Morgunblaðið - 08.09.1970, Blaðsíða 14

Morgunblaðið - 08.09.1970, Blaðsíða 14
14 MORÖUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 8. SHPTEMIBBR 1970 MORGUN'BLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 8. SBPTEMBER 1970 15 Otgefandi hf. Árvakur, Reykjavik, Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson. Rrtstjórar Matthias Johannessen. Eyjólfur Konráð Jónsson. Ritstjómarfulltrúi Þorbjöm Guðmundsson. Fréttasljóri Bjöm Jóhannsson. Auglýsingastjóri Ámi Garðar Kristinsson. Ritstjóm og afgreiðsla Áðalstræti 6. Sími 10-100. Auglýsingar Aðalstræti 6. Sími 22-4-80. Áskriftargjald 165,00 kr. á mánuði innanfands. I lausasölu 10,00 kr. eintakíð. SKIPULAG SAMNINGAVIÐRÆÐNA ¥ þeim víðtæku umræðum, sem fram fara um þessar immdir um verðbólguhætt- una og leiðir til þess að koma í veg fyrir, að verðbólgu- skrúfan fari í fullan gang á ný, hefur gleymzt, að í við- ræðum þeim, sem nú fara fram midli ríkisstjómarinnar, verkalýðssamtaka og vinnu- veifcenda, er einnig fjallað um nýjar aðferðir við gerð kjara samninga. í sjálfu sér er eðli- legt, að þessi þáttur viðræðn- anna hafi fallið nokkuð í skuggann, vegna þess að þar er ekki eins aðkallandi mál ó férðinni og verðbólgumálið. Kjarasamningar þeir, sem gerðir voru sl. vor, renna út haustið 1971, þannig að segja má, að allrúmur tími sé til stefnu. Þegar aðalsamningahríð órsins stendur yfir, e>m menn yfirleitt sammóla um, að skipulag þeirra viðræðna sé ekki eins gott og vera ætti og stuðli ekki að skjótum samn- imgum. Að jafniaði hefjast við ræður aðeins skömmu áður en samningar renna út, vegna þess að aðilar era ekki til- búnir í samningaviðræður fyrr en á síðustu stundu. Viðræðumar fara hægt af stað, samninganefndir eru fjölmenmar og lítið er rætt í alvöra um þau mól, sem fyr- ir liggja, fyrr en komið er fram á elleftu stundu. Verk- föil eru gjaman boðuð mjög fljófct eftir að samndngavið- ræður hefjast. í augum al- mennings er alilt þetta kerfi mjög þunglamailegt og seint að taka við sér. Komi til verkfalla, eins og oftast vill verða, tapast mJkii verðmæti og mikill fjöldi fólfcs er með einum eða öðrum hætti bund inm yfir samninigaviðræðum dag og nótt. Sjálfsagt geta fulltrúar verfcalýðssamtakanna og vinnuveitenda orðið sam- mála um það, að umbóta sé þörf á þessu sviði, en líklegt má telja, að ekki verði þeir á einu máli um í hverju þær breytingar eigi að felast. Rætt hefur verið um, að þess- ir aðilar hafi samráð sín á milli yfir samningatímann, þ.e. að fastanefnd eða sérstök stofnun sé starfandi allt ár- ið um kring, sem fylgist með þróun kjaramóla og atvinnu- máia og raunar efnahagsmála yfirleitt. Það mundi væntan- lega að mestu koma í veg fyrir, að dýrmætur tími færi í karp um túlfeun og gildi þeirra upplýsinga, sem fyrir liggja um stöðu efnahags- mála, eftir að raunverulegar samningaviðræður eru hafn- ar og verkfall jafnvel skoll- ið á. Þá hefur einnig verið rætt um nauðsyn þess, að kröfu- gerð verkalýðsfélaganna komi fyrr fram en tíðkazt hefur og að hún sé samræmd milli verkalýðsfélaga í sömu grein, þannig að ekki þurfi að eyða sjálfum samninga- tímanum í það. Ef kröfugerð bemur fram með nokkurra mónaða fyrirvara, má ætla að vinnuveitendum hafi gef- izt tími til að kynna sér kröf- umar rækilega og ætti það að flýta fyrir samningsgerð. Af hálfu verkailýðssamtak- anna væri hins vegar hægt að benda á, að staða efna- hagsmála er oft slíkri óvissu undirorpin, að erfitt kann að vera fyrir þau, að leggja kröfumar fram með nokk- urra mámaða fyrirvara. Sjálft fyrirkomulag samn- ingaviðræðna hlýtur einnig að koma til endurskoðunar. I