Morgunblaðið - 04.12.1970, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 4. DBSEMBBR 1970
Der Spiegel;
„Kjarni4í í endurminn-
ingum Krúsjeffs
- sem þjónar pólitískum tilgangi

„ENDURMINNINGAR" Nik-
ita Krúsjeffs eru ekki hreinar
falsanir eins og t.d. endur-
minningar þær, sem á sínum
tíma voru eignaðar Maxim
Litvinov, þáverandi utanríkis-
ráðherra Sovétríkjanna, en
reyndust vera samdar af
rússneskum útlögum í Paris.
1 „Endurminningum“ Krús-
jeffs er kjarni. Þannig kemst
vestur-þýzka vikuritið Der
Spiegel að orði um endur-
minningar Krúsjeffs, sem svo
ofarlega hafa verið á baugi
að undanförnu. Blaðið tekur
undir þá staðhæfingu rit-
stjóra bandaríska vikuritsins
Time, að „þessi bók hafi ver-
ið samin úr efni frá mismun-
andi heimildum, á mismim-
andi timum og við mismun-
andi aðstæður“.
Der Spiegel segir, að hluti
af „Endurmiimninguír" Krús-
jeffs sé kominn frá sovézk-
um mannd, Victor Louis, sem
heáiti í raun rétfcri Wi'taltij
Jew gen j ewitsch og að þær
upplýsingar, sem frá honum
komi, þjóni pólitisikium tdl-
gangi, þvi að Louds, sem nefn-
hr sdg „gamlan kunndngja
Krúsjeffe", starfd fyrir sov-
ézku leyniiiþjónuisfcuna, KGB.
Stuttu fyrdr birtingu endur-
mdnndnga Svetlönu Stalíns-
dóttur jafnt sem fyrir birt-
inigu bókar Solzhenátsyns,
„Krabbadei idin “, bauð Louds
vestrænum útgáfufyrdr-
tækjum handrit að þessum
sömu bókum. Munurinn var
einungis sá, að handrit hans
vöru í endurskoðaðrl mynd
í samræmd við viija KGB.
Þannig sé sú skoðun fram
komdn hjá Lundúnablaðdnu
Times, að frumJiandriitið af
endurmdnningum Krúsjeffe sé
í höndum KGB, sem haft hafi
sínar ástæður til þess að
senda úrdrætti úr því fcil Vest-
urianda.
Enda þótt Krúsjeff hafi
nedtað þvi að hafa látdð
nokkru bókaforlagi í té hand-
rdt að endurmdnnángum sín-
um, hvorki sovézku né vest-
rænu, þá getur hann þess
ekki í yfirlýsdingu sdnnd, að
hann hafi aldrei skrifað end-
urmdnndngar eða lesið þær
inn á segullband. Þess vegna
gætd neiitunaryfirlýsáng hans
þjónað þedm tiiigangi að
vernda hann sjálfan hedma
fyrir, eins og oflt hefur gerzt
áður af hálfu sovézkra rdthöf-
unda, er verk þeirra hafa
birzt órdtskoðuð á Vesf urlönd-
um.
1 „Endurmdnniinigum“ Krús-
jeffe kemur flram, að hann
litfi „í algjörri einangrun og
undiir eftdrldtl" í húsi edmu í
fyrirmannahverflinu Petrowo-
Dalneje við Moskvu. Hann
hafi stundað tómatarækt, mál
að, ljósmyndað og hlustað á
útvarp.
En í raun og veru tók hann
einnig á mótd gestum; frá
Bandaríkjunum, Pólltandd og
Tékkóslóvakíu og úr Moskvu
sjálifri hedmsótti hann sagn-
fræðinigurinn Pjotr Jakdr, son
ur hershöfðingjans Iona Jak-
■ w—rft. ****** „ . ** ’-* ■***-, ■ ■
* * .** •**—■.■ „-1..
]**■*>»■ ■ --.*** *— *U*I****I *******

Yfirlýsing Krúsjeffs, þar sem
hann neitar þvi, að „Endur-
minningarnar“ séu eftir sig.
ir, sem tekinn var af Idfi á
Stallínstímamum.
„Ég þekkti félaga Jakir
vel,“ sagði Krúsjeff á 22.
flokksþinigdnu 1961. „Á þessu
ári tók ég þátt í ráðstefmu í
Alima Ata oig þar kom somur
Jakirs, er starfar í Kasakstan,
að máld vdð mdig og spurði mig
spurmingu, hverjar voru orsak
sinn. En hverju gat ég svar-
að honum?“
Síðan þá býr Jakir yngri
í Moskvu og leitar sem sagn-
fræðingur svans við þeirri
spunniimgu, 'hverjar voru orsak
ir og afleiðdnigar staiMnismans.
