Morgunblaðið - 01.10.1969, Qupperneq 15

MOBGUNIBLAÐIÐ, M3ÐVIKUDAGUR 1. OKTÓBE3R H960
15
Mbl. birti í vetur ummæli
nokkurra erlendra bókmennta-
gagnrýnienda um beztu bækur-
nair, sem þeir hefðu lesið á ár-
inu 1968. Glaude Imbert frá L‘Ex
press sagði m.a.: „Af skiljanleg-
um ástæðum, sem ég nú mun
skýra, kýs ég að bíða um stund
með að nefna þriðju bók ársins.
Það stafar af því, að mér er
kunnugt um að eftir fjórtán ára
hlé hefuir Francois Mauriac skrif
iaið sikáildsögiu, en heininiar ar eikki
að vænta á bókamarkaðinn fyrr
en á þessu ári. Það sem hún
viair þó 'Storifuð, á áriniu 1968, tle(I
ég naumast óviðeigandi að nefna
hana eina beztu bók ársins, þó
svo að hún sé ekki enn komin
fyrir almenningssjónir.
Nú er þessi bók komin út fyr-
ir nokkru. Af því tilefni birti
blaðið Réalités eftirfarandi við-
tal við Francois Mauriac:
Fyrir 56 árum gaf Francois
Mauriac út sína fyrstu skáld-
sögu. Fyrir 16 árum hlaut hann
Nóbelsverðlaun í bókmenntum.
Nú í ár, þegar hann er 83ja
ára gamall, eir hann aftur kom-
inn fratm á sjónarsvið bókmennt-
anna með útgáfu nýrrar skáld-
sögu „Un Adolescent d‘autrefois“
(Unglingur frá liðnum tíma). —
Það er fyrsta skáldverk hans
síðan L'Agneau kom út fyrir 15
árum.
„Un Adolescenlt d’auitsefois“
er stórfenglegt sýnishorn hinn-
ar hefðbundnu skáldsögu. Þar
finna aðdáendur Mauriacs öll
þau viðfangsefni, sem mest hafa
tekið hug hans á hálfrar aldar
bókmenntaferli efni eins og harð
stjórn peniniganna, tilfinningar er
þróast svo að maður missir vald
á þeim, vald hinis ifc, æiskan í
leit að sjálfri sér og andvörp
vindsins í skógunum í Landes-
héraði.
— Ungi maðurinn í skáldsög-
unni bæði er og er ekki ég sjálf-
ur, segir Mauriac. — Þetta bæði
er og er ekki mín eigin saga.
Ekkert af því sem fyrir hann
kemur, kom fyrir mig, þó að ég
hafi upplifað það allt á vissan
hátt. Þetta er saga, sem vekur
ekki svo mjög áhuga minn, og
þó er það sú einasta saga, sem
nokkurn tíma getur orðið áhuga
verð — Þroskabraut tilfinning-
anna.
Söguhetjan í skáldsögunni er
Alain, ungur maður frá Borde
iaux, sem er fórnarlamb ágengr-
ar móður og auðæfa, sem eru
honum til byrði. Hann á heima
á landsetri í Landes og fer það-
an til náms í Bordeaux. Þar hitt-
ir hann stúlku, sem vinnur í
bókabúð og kennir honum ýmsar
listir, sem ekki eru eingöngu
bundnar bókaútgáfu. Þá heldur
hann til Parísar til framhalds-
náms eins og Mauriac gerði sjálf
ur. Og þar endar fyrsti hluti
skáldsögunnar. En höfundurinn
hefur í hyggju að skrifa flram-
hald.
— Þér snúið aftur til skáld-
sögunnar, eins og þegar verð-
launaboxari hættir titli sínum
móti andstæðingi þó honuim beri
ekki skylda til þess samkvæmt
reglunum. Bók yðar er eiginlega
hólmgönguáskorun á hendvr
skáldsögunni, formi sem þéir haf
ið ekki notað í 15 ár, á hendur
sjálfum bókmenntunum, þar sem
sæti skáldsögunnar er nú vé-
fengt, og á hendur sjálfum yð-
ur, manni á 84. aldursári.