síðustu kjarasamningum lögðu flest verkalýðsfélögin áherzlu á að hafa fjölmenn- ar sammimgamefndir til stað- ar, væntanlega til þess að þjálfa fleiri menn í samn- ingsgerð, gefa þeim kost á að kynnast gangi mála og jafn- framt að fleiri en forystu- mennimir væru öllum hnút- um kunnugir og gætu skýrt samningana fyrir hinum al- mennu félagsmönnum. And- stæðingar þessara fjölmennu sa.mninganefnda hafa haldið því fram, að þetta væri býsna kostnaðarsöm aðferð til þess að þjálfa nýja menn. í sambandi við sjálf verk- föllin hafa komið fram radd- ir um að eðlilegt sé, að edn- hver lágmarkstími gefist til samninigaviðræðna áður en verkföll hefjist. Verkalýðs- félögin munu vafalaust leggja á það ríka áherzlu, að verkfallsrétturinn verði í engu skertur. Það er mjög þýðingarmikið fyrir efnahagsþróunina í landinu að komið verði í veg fyrir kostnaðarsama stöðvun atvinnulífsinis einu sinni á ári vegna átaka um kaup og kjör. Og það er einnig mik- ilvægt, að kjarasiamningar valdi ekiki slíkum stökkbreyt- ingum, að rekstrargrandvöll- ur atvinnulífsins fari gjör- samlega úr skorðum. Á næstu vikum mun áhugi manna að- allega beinast að niðurstöð- um viðræðnanna varðandi verðbólguvandann, en þeg- ar til lengri tíma er litið er ekki síður þýðingarmikið, að samkomulag náist um nýjar aðferðir við gerð kjarasamn- inga. Elín Pálmadóttir segir frá Litlir Hong Kong búar. f reyfurunum, lestrarefni unglingsáranna, var Hong Kong aetíð borg spillingarinn- ar, full af sjóræningjum árásar mönnum, ópíumsmyglurum og seiðandi glæpakvendum. Þó ekki sé þetta rétt lengur — hafi það einhvern tíma verið það — þá er þessi borg skrýt- in og framandi blanda. Og hún hrífur með lífsþrótti sínum. Þarna er óskapleg umferð, bæði heimafólks og útlendinga, og skipin streyma út og inn í þessa fallegu höfn. Umferð er þar meiri en á hliðstæðum stöðum öðrum, því þetta er eina toll- frjálsa höfnin í veröldinni, og því fást þar allir hlutir á lægra verði en annars staðar, jafn- vel ódýrari en í framleiðslu- löndunum. Nærri má geta að í það sækir fólk alls staðar að úr heiminum. íslenzkum ferða- langi þykir t.d. ekki ónýtt að fá skreðarasaumuð föt á tveim- ur dögum úr fínum ullar- og silkiefnum, og allt fóðrað með silki, fyrir kegra verð en fjölda framleiddar gerviefnaflíkur heima. Annað er þó merkilegra við Hong Kong nú á dögum. Þetta er í rauninni eini staðurinn í heiminum, þar sem Kínverjar og Vesturlandafólk hafa bein viðskiptaleg samskipti. Þar eru bankar og verzlanir Rauða Kína við hliðina á sams konar fyrirtækjum með hvers konar varningi frá Austur- og Vest- urlöndum. Kínversku búðirnar skera sig þó úr í útliti. 1 búð- argluggum er alltaf mynd af Mao formanni og ritaðar yfir- lýsingar um mikilleik hans. Mao er stórkostlegur og því á að kaupa i þessari búð. Og auðvit- að keypti ég í kínversku búð- inni silkináttfötin á hana litlu frænku mína, eingöngu fyrir Mao. Rauða kverið hans ligg- ur líka alltaf i stórum bunk- um á áberandi stað í búðinni. Þessi röksemdafærsla fyrir við skiptum kemur íslendingi svo- lítið spánskt fyrir sjónir. En hvað gerir það? Þarna má fá fyrir spottpris alls konar list- varning úr jaði, fílabeini og silki, skartgripi með dýrum steinum o.s.frv., ef aur er fyrir því í buddunni. Hong Kong er eini staðurinn, þar sem Kín- Vef jar geta selt vörur sínar beint fyrir erlendan gjaldeyri. Sagt er að því sé Hong Kong þeim miklu dýrmætari svona en þó þeir réðu yfir borginni. Á hverjum morgni koma græn- metisvagnarnir í löngum lest- um yfir landamærin, þvi þeir birgja þessa fjögurra milljón manna borg upp af grænmeti, kjúklingum