Morgunblaðið - 06.08.1970, Blaðsíða 14

14
MORGUN'BLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 6. ÁGÚST 1970
Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvaemdastjóri Haraldur Sveirvsson.
Rrtstjórar Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Ritstjómarfulftrúi Þorbjöm Guðmundsson.
Fréttasljóri Bjöm Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Ami Garðar Kristinsson.
RKstjóm og afgreiðsla Aðalstræti 6. Sími 10-100.
Auglýsingar Aðalstræti 6. Sími 22-4-80.
Áskriftargjald 165,00 kr. á mánuði innanfands.
f lausasölu 10,00 kr. eintakið.
UMRÆÐUR UM ÞJÓÐ-
FÉLAGSMÁL
jóðmálaumræður hérlendis
eru ókaflega einhæfar.
Allt árið um krirng snúast
þær fyrst og fremst og nær
eingöngu um efnahagsmál.
Önnur þjóðfélagsmáilefni eru
aukaatriði í þessum dægur-
umræðum. Á síðustu árum
hafa umræður um efnahags-
málin algjörlega skyggt á
aðra mólaflokka og er það að
sjálfsögðu vegna þe-ss óvenju-
lega ástands, sem ríkt hefur í
efnahags- og atvinnumálum.
Nú hefur rætzt verulega úr
þeim vandamálum, sem þjóð-
in hefur átt við að stríða á
undangengnum misserum og
þá er ef til vill von til þess,
að umræður um önnur þjóð-
félagsmál hefjist. Við getum
gengið út frá því sem vísu, að
efnahagsmálum verður aldrei
fyrir komið á þann veg, að
þlum líki. Ennfremur sýnir
reynslan, að ailltaf er við
efnahagsvanda að etja, mun-
urinn er aðeins sá, að stund-
um er sá vandi sprottinn af
erfiðleikum í atvinnulífi en á
öðrum tímum stafar hann af
velgengni. Þetta er stað-
reynd, sem íslendingar verða
að læra að búa við og láta
hana ekki verða til þess að
áhugi á öðrum málefnum
þjóðfélagsins leggist alveg
niður.
Nú er t.d. brýn þörf á því
að hefja á ný þær miklu um-
ræður, sem spunnust um
menntamálin fyrir u.þ.b.
tveimur árum og áttu áreið-
anlega ríkan þátt í að koma
af stað verulegri hreyfingu
í umbótunum í málefnum
skólanna. Það er einnig nauð-
synlegt, að almennar umræð-
ur fari fram um ýmis velíerð-
armál þjóðfélagsins t.d.
tryggingarmálin og fá fram
sjónarmið manna á því, hvort
halda eigi áfram þeirri
stefnu, sem fylgt hefur verið
hingað til, að allir fiái jafnar
bætur, hvemig sem efnahag
þeirra er háttað eða hvort
ástæða er til að endurskoða
þá stefnu í ljósi nýrra við-
horfa. Ennfremur er fyllsta
nauðsyn á að fiá fram almenn-
ar umræður um markmið
hins íslenzka þjóðfélags.
Hvert er markmið okkar sem
þjóðar?
Þessi málefni og mörg fleiri
eru þess verð, að um þau fari
fram almennar umræður í
þjóðfélaginu, svo að sjónar-
miðin megi skýrast og áhug-
inn vakna. Hingað til hafa
umræðumar um efnahags-
og atvinnumálin algjörlega
kaffært aðra málaflokka og
stundum mætti ætla, að Is-
lendingum væri mákvæmlega
sama um ailt annað en eigin
buddu. Það er þó ekki svo í
raun og veru. Þetta eilífa
staðnaða stagl um efnahags-
mál er hins vegar orðið að
eins konar vana, sem menn
eiga bersýnilega erfitt með að
venja sig af.
Yfir sumartímann verður
jafnan verulegt hié á stjórn-
málaumræðum í landinu. En
framundan er viðburðaríkt
haust og örlagaríkur vetur.
Þá verður fróðlegt að sjá,
hvort umræður um íslenzk
þjóðfélagsmál brjótast út úr
hinum þrönga vítahring efna-
hagsmálanna.
Varúð á hverasvæðunum
17'yrir skömmu varð það slys,
* að erlendur unglingur
féll í hver og brenndist illa.
Þessi atburður vekur upp þá
spurningu, hvort nægilegrar
varúðar sé gætt á hverasvæð-
unum og þá sérstaklega á
sumrin, þegar ferðamanna-
straumurinn er mikill og út-
lendingar flykkjast til hvera-
svæðanna.
