Morgunblaðið - 20.12.1969, Page 15

MORGUNBLAÐiÐ, LAUGARDAGUR 20. DBSBMBER 1060 J5
tíkilja. Hainn veilt, hvað emn
stenduT og hvað horfið er af því,
sem áðuir var. Æstoulhiu'gsj'óm sí'na
ver hann því með hliðlsjón af
rökuim nútímans. Lifnaðarhætt-
ir fyrri tíðar eru honium kærir
í endurminninguinni, bæði hið al
menna og sérstæða, persóniuliegia.
Og barnsvanitnn er honum tam-
ur. Til dæmis segist hainini aidrei
hafa verið gefinm fyrir vatns-
sull og þvottavesin. Hvers
vegna? Vegna þess að semsnáði
sitóð han.n í vatnissótonimigum og
þótti vertoið leiðiniiegt.
— Bíðum annans við! Hér verð
ur manni á í messunini — nú
miumu aMir skilja svo, að verið
sé að tala um höfund bókarinn-
ar. En vitaniega er eklki átt við
foamn, heldur vin hans, þann sem
bókin fjallar utm. Speigiknynd er
ekki maðuir sjáWur. En sem sagt
— það er aðal þessa nafnlausa
vinar, að í hugskoti sér geymir
foann ferska æstouminnimg og er
þar að auki svo ungur í anda, að
foann á nokkuð hsegt með að
foera samam nútíð og fórtíð. Og
fovað hefur þá breytzit. Hefur
maðurinn breytzt í eðli símu.
Aiis ekki. En ytri aðstæðlur hafa
foreytzt. Umlhverfið heflur breytzt
og þar með Mf manms. Sveita-
dren.guT um aldamótin þiurfti að
tjá sig ekki síður en jafnaldri
foams í þéttbýliniu nú á dögum.
Ætti harnn emga nána félaga til
að spjalll'a við, varð banm að
tala við sjálfan sig. Hefði hann
ekki aðra fyrir auigunum, hlaut
foann að líta í eigin banm og
skyggnas-t eftir spegilmynd sinn
ar eigin inmhverflu. Draumiurinn
toemiur í stað veruleitoa þá stund,
sem hann varir, og svo er hann
fyrir bí:
„ „Sælir, herra sýsiumaður."
er einruig sagt fyrir aftan hann
í þessum sömu sviifium. Hon-
uim verður Mtið við og áttar sig
ekki á þessu í billi. Þar standa
þrír umgir menn úr sveitinni
folæjandi út að eyruni. Þeir
foafa fylgt á eftir drengnum og
Wlustað á alllt, sem hanm hafði
verið að talia við sjálfan sig.“
Beri maður samian flor'tíðina og
nútíðina í Ydnur minn og óg,
virðist sem þá hafi skor.t flest
efnislegt, en gnótt verið af hinu
andlega, lítil neyzla, en mitoil
lönig'uni, l'ítil'l munaður, en milk-
dll tilfollökkun. Þá eims og nú
dreymdi unga menn um konuást
— dreymdi, segjum við með
áherziiui, þvi oft varð bið á, að
þeir kynntust ástinni af öðru
en tilhuigsuninni einni sarnan.
Ein Mtil snerting vakti munair-
blíða sælutoennd, sem entist
lengi:
„Þessar stelpur snerta mann
einhvern veginn öðruivísi en alilt
annað. Þú hefðir átt að finna
fovernig hárið á henni kitlaði
vanga minn og brjóstin, svona
stinn en mjúk í senn, þrýstust
að barmi mínum. Þetta kveikti
eimhverja æsingu í mér öllum,
sem ég get þó ekki sagt frá eða
lýsit.“
Frumfovatirnar voru göfgaðar
í skáLdskap. Sú tíð var ekki lið-
in, að litiö væri á ástina sem
guðs loga, andLegan kraflt oginn
bl'ástur, hátt hafna yfir það, sem
menn kölLuðu svo hnyttiLega —
lægstu hvatir. Lægstu hvatir,
svei þeim, hver var svo lítil-
sigldur, að hann særi ekíki af
sér þvJl'ikar hugrenningar?
