Morgunblaðið - 05.09.1970, Blaðsíða 12

12
MORGUJSTBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 5. SEPTEMBER 1970

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjóma rfulltrúi
Fréttastjórj
Auglýsingastjóri
Rttstjóm og afgreiðsla
Auglýsingar
Askriftargjald 165,00 kr.
f tausasöiu
hf. Arvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveirvsson.
Matthias Johannessen,
Eyjótfur Konráð Jónsson.
Þorbjöm Guðmundsson.
Bjöm Jóhannsson.
Ámi Garðar Kristinsson.
Aðaistraeti 6. Simi 10-100.
Aðalstræti 6. Sími 22-4-80.
á mánuði innanfands.
10,00 kr. eintakíð.
ALMENNIN GS ALITIÐ
GEGN VERÐBÓLGU
ITerðbólga og dýrtíð eru
* gamlir kunminigjar okk-
ar íslendinga. Einn helzti
sérfræðingur okkar í efna-
hagsmálum hefur m.a.s. hald
ið því fram, að íslemdingar
ættu að vera í aðstöðu til að
veita öðrum þjóðum góð ráð
um viðbrögð gegn verðbólgu
vegna langrar reynslu og
þess, að íslendingar hafa
reynt allar hugsanlegar leið-
ir tii þess að ráða niðurlög-
um þessa skaðvalds. Að vísu
hefur ekki borið á því að
aðrar þjóðir, sem berjast nú
við verðbólguna, hafi leitað
ráða hjá okkur íslendingum,
en á hinn bóginn verður þess
nú vart, að afstaða lands-
manna sjálfra tii þessa fyrir-
bæris er önnur en áður var.
Eitt af því, sem gerði stjórn-
arvöldum erfitt fyrir um
varnir gegn verðbóigu, var
sú staðreynd, að almenning-
ur aliur var gegnsýrður af
verðbólguhugsunarhætti. I
mörgum tiivikum óskuðu
menn beinlínis eftir verð-
bólgu, t.d. til að greiða nið-
ur byggingarskuldir og að
öðru leyti miðuðu menn fjár-
hagslegar ráðstafanir sínar
við verðbólguástand.
Þesisi almenna afstaða átti
sinn þátt í þvi, að fyrr á ár-
um reyndist jafnan erfitt að
ráða niðurlögum verðbólg-
unnar. Nú verður þess mjög
vart, að almemningsálitið er
al'lt annað en áður og að mik-
fl andstaða er gegn verð-
bólguhugarfari. Þessi stað-
reynd hlýtur að vera mjög
þýðimgarmikil í augum
þeirra, sem nú fjalla um
verðbólguvandann. Vegna
þess að fólkið í landinu skil-
ur mjög glögglega þá hættu,
sem er framundan, og þann
vanda, sem við er að etja,
má vænta þess, að stuðning-.
ur við ákveðnar aðgerðir til
þess að stöðva verðbólgu-
skrúfuna verði mjög ríkur.
Þetta er mikilvæg stað-
reynd, sem vert er að veita
eftirtekt. Oft hefur viljað
brenna við, þegar gerðar
hafa verið ráðstafanir í efna-
hagsmálum, að stuðningur
almennings við þær hefur
ekki verið nægilega mikiU og
þær þess vegna átt erfiðara
uppdráttar. En nú horfa mál-
in öðru vísi við. Fólkið í land
inu gerir þá kröfu til stjóm-
arvaidanna að verðbólgu-
hjólið verði stöðvað, víta-
hringurinn rofinn og kaup-
máttur launanma tryggður
jafnframt rekstrargrundvelli
atvinrtuveganna. Þessi glöggi
skilningur hins almenna borg
ara á verðbólguhættunni,
sem m.a. hefur verið undir-
strikaður rækilega undan-
farna daga í sambandi við
verðhækkanir á landbúnaðar
vörum, skapar ný viðhorf og
gera ríkisstjórninni kleift að
ráðast gegn verðbólguvand-
anum af festu og einbeitni.
Almenningsálitið gagnvart
verðbólgunni er þýðingar-
mikið fyrir ríkisstjómina, en
það er einnig vert fyrir
stjómarandstöðuflokkana að
veita því eftirtekt. Með sama
hætti og ríkisstjórnin á vís-
an stuðning við aðgerðir gegn
verðbólgu, verða stjómarand
stæðingar að gera sér grein
fyrir því, að ábyrgðarleysi
þeirra gagnvart þessu vanda-
máli gæti haft afdrifaríkar
afleiðingar fyrir þá. Þess
vegna verður að krefjast
þess, að stjórnarandstaðan
komi fram af ful'lri ábyrgð á
næstu mánuðum í sambandi
við þær varnaraðgerðir gegn
verðbólgu, sem óhjákvæmi-
lega verður að grípa til.
