Morgunblaðið - 26.01.1971, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 26. JANÚAR 1971
19
Athuga-
semd
ATHUGASEMD frá stjórnum
Mímis, félags stúdenta í ísl. fræð
um og Félags stúdenta í heim
spekideild.
Varðandi grein Jóhan.ns Hjálm
anssonar, er birtist í Morgun-
blaðinu sunnudaginn 17. jan.
viljum við taka eftirfarandi
fram:
í greininni segir meðal ann-
ars:
„Satt að segja virðist nú svo
búið um hnútana í Háskóla fs-
lands, að varla er von á glæsi
legum árangri í bókmewnta-
kennislu. Háskólinn er í svo mikl
um vandræðum með hæfa kenn
ara, að grípa verður þá, sem
hendi eru næst og gera úr þeim
prófessora og lektora, trúa sem
sagt í blindni á guð og lukk-
una“.
Þar sem prófessorsembætti í
íslenzkum bókm. hefur ekki ver
ið veitt síðan 1963, fynr en nú
í janúar, er engum vafa undir
orpið, að hér er Jóhann að vega
að hinum nýskipaða prófessór,
Sveini Skorra Höskuldssyni.
Það, sem Johann kallar „að
grípa þá, sem hendi eru næst“,
er að velja þanin hæfasta úr
hópi þriggja utnsækjenda. Við
veilingu þessa emtættis var far
ið í öllu samkvæmt lögum.
Lýsum vér undrun okkar á
því, að Morgunblaðið, jafn víð
lesið og áhrifamikið blað, skuli
leyfa sér að birta svo vanhugs-
aðar cg órökstuddar staðhæfing
ar.
Að lokum viljum við geta
þess, að síðan umræddur maður
hóf störf við stofnunina haustið
’68, hafa engar óánægjuraddir
heyrzt um kennislu hans meðal
stúdenta, og telst slíkt til und-
antekninga.
— Fatakaup-
stefnur
Framhald af bls. 28
Evrópuþjóðir og Japanir tilkynnt
þátttöku í kaupstefnunni.
Islenzku fyrirtækin munu að-
allega kynna íslenzkar ullar- og
prjónavörur.
Þá verða íslenzk fyrirtæki
einnig þátttakendur í kaupstefnu
1 Múnchen í marzlok, en s.l. ár
komu milli 40 og 50 þúsund
manns á þá kaupstefnu.
— Röntgentæki
Framhald af bls. 5
kjördæmisins og aðrir gestir,
svo og stjórn Sparisjóðsins í
Keflavík. Þorgrímur St. Eyjólfs
son flutti þar ræðu. Jón K. Jó-
hannsson yfirlæknir skýrði
notkun tækjanna og kosti
þeirra, og bar fram þakkir til
allra þeirra, sem að því hafa
stuðlað að sjúkrahúsið eignaðist
svo fullkomin tæki sem mundu
í framtíðinni auðvelda alla starf
semi sjúkrahússins.
Eftir stutta dvöl í sjúkrahúsintu
var horfið að kaffidrykkju í
Sjómannastofunni Vík. Ræður
fluttu þar bæjarstjórinn í Kefla
vík, sem jafnframt er formaður
sjúkrahús'stjómar, og Sverrir
Júlíusson, sem er gamall og
góður Keflvíkingur.
Öll fór þessi samkoma vel og
virðulega fram og pólitísks agn
úaháttar gætti ekki milli þing-
mannanna, því hér var um að
ræða velferðarmál allra Suður-
nesjainna.
Gjöf þessi er til mininingar
um Guðmund Guðmundsson
Sparisjóðsstjóra í Keflavík. Við
staddur var Jón Pétur, sonur
Guðmundar, en hanm veitir
Sparisjóðnum nú fonstöðu.
Þetta allt er vel af sér vikið
og vonum við að það komi að
góðu gagni.
— hsj —
Eyðilagðist
í eldi
BLÖNDUÓSI 25. janúar. —
Aðfaramótt sunnudagsino bnarnn
lítið miúrhúðað timburhús á
Blönduósi. Eigandinn, Sigurgeir
Sverrisson, bjó þar einn. Vakn-
aði hann við reyk og var þá
komkiin mikill elduir í húsið.