— Af þessum þremur hólm-
gönguáskorunum, sýnist mér sú
þriðja komast næst því að vera
irétt. Ég skora aldur minn á hólm
En hvað hinu víðvíkur, þá er
ég búinn að gena upp við mig
þaö, sem mín eigin reynisflla hef-
ur kennt mér, að skáldsagnahöf-
undur á sess í samtíð sinni. í 20
ár las fólk skáldsögur mínar,
hvort sem því geðjaðist að þeim
eða ekki. Þá varð skyndiLg
breyting, og mér fannst mér ýtt
til hliðar. Ég tímaset þessa breyt
ingu við það, þegar Jean-Paul
Sartre birti grein, sem tætti
skáldsögu mína „f næturlok" í
sundur, og sem endaði á þess-
stóð, tók ég fram þessa skáld-
sögu, sem ég hafði byrjað á áð-
ur og gefið upp á bátinn. Þá
fór vélin að snúast aftur. Þegar
ég svo dvaldi á setri nálægtPar
ís í ágústmánuði, og lokaði mig
þar inni án þess að vilja sjá
nokkurn mann, þá neyddi ég mig
til að skrifa eins og ég var van
ur að gera áður fyrr — þrjár
eða fjórar blaðsíður á dag.
— Það var beðið eftir nýju
skáldsögunni yðar með eftir-
væntingu af ýmsum ástæðum.
Sumir hlökkuðu til og biðu með
óþoli, sem stafaði af hrifningu.
Aðrir fóru að brýna hnífana.
Með öðiruim orðuim, 'þegar litið eir
á orðstír yðar þá hafið þér tek-
ið þó nokkra áhættu. Eruð þér
ekki hræddur við gagnrýni?
— Nei. En þér skulið ekki
ímynda yður að ég búist ekki
við harðri gagnrýni. Ég er að
minnsta kosti fyllilega undir það
búinn andlega. En ég veit að
þessi skáldsaga brýtur ekki á
róttækan hátt neitt blað í það,
sem ég hefi skrifað áður. Þannig
Til er andlegur skyldleiki, sem
síast í gegnum tímann. Eini mun
urinn á ungum mönnum áður
fyrr og ungum mönnum í dag er
sá, að þeir eru svo margir! Þeir
eru í heilum hópum! Okkair kyn
slóð Vcir drepin. Neytendasamfé
lagið á okkar tímum neytti okk
ar. Næstum allir mínir vinir, sem
voru við góða heilsu, voru drepn
ir í stríðinu.
— í 15 ár hefur áhugi yðar
nú beinzt að samtímaviðburðum
óg því fólki, sem þar ber hæst
Nú hafið þér allt í einu snúið
athygli yðar að skáldsagnaper-
sónu. Og þessi uimskipti á yður
urðu á harmsögulegasta augna-
blikinu í sögu nútímans. Hvaða
skýringu hafið þér á þessu?
— Ég get ekki sagt yður hve
mér féll þetta þungt. Leyfið mér
að útskýra það nánar. Ég hefi
alltaf haft áhuga á stjórnmálum
Gaullista — og það á hreinum
fræðilegum grundvelli, hvað sem
fólk segir. Ég hefi verið áhorf-
andi að sviði stjórnmálanna síð
an Dreyfusmálið var efst
Fyrir 56 árum gaf Mauriac út sina tyrstu skáldsögu
Fyrir 76 árum hlaut hann Nóbelsverðlaunin
83 ára gefur hann aftur út skáldsögu
um orðum: „Guð er ekki lista-
maður, og það er M. Mauriac
ekki heldur“. Þar átti hann við
það, að ég sé að setja mig í sæti
guðs, þegar ég skapa parsónur
mínar. Af því hafði ég ekki
neinar áhyggjur. En þegar merk
asti rithöfundur næstu kynslóð-
ar reynir að höggva mann í spað
þá finnur maður að eitthvað hef
ur breytzt. Hvað mér viðvíkur,
þá fékk þetta mig til að hugsa
alvarlega um hvað ég væri að
gera. Til að espa Sartre sagði ég,
og það var raunverulega svo-
lítið til í því, að hann ætti ekki
svo lítinn þátt í að ég vann Nób
elsverðlaunin. Allt frá því hann
téðist á mig, vann ég dálítið öðruv
ísi að skáldsögunni minni La
Pharisienne“ Ég gætti mín bet-
ur. Og svo byrjaði ég að nýju.