„Kynfovötin er í eðiLi dýrsins,
gef in þvi til þess að. tryggj a við
hald og vöxt kynistofnsins. Og
þau fuil&nægja henni af lákam-
leigri þörf og nauðsyn, rétt eins
og því að éta og dretoka. Þar er
yfirleitt ekki um neina ást að
ræða í þeim skilningi sem við
Leggjum í það orð. Að sjólf-
sögðu hefur maðurinn þessa
hvöt lika, og sennilega engu
minni en skepnan, nema síðiur
sé. Ástin er a®t annað, enda þótt
hún að sjál’flsögðu Leiði til hinna
nánuistu líkamilegu samiskipta
karls og konu fyrr eða seinna“.
SkiTlur nútímaæstoan kynslóð,
sem svona talar? Og eldri kyn-
slóðin — skiiLur húin núibímaæsk-
una. Ef kynsLóðimar misskilja
hvor aðr.a, er misskiLnánigurinn
þá ekki helzt fóliginn í þvi, að
unga kynsióðin álíti, að eldri
kynslóðin hafi verið óvísindaleg,
en eldri kynslóðin álllíti á hinn
bóginn, að unga kynislóðin sé
gráðug og óhamingjusöm og
tounni etóki að njóta draumsins?
,JHuigsun hans var þá enn etóki
nógu þroskuð tiil þesis, að hann
væri veruliega tekinn að brjóta
heilann um veröldina og ltíið.
Það kom ekki fyrr en seinna.
Þess vegna gat hann notið þess
í svo ríkum maali að lifa og
vera til.“
★
Sveinn Víkingur svarar vel
fyrir sína jafnaildra. Sem viðlies
um bóik hans aliLa, hi'jótum við
að játa, að kynslóð hana hafi
ekki verið svo einföld, sem hún
kammski leit út fyrir að ver.a.
Æskan upp úr aldamótunum var
að vísu reynsLul’ítil miðað við
æstouna nú á tímium. Nú á æsk-
an auðvelt með að komast að
því, sem hún villl vita, þar sem
æskan í ungdæmi Sveins Víkings
vairð að ireiisa skoðun siína á lík-
indum. En mannleg samiskipti
eru ekki reikningsdæmi, sem
genigur upp í eitt skipti fyrir ÖLI.
Rök hiuigspekinnar miega einnig
koma þar til. Aldamótaæskain
lifði að hálfu í ólijósum áætLun
um og leit á framtíðina sem huig-
sjón:
„Þegar öldin gekk í garð,
vaknaði hin aldraða sveit á
fyrsta morgni hennar að mestu
leyti án þess að eygja annað
framundan en samis konar dag
og hún hafði sofnað frá þreytt
að kvöldi. Æskan vaknaði þá aft
ur á móti við nýjan og betri
draum. Þann draum höfð'u skáld
in vakið í brjóstum hennar. Sá
draumur var að vísu ódijós og
óráðinn, en einihvern veginn l'á
hann í loftinu og fyllti hugann
óró og eftirvæntingu."
Sveinn Víkingur lœtur sér fátt
óviðkomiandi, en skyggnist miest
inn á við:
„Þessi persónulleiki, sáil — eða
okkar innri maður, eða hvað sem
þú viHt kalla það, hann er sam-
an slunginn úr mijög ólí'kum og
misjöfnum þáttum, allt frá því,
sem segja má að sé himenskrar
og guðLegrar ættar og niður 111
lægstu hvata og fýsna, sem eru
nátengdar lilkaimanum og arfur
frá dýrunu.m, okkar gömlu for-
feðrum."