Hann sat fyrir fjórum árum
ráðstefnu, sem stofmun sú í
Moskvu, er sér um marx-len-
indstísk fnæði, gekkst fyrdr, en
þar var tekin fyrdr ófuldnægj-
andi undirbúndngur Staldns
urndir styrjöldina vdð Hiitler.
Þáð viðflangsefnd skdpar þýð-
imgarmdkdnn sess í endurmiinn
imgum Krúsjetffe. Þar segir,
að Stalín hafi aðlhafzt mdnna
í uinddrbúnimigsskyni fyrir ár-
ás Þjóðverja en rúsneski zar-
inn áriö 1914.
Pjotr Jakir hefur í mimndng
arrdtum og mótmaölabækldnig-
um smúizt gegn þeirni við-
leiitnd sovézkra hershöfðingja
að hefja Stalin að nýju tid
vegs og virðinigar og í endtrr-
mdnminigum þedm, sem edgnað-
ar eru Krúsjeff, er rætt um,
hve ,,fáránieg“ þessii fyrirætl-
un er. Það var Jaikir, sem frú
Nina Krúsjeff tiilkynniti fyrst
simiieiðis, að hún teldl útitok-
að, að „Endurmiinmingar Krús
jeffe“ væru eftiir mann sinn.
Hann hefðd aldrei sknifað
meitit slikt.
En huigsianlegt er, segir Der
Spiegel, að Krúsjeff hafi
skýrt Jakir frá enduirminndng
um sínum í miörgum samtöl-
um og sovézka leyndþjónust-
an hafli hl'eraö þau og tekið
upp á segulhand. Vélritað
eimitak af sliíkri segulbands-
upptöku kunni siðan að hafa
borizt til Vesturlanda — ekki
á vegum „Samisdat" (Neðan-
jarðarbókmennitanna) i Sov-
étríkjunum,, heldur með það
aö markmdði, að þær bærust
aftur tid Sovétrikjanna í send-
ingum vestrænna útvarps-
stöðva og með vestræmum
bókum og blöðum.
Ef þeesi kenndng er rétt,
þá eru innan sovézku leynd-
þjónustunnar öfliuigir hópar,
sem keppa að þvi að færa
Sovétríkin tdl nýs vegar:
Markmið „Endurmdnning-
anma“ segir höfundurinn, að
sé það „mikilvæga og já-
kvæða takmark, að flokkur-
inn hreinsd siig sjálfur". 1
þeim er enmfremur fardð
fram á ferðafrelsi til handa
þegnum Sovétríkjanna: „Að
ldðnum 50 árum er ekki fram-
ar urnrnt að loka Paradls með
lás og Slá.“
Gamlir vindr Krúsjeffe i
Sovét'ríkjunum siakna vadda-
tímabils hans, en þá, á 20.
Krúsjeff og Nina kona lians.
fliokksþinginu 1956, var Stadin
jarðaður póiitískt. Á valda-
tímia Krúsjeffe var bók Solzh-
endtsyms, „Dagur í lífli Ivans
Dená'Sowiiteih“, sem gerist í
famgabúðum Staiiins, gefdn út
með fudlu leyfi valdhafanna.
Því var einnlg heiitið, er
Krúsjeff var vdð völd, að
grnægð neyzluvarniings skyldi
verða fyrir hendi i Sovétrikj-
umum 1970.
Margir i Sovétrikjunum eru
taJdir óska þess, að Krúsjeff
yrði gerður að forseta lamds-
ins. Er viðræður valdamanna
i Sovétríkjiunum fóru fram
viið le'iðtoga Tékkóslóvakíu
eftir innrásina í það lamd
1968, er sagt, að Kxúsjeff
hatfi birzt við hliiö Kremd og
boðizt 'tdl þess að gefa sín ráð:
„Á valdatírma miínum hefði
slíkt sem þetta ekki gerzt,“
á hann að hafa sagt.
Krúsjeff, sem niú ‘er 76 ára,
meitaði því sjálifur í sam*tali
við vin sinn Pjotr Jakir 7.
nóvemiber sL, að mokkur fótur
væri fyrdr þeim staðhæfing-
urn, að hann væri sjúkur.
Varía var vika ldðim, er hann
hafði verið fluttur á sjúkra-
hús.
Segulbandsspólurnar
á sveitasetri Krúsjeffs
HENRI SHAPIRO, fréttarit-
ari UPI í Moskvu um margra
ára skeið, hefur gert eftirtfar-
and'i athugasemdir um end-
urmimningar Krúsjeffe:
Vantrú manna á áreiðan-
leika endurminninga Krús-
jetffe hefur ekki dvínað, þótt
nokkuð sé um liðið síðan þær
birtust, en reynddr sérflræð-
ingar vilja ekki afdráttarlaust
vísa á bug staðhæfingum út-
getfendanna um að þær séu
áreiðanlegar.
