar, svartur, greindarleg-
ur hundur, en hrumur er hann
, og á erfitt um gang. Hann
hnusar af húsbónda sínum og
leggur hausinin vinalega í
fcjöltu hiams. Það er fljótséð að
þar eru vinir tveir.
— Hann heifur strangar að-
gæzlur á mér, hann refcur oft
hausinn hér inn fyrir dyrnar,
eins og til að aðgæta, hvort
eiklki sé allt með felldu.
— Já, ég var að tala um
hestana. Ég átti rauðan klár.
Lúlli hét hann. Fjörhestur og
álkaflega fiimur, vel sfcapi far-
inn og sáttfús. Hanin var svo
taumléttur, að hann gat snúið
isér heilan hring á þremur hest-
lengdum. Hann var milkill tölt-
ari hann Lúlli. Svo varð ég að
lóga honuim, það var skaufar-
bólga, sem þjáði hann. Hann
'féll í fcjallaranum á gamla bæn
um, 'sern brann 1945 og er hul-
inn þar.
— Hefururðu aldrei orðið fyr-
ir óhöppum á hestum?
— Nei, það er mesta furða,
hvað ég hef sloppið. Þó hetf ég
verið orðlagður reiðgifcfcur. Ég
var þó verri á yngri árum.
Ég eyðilagði gráan snilling,
sleit honum út snemma. Aldrei
síðan hef ég fcynnzt meiri sfceið
hesti en honum. Éig var rétt tví
tugur þá. Þegar ég eltist, fór
ég að fara rólegar í saikirnar,
finna titf með sfcepnunum.
Þetta var strálkssfcapur í
manni, eins og gengur. Flestir
sem hafa yndi af hestum vilja
fara geyst, etf fjör er í reið-
sfcjótanum, og sjást þá ekfci
alltatf fyrir.
— Þú varst lengi í pósttferð-
um í Búðardal á veturna.
— Það má heita, að elbki séu
nema fá ár, sáðan þær voru
aflagðar; eftir að mjólkurbúið
tók til starfa í Búðardal. Þetta
voru svo ®em enigar svaðilfar-
ir, ég segi það efcfci. En víða
þur'fti að fcoma við, og menn
notuðu tæfcitfærið að láta mig
gegna ýmsum erindum fyrir
þá. Venjulega fór ég snemma
að morgni og komst oiftast nær
heim um fcvöldið — stuindum
nokfcuð seint eins og gengur.
Ferð í Búðardal, ef ifarið var
beint, tðk svona þrjá klufcfcu-
tíma. Það fcom fyrir, að ég
færi á slkemmri tíma, sérstak-
lega þegar ég hetf verið í læfcnis
ferðurn, bæði fyrir mitt fólk
og aðra. Þegar Ingvi, sonur
minn fæddist, þurtfti að vitja
læfcnis og þá reið ég í Búðar-
dal á hálfum öðrum tima. Ég
hetf víst verið hvað fljótastur í
það sininið. Já, ég var otft í
ferðuim og snatti. Hrútfirðingar
þurtftu oft að nota mig, meðan
Búðardalslæfcnir gegndi hjá
þeim. Þeir fcomu hingað og
biðu meðan ég náði í lækninn.
Og oft tfylgdi ég mönnum yfir
heiðina á vetuma.
— Eru Sólheimar góð jörð?
— Hér er landgott, en talið
snjóþungt og vetrairrífci. Ingvi
hefur stæfcikað túnið og ræfctað
mifcið, en kalið hetfur leifcið
ofckur grátt og sprettan er lé-
leg. Atf sumium styfcfcjum fæst
ék/ki nema helmingur á við
það sem gerist í meðalári.
— Einamgrun?
— Ég hef eklki fundið svo til
fininiamilega til hewniar. Fynrum
var sitöðug uimtferð á vetir-
uim, vegna þesis að bændur
sóttu verzlun á Borðeyri. Meira
að segja sóttu framdælingar
áfram þangað um dkeið, þó að
verzlun væri kamin í Búðardal.
Það vantaði sjaldan gesti í
þann tíð.
— Gestrisni höfur löngum
verið hér á bæ.
— Ja, flestum sem að garði
hafa borið, hef ég boðið inn.
Það er gamall vani, geri ég ráð
fyrir. Gestrisni er ekfci meiiri
hér en ainniairs staðair. Ég hef
víða tfarið og aldrei mætt
öðru en mikilli gestrisni, sama
hvar var. Kanndki er þetta að
breytast, jé;ki dkal ég segja um
það. En auðvitað var meiri há-
tíð áður fyrri, þegar gestir
fcomu, þeir sögðu fréttir um
ástand og horfur, þá var efcfci
síimi né útvarp og lítið um
blaðafcost.
— Þú hefur al'ltaf búið hér
í Sóiheimum?