Sigurgeiir gerði slökkviliðiinu
þegar í stað viðvart, en er það
kom á vettvamg eftir stiutta
stund var húsið orðið alelda og
eyðilagðist það algjörlega. Næst-
um engu var bjargað af ininan-
stokksmuinum. Eldsupptök eru
ókunmi. — Björn Bergmainin.
3 togarar
enn úti
AÐEINS 3 af 22 togurum flot-
ans eru ennþá á veiðum, en það
eru togararnir Egill Skallagríms
son, Narfi og Úranus. Þó er bú-
izt við að tveir fyrrgreindra tog
ara stöðvist innan tíðar ef ekki
semst í yfirstandandi vinnu-
deilu.
— Skólakerfið
Framhald af bls. 28
skólar. Á háskólastigi er há-
skóli og hliðstæðir skólar.
3. gr.
Grunruskóli er fyrir börn og
unglinga á aldrinum 7—16 ára
og er þeim skylt að sækja hann.
Grunnskólinn veitir almenna
undirstöðumenntun og býr und
ir nám á framhaldsskólastigi.
4. gr.
Framhaldsskólar eru tveggja
til fjögurra ára skólar, sem
greinast í námsbrautir eftir því
sem þörf krefur. Stúdentspróf
frá framhaldsskóla veitir rétt til
háskólanáms. Um sérskóla og
aðra skóla á framhaldsskólastigi
segir í lögum þeirra og reglu-
gerðum.
5. gr.
Til inngöngu í háskóla þarf
stúdentspróf. Þó getur mennta
málaráðuneytið að fengnu áliti
háskólaráðs ákveðið önmur inn-
tökuskilyrði í einstakar háskóla
deildir, ef þörf gerist. Háskól-
inn greinist í þær deildir, sem
ákveðið verður í lögum hans og
reglugerð. Um aðra skóla á há-
skólastigi segir í lögum þeirra
og reglugerðum.
6. gr.
Kennsla er veitt ókeypis í öll
umskólum , sem kostaðir eru
að meiri hluta af almannafé.
7. gr.
Ríki og sveitarfélögum er
skylt að tryggja nemendum,
hvar sem er á landinu, sem jafn
asta aðstöðu til menntunar sam
kvæmt nánari ákvæðum, er sett
verði í reglugerð.
8. gr.
Nú getur nemandi ekki stund
að skyldunám sökum fjárskorts,
og skal þá veita styrk til þess
úr ríkissjóði gegn endurgreiðslu
að hálfu frá hlutaðeigandi sveit
arfélagi.
9. gr.
Nánari ákvæði um fram-
kvæmd fræðslu, skólaskipan
hvers stigs og fjárframlög ríkis
og sveitarfélaga til skólahalds-
ins skulu sett í lögum og reglu
gerðum fyrir skóla hvers stigs.
10. gr.
Lög þessi öðlast þegar gildi
og koma til framkvæmda svo
fljótt, sem aðstæður leyfa og
eigi síðar en 10 árum eftir gild
istöku þeirra. Falla samtímis úr
gildi lög nr. 22/1946, um skóla-
kerfi og fræðsluskyldu, svo og
önnur lagaákvæði, er fara í
bága við lög þessi.
Athugasemdir við lagafrum-
varp þetta
Frumvarp þetta er samið af
nefnd, sem menntamálaráðherra
dr. Gylfi Þ. Gíslason, skipaði
hinn 4. júlí 1969 tiil þess að end
urskoða gildandi lög um skóla
kerfi og fræðsluskyldu (nr. 22/
1946), lög um fræðslu barna
(nr 34/1946) og lög um gagn
fræðanám (nr. 48/1946) á grund
velli athugunar, sem fram hafði
farið í menntamálaráðuneytinu.
í nefndma voru skipaðir: Birgir
Thorlacius, ráðuneytisstjóri, for
maður, Andri ísaksson, deildar
stjóri skólaran.nsóknadeildar
menntamálaráðuneytisins, Gunn
ar Guðmundsson, skólastjóri
Laugarnesskóla, Helgi Elíasson,
fræðslumálastjóri, Kristján J.
