Morgunblaðið - 11.04.1970, Blaðsíða 14

i 14
MORGUISrBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR lll. APRÍL 1970
Yiljum semja um allt
nema Jerúsalem
AVIGDOR Dagan fæddist í Tékkóslóvakíu árið 1912. Hann
stundaði nám við háskólann í Prag og hlaut doktorsgráðu í
lögum og stjómvisindum. Aður en hann flúði frá Prag
eftir innrás Hitlers í Tékkóslóvakíu, tók hann mikinn þátt
í störfum Zionista-hreyfingarinnar, ritstýrði vikublaði
Zionista og var þingritari Gyðingaflokksins. Hann er einnig
þekktur í Tékkóslóvakíu sem ljóðskáld og rithöfundur, hlaut
fjölmörg verðlaun og viðurkenningar og var um nokkurra
ára skeið ritari PEN-kiúbbs Tékkósióvakíu. 1 stríðinu starf-
aði hann með Jan Mazaryk í London og skrifaði síðar bók
um hann. Að stríðinu loknu fluttist hann búferlum til
ísrael og hóf diplómatastörf þar 1950.
Avigdor Dagan, nýskipaður
sendiherra ísraels á íslandi,
með búsetu í Noregi, afhenti á
fimmtudag forseta íslands
trúnaðarbréf sitt. Síðdegis hitti
hann að máli fréttamenn, og
ræddi við þá um land sitt og
ástand í Mið-Austurlöndum.
1 upphafi máls sins sagði
sendiherrann m.a. að það væri
almennt viðurkennt að í sex
daga stríðinu í júní 1967 hafði
fsrael sýnt framkvæmdaafl og
öryggi sem væri einstakt í
sögu nútíma hemaðar, en það
sem áunndzt hefði síðan, væri
engu síður athyglisvert.
— Eins og allir vita er ísrael
lítið land, sem telur aðeins um
tvær og hálfa milljón íbúa. Það
er umkringt óvinum sem eru
tuttugu sinnum fleiri. Síðan
1967 höfum við orðið að verja
40% af fjárlögum til landvama.
Við höfum orðið að klæða þús-
undir ungra manna og kvenna
í einkennisbúninga, og taka
þau þannig af vinnumarkaðin-
um.
— Þrátt fyrir þetta hefur okk
ur teikizt — ekki aðieins að forð
ast efnahagslega stöðnun, held
ur að halda þróuninni áfram á
eðlilegan hátt. Þjóðartekjurnar
hafa aukist um 9% á ári síðast
liðin þrjú ár, sem er einn mesti
vöxtur, sem þekkist í heimin-
um, miklu meiri en hjá mörgum
þróuðum löndum, sem búa við
frið.
— Iðnaðarframleiðslan hefur
aukist um 17% á ári síðan 1967,
og árið 1969 náði hún þrem
milljörðum dollara. útflutning-
ur jókat um 16% árið 1968, og
14% 1969. Framleiðsluaukning-
in í einstökum greinum iðnað-
ar hefur orðið miklu hærri en
meðaltalið, t.d. í rafeindaiðn-
aði, bílaframleiðslu og véla-
framleiðslu.
— Heimsblöðin flytja ná-
kvæmar fréttir af flestu því
sem gerist í löndunum fyrir
botni Miðjarðarhafs. Það er
skýrt ítarlega frá öllum árás-
um sem við gerum, og sprengju
tilræðum hermdarverkamanna
Araba. Það sem þið sjáið ekki
í þessum blöðum er, að þrátt
fyrir allt þetta gengur lífið
einn vana gang í Israel. Dag-
legt líf er eðlilegt, og viðskipti
eru eðlileg. Ferðamannastraum
urinn hefur t.d. aukizt en ekki
minnkað. Á síðasta ári heim-
sóttu 400 þúsund ferðamenn
Ísrael, og við búumst við 450
þúsund í ár.
— Fjárfestingar erlendis
jukust um 30% á árinu 1969,
og nema nú um 300 milljónum
dollara. Auk þess sem ég hef
áður talið höfum við orðið að
taka við miklum straumi inn-
flytjenda, við gerum náð fyrir
að þeir verði um 1000 á viku á
þessu ári.
— En allar þessar framfar-
ir, allir þessir möguleikar,
gætu verið miklu betur nýttir
ef við fengjum að lifa í friði.