— Sem æfisagnahöfundur og
dagbókarhöfundur?
— Einmitt — og það gerði
mig að Nobelsverðlaunahöfundi
ekki bara að segja þetta Sartre
til ánægju — það er satt. Hvað
um það, þá hætti ég. Rétt eins
og ég hefði lokið mínu verki.
Fólk furðar sig á að sjá að ég
skuli enn á lífi. Ég varð svo
viiss uim að ég færi niú að deyja
á hverri situmdu, að ég sagði vtiið
sjálfan mig: „Það er engin ástæða
til að hefja verk. Ég verð þá
bara að hætta á miðri blaðsíðu”
Úr því ég svo ekki dó, þá
sagði ég við sjálfan mig: „Því
skyldi ég ekki, þrátt fyrir allt,
taka til hendi aftur? Það er
kannski sjálfsblekking, en mér
finnst ekki að svo mikið hafi
dregið af mér. Ég er rétt eins
og gamall bíll, sem skilinn hef-
ur verið eftir í bílakirkjugarð-
inum. Maður setur vélina í gang
til að vita hvort hún gengui
enn eða ekki. Og sjáum til! Ég
vinn!
— Hvaða skýringu hafið þér
á því að þér hættuð að vinna
og byrjuðuð svo 15 árum seinna,
að nýju?
— Það var ekki bara Sartre
að þakka. Heilt tímabil var horí
ið. Hugsið yður hve andrúmsloft
ið hiefur breytzt síðan ég var á
fertugs og fimmtugsaldri, þegar
meistairarnir voru menn á borð
við Gide, Valéry, Proust og
Claudel. Hugsið yður bara tíma
rit eins og „Nouvelle Rev'ie
Francaise", sem gat getið Mor-
ands og Giraudoux sem aðalhöf-
unda blaðsiins og Malrauxs og
Moiílheirlllanidis sem siininia etfnitegu
ungu manna. Fullstrúi vinstri
stefnunnar var Aragon og sur-
realistarniir, þar sem jafn stór-
kostlegir rithöfundar eins og
Drieu La Rochelle vóru taldir
misheppnaðir. Hvílíkir tímar þá!
Samt byrjaði ég aftur að vinna
Ég byrjaði á skáldsögum, sem
var ýtt aftast í skúffuna. Og —
það þykir yður sjálfsagt skrít
ið — meðan á maíóeirðunum
Francois Mauriac.
verð ég jafn óvinsæll meðal
þeirra, sem líkaði ekki við' mín
fyrri verk.
— En eruð þér ekki hræddur
um að fylgjendur nýja skólans í
skáldsagnagerð gangi í skrokk á
yður?
— Versta, sem þeir geta gert,
er að segja að bók mín sé einsk-
is virði. Hvað um það? Það vildi
niú isvo ti!l, að Robbe-Grillet
sagði við mig þegar ég hitti hann
fyrst, en þá var hann ungur mað
ur, að Colette væri ákaflega
slæmur rithöfundur. Hvernig lízt
yður á það?
— Urðuð þér mjög undrandi?
— Ég var alveg þrumu lost-
inn! Og þetta sagði hann af því-
líkri sannfæringu!
— Hvernig haldið þér að við-
horf unga fólksins núna verði
gagnvart unga manninum, sem
þér lýstuð í skáldsögu yðar?
— Það les hana líklega alls
ekki. Ungur maður, aðeins eldri
en söguhetjan í bókinni minni,
sagði við mig: „Heitið á bókinni
er mjög slæmt, því í titlinum er
orðið „autrefois“ — það vísar til
liðims támia.“
— En þér hélduð fast við
þennan titil?
