Morgunblaðið - 04.02.1971, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 4. FEBRÚAR 1971
21
— Bræður
munu berjast
Framhald af bls. 11
af þvi, sem iók veg og völd
Bernadettu var það, að eitt sinn
þegar félag áhugamanna um
írska tungu efindi til samkeppni
milli skóla i Ulster um kunn-
áttu í írsku, vann skóli móður
Benóníu frægan sigur. Var sér-
staklega dáð kunnátta þess
bekks, sem Bernadetta var í —
og var það einkum þakkað fram
taki hennar.
Ur menntaskólanum fór hún í
Drottningarháskólann í Belfast
og las þar fyrst irska tungu og
bókmenntir, en síðan sálarfræði.
En þó að hún stæði sig vel við
námið sinnti hún fjölmörgu
öðru. Hún tók þátt í starfi Irska
leiklistarklúbbsins og ferðaðist
með honum víða um landið, hún
vann af dugnaði í Irska félag-
inu, þar sem umræður fóru fram
á irsku — og hún stóð fyrir því,
að félagið tók að gefa út blað
á því máli. Hún varð formaður
félagsins, en svo áhugalítill
þótti henni félagsmannahópur-
inn, að hún sagði af sér og fór
úr félaginu. Hún starfaði I Mál-
fundaklúbbi háskólans og æfði
sig þar í kappræðum um margs
konar mál, og hún starfaði í bók
mennta- og vísindafélagi skól-
ans, en þótti heldur lítill menn-
ingarbragur á umræðum þess
félags. Hún vann i Þjóðlagafé-
laginu og sótti fundi í stjóm
málafélögum, en fannst þau
ómerkileg og gagnslítil, svo að
hún sneri sér að góðgerðastarf-
semi. Henni þótti sitthvað at-
hugavert við kenningar ka-
þólsku kirkjunnar og afstöðu
hennar í þjóðfélagsmálum, en
henni virtist þó, að þar kæmi
fram í ýmsu sannkristilegt hug-
arfar, auk þess sem kirkjan var
þjóðernissinnuð, og þess vegna
snerist hún ekki frá barnatrú
sinni. Hún vann í kaþólskum
mannúðarfélögum, sem hjálpuðu
fátæklingum og efndu til heim-
sókna í sjúkrahús og elliheim-
ili og söfnuðu fé, sem borgar-
gjaldkeranum var afhent. En
hún komst fljótlega að þeirri nið
urstöðu, að þó að þetta starf
væri af góðum og meira að segja
kristilegum rótum runnið, væri
það vita gagnslaust — eða rétt-
ara sagt einungis til að létta á
ættingjum sjúkra og gamalla og
á sjálfum borgarsjóðnum. .
En svo annt Iét Bernadetta sér
um systkini sín, að þegar móðir
hennar var dáin, og Jón, bróðir
hennar, vildi óður og uppvæg
ur hætta framhaldsnámi, lagði
hún það á sig að vera heima í
Cookstown að nóttunni og fara
kvölds og morgna milli þeirrar
borgar og Belfast, 70 kílómetra
leið í járnbrautarlest, meðan
Jóni var það brýn nauðsyn að
njóta daglegrar handleiðslu
hennar.
En hvernig voru svo orðin við
horf þessarar gáfuðu og fjöl-
hæfu skörungsstúlku vI8 hinum
miklu vandamálum Ira? Auðvit-
að hafði hún hugsað mikið um
þau, eftir að hún var komin i
háskólann og kynntist þar sjón
armiðum og áhugaefnum ungra
karla og kvenna, sem alin voru
upp við ærið ólík lífskjör og
mjög óáþekk viðhorf við tilver
unni. Hún hafði kynnt sér ræki
lega sögu Irlands og frelsisbar
áttu þjóðar sinnar og fylgzt vel
með því, sem gerzt hafði sein
ustu árin, bæði I Irska frírik
inu og á Norður-lrlandi, og at
huganir hennar á vandamálun
um eru vissulega þess verðar,
að þeir kynnist þeim, sem vllja
skilja ástand og horfur hjá
hinni irsku frændþjóð okkar.