Landsmálafundir
Sjálfstæðisflokksins
A ð undanfömu hefur Sjálf-
stæðisflokkurinn efnt til
landsmálafunda víðs vegar
um landið og hafa ráðherrar
flokksins mætt á þessum
fundum, flutt framsöguræð-
ur og svarað fyrirspurnum
fundarmanna ásamt forystu-
mönnum Sjálfstæðisflokksins
í viðkomandi kjördæmi.
Þessir landsmálafundir,
sem munu verða rúmlega 20
talsins er þeim verður lokið,
eru liður í því að gera al-
menningi grein fyrir sjónar-
miðum Sjálfstæðisflokksins
til stjórnmálaástandsins eins
og það nú er, í kjölfar gjör-
breyttra viðhorfa á þessu
sumri.
Slík tengsl stjórnmála-
flokka og almennings eru
þýðingarmikil og til þess fall-
in að efla skilning fólks á
þeim vandamálum og verk-
efnum, sem við þarf að fást
hverju sinni. Landsmálafund
irnir hafa ekki sízt verið
Sjálfstæðisiflokknum mikil-
vægir nú, þegar flokkurinn
stendur á örlagaríkustu tíma-
mótum sögu sinnar.
íj
Akira
Kurosawa
Eftir Björn
Vigni Sigurpálsson
Japanir hafa nokkur undanfarin ár
verið mestu kvikmyndaframleiðendur
veraldar. Á síðasta ári voru þeir langt
á undan öllum öðrum kvikmyndaþjóð-
um, framleiddu alls 719 myndir, Indverj
ar voru í öðru sæti, framleiddu 316
myndir á árinu, þá Formósa með 257
myndir, Italía í fjórða sæti með 245
myndir, Hong Kong með 171 mynd og
Bandaríkjamenn voru í sjötta sæti með
168 myndir. Ljóst má vera af þessari
upptalningu, að áhuginn fyrir kvik-
myndum í Austurlöndum fjær er gífur-
legur, og Japanir eru þar í fararbroddi.
Áhuginn fer vaxandi með hverju ár-
inu, og til að gefa ofurlitla hugmynd
um þróunina í Japan síðustu áratugina
skal nefnt, að í október 1945 voru að-
eins 845 kvikmyndahús í Japan, en í
janúar 1957 voru þau orðin sex þúsund.
Þessi þróun hefur haldið áfram síðustu
árin. Fimm eða sex kvikmyndafyrir-
tæki eru alls ráðandi í framleiðslunni á
kvikmyndum í Japan, og er mikil verka
skipting á milli þeirra til að hagsmun-
ir rekist ekki á. Þannig annast eitt
þeirra gerð ástarlífsmynda, annað gerð
glæpamynd, enn annað gerð fjölskyldu-
mynda, hið fjórða gerð stríðsmynda o.s.
frv. Markaðurinn heima fyrir er nán-
ast óþrjótandi og þörfin á útflutningi
kvikmynda ekki nema takmörkuð.
Aðeins 19 ár eru liðin frá því, að
Vesturlandabúar fóru fyrst að kynnast
japanskri kvikmyndagerð, og verður að
viðurkennast að enn í dag eru kynni
okkar af japönskum kvikmyndagerðar-
mönnum ekki nema takmörkuð. Akira
Kurosawa er vafalaust sá maður, sem
vestrænir kvikmyndaáhugamenn þekkja
bezt til. Hann var líka sá, sem fyrstur
kynnti japanskar kvikmyndir fyrir Vest
urlandabúum, er mynd hans „Rasho-
mon“ var sýnd á kvikmyndahátíðinni I
Feneyjum árið 1951. Hún var tíunda
mynd Kurosawa og hlaut aðalverðlaun
kvi kmyndahátíðarinnar.
Svo vill til, að Hafnarbíó sýnir um
þessar mundir eina af myndum Kuro-
sawa — „Barnsránið", eins og hún hef-
ur verið nefnd á íslénzku. Ef ég man
rétt þá er þetta 3ja myndin eftir hann,
sem sýnd er hérlendis; hinar tvær fyrri
voru „Rashomon" og „Yojimbo“ eða Lif-
vörðurinn. Þá veit ég til þess, að Há-
skólabíó er á höttunum eftir tveimur
öðrum myndum Kurosawa til mánudags
sýninga, og er önnur þeirra „Shichinin
no Samurai“, ein þekktasta mynd hans.