Af þessum orðum og öðruim,
sem hér eru tilfærð úr bókinni,
sést, að Sveinn Vikingur er
ekki að segja ævisögu í venju-
Legum skilningi, þó ramminn sé
ævi eins manns. Nær er að
flokka þetta undir lífsspeki. Ævi
saga manmsins, eins og hún er
sögð í bókinni, beiniist alLs stað
ar inn á við, að huigsuin hans
og tilfinnkig og endurspeglar
fyrst og fremst, það, sem gerist
innra með honum sjállfum. Og
þau almenn dæmi, sem dregin
eru af þeirri sögu, varða ekki
endilega sérstakt umfoverfi og
sérstakan tíma, heldur Mfið yfir
höfluð.
„VinuT1* Sveins Vikin.gs er
greindur hæfiieikamaður, en læt
ur þó ekki ávallt stjórmiast af
skynsemi, heidur af tilfinning-
um Ýmsir vegir voru honum fær
ir, mieðam hann var og hét. Hon-
uim buðust tækifæri. Mörgþeirra
lót hann ónotuð, af því hann er
í eðli sínu „til baka haldinn".
Hann er margforotimm persónu-
leiki, ekki aliur þar sem hann
er séður, dullur og opins’kár,
gamansamiur og al'varlegur.
SUÐUR HEIÐAR
Sagan af Lyngeyrardrengjun-
um 4. útg.
Höf.: Gunnar M. Magnúss.
Myndskreyting: Þórdís
Tryggvadóttir.
Prentun: Prentsm. Oddi h.f.
tJtgefandi: Vinaminni.
KVEIKJUNA að þeissairi bráð-
sfkemmtiletgu sögu fékk höfiund-
ur í aimemminigsgarði í Kaup-
mianiniafoöifln 1937. Og það sumar
var hún fest á blað. Síðan hefir
sagan fairið siiguirflör á íslenzkum
bókamiartoaði, giatlt þá, er hafa
yndi af heiiLainidi frásögn, og hrif
ið þá, er leita unigfllingum veg-
vísiis að þroslkaflimduim.
Já, saninarfliega teikist höflundi
vel. Fráisögniin er taktstíg við
fjiör æstounnar og manar þann
er les, t. þ. a. velja sér hærri
kögumiarihóil að kllíifta. Svo er sag-
an l'átlauis, eins og öll Mistaverk
eru. Mig langár að benda á frá-
sögnima af fundd aðaflisögnihietj-
ann.a, þagar þeir eru að seibja flé-
laigi síniu lög. Þaæ stendur meðal
anniairs: „Eniginin má bióba. Und-
aimbetonimg: Ef maður lendiir í
áfliogum í iflllu og getur efotoi gert
að því, þó maður sagi Ijótt. Eng-
inn má kasba steiini í arrnan
strák. U'mdanbekninlg: Ef strák-
urinn er búirnn að toasta siteini á
umdan og hittir mann.
Aldrei maga tveir rtálðast á
eirun. Undainitetoniiinig: Bf stór
strákuir ræð’st á mimnikmáttar, þá
mega tveir ráðast á stóra strák-
inn og kmúsa hann.“
Bemda vill ég og á fr'ásögnina
af aðföniruni heim til Ólaf s Spán-
airfara. Þá léku drengáirmir það
vel, að þeir veirða ekíkd sdðUr
hræddir en sá er foræða átti.
Mér virðist eittfovað bamialiagt
og elskuflieigt við þetta. Aðafl-
Söguhetjiurnar eiru fjiórir dreng-
ir: Salfli úr Smiðjunnii, BMiert í
Götu, Nói Nóaison og Ármi Áma-
son. SalM er forimigiimn og man-
ar þá til átatoa. Andsitæðu sdna
finmia þeir í Sigga sóba: „Hann
drepur fuglla með steimum. Hann
stektr eggjum frá saltóLauisum
fugflium .... Hann brýbur rú’ð-
ur og feenmir öðrum um. — þó
er hann versbur við dýriin."