— Ég er fæddur á Gillastöð-
um, en ólst að mestu upp hér.
Árið 1914 flutti ég að næsta bæ,
SvaihÖfða og bjó þar í fimm ár.
Hirugað fcom ég svo aftur 1919,
þegar bróðir minn dó. Og hér
hef ég verið síðan. Ég var ekki
menntaður til annars en moka
ákít, svo að hvert hefði ég ann
að átt að fara? Og ég hetf bor-
ið reiðinginn furðanlega.
— Þú hefur mikið af bókum
hjá þér, lestu heil ósfcöp?
— Ég les all't sem prentað er
og ég næ í. Mér hefur alltaf
þótt vænt um bsékur. Sjaldan
hef ég rekizt á þá bók, sem
dkfci væru í ndkkrar setningar,
sem ég hef grætt á að lesa —
kannsfci bara ein eða tvær. Og
jafnvel í bókum, sem ýmsir
hafa talið lítils virði. Þær eru
mér þó alltaf nofcfcuris verðar.
Og svo er alltaf gott að rifja
upp það sem maður hefur les-
ið áður. Maður geyrnir margt
í minnisiSkrininu, þótt ég gerist
kallkaður. Vísum hef ég alltaf
haft gaman af, lært þær og
gleyrnt þeim aftur, eins og
gengur. Að ég hafi sjálifur bar-
ið saman vísu? Ekki þvertefc
ég fyrir það, allir reyna að
hnoða einhverju saman. En ég
hetf Mka þurft að sverja af mér
margar vísur, sem hafa verið
eignaðar mér. Þar á meðal er
vísan:
Laxdælingar lifa flott
leifca sér á kvöldin,
þeim að sotfa þyfcir gott
þegar vafcnar fjöldinn.
Hún er efcfci eftir mig þessi,
þó að það væri svo sem efcfeert
á móti því að hafa sett hana
saman.
— Hefurðu verið góður
bóndi?
— Æ, ég hef verið óttalegur
lassi og ekkert annað. En ég
hef bjargazt. Mig hefiur aldrei
langað til að verða rífcur, að
því leyti er ég mesti vandræða
gemilingur og enginn hagfræð-
ingur. Ég þykiist góður að hafa
hatft nóg fyrir mig og mína að
leggja, átt fyrir neftóbafci,
brennivini og hestum. Þegar ég
byrjaði búslkap 1914 átti ég sjö
fcindur og tvo hesta. En ég var
bjartsýnn og sfcepnunum fjölg
aði. Ég gifti mig í fyrra dkiptið
1914. Konan var fengin úr Borg
arfirðinum. Við áttum fjögur
börn. Svo dó konan sama ár og
yngstfa dóttir okkar fæddistf, ár-
ið 1924. Þá kom föðursystir
mín og var hjá ofcfcur í niofcfcur
ár. Kannsfci var þetta basl á
sínum tíma. En ég 'hef verið
ánægður. Ingvi er mifclu betri
bóndi en ég var nofcfcurin tímia.
En jörðin ber varla meiri áhöfn
en á henni er nú.
— Þú manist sjál'fsagt eftir
mörgum sénkennilegum og
sfcemimtilegum Laxárdals-
bændum frá fyrri tíð?
— Já, þeir eru margi'r minn-
iisistfæðir. Hver hafði sín sér-
einkenni og það var oft spaug-
að með þá. Sumt var lagt út
se.m fljófcfærni og heimsfca. En
þegar maður þroslkaðisf og sá
þetta i réttara ljósi, sfcildist
manni, að þeir voru langt frá
neinir heimisfcingjar. Þesei
dkringilegheit voru meira og
minna tamin og áunnin og not
uð svona eftir atvifeiuim. Ég met
ekfci fól'kið meira núna en
marga aif þessum göimiliu jállk-
um, þótt þeir kæmu kaninsfci
einikennilega fyrir bæði i
klæðaburði. útliti og tali.
— Þá held ég gleymi efcfci
Jónasi bónda í Ljársfcógaseli,
föður Jóhannesar úr Kötlum.
Við Jóhannes vorum einu isinni
að tala uim hann og Jóhannes
sagði við mig: „Andsfcotinn
hafi það. þú hefur þefcfct hann
pabbi miklu betur en ég“.
Jónas var sfcrítið fyrirbæri.
Hann duildist fjöldanum. Sum-
ir héldu að hann væri þunnur.
'Hann hafði sérfcennilega rödd
og fraiUTisetningu og notaði ýmis
sfcrítin orðatiltæki. Stundum
virtistf hann hvorfci heyra né
sjá, en þá fylgdist hann ein-
Framhald á bls. 17
Séð heim að Sólheimum
Ég hef borið re/ð/ng/nn furðanlega
Sótfur heim Eyjólfur i Sólheimum
Vinirnir Eyjólfur og Svejk.