Morgunblaðið - 04.09.1970, Blaðsíða 16

16
MORGUNBL/VÐIÐ, FÖSTUDAGUR 4. SEPTEMBER 1970
Otgefandi hf. Arvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Ritstjómarfulltrúi Þorbjöm Guðmundsson.
Fréttastjóri Bjöm Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Ami Garðar Kristinsson.
Rttstjóm og afgreiðsla Aðalstræti 6. Sími 10-100.
Auglýsingar Aðalstræti 6. Sfmi 22-4-80.
Askriftargjald 165,00 kr. á mánuði innaniands.
I lausasölu 10,00 kr. ointakið.
LAND MIKILLA TÆKIFÆRA
TJST
H

UÆA1>IS
Að Mauriac
látnum —
Fyrsta bók Francois Mauriac kom út
árið 1909, það var ljóðasafnið „Les
mains jointes." Þá var höfundurinn
tuttugu og fjögurra ára gamall. Nokk-
uð þótti í henni gæta áhrifa Verlaine.
Einn mjög lofsamlegur dómur birtist
um ljóðabókina, eftir Maurice Barrés
og varð hann til að vekja forvitni á
frekari skáldskap Mauriacs. Árið eftir
sendi hann að nýju frá sér ljóðabók
„L’Adieu a l’adolescence", og varð út-
koma hennar til að styrkja þann orð-
stír, sem Mauriac hafði tekizt að skapa
sér með þeirri fyrstu.
Aftur á móti gat hann sér mesta
frægð fyrir skáldsagnagerð. Nær allar
skáidsögur hans gerast i fæðingarborg
hans Bordeaux, eða nærliggjandi heiða-
og plantekrulöndum, og lýsa gjarnan
sterkum ástríðum og sálarstriði, en með
nærfærni og stillingu og klassisku
formi, sem gætu minnt á harmleiki
Racine. Sögupersónur hans eru alla
jafna bersyndugar og á valdi sterkra
ástríðna, en ósjaldan hljóta þær náð
guðdómsins að enduðu æviskeiði í
niðurlægingu. Mauriac hefur ekki vilj-
að skilgreina hvernig þessi náðargjöf
verður til, eða er til komin, því að
„ódauðlega lífveran verður ekki mæld
á mælikvarða okkar“ sagði hann, „það
getur manneskjan ein.“ Af þeim mun
meiri gerhygli hefur hann skilgreint
manninn sem leiksopp illra og al-
máttugra yfirþyrmandi ástríðna, svo að
sú lífsskoðun sem í fljótu bragði verð-
ur lesin úr skáldsögum hans virðist
lýsa djúpri bölsýni. Mauriac gerir
holdsins fýsnum hátt undir höfði í verk
um sínum og meðal annars af þeim sök-
um tóku kaþólskir rýnendur afstöðu
gegn skáldverkum Mauriacs, sem
sjálfur var kaþólskur.
Meðal frægra skáldsagna hans má
telja „Genitrix" sem kom út árið 1923,
„Therese Desqueyroux" 1927 og „Le
noeud de viperes" 1932. Mauriac gerði
alltaf öðru hverju hlé á skáldsagnarit-
un og sneri sér þá af atorku að öðr-
um viðfangsefnum, hann var afkasta-
mikill og beinskeyttur greina- og rit-
gerðasmiður og skrifaði einnig fjöl-
mörg rit um bókmenntir, trúarbrögð og
fleiri efni, sem leituðu mjög á huga
hans. Árið 1938 sendi hann frá sér
fyrsta sviðsleikrit sitt „Asrnodé" og
árið 1945 „Les mal airnés". 1 leikritun-
um báðum kennir sama bölsýnistónsins
og í skáldsögunum. 1 heimsstyrjöldinni
síðari lagði Mauriac sinn skerf af mörk-
um til neðanjarðarhreyfingarinn-
Francois Mauriac.
ar í Frakklandi með því að standa að
útgáfu blaða og bæklinga sem að sjálf-
sögðu voru bönnuð af nasistum.
Að heimsstyrjöldinni lokinni var sem
Mauriac hefði fyllzt óhemju miklum
stjórnmálaáhuga og hann varð leiðar-
höfundur við „Figaro“. Þó nokkrar af
greinum hans, þar sem hann lýsir
ákveðnum stuðningi við de Gaulle og
mikilli aðdáun á honum komu síðar út í
bókarformi „Lebaillon denoué".
Mauriac naut frá fyrstu tíð mikillar
hylli lesenda og bókmenntaunnenda.
Víðfrægur var hann orðinn um þrítugt
og fóru snemma ýmis verðlaun að renna
til hans. Roman verðlaununum frönsku
var hann sæmdur er hann stóð á fer-
tugu, kjörinn var hann í frönsku aka-
demíuna þegar hann var 48 ára gamall
og Nóbelsverðlaun í bókmenntum fékk
hann árið 1952.
