Morgunblaðið - 04.07.1970, Blaðsíða 10

10
MORCUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 4. -JULI 1970
LOUIS Daniel Armstrong, ef til
vill mesti jazz-trompetleikari,
sem Ameríka hefur átt, og
örugglega sá þekktasti, hefur
bætt einu árinu enn við. Hann
á sjötugsafmæli í dag, 4. júlí. Og
hvað hefur hann að segja um
þessi tímamót ævi sinnar? „Ég
er feginn að hafa bætt einu ári
enn við í kapphlaupinu gegn-
um lífið.“ Kapphlaupið hófst 4.
júlí árið 1900 í borginni New
Orleans. Hvar annars staðar
hefði það frekar átt að hefjast
en einmitt i New Orleans, jazz-
borginni.
Aðdáendur hatis og vinir
standa fyrir hljómieikum og
öðruim hátíðahöldum honu-m til
heiðurs í Los Angeles og New-
port nú í júlí og enn meiri há-
tíðabölduim í New York í h-aust.
Louis er hreykinn: „Maður verð-
ur að virða þetta framtak þeirra.
Þeir dá eninlþá Pops gaimla.“
Þegar hann talar um sjálfan sig,
se'gir hamn Pops. Bn þagar hann
gefu-r eiginihandaráritun, skrifar
hann Satehm-o — styttingu úr
gömlu viðurnefni Satehelmouth.
Fyrir hálfu öðru ári síðan var
Louis sjúkur maður. Nýrun og
lifrin voru í ólaigi, og hann varð
að liggja nokkurn tíma á sjúikra
húsi. Síð-an h-efur hann að mestu
notið hvildair á heimili sínu, og
þar h-efur hamn stytt sér stundir
við að gera skrá yfir segul-
bandsisafndð sitt. „Fj-örutíu ár á
segulböndum. Allt mitt líf er á
þessum böndum."
Louis er á báðum áttum um
að taka trompetinn aftur og
byrja að spila á nýja-n leik. „Ég
er án-aegður hér í húsinu mínu,
duin-da við segulböndin mín og
hvílist. Ef ég finn til þreytu,
fæ ég mér bara lúr. Hvers vegn®
ætti ég að vera að flækjast eitt-
hvað? Ég hef flækzt um allar
trissu-r og spilað, eitt kvöid hér,
anniað kvöld þar, og það var
orðið svo slæmt, að ég vissi ekki
1-enigur hvernig húsið mitt leit
út. Ég stóð í þessu í 54 ár, og
ég ætla ekki að slíta mér út
á þessu l'emgnr.“
Hann hefur frá mörgu að
segj-a. Árið 1960 fór han-n til
Afríku í hljómleika-för og 1-éík
þair í ölluim h-elztu rí'kjunum.
„Ég minnist þess, þegar við
spiluðum í Ghan-a. Það voru
um 100 þúsund rmanns, sem komu
á útihljómileikania og stóðu ai'lir
upp á endann. Maður hefði getað
gemgið ofan á höfðunum frá
sviðinu allt út á enda hópsins,
þeir stóðú svo þétt saman. Veima
daneaði þama siksmmtilegan
dans. Hún var um 150 kíló á
þymgd og í einum æðisgenignum
kafla í laginu ,.St. Louis Biues“
renndi hún sér niðux í splitt.
Alveg eins og þegair maður rífur
pappírsörk í sun-duir. Áhorfend-
u-rndr réðust á sviðið. Við urðum
að róa þá með því að leika lagið
„Sleppy Time Down South“
mjög rólega.
Louis Armstromg fæddist í
New Orleans 4. júií 1900. Hann
lærði að spila á kormett, sem er
bilástunsh-ljóðfæri, náskylt trom-
petinum, á heiimlli fyrir vand-
/■æðaböm, e-n þaragað var hann
semdur fyrir full mikla fram-
taJkssemi. Það var á nýársdag
1913, að hamn fann skammbyssu
úti á götu. Og þar sem hanm
stóð þarma með byssuma í hönd-
umum, datt honum í hu-g að prófa
gripinn. Hamn skaut ein-u skoti,
og sjá: Iranan tíðar var honum
komið fyrir á heimili fyriir
vamdræðaiböm. Fjórum árum
seinna var h-o-mum sleppt atf
heimilinu og það var þá, sem
hann kynntfist hiraum þekfcta
trompetieikara Kimg Oliver. Sá
tók að sér að verða kennari
Louis, og ári síðar komst Louis
í sína fyrstu -hijómsveit, tðk við
af Kinig Olive-r sem trompet-
leikari í hljómsveit Kid Ory.
Síðan gekk hamn í hljómsveit
Fate Marabie, sem lék naestu tvö
árin á fljótabátum á ánni Missi-
sippi. Næsitu ári-n lék hann með
ýmsum hljómsrveitum, en það
var ekki fyrr en árið 1927. sem
han-n stofnaði sína eigin hijóm-
sveit. Hamn var þá orðinin mjög
frægu-r fyrir leik sin-n, og írægð-
in óx en-n ti] m-una, þegar hann
kom f-ram í revíunni „Heitt
Súkkulaði“ í New York árið
1929. í þessairi reví-u flutti ha-nn
lagið „Aiam’t Misbehaivin“ og það
máði brátt mi'klum vimsældujm.