Við sum hverasvæði mun
fyllstu varúðar gsett. Hættu-
svæðin eru girt af og gang-
brautir merktar, þar sem
óhætt er fyrir ferðamenn að
fara um á leið þeirra um
hverasvæðin. En á mörgum
hverasvæðum hafa engar
slíkar varúðarráðstafanir ver-
ið gerðar. Hættusvæðin sjálf
sru ógirt og oftast lítið um
leiðbeiningar. íslendingar
kunna að vera varir um sig
við hverina, en hætt er við
að útlendingar, sem lítið
þekkja til staðhátta, gæti sín
ekki sem skyldi. Þess vegna
er nú tilefni til að koma
þeirri ábeningu á framfæri til
réttra aðila að helztu hvera-
svæði landsins verði girt og
gangbrautir merktar, þar sem
óhætt er fyrir ferðafólk að
fara um.
Jafnhliða slíkum varúðar-
ráðstöfunum mætti gjarnan
bæta upplýsingaþjónustu á
hverasvæðunum, þannig að
ferðamenn, sem þangað koma,
fái gleggri upplýsingar um
hverina, sögu þeirra og nota-
giidi, en nú tíðkast.
OBSERVER >f OBSERVER
Kosningar i Svíþjóð 20. september;
Ósigur Wilsons hræð-
ir Palme —
Stakkíhóljmi 30. júlí,
eftir Raland Huntford.
Á sama tíma ag Edward
Heath og Xhaldisflotekiur hans
taika við ölillum völdum í Bret
landi af sósíalistum, óttast
sænskir sósíal-demókratar æ
meira um sinn fraimtíðarhaig.
Evrópgkir sósíalistar virtust
líta á valdaaðstöðu Verka-
mannaflokksins í Westminster,
sem nokkuð öruggt athvarf
stefnu sinnar. En þegar íhalds
menn unnu sinn óvænta sigur
í júní, töldu margir, að nú
væru evrópskir kjósendur að
snúast til hægri.
Eftir ósigiur Verkamanna-
flokiksinis í Bretlandi virðist
Svíþjóð siíðasta vígi hefðlbund
innar stefnu sósíal-demókrata
í Evrópu. Áðiur sátu sósíal-
istar við völd í Danmörlku og
Noregi, en nú er iöndiunum
stjórnað af samisteypustjórn-
um borigarafloikkanna. Enda
þótt sósíalistar sitji í ríkis
stjórn Finnlandis, þá sýndu
síðustu kosniingaúrslit þar
mikila fýlgisauteninigu hægri
flokkanna. Sitæristi stjórnar-
flokítourinn í Vestur-Þýzka
landi er að vísu sósíal-demó-
toratatflökkur WiUys Brandts,
Edward Heath, tryggir hann
Palme sigur?
en stefnumið hans eru í ýmsu
fráibrulgði.n hefðtoundinni
stefnu sósíalistaflokka í öðr
um Evrópulöndum.
Ósigur briezka Vedkamannia
floiktosins olli kvíða með-ail
sænskra sósíaldemókrata,
því að eins og Harold Wilson
var talinn öruggur u/m sigur,
telja flesitir Olof Palme sigur
stranglegastan í þingkosning
- um. Brezku kosningumim
lauk með þeirra óvæntu úr-
silitum cig þin,gkosningar í Sví
þjóð fara frarn 20. september.
í kosningaundirbúningn.um
hafa kosningarstjórar sænsku
sósí a 1 -demókr a,t an n a le itað
eftir fyrlrmyndum frá Bret-
landi. Hið fyrsta, sem þeir
lærðu, var að forðast of mikia
sigurvissu, þvi að hún er
hættulegasti óvincurinn. Leið
togar sósíal-demó'kratanna ör
vænta nú mjög yfir þeirri
cjá’fiánægju, sem toemurfraim
á flokksfundum þeirra, þar
sem stuðnin'gsmien.nirnir telja
kosningarnar í haust sa-ma
sem unnar. Þei.r hafa notað
brezteu kosningarnar til að
iækka rostann í fundarmönn-
uim og koma þeim niður á jörð
ina. Það getur gerzt hið sama
Olof Palme, ósigur Wilsons
hræðir flokksmemn hans.
í Svílþjóð og á Brietlandi segja
þeir, og stóraukin áherzila hef
ur verið lögð á koisningaundir
búninigin.
Á hinn bóginn heifur stjórn
arandstaðan i Svíþjóð róazt
nokkuð eftir kosningaúrslitin
í Bretlandi. En sósíal-demó-
kratar ha-fa verið í 33 ár sam
fellt við völd í Svíþjóð, stjórn
artímabil breztea Verka-
mainnatflokks ins va,r hins veg-
ar aðeins 6 ár, svo að sænsku
stjórnarandstöðiunni er meiri
vandi á höndum en þeirri
brezku. Fyrsta boSorð henn
ar er samstaða, en stjórnar-
aindstöð'ufl'Oikkarnir, hægri
m,enn, frjálsilyndir og mið-
floteksimenn eiga jafnvei enn
mjög erfitt m.eð að koma S'ér
saman. Kjósendur geta því
vaiið á milli heilsteyptis
stjórnarflokks og sundraðrar
stjórnarandstöðiu, og fordæm
ið frá Bretlandi hefur jaifnvel
ekki megnað að breyta þessu
ástandi.