og margs konar matvörum, sem vegna landleys- is er ekki hægt að rækta heima. Bílalestin snýr svo við tóm að kvöldi, því ekkert er keypt til Kina í staðinn. Hong Kong kaupir líka ann- að, sem ekki er alls staðar greiddur mikili gjaldeyrir fyr- ir. Vatnsleysi er mesta vanda- málið þar, og er keypt af Kín- verjum geysimikið vatn fyrir sem svarar 25 kr hverjir 5 lítrar. Má sjá hvar það kemur í gildum vatnspípum yfir landa mærin og er safnað í uppistöðu lón, sem gerð eru ýmist í fjöll- unum eða með fyrirhleðslum í flóum. Hong Kong-búar eru mjög háðir þessum vatnsvara- forða. Fyrir um það bil 10 ár- um varð þar svo vatnslaust í þurrki, að aðeins var hægt að hleypa vatni á leiðslur borg- arinnar í 4 klst. annan og þriðja hvern dag. Og á hótel- um eru ferðamenn hvattir til að láta ekki vatn renna að óþörfu og fara vel með það. 1 regni er hverjum dropa að sjálf- sögðu safnað í vatnsgeymana. FLYTJA FJALLATINDA I FLÓANA Þegar komið er fljúgandi til Hong Kong, til lendingar á flugbrautunum, sem gera varð vegna landleysis úti í sjó, birt- ast eyjarnar með sínum háu granítfjöllum og ströndin með fjörðum og vikum. Stórkostleg landslagsfegurð. Skipin streyma út og inn sund og firði, stór skemmtiferðaskip, flutninga- skip frá öllum þjóðum, kín- verskar júnkur og litlir samp- asbátar. Hong Kong er í rauninni 3 landsvæði: Hong Kong eyja, sem Bretar fengu til ævarandi eignar með Nankingsamningun um 1842, skaginn Kowlon eða Drekarnir níu, sem þeir fengu einnig til eignar með Peking- samningunum 1860 og viðbótar- landið, kallað New Territor- ies eða Nýja landið sem þeir fengu á leigu til 99 ára 1898. Þeir eiga þvi aðeins eftir 27 ára leigurétt þar og eru íbúarnir sýnilega nokkuð kvíðnir yfir. Ekki sízt þar sem þarna býr mikið af flóttafólki frá Rauða Kína. New Terri- tories er kínverskt land og ligg ur að landamærunum, sem vel er gætt. Frá Kowlon-skaga er ferja stöðugt í förum yfir á Hong Kong eyju, enda teygir borgin sjálf sig bæði yfir eyj- una og skagann og nær nú þeg ar áfram inn á New Territories Hong Kong eyja er í stórum dráttum banka- og verzlunar- hverfi, sem einnig nær yfir í Kowlonskaga, en þar er líka kominn mikill iðnaður. Á New Territories er ræktað það sem ræktað er í nýlendunni, mest grænmeti, því af því geta bændur fengið 6—8 uppskerur á ári, en ekki nema tvær af hrísgrjónum. Landið er dýrmætt á Hong Kong svæðinu. Húsin í borg- inni teygja sig öll 20-30 hæðir upp í loftið. Þau ber samt ætíð í þessi fallegu háu granítfjöll með trjágróðri, sem gnæfa hvar vetna yfir. Húsin standa ákaf- lega þétt og er bókstafiega þrengt inn í hæðirnar, sem þau standa utan í. Hong Kong-búar deyja ekki ráðalausir í landleysinu. Þeir hafa gripið til þess ráðs að taka ofan af fjöllunum, fá þar slétt byggingarsvæði og flytja efnið niður í flóana, þar sem þeir búa sér til land. Þetta er stórkostlegt að sjá. Heil borg- arhverfi, eins og iðnaðarhverf- ið Kwun Tong, eru reist á slíku landi. Og hafnarmannvirk in færast stöðugt fram. Þrengslin i Hong Kong urðu sérstaklega tilfinnanleg eftir að flóttamannastraumurinn hófst frá Kina. Hann náði hámarki árið 1962, þegar hungursneyð- in ríkti þar. Munu yfir milljón flóttamenn hafa komið á 19 ár- um. Nú eru á Hong Kong svæð- inu yfir 4 milljónir manna og er þéttsetinn bekkurinn, enda mun þetta ein þéttbýlasta borg í heimi. 