Morgunblaðið - 11.04.1970, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ. LAUGARDAGUR 11. APRÍL 1®70
21
Bréf til Mbl.
Misnotkun
valdsins
— eftir Björn Pálsson,
Löngumýri
f vetur varð ég þess var, að
misræmi var í lánskjörum út-
vegsmanna hjá fiskveiðasjóði.
Ég gerði því fyrirspurn á Al-
þingi um ýmis atriði viðvíkjandi
útlánum sjóðsins. Framkvæmda
stjóri fiskveiðasjóðs svaraði
þeim fljótt og beiðardega, enda
eigi annars frá hans hendi að
væiita. Svör han,? voru í stuttu
máli þessi:
1. Stjórn fiskveiðasjóðs ákvað
17.3. 1®61 að hafa eftirleiðis
gengisákvæði í skuldabréfum
fyrir lánum samkvæmt heimild í
lögum nr. 17 10. marz 1961.
2. Frá 17. marz 1961 til 1. jan-
úar 1967 lánaði fiskveiðasjóður
815 lón með gengisákvæði, sem
námu í árslok 1967 kr. 581 millj.
949 þús. 981. Að frádregnum eft
instöðvum erlendra skipakaupa-
lána.
3. Árið 1967 eru gengisákvæði
numin úr skuldabréfunum og frá
þeim tíma til 29. maí 1968 eru
veitt 134 lán að upphæð 405
millj. Rétt er að benda á, að al-
þingiskosningar fóru fram á ár
inu 1967. Mikið var því látið af j
góðum fjárhag' og traustu
gengi. Síðari hluta árs 1966 voru
vissar greinar sjávarútvegs
reknir með tapi. í ársbyrjun
1967 hlaut glöggskyggnum mönn
um að vera ljóst, að gengi krón-
unnar byrjaði að vera rangt
skráð nema breytt væri um
stefnu í efnahagsmálum. Stjórn
fiskveiðasjóðs getur því eigi
nema gera sjálfa sig að flónum
afsakað niðurfellingu gengis-
ákvæða í skuldabréfum með því
að hún hafi álitið gengi íslenzkr
ar krónu öruggt um langa fram-
tíð.
4. Fiskveiðasjóður skuldaði i
erlendri mynt, þegar gengi ís-
lenzkrar krónu var lækkað.
1960 kr. 63.766.708.00
1961 kr. 105.229.751.00
1967 kr. 87.830.627.00
1968 kr. 172.825.81.00
Þessar tölur hefur fiskveiða-
sjóður sjálfur gefið upp. Þær
sýna, að á tímabilinu, sem sjóð-
urinn lánaði með gengisákvæð-
um, það er frá 17. marz 1961 til
1. janúar 1967, hafa erlendar
skuldir fiskveiðasjóðs lækkað um
kr. 17.399.124.00. Með öðrum orð
um, ekkert erlent fé virðist hafa
verið lánað í íslenzkum krónum
á þessu tímabili, enda var útveg
urinn skattlagður um háar fjár-
hæðir til sjóðsins á þessum ár-
um, í lögum Fiskveiðasjóðs ís-
lands segir svo í 16. gr.:
„Nú tekur sjóðurinn erlent fé
að láni og lánar það innan-
lands, og er þá heimilt að semja
svo um við lántakendur, að þeir
beri halla eða njóti hagnaðar, er
verða kann vegna gengisbreyt-
inga, þannig að vaxta- og af-
borganagreiðslur hækki eða
lækki í íslenzkum krónum í hlut-
falli við slíka breytingar.“
Samkvæmt þessari lagagrein
er því aðeins heimilt að hækka
lánin vegna gengislækkana, að
erlent fé hafi verið tekið að
láni til útlána í íslenzkum krón-
um. Það virðist eigi hafa verið
gert samkvæmt skýrslu fisk-
veiðasjóðs. Sjóðurinn stofnaði til
erlendra skulda fyrir gengis-
breytingu 1960 og 1961, og frá
1967 til 1968, en ékki á tímabil-
inu 1961—1967. Þegar lánin með
gengisákvæðuim voru afgreidd.
Sjóðsstjórnin hafði enga ástæðu
eða heimild til að hækka lán
vegna gengisbreytinga, sem tek-
in voru á því tímabili. Það var
eigi sök þeirra, sem þá tóku lán
þótt gengisákvæði væri fellt nið
ur úr skuldabréfum frá 1. jan-
úar 1967 til 29. maí 1968. Á því
-tímabili voru tekin fleiri og
stærri lán en nokkru sinni fyrr
í sögu sjóðsins. Það var heldur
eigi þeirra sök, þó að ekki væri
lagaheimild fyrir gengisákvæð-
um fyrr en 10. marz 1961. Hækk
un erlendra skulda í íslenzkum
krónum við gengislækkanir
1967 og 1968 átti því fiskveiða-
sjóður að taka á sig og var til
þess vel fær, því að á árunum
1968 og 1969 hækka eignir hans
um á 5. hundrað millj. kr. Raun-
ar ber sjóðsstjórnin ábyrgð á
því, að hætt var að lána með
gengisákvæðum frá 1. janúar
1967 til maíloka 1968. Vera má,
að einhverjir aðrir hafi átt hug-
myndina að þeirri greiðvikni,
um það verður eigi fullyrt. En
formlega ber stjórn sjóðsins
ábyrgðina. Tæpast mun þó
nokkur ætlast til, að stjórn-
endur sjóðsins greiði persónu-
lega gengistöp. Hins hefði mátt
vænta, að saklausir menn væru
ekki látnir greiða milljónatugi
fyrir hlutdrægni eða glópsku
stj.órnendanna.