Landlægur ótti Svía við
stjórnmálalegar breytingar
dregur ekki úr vandræð-
um s'tjórinairandstöðunnar, og
stjómimálamennirnir hafa lagt
sig fram um að sanna, að
þrátt fyrir allt hafi ekkert
breytzt í Bretlandi annað en
ráðherrarnir. Eitt af helztu
blöðum íhaidsman-na í Stokk-
hólmi ge-kk jafnvei svo lanigt
að verja langri forystugrein
ti-1 að sanna, að ríkisstjórn
Heaths væri eikki annað en
framhald á fyrstu verkamanna
flokksstjórn Attlees, lávarðar,
eftir heiimi3styrjöldina siðari.
Þarna var verið að reyna að
sýna fram á, a.ð Svíar gætu
einnig treyst því, að velferðar
þ j ó ð'fé i a gss tef mu n n i y-rði
fyigt áfram, enda þótt borg-
araflokkarnir tækju við
stjórinartaumiunum.
En þeirra sjónarmiða gætir
mun frekar í Svílþjóð en á
Bretlandi, að það sé ekki
stjóirnarandstaðain, sem vinn
ur kosningar, heldur ríkis-
st'jórnin, sem tapar þeiim.
Ráðlherrum í Stokkhóimi er
þetta vei ljóií't, og þeir em nú
orðnir mun óstyrkairi en þeir
voru áður en Wilson varð að
fillytja úr Downing Street. Það
er enigu líkara en þeir haldi,
að einhver ósveigjanlegur
kraftur knýi floteka sóisíal
demólkrata einm atf öðrum tiil
að láta af völdum,.
Stefnan skiptir hér litlu.
Harold Wilson var aldrei vin
sælll meðal sænskra sósí.al-
i-sta, þar s-em þeir töldiu ha-nn
atfturhald'S'saman. Og málgögn
sænskra sósíal-demóterata
haía skammað Yerkaimanna
flokkinm fyrir slíikt hið sama.
En það er flokksmierkið sem
gildir. Sósíalisti í Downing
Street virtilst tryggin-g fy-rir
só's'íalisimia annars staðar.
Nú þurfa sænskir sósíal-
demókratar að sann-færast um
að hið andstæða sé ekki endi-
lega sat't. Þeim er erfiðana um
vik vegna nokkurrar kergju
mieðai sta'rfsm-anna fillokksinis,
auk þess sem þeir eiga við
svipaða erfiðleika að glíma og
breziki Verkaimannaflokkur
inn vegna verkfalia, verð-
bólgu og lánsfjáirbafta. Sam-
tök sænskra verkamain-nia eru
nú að losa um hiugmynda
fræðileg tengsl sín við sósíal-
demókratafiokkinn, og þau
steifna nú að því að hafa sam
vinnu við þá ríktestjórm, sem
Harold Wilson, aldrei vinsæll
meðal sænskra sósíalista.
við v'öilld situr, en um bætt
kjör félagsmanna sinna, en
ekki við sérstakan fiokk í
því Skyni að styðja pólitíska
stefn.u hans. Svip-uð þróun
hefur átt sér stað t.d. í Br-et-
landi. Og loks -e.nu þa-ð
brezku sk-oðanakannan:rnar,
s-em sett hafa strik í reikn
Angin.n hjá sæniskum sósíal-
dem'ókrötum. Samtevaemt
sænskum skoðanakönniunum
virðist Pailme ör-uggur um si-g
ur á sama hátt og Wilson var
samkvæmt þeim brezku. En
reynsla Wilsons var heldur
dapurleg, og stjórnendur
sæns-kra sk-oðanakannanna
er-u hræddir vl'ð að draiga
nokkra.r ályiktanir af niðiur-
stöðum verika sinna.
En allt þetta er engin
trygging þess, að sænsku sós
íal-demókratarnir mun-i tapa
kos-ningunuim. Únslit brezku
kosninganna verða vafalítið til
þ-e-ss, a-ð þei-r eiga aiuðveldara
með a-ð virkja flokksmenn-
ina ti'l starfa með orðlunum
„þetta get-ur auð'veldleiga
gerzt hér“. í stjórnmálum get
ur margt furð-ulegt gierzt, eitt
atf því verður ef ti>l vilil, að
brezki íhaldsmaiðurinn Ed-
ward Heat’h bjargaa- sæmska
sósíalis'tanum Olof Paimie.
0BSERVER >f OBSERVER