— Já, því mér kom enginn
annar betri í hug og vegna þess
að bókin er einmitt það sem heiti
hennar segir til um — saga af
ungum maninii frá liðnum tíma.
— Haldið þér að unglingarnir
nú á dögum geti fundið sjálfa
sig í söguhetjunni yðar?
— Ég held að það fólk, sem á
einlhvem hátt líkist unga mann-
ín uim í bóldmni, gelti þair þeftdkt
sjálft sig. Stundum kemur ungt
fólk í heimsókn til mín — ekki
mjög oft, en ég fæ slíkar heim-
sóknir. Nú jæja, það er alveg
eins og ég var á þess aldri. Ég
á við þa@, að dkyldir aind'air geftia
náð sambandi yfir aldursdjúpið.
baugi. I maímánuði 1968 var ég
í sjöunda himni af hrifningu, af
ástæðu sem ég tel nú ósköp
barnalega. Ég var stórhrifinn af
því að friðarumræðurnar um
Vietnam voru haldnar í París,
og það er ég viss um að De
Gaulle var líka. Ég var mjög
glaður að De Gaulle var í Buk-
arest — það líktist vísbendingu
um eina Evrópu, sem næði frá
Atlantshafi að Uralfjöllum. Við
vorum að sigra á öllum vígstöðv
uim. Þa® var dásamileigt.
Og þá eyðilögðu „börnin“
sandkastalann með einu sparki,
á örfáum dögum. Sá stöðugleiki
í fjármálum, sem De Gaulle hafði
komið á í Frakklandi og sem
hann var svo hreykinn af, Varð
liðin tíð. Allt hvíldi nú á verk-
föllum og stúdentauppreisnum.
Það varð mér hræðileg lexía að
þurfa að horfa upp á þetta. Ekki
svo að skilja að aðdáun mín á
De Gaulle og afrekum hans hefði
beðið nokkra hnekki. Síður en
svo! Ég dáist jafnvel að þessum
miklu hæfileikum hans til að
byrja upp á nýtt. Samt sem áð-
ur vaknaði ég þarna við illan
dnaium — oig ég laigði á fliótita flra
öllu saman.
— f örvæntingu?
— Eg varð sannarlega fyrir
miklum vonbrigðum. Þegar kom
ið er á minn aldur, þá hefur svo
margt í lífinu smáþorrið og
stjórnmálin eru orðin mjög mikil
væg. Auk þess langaði mig sér-
stiaklega ti'l að sjá þetta tafcaðt.
— Svo við snúum okkuir aftur
að bókmenntunum. Auðvitað haf
ið þér hlotið Nobelsverðlaun, en
nafn yðar er ekki á listanum
yfir veirðteunaihaifa Concurt. eða
Femiiniabófkmienntaveriðlliaiuniainina.
— Það st'óð al'dTei til. Ég
held að skýringin liggi í því að
fyrstu tvær skáldsögurnar mín
ar vöktu varla nokkra athygli
Með „Le Baiser au Lépreux,“
sem í rauninni var aðeins löng
smásaga, þá var ég allt í einu. .
— Upp yfir það hafinn?
— Já, ég held það. Ég hafði
tekið stökkið frá skáldsögu, sem
dkki var þeiss virðii að lita á
hiana og yfiir í að veirða aftikuinin
ur. Auk þess er viss blær á
Goncourt-verðlaununum, sem ég
hiefi eíklki yfir að ráða. Bezt að
segja það eins og það er.
-— Fer það í taugarnar á yð-
ur að heyra sagt: „Það er skáld
á 1 sagnahöfundurinn Mauriac sem
miuin lifa“ eðia „Ævisaignaimieist-
airinin Mauiriac er sá sem miuin
hailda vell:i“?
— Mér mundi svo sannarlega
mislíka að heyra það, að ekkert
eftir Mauriac muni lifa. Gleymið
því ekki, að ekkert, eða að
minnsta kosti sáralítið, mun lifa
áfram af mér eða nokkrum öðr-
um. Því minnið getur varla ráð
ið við þá ofgnótt af öllu sem að
berst. Svo ég svari yður nú eft-
ir bezbu samvizíku, þá held ég
alð ég mumdi veðja á ævisaigma-
ritunina, ef ég ætti að leggja
eitthvað undir.