Eftir ianga skáldsagnahvíld sendi
Mauriac frá sér skáldsöguna „L’
Agneau" árið 1952. Að þeirri bók hafði
hann unnið í fjölmörg ár og þótt undir-
tektir lesenda væru mjög góðar sagði
Mauriac sjálfur frá því að líklega hefði
útgefandi hans aldrei tekið bókina ef
hann hefði þá ekki verið búinn að fá
Nóbelsverðlaunin.
Á síðustu æviárum sínum fékkst
Mauriac að nýju aftúr mikið við greina
skrif. Hann var mikið lesinn, en alla tíð
umdeildur og bækur hans voru þýddar
á ótal tungur.
Hann lézt í París að morgni þriðju-
dags 1. september áttatíu og fjögurra
ára gamall.
h.k.
Snauðari furstar
Á síðustu árum má með
sanni segja, að alvarleg
áföll og erfið efnahagsvanda-
mál hafi tekið hug þjóðar-
innar og að umræður um
má'iefni lands og þjóðar hafi
einskorðazt við þau. Nú eru
breyttir tímar. Að vísu er
verulegur vandi á höndum
þar sem er hættan á nýrri
verðbólguöldu og þau mál-
efni hljóta að verða mjög á
dagskrá næstu vikur þar til
niðurstaða hefur fengizt í
viðræðum ríkisstjórnar og
aðila vinnumarkaðarins um
nauðsynlegar ráðstafanir til
að stöðva verðbólguskrúfuna.
En verðbólguvandinn er
fremur eins konar vaxtar-
verkur nýrrar velmegunar
og að því leyti frábrugðinn
þeim örðugleikum, sem við
var að etja á síðustu árum.
Við stjórn efnahagsmála
eru ekki til töfraráð og þar
verður aldrei gert svo öllum
líki. En hvort sem vandinn í
efnahagsmálum er meiri eða
rninni hverju sinni, má hann
ekki verða til þess, að sú stað
reynd gleymist, að Ísland er
fyrst og fremst land mikilla
tækifæra, sem enn hafa að-
eins verið nýtt að litlu leyti.
Á næstu árum og áratugum
verður þjóðin að beita starfs-
orku sinni að því að hagnýta
þessi tækifæri og þar með að
auka efnalega velmegun sína.
Mestu tækifæri okkar Is-
lendinga byggjast tvímæla-
laust á hagnýtingu orku fall-
vatnanna til stórfelldrar iðn-
væðingar í landinu. Nú er
talið, að aðeins um 5% af
virkjanlegri orku hafi verið
beizluð. En í undirbúningi og
athugun eru miklar virkjun-
arframkvæmdir sunnan-
lands og norðan og á Austur-
landi. Þær stórvirkjanir,
sem þar er um að ræða, eru
því aðeins mögulegar, að
nægilega stórir orkukaup-'
endur fáist, þ.e. iðjuver á
borð við álverið í Straums-
vik. Á Austurlandi er talið
hugsanlegt að byggja virkj-
Un, sem mundi verða á við
stærstu virkjanir í heiminum
í dag, svo sem Aswan-virkj-
unina í Egyptalandi.
Sú reynsla, sem við höfum
fengið af samstarfi ,-ið sviss-
neska álfélagið er ótvíræð
víshending um að halda beri
áfram á sömu braut og bein-
línis Jeita efiir sámstarfi um
uppbvff?inou fleiri álvera og
annarra iðjuvera í '",r^bandi
við stórvirkjanir.
Nú bendir margt t;1 að ný
tækifæri séu að opna^t varð-
andi vinnslu verðmmta af
hafsbotni í kringum landið.
Nokkrir erlendir aði’ar hafa
gýnt áhuga á olíuleit við ís-
land, en það færist nú mjög
í vöxt að olía sé imnin af
hafsbotni. Auðvitað veit
enginn, hvort olía finnst á
hafsbotni við Ísland, en bor-
anir einar og rannsóknir geta
fært umtalsverð verðmæti
inn í landið. Á Alþingi 1969
var sett löggjöf, sem kveður
á um yfirráðarétt íslenzka
ríkisins yfir landgrunninu og
auðæfum þess. Á grundvelli
þeirra laga liggur næst fyr-
ir að setja reglur um rann-
sóknir á landgrunninu og allt
er að vinnslu auðæfa þess
lýtur. Norðmenn hafa mikía
reynslu í þessum efnum og
hafa þegar skapazt tengsl
milli íslenzkra stjómarvalda
og þeirra um þetta efni og
getum við vafalaust lært
mikið af Norðmönnum, þeg-
ar tll þess kemur að veita
erlendum aðilum leyfi til
rannsókna og hugsanlegrar
vinnslu í landgrunninu.