Bernadettu fannst sjálfsagt,
að áfram væri haldið barátt
unni fyrir sameiningu Irlands
þó að skuggi hefði nú fallið á
þá suma, sem barizt höfðu fyr
ir frelsi þess — og þá ekki sízt
De Valera og aðra þá, sem
höfðu nú um árabil haft völd tii
að bæta lífskjörin á Suður-lr-
landi. Nauðsyn var og á harðri
baráttu fyrir þvl, að kaþólskir
menn á Norður-lrlandi hlytu
jafnrétti um kosningarétt við
mótmælendur, og brýn þörf var
á að vinna af alefli að afnámi
hinna svokölluðu Undanþágu
Iaga, sem leyfa vaidhöfunum
fangelsun borgaranna og að
hafa þá I haldi eftir eigin geð-
bótta, án þess að til kæmi þær
réttarreglur, sem hvarvetna
gilda, þar sem mannréttindi eru
í heiðri höfð, . . En Bema-
dettu var orðið það fyllilega
ljóst, að engu yrði þarna
um þokað með friðsamlegum
hætti, nema mögulegt reyndist
að fá til þess stuðning mikils
meirihluta alþýðunnar á Norður
Irlandi, jafnt mótmælenda sem
kaþólskra, og slík samstaða var
óhugsanleg, án þess að undan-
fari hennar væri sameiginleg
kjarabarátta. En þó að slík bar
átta væri flestu eða jafnvel öllu
öðru timabærari, þar eð húsnæð
ismál, atvinnuöryggi og launa-
kjör voru í stórum lakara horfi
en á Skotlandi og Englandi,
voru þarna mörg ljón á vegin-
um.
Hinir ensksinnuðu gósseigend
ur og iðjuhöldar reru að því öll-
um árum með fulltingi slíkra
klerka sem hins víðkunna æs-
ingamanns séra Paisleys, að sí-
fellt væri alið á arfgengu trúar
legu ofstæki mótmælenda í al-
þýðustétt gegn kaþólskum
mönnum, og auk þess notuðu
þeir sér hið meira og minna
varanlega atvinnuleysi til þess
að tryggja að ekki tækist sam-
vinna með trúbræðrum þeirra í
verkalýðsstétt og kaþólskum
verkamönnum. Þeir hafa löngum
tíðkað það, að láta mótmælend-
ur ganga fyrir vinnu og njóta
ýmissa smávægilegra hlunn
inda, og svo hafa þeir þá sagt
verkamönnum, að þetta færu
þeir á mis við, ef orðið yrði
við kröfum hinna kaþólsku
Einnig hafa þeir og bent á,
hvernig ástandið væri í Irska
fríríkinu: Þar hafa írskir góss
eigendur koma í stað skozk- og
ensirættaðra, og jafnvel einn af
biskupum kaþólsku kirkjunnar
safnað jarðeignum og stundað
jarðabrask, enda kaþólska
kirkjan i Fríríkinu staðið gegn
ýmsum umbótum sakir þess, að
hún hefur óttazt að missa tök á
almenningi ef kjör hans væru
bætt og hann vakinn til meðvlt-
undar um mátt sinn til samtaka,
Litið hefur farið fyrir þeirri
iðnþróun, sem stjórnarvöldin
hafa beitt sér fyrir, og ekki hef
ur tekizt að bæta hag smábænd
anna i hrjósturhéruðum Vestur-
Irlands, svo að margir þeirra
og þá einkum unga fólkið hafa
ýmist stokkið af landi burt eða
flutt í borgimar, og eru fá-
tækrahverfi Dublinar talin ein
hin ömurlegustu á Vesturlönd
um. Loks er svo það, að þótt
kaþólska kirkjan á Norður-Ir
landi styðji sameiningu Irlands,
er hún yfirleitt lítið hrifin af
því að hafin verði meðal al
þýðu manna markviss hagsmuna
barátta, þar eð hún — eins og
kirkjan í Fríríkinu — óttast, að
við það kynnu áhrif hennar að
réna. Og vopn hennar gegn sam
einingu alþýðunnar er hið rót
gróna trúarofstæki, sem fjög
urra alda enskt ofbeldi hefur
séð íyrir ríkulegri endurnær-
ingu.