Þeir heyra hvorki til hópi
þeirra, sem trúa í einu og öllu
staðhætfingum útgefendanna,
né þeirra sem halda því fram
að endurminningarmar séu
falsaðar. Þeir vilja að útgef-
endurnir fái að njóta sann-
mælis og byggja þeasa afetöðu
sína á eðlilegum kringum-
stæðum og vitneskju um viss
ar harðar staðreyndir.
Gengið er að því sem vísu,
að til sé einhvers konar hand-
rit eða ef til vill mánnisblöð
eða segulbandsspólur er hafi
að geymia frásögn af hluta af
ferli Krúsjeffs. Fyrir tveim-
ur árum sagði Krúsjeff í við-
tali við mig, að hann ynni
ekki að samningu endurminn-
imga, og eiginkona hans stað-
festi þetta. Og þegar Krúsjeff
lýsti yfir því 16. október, að
endurminningarnar væru fals
aðar sagði hann: „Ég afhenti
engum — hvorká Tkne né
nokkrum öðrum erlendum
útgefendum — nokkurs konar
minmingar eða gögn í formi
minninga."
Báðar þessar yfirlýsingar
eru taldar réttar. Krúsjeff
samdi engar „minningar" og
afhenti ekki persónulega
göign til birtingar heirma eða
erlendis. En vitað er sam-
kvæmt góðiím heimildum, að
hann las fyrir minnisatriði
um þau efni, sem hann hefur
ákveðnastar skoðanir um —
böl stalínismans og það mik-
ilvæga hlutverk, er hann sjálf
ur gegndi í mótun sovézkrar
sögu.
Afneitun Krúsjeffs minmir
mig á svipað mál, sem skáild-
ið Evgeni Evtusenko var við-
riði'nn. Árið 1968 sendi hann
Alexei Kosygin forsiætisráð-
herra reiðilegt bréf, þar sem
hann mótmælti mnrásinni í
Tékkóslóvakíu. Einhveirn veg-
inn viildi svo til, að bréfið var
birt í brezku blaði, The Sun-
day Times. Þegar ég hringdi
í skáldið og bað uim staðfest-
ingu á því, að bréfið væri
ófalsað, sagði hann reiðdlega:
„Ég afhenti þeim það ekki.“
Hann neitaði að halda sam-
talinu áfram. Afetaða hans
jafngilti staðfestingu á því, að
bréfið væri ófalsað.
Einnig má ganga að því sem
vísu, að Krúsjeff hafi ekki
persómulega afhent einhverj-
um minnisblöð sín til bdrting-
ar eða sarmþykkt að þau yrðu
afhent. Ástæða er til að ætla,
að einhver „þriðji maður“
hafi átt hlut að máli.
Krúsjeff hefur ekki lifað
eins og eiinsetuimaður þótt
hann hafi verið eimangraður
frá stjórnmálamönnum og
stjórnarerindrekum síðan hon
um var steypt af stóli 1964.
Síður en svo. Húss hans er
vandlega gætt á nóttu sem
degi, og þangað fá emgir út-
lendingar að kotna, en vinir
og ættingjar eru tíðir gestiir.
Um helgar er atöðugur
straumur barna, barnabarna,
venzlafól’ks, vísindamanna,
blaðamanma o.s.frv. Bækur,
handirit, minnisblöð og segul-
band'sspókir liggja frammd,
og öllum er frjáls aðgangur að
þeirfr. Þannig hefur hvað'a
gestur sem er getað hjálpað
sér sjálfur, eða skrifað ná-
kvsermiega hjá sér það, sem
hann hefði heyrt eða séð.
Þetta er sennilegasta skýring
in á því, hvernig hluti þeirra
gagna, sem mynda hluta af
endurminningum Krúsjeffs,
kann að hafa komizt til Vest-
urlanda.
Að sögn sumra vina Krús-
jeffs var það ekki ætlun hans
að mimnisblöð hans yrðu birt
fyrr en að honum látnum. Sá
eða þeir, sem komust yfir
þau hafa unnið honum ógagn,
en þurfa ekki endilega að
hafa stofnað honum í erfið-
lei'ka, þar sem þeiir kaflar,
sem hafa verið birtdr, erlend-
is, eru ekki taldir andsovézk-
ir. Krúsjeff er emn mikilsmet-
inn félagi í kommúnistaflokkn
um og hefur forðazt að segja
nokkuð um samitíðarmenn
sína, fyrrverandi samstarfs-
menn sem boluðu honum frá
völdum.
Endurmininingar manns
eins og Molotovs þættu miklu
mieiri tíðindum sæta. Minn-
ingar hans ná allt til daga
Lenins, og hamn lauk samn-
ingu þeirra fyrir tveimur ár-
um, að því er áreiðanlegar
heimildir herma. En Molotov
er ólíkt gætnari en Krúsjeff,
og óhætt er að fuHyrða, að
enginn fái endurminningar
hans til biringar fyrr en að
honum látnum.
Endurminningar Krúsjeffs eru birtar í fjölmörgum blöðum víða um heim.