— Þér eigið vínbúgarð í Mal-
agar og eruð meðlimur vínaka-
demíunnar í Bordeaux, en til-
heyrið þér ekki samt fremur
Landes-héraði en vínhéraðinu
kringum Bordeaux?
— Jú vissulega. Föðuramma
mín var frá Landes og hin
amma mín frá vínhéraðinu. En
við dvöldum í sumarleyfunum í
Landes, þegar ég var barn, og
þair fædduist í mér rithöfuinduir-
inn og skáldið og ég kynntist
sjálfum mér. Ég á því allt Land-
eshéraði að þakka, ekki sízt þar
sem ég kom ekki í vínhéruðin
fyrr en ég var orðinn 17 ára
gamall. Nú á ég ekkert hús í
Landes — eignunum var skipt
upp. Ég á enn nokkur grenitré
en húsið gekk til annarrar grein
ar ættarinnar. Ég keypti Mala-
gar, sem eru eintómar vínekr-
ur, en hjarta mitt er enn í Land
es.
— Hafið þér mikla ánægju af
útgáfu hinnar nýju bókar yðar?
— Ég er ákaflega ánægður.
J’aifnvél þó’tt gagnirýnieindiuir ráðislt'
á hana.
Mælifell með farm af
lausu korni til íslunds
Tíu kornhlöður verða byggðar
'Eins og kunnugt er af frétt-
um, er hafinn undirbúningur að
byggingu kornhlöðu við Sunda-
höfn í Reykjavík, og er gert ráð
fyrir að í fyrsta áfanga verði
byggðar 10 hlöður, sem samtals
taki um 6.000 tonn, með mögu-
leika til svipaðrar stækkunar í
framtíðinni.
Baifa þrír stiærstu fóðiurinn-
fllytjendur landsins, Fóðurbland-
an h.f., Mjólkurfélag Reykjavík
ur og Samband ísl. Samvinnu-
félaga, sameinast um byggingu
þessara mannvdrkjia.
í nágrenni við kormhlöðumar
er gert ráð fyrir fóðurblöndun-
astöðvum og er reiknað með
því að þessi samvinina muni sbuðla
að lækkuðu fóðurverði
bænda.
Samvinna þessara aðila heflur
nú tekizt á breiðari grundvelli
og hafa þeir nýverið gert sameig
inleg innkaup á 7.000 lestum af
lausu korni, aðallega byggi, frá
Frakklandi.
Er ákveðið að m.s. Mælifell
lesti nú í byrjun október full-
fermi af lausu korni til íslands
eða um 2.500 tonn. Við smíði
Mælifells fyrir um það bil 5
árum var gert ráð fyrir að skip-
ið gæti flutt laust korn, en það
er fyrst nú að heill farm-
ur korns er tekinn til landsins
með íslenzku skipi. Aframhald-
andi flutningar munu væntan-
lega fara fram með skipum Eim-
skipafélags íslands og Skipa-
deildar SÍS.
Þessi sameiginlegu innkaup og
flutningar munu væntanlega
lækka verð á möluðu og sekkj-
uðu byggmjöli um nærri 10 prs.
en gert er ráð fyrir að söluverð
þess verði um kr. 6.000.00 tannið.
Dreifing á lausu fóðri ryður
sér nú mjög til rúms og munu
allir ofangreindir fóðurinnflytj-
endur hafa aðstöðu til af-
greiðslu á því á næstunni, en
tu það hefur einmitt leitt til lækk
unar fóðurverðs til bænda.
New Yorfc, 27. sept. NTB.
FLUTNINGAFLUGVÉL af
gerðinni DC-7, fórst á Uli flug
velli í Biafra í gærkvöldi, og
með henni fimm manna áhöfn,
fjórir Bandaríkjamenn og
einn Br-sti. Vélin var hlaðin
matvælum og lyfjum, og var
á vegum hjálparstofnunar
kirkjunnar.