98—99% af íbúunum eru Kínverjar, flestir frá Kan- ton og kantonmállízka mest töl uð. Hitt eru hvítir menn. Kín- verskir flóttamenn komast ekki lengur inn til Hong Kong yfir landamærin frá Kína. Þó er tal ið að takist að smygla 25 Kín- verjum á dag um portúgölsku eyjuna Makao. Þangað koma flóttamennirnir á bátum og er svo smyglað sjóleiðis á land í Hong Kong. Þeir greiða fyrir þetta hátt gjald. En séu þeir svo gripnir í Hong Kong, eru þeir sendir aftur til síns heima, til Kína. Kínversku flóttamenn Horft yfir landamærin, til Itauða Kína. anna, þar sem afurðir eiga að fara í sölu fyrir gjaldeyri til Hong Kong, og því ekki leyfi- legt að neyta eigin afurða nema með leyfi yfirvalda. Betri sam- býlishúsin líta vel út. Svalir eru alltaf þaktar þvotti, því Kínverjar eru hreinlegir. Og sjónvarp hafa sýnilega allir, borga 10 cent á dag í niður- greiðslu og fá fyrir 3 kvik- myndir á dag fyrir alla fjöl- skylduna og fréttir af umheim- inum. Það veita sér jafnvel þeir fátækustu. FRAMLEIDDU — OG FÓRUST EKKI Til að lifa, þarf allur þessi fjöldi auðvitað vinnu. Máltæk- ið „Produce or perish“, að fram leiða eða farast, átti fyrir 15 árum betur við hér en nokk- urs staðar, ekki sizt þar sem fyrri markaðir Hong Kong höfðu skyndilega þurrkazt út, þegar kommúnistar komust til valda i Kína. Og þeir fram- leiddu! Flóttamennirnir, sem einhver efni höfðu, byrjuðu að framleiða handunna muni í kjallarakompum og smástækka við sig. Aðstæður voru ekki upp á það bezta, þar sem flytja verður inn allt hráefni og út varninginn. En nú er svo kom- ið, að verkstæðin eru orðin að yfir 12 þúsund stórum verk- smiðjum, sem framleiða varning til sölu í 150 löndum. Neyðin kennir naktri konu að spinna. Og það hefur vissulega sann- azt í Hong Kong. Ósjaldan má lesa á varningi i verzlunum, jafnvel hér á Islandi „Made in Hong Kong“ og iðnaðurinn er þar á uppleið. Bátafólkið í Hong Kong er stétt út af fyrir sig. Margir fiskimennirnir búa í bátum sín- um með fjölskylduna og elda á hau. Áin Shinchuu liðast fyrir neðan hæðina, fjarska sakleys- isleg. En ef betur er að gáð, má greina girðingu Hong Kong megin, og Kína megin aðra, all rammbyggða og í sjónauka sjást varðturnar og lögreglu- menn. Ána má víst vaða, þegar hún er vatnsminnst, en ekki er á það hættandi. Allir, sem leggja út á auða svæðið, fá hið skjótasta skot. Járnbrautarlest fer á einum stað yfir. Farþegar fara úr lestinni og ganga yfir —• enda nákvæm skoðun á staðnum. Bílalestirnar, sem flytja varninginn til Hong Kong, fara annars staðar og líka gegnum stranga skoðun. Samskipti fólksins á bökk- um árinnar eru engin. Mest dvaldist ég þó í sjálfri borginni. Hong Kong er auðug borg. Hún hefur blómstrað við algert verzlunarfrelsi og toll- frelsi allar götur síðan 1841. Þarna eru engin höft, og það dregur að. Skipin millihlaða varning. Allir koma við. Og vörurnar eru að jafnaði ódýr- ari en nokkurs staðar annars staðar í heiminum. Það dregur að ferðamenn, sem eru stærsta tekjulind nýlendunnar. Vöru- úrvalið er stórkostlegt. 1 búð- argluggum liggja dýrmætir skartgripir, jaði- og fílabeins- gripir, myndavélar, og hvað sem nöfnum tjáir að nefna alls staðar að úr heiminum. Og í búðunum er straumur viðskipta vina að kaupa perlur, gull, silki og skrautmuni. Skreðar- arnir sauma á mann alfatnað á 24—48 klukkustundum. Bara að koma og máta milli skoðun- arferða og gönguferða um borg ina og landsvæðin í kring. Kaupmennirnir eru æstir i að selja og lækka gjarnan verðið heldur en að missa viðskiptin, þvi samkeppnin er hörð. Götulífið er ein iðandi kös hvítra manna og Kínverja. Ljósaskiltin glampa á kvöldin og skipin eru upplýst. Þama er líf í tuskunum. Það eitt að fara með ferjunni milli Kowlon- skaga og Hong Kong-eyjar er skemmtilegt. Ljósadýrð báðum megin sundsins og á skipunum í kring. En á daginn skógi vaxnar graníthæðir að