Við trúum því að friður fáist,
máski ekki á næstunni, en
hann næst. Ég vil þó taka
fram að það verður ekki friður
fyrir tilstilli stórveldanna, held
ur vegna beinna samningavið-
ræðna milli hinna stríðandi að-
ila.
— Við bíðum eftir að Arab-
ar gefi til kynna að þeir séu
reiðubúnir að hefja friðarvið-
ræður. Þangað til munum við
halda áfram eins og við höfum
gert, og eins og hingað til mun
um við sanna dag frá degi að
við getum lifað lengi við nú-
verandi aðstæður, og að við gef
umst aldrei upp.
EFNAHAGSAÐSTOÐ
Sendiherrann bauð nú frétta-
mönnum að bera fram spurn-
ingar, og var fyrst spurður um
efnahagsrnálin:
— Hversu mikla efnahagsað-
stoð fær fsrael frá öðrum lönd
um?
— Við fáum aðstoð frá Al-
þjóðabankanum, Alþjóða gjald-
eyrissjóðnum, og svo beint frá
Bandaríkjunum. f ár munu
þessi lán nema 40 til 60 milljón-
um dollara. Þá er og efna-
hagsaðstoð sú sem Nixon for-
seti, lofaði, en hún er einkum
fólgin í gjaldfrestum á gömlum
skuldum.
— Og svo eigið þið jú nokk-
ur hundruð milljónir hjá
Frökkum.
Sendiherrann brosti: — Ekki
eru það nú nokkur hundruð
milljónir, því miður. Ég held að
það láti nærri að það séu um
fimmtíu milljónir sem við höf-
um borgað inn á Mirage þot-
urnar, sem okkur var neitað um.
Það stendur ekki á Frökkum
að endurgreiða þetta fé, en við
kærum okkur ekkert um það.
— Þið hafið þá ekki gefið
upp alla von um að fá vélarn-
ar?
— Við gefum aldrei upp alla
von um neitt. Ísraelsríki var jú
stofnað á voninni svo til einni
saman.
— Ef við víkjum aftur að
efnahagsmálunum, þá heyrast
margar sögur um það að auð-
ugir Gyðingar í öðrum löndum
veiti ísrael fjárhagsaðstoð.
— Þetta er alveg rétt, við fá
um töluverða aðstoð með því
móti, og með sölu ríkisskulda-
bréfa, þetta nemur um 80
milljón dollurum á ári.
— Þér eruð bjartsýnn um
efnahag fsraels, en nú lesum
við víða í heimsblöðunum að
landið eigi við efnahagsörðug-
leika að stríða.
— Það er rétt að vissu marki.
Okkur skortir vinnuafl og við
skiptajöfnuðurinn er óhag-
stæður. Skorturinn á vinnu-
afli er einkum til kommn
vegna þess hve við þurfum
marga menn til landvarna, eins
og ég nefndi áðan. Hvað við-
skiptajöfnuðinn snertir eru
margar greinar iðnaðar okkar
enn á þróunarstigi, svo að við
verðum að flytja inn geysimik-
ið af dýrum vélum.
— Hvað finnst yður um af-
stöðu Norðurlandanna til deil-
unnar fyrir botni Miðjarðar-
hafs?
— Hin opinbera afstaða er
að okkar dómi alveg rétt, við
skiljum mjög vel að það er ým-
islegt sem ríkisstjórnir verða
að taka tillit til í slíkum mál-
um. og erfitt að lýsa e.v.v.
eindregnum stuðningi við ann-
an aðilann. Hins vegar gleður
það mig mjög hversu jákvæð-
ur almenningur er í málefnum
lands míns, og sú vinátta sem
hann sýnir því.
HERNAÐARHLIÐIN
— Hvað er það sem hindrar
Araba í að hefja stríð?
— Fyrri reynsla. Þeir hafa
hafið þrjú stríð gegn okkur,
og þeir hafa verið sigraðir
hemaðarlega jafn oft. Jafnvel
þótt Nasser hafi mikið fylgi,
efast ég um að hann stæðist
öllu fleiri ósigra.
— Þér segið að þeir hafi haf-
ið þrjú stríð?