Gunnansson, skólastjóri Lang-
holtsskóla og Sveinbjörn Sigur-
jónsson, skólastjóri. Hinn 27.
október 1969 var Jónas B. Jóns
son, fræðslustjóini, skipaður i
nefndina, og í fjarveru Andra
ísakssonar frá 15. september
1969 til loka júnímánaðar 1970
tók Jóhann S. Hannesson skóla-
meistari, sæti í nefndinni í hans
stað og starfaði síðan áfram í
nefndinni eftir að Andri tók
þar sæti að nýju. Með nefndinni
störfuðu Indriði Þorláksson, hag
fræðingur, fulltrúi í mennta-
málaráðuneytinu, og Þuríður J.
Kristjánsdóttir, M.A. og var hún
ritari nefndarinnar.
Athugasemdir við einstakar
greinar
Um 1. gr.
Með lögum um skólakerfi og
fræðsluskyldu, nr. 22 10. apríl
1946, var samfelldu skólakerfi
komið á hérlendis. Það merkir,
að nemandi flyzt snurðulaust af
einu skólastigi á annað, þó oft
með tilskilinni lágmarksframmi
stöðu, og að einstakir skólar
hafa ekki inntökupróf. Þetta var
mikil réttarbót fyrir nemendur
og jafnaði aðstóðu þéttbýlis og
dreifbýlis. Þetta er og megin-
stefna þessa frumvarps. Þó er í
1. gr. gert ráð fyrir, að skólar
getii notið verulegs styrks af
almannafé, eða allt að helmingi
kostnaðar, en verið þó undan-
þegnir ákvæðum laganna um
samfellt skólakerfi. Eru þessi af
brigði einkum sett með tilliti til
hugsanlegra lýðskóla, sem rekn
ir væru og kostaðir að miklu
leyti af stofnunum eða félaga-
samtökum, og þykir ekki rétt
að binda námsefni þeirra og
kennslu við samfellda skólann
Ákvæði frumvarpsins koma þó
engan vegimn í veg fyrir, að
hægt sé að setja skólum, sem
felst i 2. og 3. gr. er, eins og
áður var sagt, sú, að 4. bekkur
gagnf ræðastigs verður lagður
niður í sinnii núverandi mynd,
en að loknu skyldunámi verði
hins vegar völ á ýmsum náms-
brautum. Á því stigi, framhalds
skólastigi, verða menmtaskólar
og aðrir þeir skólar, er taka
nemendur eftir 9. bekk skyldu-
náms. Skólar á þessu stigi gera
ýmist að búa nemendur undir
nám á háskólastigi, veita þeim
atvinnumenmtun eða veita þeim
alhliða framhaldsmenintun, sem
ekki tekur mið af háskóla.
sumum deildum menntaskól-
anna, er það t.d. nú þegar gert
í latínu.
Um 6. gr.
Kennsla er nú veitt ókeypis 1
ollum skólum, sem kostaðir eru
að rneiri hluta af almannafé, og
þykir sjálfsagt, að svo verði
áfram. Nemendur geta þó þurít
að greiða ýmsan kostnað, svo
sem efnisgjöld til handavinnu o.
fl., og húsnæðis- og fæðiskostn
að í heimaviítarskólum. Sjá þó
grg. rneð 2. -3. gr.
Tafla I.
Kennslumagn, scm nemandi fær
Skóla- skv. núgildandi reglum skv. meðfvlgjandi frumvarpi
á r Vikur Min./viku Alls Vikur M in./viku Alls
i 34 20X40 27 200 34 960 (24 X 40) 32 640
2 34 22 X 40 29 920 34 1000 (25 X 40) 34000
3 34 24X40 32 640 34 1120 (28 X 40) 38 080
4 34 30X40 40 800 34 1280 (32 X 40) 43 520
6 34 32X40 43 520 34 1360 (34 X 40) 46 240
0 34 32X40 43 520 34 1400 (35 X 40) 47 600
7 30 32X45 43 200 34 1520 (38 X 40)1) 51680
8 30 33X45 44 550 34 1600 (40 X 40)2) 54 400
9 30 36X45 48 600 34 1600 (40 X 40)S) 54 400
10 30 36X45 48 600
402 550 402 560
1) Eða: (33 7/9 x 43).