Það er eikki að orðlengja, að
fjórmienninigannir vinna hvem
sigurimm á fætur öðruim, umz
þeir eriu fyrirfiðiar drenigj'airana
allra í þorpinu, að Siggia sóta
undaniskildum. Stundum rís sag-
an háitt, t.d. í sfcólasitofunni, er
hreppstjórinn er þar í heiimisóikm,
eða þegar Safllli heldur á flund
ekfcju, móður Jóa, og fææir
berarui að gjöf sparifé drenigj-
anma í „Stuðfliabergi", en svo
mefniist fólag þeirra. Þetta er xraeð
alsfcemmtiflleguisitu sögum, er ég
hiefi lesið og undrar mig ektoert
á þvi, að hún stouii kiomin út í 4
En þrátt fyrir margslunginn
persónuLeika og hllykkjóbta l'ífis-
leið, sættir , hann sig við hfliut-
skipti sitt og .hllýbur því að telj-
ast það, sem kallað er gæfiumað-
ur.
Og að lotoum höfuindurin-n
sjáUfur, skapari og vinur vinar
síns — hvað skal segja um þátt
hans sérstaklega? Sveinn Vík-
ingu-r er — sem rithöfiumdur —
afllls enginn nýMði. Þvert á móti
er rödd hans orðin gamaflkunn.
Og þó er hann býsn-a ferskur í
þessari. bók sinnd, sem er í raun
inni harla persómuleg og munþá
lika dæmast persónulllega af
útgáfum, oig hatfi verið valiin siem
fraimfoaldsisaga í Sjóntvarpdmu.
Myndir Þórdísar eru stíllhreiin
ar ag sklemm-tiLegar og flaflda vefl
a!ð eiflniiniu.
Gunnar M. Magnúss
Prentum er góð og prófiaVka-
lestuæ hefir tekizt mæta vefl, þó
bókin sé etoki viliufliaus. Ekki trúi
ég öðru en þessi bók verði enn
til þess að gieðja tápmikfla
dreimgL
Þökk fyrir á'gætis verk .
PIPP
LEITAR AÐ FJARSJÓÐI
VI.
Höfundur: Sid Roland.
Þýðing: Jónína Steinþórsdóttir
Prentun: Prentsmiðja Björns
Jónssonar.
Útgefandi: Bókaútgáfan Fróði.
ÞETTA er sjötba bókin, sem
tóemur út íslenzkiuið uim mýsiu-
dranginin Pipp. Bfni sögunnar
er fj ánsj óð'sleit á Draugaey. Pipp
till aðsboðar eru Iþau Filippus og
Snioppa dóttir fylkúsistjórams
ásaimt þorpurumiuim Molla og
Putba,
LitLu mýsmiar hegða sér sem
væru þææ börn, löt börm. Þær
hafla eragan áfouga á stoólanum en
þytrtstiir í aevintýri. Það stoal ekki
orðliemigt, a!ð aflllar f imm komaist
til foinnar duiainfulflu eyjar, en
Mtið foefði nú orðið úr fram-
kvæmdum, etf ekki foafði notið
hugrefldk'iis og eggjumar stuttpilsu.
Mýsmiar hiftta óhuigmainiiagt fjaflll,
er ireymist þó aðeiims eigur, er til
kemur. Þóitturinn undir trénu,
viðtöiin við efligimn, eæ góður,
mér virðist hanin bezbur kafla
bótoarinmiar. Eiras má benda á,
þegar höflundur leiðir Þrym
griis til sögunnar, það er smiellin
fráisögn. Nú, söguflbk eru þaiu, að
Molli og Putti verlða sér til at-
hllæigis fyrir græðgi siína, Pipp,
Fiflippus og Smoppa auflca við álit
sitL
hverjum, sem hana les. Efcki er
hún laus við að vera áleitim og
því líkl'ag tifl. að kallla fram and
svör og viðbrögð, jiátovæð eða.
neikvæð efltir atvikum. En svo er
fyrir að þakka hóflstilflinig Jiiöf-
undar, að þau viðbrögð ættu að
vera máJlefnaleg og ekki að bein
ast að höfumdi eða söguihetju
hams.