Þegar Bernadetta hugleiddi
þessar ömurlegu staðreyndir,
átti það vissulega I vök að verj
ast, hið kristiíega hugarfar, sem
hún hafði tekið að erfðum frá
móður sinni og móðir Benónda
styrkt, þrátt fyrir það, þótt í
odda skærist milli þeirra. En þó
að Bernadettu dytti í hug að
fremja skemmdarverk, sem voru
ólikt stórfelldari en þau, sem
herskáir lýðveldissinnar höfðu
látið eftir sig liggja, stóðst hún
freistinguna og ásetti sér að
vinna að lausn vandamálanna á
friðsamlegan hátt, þótt ekki virt
ist henni líklegur bráður og
mikilvægur árangur.
En ....
Árið 1966 höfðu verið stofn
uð samtök, sem kölluð voru
Mannréttindafélagið. Það hafði
sent brezka þinginu áskoranir
og haft uppi ýmsan friðsamleg
an áróður. En þetta hafði eng
in áhrif haft. Svo ákvað þá fé
lagið að leita styrks hjá alþýðu
manna og skipuleggja mótmæla-
göngu 24. ágúst 1968 eftir þjóð-
veginum frá Coalisland til Dung
annon, en milli þessara staða er
fimm kílómetra vegalengd.
Þetta þótti Bernadettu gleðilegt
llfsmark, og hún og Jón, bróðir
hennar, ákváðu að taka þátt í
göngunni. Göngufólkið fór með
friði, en lögregla stöðvaði það.
Ekki kom til teljandi átaka, en
gangan varð Mannréttindafélag-
inu til mikilla vonbrigða. Þó
voru margir, meðal almennings,
sem lýstu ánægju sinni yfir
slíku framtaki, og svo var þá
tekin sú ákvörðun að fara í
aðra mótmælagöngu hinn 5.
október og skyldi hún leggja
leið sína um borgina London-
derry, sem er næstmerkasta
hafnarborg Norður-írlands og
hefur komið mjög við sögu
>eirra deilna, sem orðið hafa
milli kaþólskra manna og mót-
mælenda. Þar réðst lögreglan af
vægðarlausri harðneskju á
göngumennina með kylfum sín-
um, og auk þess var beitt
sprautubílum slökkviliðsins.
Gangan leystist upp, en með að
ferðum lögreglunnar var tening
unum kastað. Þær ollu því, að
mikill fjöldi kaþólskra manna
fylkti sér þegar undir merki
Mannréttindahreyfingarinnar
og þeirra samtaka, sem stofnuð
voru strax eftir að göngunni
lauk. Þau hlutu nafnið Alþýðu
lýðræðið. Bernadetta kveðst
ekki hafa neytt matar í þrjá sól
arhringa eftir gönguna og ver-
ið sem lömuð af hneykslun og
skelfingu. Hún hafði þótzt sjá
ofboðsleg heiftar- og hatursæði
i augum lögregluþjónanna, sem
réðust að henni og félögum
hennar, og hún segir svo:
„Ég óskaði mér þess, að ég
mætti þeysa á gandreið miUi
allra lögreglubækistöðva á
Norður-írlandi og drepa þá alla
þessa einkennisbúnu djöfla. En
skynsemin náði aftur yfirhönd-
inni. Smám saman fór ég í rök
ræðum við vini mína að móta
með mér skynsamlegt viðhorf til
vandamálsins.“
Sumir vildu vopnast og hefja
miskunnarlausa styrjöld gegn
lögreglunni, en Bernadetta og
fylgismenn hennar vildu koma á
fót öguðum valdbeitingarlaus-
um flokki. Þriðja gangan fór
fram 16. október. Bernadetta
gerðist ábyrgðarmaður þeirrar
göngu, og með henni og því, sem
þennan dag gerðist, hófst hin
21 árs gamla Bernadetta til
þeirrar víðfrægu forystu, sem
fleytti henni inn í Neðri deild
brezka þingsins 1969 og svipti
henni þaðan i fangelsi.
Frá þessum ferli hennar og
flestu, sem í kringum hana gerð-
ist frá og með 16. október til
þess er hún ritar bók sína, var
sagt all rækilega í f jölmiðlunar
tækjum, og skal ekki farið út í
það hér, en í framhaldi af því,
sem að framan er sagt til skiln
ingsauka á eðlisrótum og þroska
sögu Bernadettu Devlin og mót-
un viðhorfa hennar við hinum
miklu og flóknu vandamálum
þjóðar sinnar, skal lítillega vik
ið að þeirri stefnu, sem hún virð
ist munu fylgja i náinni fram-
tíð.