Hingað til hefur hagnýt-
ing varmaorkunnar ekki ver-
ið ofarlega á dagskrá, en þar
er áreiðanlega óplægður ak-
ur. Nú munu uppi áætlanir
um að framkvæma ná-
kvæma athugun á því varma-
afli, sem fyrir hendi er, en
jafnhliða þarf að kanna
hvaða möguleikar eru til að
selja varmaorkuna.
Við erum komnir lengst
áleiðis í hagnýtingu vatns-
orkunnar og vafalaust mun
langur tími líða þar til varma
orka eða auðæfi landgrunns
ins fara að skila þjóðinni
verulegum arði. En tækifær-
in eru fleiri. Á síðasta ári og
yfirstandandi ári hefur út-
flutningur iðnaðarvara stór-
aukizt og á eftir að aukast
enn meir, þegar fram í sæk-
ir. Nú er það fyrst og fremst
margs konar ullarvarningur,
sem fluttur er út. En t.d. i
skipasmíðum eiga veruleg
tækifæri að vera fyrir hendi.
íslenzkur skipasmíðaiðnaður
hefur slitið bamsskónum.
Skipasmíðastöðvamar hafa
verið byggðar upp á skömrn-
um tíma og hafa þegar kom-
izt í kynni við erfiðleika og
verkefnaskort, en þá örðug-
leika hafa þær staðizt. Skipa-
smíðastöðvarnar færast nú
stöðugt meira í fang. Þær
hafa smíðað fiskibáta, smáa
og stóra, flutnmgaskip og nú
em að hefjast smíðar skut-
togara, bæði minni og stærri.
Að því mun koma, að skipa-
smíðastöðvar okkar hefja út-
flutning á fiskiskipum, enda
á aldagömul reynsla okkar
sem fiskveiðiþjóð að vera
nokkur trygging fyrir því, að
íslenzk fiskiskip standist
ströngustu kröfur, sem til
slíkra skipa eru gerðar.
Fiskveiðihefð okkar og
þekking á því sviðd ætti einn
ig að skapa gmndvöll fyrir
miklum veiðarfæraiðnaði í
landinu, bæði til eigin nota
og til útflutnings. Fyrir
nokkmm árum óttuðust
menn, að veiðarfæraiðnaður-
inn væri að líða undir lok,
en þá var ráðizt í endumýj-
un stærstu veiðarfæraverk-
smiðju landsmanna með
mjög jákvæðum árangri.
Hér hafa aðeims verið
nefnd nokkur atriði, sem
sýna, að tækifærin á íslandi
eru mörg. Þjóðin er vel und-
ir það búin að hagnýta þau,
sakir góðrar menntunar og
þekkingar. En til þess þarf
líka kraft, dug og áræði.
Á umliðnum árum hafa ís-
lendingar sýnt, að þeir hafa
þá eiginleika til að bera í
ríkum mæli. Þá eðliskosti
Nýju Delhi, 2. sept., AP.
INDVERSKA þingið sam-
þykkti í dag að svipta alla
fyrrverandi fursta landsins,
279 að tölu, öllum forréttind-
um þeirra. Er þetta talinn
mikill sigur fyrir Indíru
Gandhi, forsaetisráðherra.
Neðri deild þingsins sam-
þykkti með 336 atkv. gegn
155 stjórnarskrárbreytingu,
þar sem felldar eru niður ár-
legar greiðslur til furstanna
fyrrverandi, en þær námu um
600 millj. kr. — svo og önnur
eigum við nú að hagnýta til
hins ýtrasta og hefjast handa
af krafti og þrótti og stefna
að nýju framfarasikeiði, sem
gefi í engu eftir þeirri miklu
uppbyggingu, sem orðið hef-
ur á fyrsfa aldarfjórðungi
hins íslenzka lýðveldis.
sérstök forréttindi, eins og
frítt rafmagn og vatn, toll-
frjálsan innflutning og út-
flutning á ýmsum vörum og
að láta sérstaka, vopnaða
verði standa við bústaði
þeirra og ennfremur, að hætt
yrði að skjóta fallbyssuskot-
um í virðingarskyni, er þeir
kæmu til eða færu frá höfuð-
borgum þeim, þar sem þeir
væru búsettir.
Efri deild indverska þings-
ins mun fjalla um frumvarp-
ið síðar í þessari viku og er
talið, að þar muni frumvarp-
ið einnig verða samþykkt,
enda þótt það sé alls ekki víst.
Furstamir, sem einu sinni
voru yfir 600 i Indlandi, fengu
framangreind forréttindi fyrst
árð 1947 fyrir að láta af hendi
500.000 fermílur af landi, er
Indland varð sjálfstætt ríki,
en yfir þessu landsvæði höfðu
þeir ríkt hver á sínum stað
með valdi yfir lífi og dauða
þegna sinna.