Sveinn Víkingur er sem sagt
skorinorður og hreinskiptinn rit
höflundur. í framsetning er
hann ákveðinm og þó stiUtur
vefl. Bók hans er því einkar þæigi
leg l’esning, hvergi leiðinleg, en
með köfllum ágætlega læsileg.
Þetita er þototóaileg eaga, varfla
rrueár.
Þýðingin er igóð og hætfir etfn-
imu, litllium mýsflum, sem reyrna
að sýmaist sbórar.
Próflörk er éklki nándiaimiæirri
mógu vefl lesán. Staökk flöM flijóta
mieð, — en stœrst er, þegar batfllla
er sieppt í umibroti á síðum 64
og 65 en skotið irin á síðum 68
og 69.
Ég veit að tíminm er stutbur,
en þetta er otf miikill hroðvirkmi.
Myndir bótoairánmiar eru smellin
ar og mjög góðar.
Prentuin góð, letrið þægiflegt
fyrir umga lesendur.
VETRARUNDUR
í MÚMÍNDAL.
Ævintýri múminálfanna 2.
Höfundur: Tove Jansson.
Þýðing: Steinunn Briem.
Teikningar: Tove Jansson.
Káputeikning: Teiknistofan
Argus.
Myndamót: Kassagerðin h.f.
Prentun: Grágás s.f.
Útgefandi: Bókaútgáfan
Örn og Örlygur h.f.
EÐLI múmínálfa er að leggjast
í svefndvaila er haustar, og
vatona til lífs á ný með vori.
Þessi hefir háttur þeirra verið,
það sögur faira af. En fátt er til
án umdantekmimgar og einmi
slílkiri segir þessi bók fró.
Múmírasnáðinm bregður bflumdi
og vaknar innd þá kynjaverölld,
er umflykiur draumfoeim kyn-
stofns hairns. í fytnstu verður
hanin hræddur, lamaradi eimmama-
benndin leggst á hammi sem
miara. En hann á aðiöguraairhæÆni
og fyrr en varir er hiairan or'ðiiran
þátttakadi í æviratýrum vetrar-
1‘ífsinis, eigraaist vini og viðflangs-
efni. Sem fyrr er frásögm höf-
umdar bröð, glettin og bráð-
Skeimmtileg. Stundum er £rú-
sögnim svo fu-ll atf lífi að ómögu-
legt er arnniað en hrífaist með,
og það gerir lesandinn vissufliega
í himum 6 köfflum bókarimnar.
Huigmyndatflugi höfundar virð-
ast entgi-n tatomör'k sett og
memnstou og dýrseðli vefur hann
saman, svo eraga sér misfelilu á.
Það er því gaiman að fyflgja
honium.
Þýðing Steinunnar, úr sænéku,
er snjöll, sem fyrr, leikandi létt
og rituð á falliegu máM. Þetta
gæti hún eteki gert, er stiflj höif-
undar hetfði ekki hrifið bana.
Prentun og al'lur fráganigur er
með ágætum sem væmta máti á
bók frá Erni og Örlygi. Próförk
er vandvirknisflega lesin og lýtið
það stærst, að Mnuibremgi er í
umbroti á síðu 23.
Ég foefi sanmamir fyrir þvi, að
þesi bók feHlnu untgum lesend-
um vel — etóki síður en hin f yrrL
Hilfluprýði .
Sigurður Haukur Guðjónsson:
Barna- og unglingabækur
BÓKMENNTIR - LISTIR BÓKMENNTIR - LISTIR
BÓKMENNTIR - LISTIR