2) Eða: (35 5/9 x 43).
3) Eða: (35 5/9 x 45).
Eins og tafla I ber með sér,
munu nemendur fá sama
kennslmagn á 9 árum skyldu-
skólaaas og þeir nú á 10 árum.
Það fæst með árlegri lengingu
skólatímans í 7. til 9. bekk um
einm mánuð, fjölgun vikustunda
í 1. til 8. bekk og betri nýtingu
skólaársins. Kennslumagn nú er
mótað af nátnskrá og hefð. Það,
sem reiknað er með í töflu I, er
nálægt hámarki í þéttbýli. Ann
ars staðar fá nemendur víða
mun minna. Þótt kennslumagnið
sé á 10 árum næstum nákvæm-
lega hið sama og meðfylgjandi
frumvarp gerir ráð fyrir á 9
árum, er þess þó að gæta, að
árleg aukning keninslumagns á
yngri árum vegur e.t.v. ekki
upp á móti því, sem tapast með
10. árinu, er nemendur eru orðn
ir þroskaðri. Eigi að siður ætti
hinn nýi skyldunámsskóli, með
samræmdri námsskrá og breyt
ingum á innra starfi skólans,
að skila nemendum frá sér all
miklu betur búnum undir fram
haldsnám en 3. bekkur gagn-
fræðaskólanna nú, og beztu
nemendum svo, að þriggja ára
njóta styrks af almannafé að viðbótarnám í menntaskóla nægi
minna en hálfu, ákveðin skil-
yrði, svo sem um námskrá, þar
sem styrkurinn getur verið slík
um skilyrðum háður.
Um 2. og 3. gr.
í stað bamafræðslustigs og
gagnfræðastigs í lögunum frá
1946 kemur nú skyldunámsstig,
sem nær yfir fyrstu 9 skólaárin.
Þetta felur í sér tvær megin-
breytingar, annars vegar leng
ingu skóla9kyldu úr 8 árum í 9
og hins vegar er felldur niður
fjórði bekkur gagnfræðastigsins
eins og það er nú.
Fræðsluskylda er nú 8 ár og
lýkur með unglingaprófi, sem
veitir nú mjög takmörkuð rétt-
indi til framhaldsnáms. Reyndin
er 9Ú, að í kaupstöðum og þorp
um, þar sem unglingar geta
gengið í gagnfræðaskóla heiman
frá sér, halda milli 90 og 100%
þeirra áfram í 3. bekk. Lenging
skólaskyldu hefur því fyrst og
fremst áhrif til brejrtinga í dreif
býli. Mikillar óánægju gætiir nú
viða í sveitum landsins vegna
þess misréttis, sem sveitabörn
búa við í aðstöðu til menntun-
ar. Kostnaður við að senda
böm í heimavistarskóla að
loknu skyldunámi er mörgum
barnmörgum eveitaheimilum of
viða Verði 9. skólaárið skylda,
mun ríkissjóður taka þátt í
greiðslu mötuneytiskostnaðax á
sama hátt og hann gerir nú á
skyldunámsstiginu og létta þann
ig hluta kostnaðar af framfær
endum.
Á síðustu árum hefur mikið
verið byggt af skólahúsum í
dreifbýlinu. Sums staðar er því
nú þegar til húsrými, þótt ein
um árgangi sé bætt við skyldu
námið, en gert er ráð fyrir, að
kennsla á skyldunámsstigi fari
víða fram í sömu skólum og
barna- og unglingafræðslan nú.
Hin meginbreytingin, sem
til undivbúnings háskólanámi.
Um 4. gr.
Frumvarpið gerir ráð fyrir,
að allir peir, sem lokið hafa
námi í grunnskóla, eigi kost á
framhatdsnámi við sitt hæfi á
framhatdsskólastigi. Er þar í
stórum dráttum um þrenns kon
ar nárn að ræða, en ótiltekinn
fjölda námsbrauta innan hvers
um sig.
1) Tveggja ára nám til und
irbúni.ngs undir störf eða undir
nám í ákveðnum sérskólum
2) Þriggja til fjöguirra ára nám
til undirbúniings námi á háskóla
stigi eða til almenmrar mennt
unar.