Frægð hans var nú ekki lemgur
bundin við Bamdaríkin ein,
Evrópubúar vildu iíka fá að
heyra í þessum mifcla lista-
mam-ni. Louis heimsótti Enigland
árið 1932, og það var eimitt í
þeirri ferð, sem hann hl-aut við-
uirnefnið „Satchmo." Þettia
gkemmtilega nafn féfck han-n hjá
þáverandi ritstjóra músíiktí-m-a-
ritsins Meiody Mafcer, Percy
Matthibe-n Brctoos. Loudis heim-
sótti Emgland aftur ári síðar og
einini-g ferðaðist hann um meigin-1
Louis Arnistrong, óumdeilanlegur snillingur.
land Evrópu og lék við góðar
unidirtefctir. Ha-nn hef-ur síða-n
farið í fjöim-a-rgar hljómleika-
ferðir um Evrópu.
Louis hefur komið fram í fjöl-
mörgum kvikmyndum, en
þefckt-uist þeirra rmu-n þó vera
hin gieysivinisiæla mynd „Hiigh
Louis Armstrong með trompetinn.
'
ÍK
Louis hefur hér fengið tvo u nga aðdáendur í lið með sér á heilsubótargöngu með hundinn
sinn í nágrenni heimilis síns í NewYork.
Society,“ en rraeðleikairair hans í
þeirri mynd voru Bimg Crasby,
Franfc Sin-atra og Grace Kelily.
Louis Ar-mistronig hefur leikið
inin á hu-mdruð hljómplatna.
] Haimn lók inm á fyrstu plötuma
| 31. ma-rz 1923 með hljómisveit
■ Kimg Oliver, og tveim áruim
seirania heyrðist rödd hans í
fyrst-a sinn á hljórmplötu. Hanin
hefur aill sérstæðain sömgstíl, og
er sagður hafa fu-ndið upp hinm
sérstæða textaiausa sönig, sem
jazzsöngvarar hatfa æ síð-am
stundað í rík-um mæli, þegar
han-n va-r að svngja imn á plötu
1-agið „Heebie Jeebies“ og
gleymdi textam-um. Han-n heíur
hrjúfa rödd. sem iaðar til sín
nýja piðdáendur, eims og g-reini-
lega kom í 1 jós ári-ð 1964. Þá
sönig han.n iagið „Hello Dol'ly“
in-n á pTötu, sem varð svo vin-
sæl rneðal umga fó’fcsiras í
Rrrr’nftik/iii’rHiJim, alð álfir Bítl-
a-rni-r. s°m voru hvað virasæliastir
það á.rið, urðu að þoka úr etfsta
sæti vinsæ’daiístaras um stund
til a@ gefa Louis gott rúm. Ha-n-n
]i?i®ðií aesfc-u Bmtlands að fótum
sér á srirrm hátt árið 1968, þeifflar
harm kr-m ’aigin-u ..Woinder'fud
World“ í etfsta sæti virasælda-
iistans þar í landi.
Louis hefur orðið margvísleps
heiðuirs aiðniótan-di, efcki sízt í
fæðirrarborig si-nmi, New Orle-
ainis. Ár hvert er hail'dim þar
feiton-ami'kil hátdð. Mairdi Grais,
og þá eir a'i’tatf einm aif þefcktum
oiri„|.,irvi bongartrirnar valiirnn til að
vera koniunisur Zúluanm-a á há-
tíðimni. Lrmis var kónig-u-r árið
1949 Síða-st kom hann til New
Or1e,’nis árið 1965. Þá var hann
viðd"iddiur opnuin jazz-min-ja-
satfnis. sem hefuir að geyiraa þriá
af kormettuim hamis — þamm
fvrsta sem hanm lék á. þanm,
sem hamn 1-ærð-i á, og þamm
fvrsta, sem hamn eigimaðist.
Armstrong kom hingað til lands
í febrúarmánuði 1965. Heimsókn
hans vakti að vonum mikla at-
hygli, og runnu miðar á hljóm-
leika hans út eins og heitar
lummur.
Ýmsir komu líka vel heitir
út af hljómleikunum aftur, því
að hátalarakerfið bilaði og var
í ólagi mestalla hljómleikana.
Þá voru menn ekki á eitt sáttir
um það, hvort músíkin, sem
Louis lék væri góð eða slæm.
Tónlistargagnrýnendur töldu
hana Iélega, en hins vegar væri
flutningur Louis engu að síður
frábær, sérstaklega í „impróvís-
eríngunum.“ Þá urðu nokkrar
umræður um miðaverðið, sem
þótti hátt á þeim tíma, 325 kr„
og að lokum urðu nokkur blaða-
skrif um svertingjahatur, sem
Louis átti að hafa orðið fyrir.
En það voru víst flestir sam-
mála um, að hér væri mikill
listamaður á ferð, óumdeilanleg-
ur snillingur.
Louis
Armstrong
70 ára