EINKENNILEGT RÉTTLÆTI
Skuldir fiskveiðasjóðs í er-
lendri mynt hækkuðu í íslenzk-
um krónum við gengisbreyting-
arnar:
1967 um kr. 28.632.784.00
1968 um kr. 98.980.249.00
Þessari upphæð var allri jafn
að niður á þá, sem tekið höfðu
lán með gengisákvæðum. Miðað
var við þær skuldir, sem voru,
þegar gengisbreyting fór fram,
þannig að þeir urðu að greiða
mest sem nýlega voru búnir að
hefja lán eða höfðu vegna að-
stöðu eða óhappa lítið getað
greitt af stofnlánum. Á þann
hátt voru lagðar þyngstu byrð-
ar á þá, sem veikust höfðu bök-
in.
Þeir, sem tekið höfðu lán fyrir
17. marz 1961 og á tímabilinu 1.
janúar 1967 til maíloka 1968
sluppu við allar hækkanir. Það
eru einmitt þeir aðilar, sem hafa
fengið erlent fé lánað í íslenzk-
um krónum. Hinir, sem höfðu haf-
ið lán hjá sjóðnum, án þess að
taka þyrfti erlent fé til að end-
urlána í íslenzkum krónum, eru
látnir greiða gengistöpin. Það
kemur ekki þessu máli við, þótt
fiskveiðasjóður hafi greitt geng
istöp 1960 og 1961, því að
þá voru engin gengisákvæði í
skuldabréfum. Hér hefur því að
mínu áliti verið framið lögbrot.
Auk þess hefur stjórn sjóðsins
með því að lána kr. 405 milljón-
ir án gengistryggingar eftir 1.
janúar 1967 sýnt hlutdrægni í
útlánum og óvirt fjármálalegt
réttlæti í bankamálum. Á það
má einnig benda, að gengislækk
un getur orðið aftur. Sé þagað
yfir ranglætinu nú, mun það
endurtaka sig. Töpum verður
jafnað niður á þá, sem hafa lán
með gengisákvæðum án tillits til
þess, hvort erlent lán hefur ver
ið tekið til að endurlána. Þess
vegna ber nauðsyn til að
hnekkja ranglætinu þegar í stað.
Svo virðist sem fiskveiðasjóð-
ur hafi veitt 815 lán með geng-
isákvæðum. Að sjálfsögðu eru
lánin mishá. Einn útvegsmaður,
sem hefur miður góða aðstöðu,
sagði mér, að bátslán hjá sér
hefðu hækkað um 4 milljónir.
Ljóst er, að slíkar hækkanir
geta ráðið úrslitum um rekstrar
afkomu viðkomandi aðila. Ríkis
valdið gengur eftir því, að til-
tölulega tekjulítið fólk telji rétt
fram. Skattalögreglan starfar
vegna innheimtu söluskatts og
annarra ríkistekna. Ríkið á fisk
veiðasjóð og ríkisstjórninni ber
að sjá um, að þar sé vel og rétti-
lega á málum haldið. Ég hef rætt
þessi mál á Alþingi, og stjórn-
in hefur ekki reynt að véfengja
þau atriði, sem ég hef haldið
fram í þessari grein, enda eru
forsendurnar eigin skýrslur
fiskveiðasjóðs. Þess er því að
vænta, að ríkisstjórnin hlutist
til um, að það, sem ranglega hef
ur verið fært gjaldamegin hjá
útvegsmönnum, verði bakfært
ásamt vöxtum. Ég birti þessa
grein til að stjórn sjóðsins geti
varið sinn málstað opinberlega.
Til þess hefur hún góða aðstöðu.
Eigi skortir lögfræðinga eða við
skiptafræðinga í starfslið bank-
anna.
Njóla þarf að slíta upp með
rótum áður en hann fellir fræ.
Eðlilegt er, að útvegsmenn snúi
sér til Landssambands íslenzkra
útvegsmanna til að fá leiðrétt-
ingu sinna mála, enda eru þar
greindir kjarkmenn innan dyra.
Beri það eigi árangur, verður
að reyna aðrar leiðir. Banka-
valdið er sterkt, því að bak við
það stendur ríkisvaldið. Hins ber
þó að gæta, að óhræddur maður
sekkur eigi í vatni. Það borgar
sig ekki að svíkja lit í spilum.
Athugasemd ritstjóra:
Fyrirsögnin er að sjálfsögðu
greinarhöfundar.
Merkjasöludagur
Ljósmæðrafélags Reykjavíkur er á morgun sunnud. 12. apríl.
Merkin verða afhent frá kl. 10 í Álftamýrarskóla, Breiða-
gerðisskóla, Langholtsskóla, Vogaskóla og Hallgrímskirkju.
Mæðtir, leyfið börnunum að selja merkin og klæöiö þau
hlýlega.
F. h. stjómarinnar
Helga . M. IMielsdóttir.
Veiðimenn
£ Tffl
Sjóoiaingur er kominn í Eldvatnið.
Veiðileyfi eru seld hjá S.V.F.R. Bergstaðastræti 12B,
sím i 19626.

ÍiImSQSU&hi