3) Nám í ýmsum sérskólum
sem veita sérmenntun til ákveð
inna starfa.
Um 5. gr.
Á háskólastigi teljast í frum
varpi þessu Háskóli íslands og
þeir skólar aðrir sem gera sömu
kröfur til inngöngu og hann. Til
þeirra munu teljast kennarahá-
skóli, þegar stúdentspróf er orð
ið inntökuskilyrði þar, e.t.v.
tækniháskóli, sem tæki nemend
ur úr Tækniskóla íslands o.fl.
Með meiri fjölbreytni í mennta
skólanámi og þar með mörgum
tegundum stúdentsprófs þarf
nemendum að vera skýlaust
ljóst, er þeir velja sér náms-
braut í menntaskóla, að hvaða
deildum háskóla og annarra
skóla á háskólastigi þeir muni
eiga aðgang. Þarf menntaskólinn
að vera þarna ráðgefandi og há
skólinn fræðandi um sérákvæði
hinna ýmsu deilda.
Menntaskólanemar þurfa að
eiga aðgang að sams konar vit-
neskju um þá erlenda háskóla,
er íslenzkir námsmenn helzt
sækja. Hugsanlegt er og, að em
stakar déildir háskólans veiti
kennslu i ákveðnum greinum,
sem felldar hafa verið niður í
Um 7. gr.
1 lýðræðisríki, sem vill leggja
áherzlu á jafnrétti þegna sinna,
hlýtur opinberum aðilum, bæði
i íki og sveitarfélögum, að bera
afdráttarlaus skylda til að sjá
um, að búsetu og misjafn efna
hagur nemenda og forráða-
manna þeirra valdi ekki mis-
rétti um aðstöðu ungmenna til
menntunar. Þessi skylda mun
vera almennt viðurkennd í land
inu, bæði af aimenningi og
kjörnum leiðtogum þjóðarinnar.
Hins vegar er um það deilt,
hvort aðgerðir til lausnar vand
anum séu í samræmi við þörf-
ina. Slíkar deilur eru ekki óeðli
legar, meðan það misrétti, sem
urh ræðir, hefur ekki verið bet
ur og nákvæmar skilgreint en
nú er.
Eðlilegt virðist, að lög um
skólakerfi og fræðsluskyldu
kveði á um skyldu opinberra að
ila í umræddu efni, en til að
slík lagaskylda verði raunhæf,
þarf að skilgreina þörfina betur
en lög geta gert og grundvalla
síðan aðgerðir á þeirri skil-
greiningu. Þvi er nauðsynlegt,
að reglugerð verði sett um þessa
grein frumvarpsins.
Um 8. gr.
Líta má á þessa grein sem
framhald og nánari útfærslu 7.
gr. að því er varðar grunniskóla
nám.
Það eru réttindi og skylda
hvers ungmennis að sækja
grunnskólann allan. Það er því
í rauninni sjálfsagt, að enginn
verði þar utan gátta vegna efna
hags framfærenda. Það er hins
vegar líklegt, að mörgum efna-
litlum íoreldrum falli illa að
þurfa að leita til sveitarsjóðs
beint eða framfærslufulltrúa,
þar sem slíkt ber keim af því
að „þiggja af sveit“.
Um 9. gr.
Eðlileg ákvæði, sem eru ó-
breytt frá gildandi lögum.
Um 10. gr.
Svo fljótt sem unnt er, skulu
lög þessi kcma til framkvæmda.
Þau teljaat að fullu komin til
framkvæmda, þegar nemendur
ljúka skjldunámi samkvæmt
þeim. Framkvæmd laganna kall
ar á heildarendurskoðun á skól
um framhaldsskólastigsins. Jafn
framt er brýn nauðsyn lagasetn
ingar um lýðskóla, kvöldskóla,
námsflokka, námskeið, bréfa-
skóla og aðra framhaldsmennt
un fyrir fullorðna.
Mínar mnilegustu þakkiT
sendi ég ölllum þeim, sern
glöddu miig á 60 ára afmælí
miímu 31. desember sd. með
höfðiinigteguim gjöfum, heim-
sóknum og hlýjum kveðjum.
Valgerður Þorsteinsdóttir.