baki skýjakljúfanna. Við báða ferjustaðina bíða kúlíarnir, karlarnir með kerrurnar, tilbúnir að hlaupa af stað með farþega fyrir gott gjald. En engan sá ég leita eftir þjónustu þeirra. Allir tóku leigubílana hinum megin götunnar. Kúlíarnir eru sýni- lega að missa atvinnuna — sem betur fer, segjum við, sem finnst það stríða gegn mann- legri reisn að sjá mann draga annan í vagni. Kannski eru kúlíarnir ekki sammála. í miðborginni, beggja vegna sundsins, sést að hér fara stór- viðskipti fram. Stórir bankar eru alls staðar, fín hótel og verzlanir með miklu úrvali af vörum úr öllum heiminum. Hong Kong er vissulega skrýt- in blanda og þarf ekki reyfara frásagnir til. — E. Pá. 1 Aberdeen býr fólkið í bátu m sínum. Telpa með bróður sinn. Ég fór um þessi lélegustu hverfi. Fólkið sat úti í húsa- garðinum að borða. Alls stað- ar eru opnir markaðir, því fólkið getur ekkert geymt og verður að kaupa allt jafnóð- um. Þetta er ömurlegt. Þó kannski betra en var hjá því áður. Nú þarf engan að spyrja hvort það megi borða sinn eig- in kjúkling eða grænmeti, ef það eignast slíkt, eins og bænd urnir hinurn megin landamær- Kinversk júnka. EINI SNERTIPUNKTUR RAUÐA KÍNA OG VESTURLANDA irnir komast ekki lengur áfram til annarra landa, eins og áður, því ekkert land vill við þeim taka, og setjast þeir þvi að í Hong Kong. Hong Kong-búum er vork- unn, þó þeir taki hart á ölög- legum komum flóttafólks. Þeir geta varla tekið við fleirum. Nú þegar er allt yfirfullt. Og fæðingar í borginni eru helmingi fleiri en dauðs- föll. Svo þröngt er, að grafreit ir eru hreinn lúxus. Kínverj- ar grafa sína dauðu í leigujörð til 7 ára, taka þá beinin upp, hreinsa þau og setja í krukku. Þessar krukkur sjást oft stand andi á bersvæði í fjallshlíð ná- lægt þorpunum. Einnig skrýtn- ir grafreitir, þar sem eru steypt ir hægindastólar. Kínverjar trúa því, að keisarar og kon- ungar hafi setið í slíkum þæg- indum og vilja veita sínum látnu sömu sæmd. 1 Hong Kong hefur tekizt furðulega vel að koma öllu þessu flóði af fólki fyrir í vinnu og húsnæði, þó enn séu mörg hreysahverfin hangandi utan í hlíðunum, þar sem flótta menn hrófluðu yfir sig þaki, eins og bezt þeir gátu. Stórt átak hefur verið gert til að út- rýma þeim, með þvi að byggja stór hverfi með 7 hæða sambýl- ishúsum, svonefndum H-húsum, þar sem fólkinu er hrúgað sam- með sameiginlegum eldhúsum og salernum. Hinir lægstlaun- uðu eiga þó fullt í fangi með að greiða nokkra húsaleigu. Hjónin þurfa gjarnan að fara bæði út að vinna og skilja krakkana eftir heima. En fái menn betri vinnu og komist upp í 100—150 HK dala mánaða laun, þá geta þeir fengið betri blokkíbúðir. Borgarstjórnin reisti 8—16 hæða blokkir af betri gerð í framhaldi af hin- um. Þar eru 3ja herbergja íbúð ir með séreldhúsi og sérbaði fyrir 18—20 HK dala leigu á mánuði. Eftir brunann mikla í einu hreysahverfinu á jóladag 1962, þegar 50 þúsund manns urðu heimilislausir á einni nóttu, var reist geysimikið af þessum sambýlishúsum, en það er engin sæla að vera flótta- maður. glóðarkerum um borð. 1 fiski bænum Aberdeen má sjá þessa flota af hrörlegum litlum skekktum eða sampas, fullar af óhreinum börnum. En þar sjást líka margar fallegar kínversk- ar junkur, sem sækja lengra á haf út. Talið er að bátafólkið, sem lifir og deyr um borð, sé 100 þúsund talsins. LOKUÐ LANDAMÆRI Á ferð um Hong Kong í sum- ar, ferðaðist ég að sjálfsögðu um nýlenduna, heimsótti fiski- mannabæinn Aberdeen og fór um New Territories, að landa- mærum Kína, sem ég horfði yfir hjá lögreglustöðinni Lokmas-

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.