— Já. Árið 1948, þegar stofn
un fsraelsríkis var lýst yfir,
gerðu þeir innrás, og voru sigr
aðir. Árið 1956 voru það að
vísu ísraelsmenn sem hófu
beinar hernaðaraðgerðir, en þá
höfðu Fedayen, skæruliðar
gert hverja árásina inn fyrir
landamæri okkar af annarri,
um margra vikna skeið. Árið
1967, lokaði Nasser svo Tiran
sundi, og jafnvel samkvæmt
rússneskum hugsunarhætti var
þar um hemaðaraðgerð að
ræða. Því segi ég að þeir hafi
hrundið af stað þremur stríð-
um.
— Getur verið að Arabar
séu hræddir um að þið eigið
kj arnorkuvopn?
— Það held ég varla. Ég get
fullyrt að við eigum engin
kjarnorkuvopn ennþá. Við
GETUM framleitt þau, en við
myndum alla vega aldrei verða
fyrstir til að beita þeim.
— Ef þið settust að samninga-
borði með Aröbum, væruð þið
þá fáanlegir til að láta af hendi
herteknu svæðin?
— Við erum reiðubúnir hve-
nær sem er, að hefja friðarvið-
ræður án nokkurra skilyrða.
Við ætlum okkur ekki að
styrkja samningsaðstöðu okkar
með því að leggja áherzlu á að
við séum hernaðarlega sterk-
ari. Ég held satt að segja að
þeir yrðu undrandi ef þeir
vissu hversu sveigjanlegir við
myndum vera.
— Hvað snertir herteknu
svæðin, er það ekki nokkuð sem
hægt er að segja já eða nei
um. Það byggist allt á því
hversu örugga tryggingu við
fáum fyrir því að friðurinn
yrði varanlegur, og að stríð
brytist ekki út aftur eftir fimm
eða tíu ár. En við skulum hafa
í huga að landsvæðið er ekki
mikilvægast, það er friðurinn,
og við myndum haga okkur í
samræmi við það.
— Við erum satt að segja
reiðubúnir að semja um allt
nema Jerúsalem. Jerúsalem
verður ekki skipt aftur, hún
verður óskipt höfuðborg ísra-
els. Hins vegar værum við
reiðubúnir að komast að ein-
hverju samkomulagi þar fyrir
utan.
— Nú hefur vald yfir her-
teknu svæðunum stytt landa-
mæri ykkar um mörg hundruð
kílómetra, og bætt þannig til
muna hemaðaraðstöðu landsins.
Er mögulegt að Arabar geti
gefið það góða tryggingu fyr-
ir friði að þið létuð þau af
hendi?
— Já. Eins og ég sagði er
ekkert ómögulegt, við erum
reiðubúnir að semja um allt.
— Þér hafið sagt að það
verði ekki fyrir tilstilli stór-
veldanna, ef friður kemst á,
en munduð þið ekki fara fram
á einhverja alþjóðlega trygg-
ingu fyrir friði, áður en þið
létuð svæðin af hendi?
- Ég er ekki að segja að
við vanmetum slíkar trygging-
ar, en þær yrðu þá að vera
með öðrum hætti en hingað til.
Hingað til hafa þær verið harla
lítils virði.
— Þér álítið þá t.d. að Samein-
uðu þjóðirnar hafi gert mis-
tök þegar þær urðu við kröf-
um Nassers um að fjarlægja eft
irlitssveitirnar frá landamær-
unum?
— Tvímælalaust. Og ég er
ekki frá því að það hafi verið
meira en mistök hjá U Thant,
ég efast um rétt hans til að
gera slíkt án þess að bera mál-
ið undir öryggisráðið.
— Að lokum sendiherra, um
hvað ræðið þér við íslenzka
ráðamenn í þessari heimsókn
yðar?
— Ég kom hingað fyrst og
fremst til að afhenda forseta
íslands trúnaðarbréf mitt, og
það er nokkuð formlegur og
formfastur atburður.
Hins vegar hitti ég viðskipta-
málaráðherra ykkar að máli
meðan ég er hér, og ber þá
fram tillögu um að bæði lönd-
in skipi nefndir til að kanna
möguleika á auknum viðskipt-
um landa okkar. Ég hef ekki
kannað það mál til hlítar enn-
þá, en ég get t.d. látið mér
detta í hug að við gætum keypt
meira af fiskflökum af ykkur,
og þið ættuð vissulega að borða
meira af appelsínum.
— Óli Tynes.