1 bók sinni „The Contemporary Cin-
ema“ skýrir Penelope Houston (þekkt-
ur brezkur kvikmyndagagnrýnandi og
ritstjóri „Sight and Sound") frá þvi,
að tvær sagnir séu uppi um það, hvern-
ig „Rasohmon" náði til Feneyja. Sam-
kvæmt annarri þeirra höfðu Japanir
mikinn hug á því að senda mynd á há-
tíðina, en voru mjög tvístígandi, þar eð
þeir vissu ekki hvort þeir ættu nokkuð,
sem hæfði til sýninga erlendis. Fengu
þeir fulltrúa hjá ítölsku kvikmyndafyr-
irtæki í Tokyo til að líta á framleiðslu
sína. Hrifning hans leiddi til þess, að
’ishomon" varð fyrir valinu, og opn-
aði þar með augu Vesturlandabúa fyrir
japanskri kvikmyndagerð. Hin sagan er
á þá leið, að japanskir framleiðendur
hafi verið staðráðnir í að vinna mynd-
um sínum markað á Vesturlöndum. Hafi
þeir í samvinnu látið gera mynd eftir
Kurosawa við stjórn nýjustu myndar
sinnar — „Sporvagnsins þys.“
ákveðinni formúlu, sem þeir vissu fyrir
að miunidi fa-lia vel í kraimið hjé giest-
um kvikmyndahátíðarinnar.
Fyrri sögnin er nú almennt talin
sennilegri, og ekki er undarlegt, þó að
„Rashomon" vekti áhuga ítalska full-
trúans, þvi að Kurosawa er yfirleitt
talin vestrænastur allra japanskra kvik
myndagerðarmanna. Kurosawa er nú
sextugur að aldri, og í viðtali við
„Show Business Illustrated” hefur
hann lýst fyrstu kynnum sínum af kvik
myndum. „Það var árið 1937, er ég var
óþekktur listmálari í Tokyo, að ég
rakst á auglýsingu i dagblaði að PCL,
er síðar varð Toho-kvikmyndaverið,
óskaði eftir að ráða aðstoðarleikstjóra.
Umsækjendur voru beðnir um að skrifa
ritgerð um grundvallargalla japanskr-
ar kvikmyndagerðar og benda á leiðir
til úrbóta. 1 svari mínu benti ég á í
gamansömum tón, að væri um grund-
vallarigialla iað raeiðia, diyigðiu enigiitn mieð-
ul. Ég sagði einnig, að alltaf væri hægt
að gera betri kvikmyndir. Mér til undr
unar var mér boðið starfið, sem ég þáði
með það fyrir augum að snúa mér aftur
að málaralistinni eftir 1—2 mánuði. Ég
komst þó brátt að því að kvikmynd-
in var tjáningarmiðill minn og varð um
ky rrt.“
Ku rosawa byrjaði sem aðstoðarleik-
stjóri hjá Kajiro Yamamoto, sem var
þá helzti leikstjóri Japans. Hann lagði
mikla áherzlu á nauðsyn þess, að leik-
stjórar kynnu vel til verka við gerð
handrits til að geta skilið kvikmyndina
til fulls. Kurosawa hefur fylgt þessu
dyggilega, og hann velur iðulega leik-
arana áður en hann byrjar samningu
handrits.
Kurosawa fer ekki dult með aðdáun
sina á vestrænni kvikmyndagerð, og þá
ekki hvað sízt á bandarískum „Vestrun
um“ eða hnegg-óperum. Kurosawa
nefnir sérstaklega John Ford sem sinn
eftirlætis leikstjóra, en afneitar því að
hafa orðið fyrir sérstökum áhrifum frá
honum, þó að hann a.m.k. tvívegis nán
ast staðfæri „vestra" við japanskar að-
stæður; þ.e. í myndunum Yojimbo og
Sanshiro Tsubaki. Þar er Samurai-inn
staðgengill kúrekans.
I heimalandi hans hafa gagnrýnend-
ur stundum veitzt að honum fyrir að
vera of vestrænn, kannski vegna þess
hversu góðar viðtökur hann hefur
fengið á Vesturlöndum. Hann er þakk-
látur fyrir þessar velviljuðu viðtökur
Vesturlandabúa og segir: „Mér finnst
að þeir (vestrænir gagnrýnendur) gefi
sér meiri tíma til að hugsa um kvik-
mynd og hvað þeir ætli sér að skrifa —
í samanburði við japanska gagnrýnend-
ur. Ég gæti trúað því, að margir
japanskir gagnrýnendur telji sig þurfa
að finna eitthvað til að gagnrýna hvern
einasta dag — annars missi þeir starfið.
Ég reyni þó að láta þá ekki hafa nein
áhrif á mig.“
Hann ætlast þó til þess að menn hafi
í huga, að myndir hans eru fyrst og
fremst japanskar og gerðar fyrir innan-
landsmarkað. „Mér kæmi aldrei til hug-
ar að gera mynd fyrir erlenda áhorf-
endur. Ef verk hefur enga þýðingu fyr-
ir japanska áhorfendur, þá kæri ég mig
sem japanskur listamaður ekkert um
það. Hvernig getur maður gert mynd
fyrir annars konar menningu án þess að
Framhald á bls. 16
n
ih