Hún telur sig ekkert gagn
geta gert þjóð sinni með setu á
þingi Breta, því að þær reynist
ærið þykkar heyrnarhlifar þing
mannanna, nema þegar flokks-
bjallan hefur hvatt tii einróma
atkvæðagreiðslu — og þeir, sem
á hana styðja, kæra sig ekki
um að brenna fingur sína á því
að rétta út höndina inn í eld-
ana, sem brenna á Norður-lr-
landi. Þá kemur og það til að
flest þau mál Ira, sem Bema-
detta telur mest aðkallandi, eru
utan verkahrings brezka þings-
ins. Hún er sósíalisti, en hún er
ekki hrifinn af brezka verka-
mannaflokknum og forystu-
mönnum hans, þykir þeir lítið
áhugasamir um umbætur í þágu
hinna fátæku og um jöfnun
auðsins. Hún kallar stefnu
þeirra gervisósíalisma, og svo
hefur hún þá verið sökuð um
að vera kommúnisti. En hún
harðneitar, að hún sé það.
Hún segir meira að segja, að
kommúnistar séu afturhaldssam
astir allra flokka. Hún vill berj
ast fyrir sósíalisma, sem sé að
nokkru sérhæfður írskum að-
stæðum, en kjarni hans á að
vera þjóðfélagslegt réttlæti,
jöfnun lífskjaranna og auðsins,
fullt atvinnuöryggi afnám vald
beitingar og trygging fyrir því,
að alþýðan fái hvarvetna að
gæta hagsmuna sinna, en sé
ekki leiksoppcr pólitískra spá-
kaupmanna og „sosum“ lýðræð-
is. En hún segir, að þetta geti
ekki orðið á Norður-lrlandi
einu saman, heldur verði að
koma til sameining alls Irlands,
og sú sameining getur ekki orð
ið að veruleika, án þess að al-
þýða Norður-lrlands verði fyrst
vakin til sameinaðrar hagsmuna
baráttu. Svo segja þá ýmsir
fyrri samstarfsmenn Bernadettu
og auðvitað ráðamenn kaþólsku
kirkjunnar, að hún sé búin að
svikja sínar gömlu og góðu hug
sjónir, en hún segist ekki einu
sinni hafa svikið sína kaþólsku
trú, því að hið kristilega hugar
far sem þar sé þrátt fyrir allt
raunverulega að finna, eigi að
vera grundvöllur hins írska A1
þýðulýðræðis. En hún gengur
þess ekki dulin, að hún á fram
undan langa og erfiða baráttu.
Hún telur, til dæmis vist, að
hún hafi þegar tapað allmiklu
fylgi, en henni þykir það spá
góðu, að hún muni í aukakosn
ingunni til brezka þingsins hafa
hlotið 1500 atkvæði mótmæl-
enda.
Vasaklútar
og gólf- J
klútar (
— fram-
leiddir 1969
FIMM þúsund fjögur hundruð
áttatíu og níu svefnpokar voru
framleiddir hér á landi 1969 og
sama ár voru framleiddir Í.223
kerrupokar, 200 bakpokar og
1.363 tjöld. Þessar tölur má finna
í nýútkomnu desemberhefti Hag-
tíðinda.
Mið'að við firaimlieiðslu 1968 vair
um aukniiragu að ræða 1969 í
frajmleiðslu kerrupoka og svefri-
poka, en afitur á móti var m iintraa
framleitt af bakpokum og tjöld-
um 1969 en 1968.
Ellefu hundruð handklæði
voru framleidd innanlands 1969,
sex hundruð fáraair, þúsund borð-
dúkar, 12.500 vasaklútair, 31 þús-
uind gólfklútar, 18.500 bón- og
afþurrkunarklútar, 7.400 diska-
þurirkuir, 17 þúsund kassar alf
dömubindum, fimm þúsund púð-
ar og koddar og fimm þúsund
sængur.
En hvernig sem verður fram
tíð Bernadettu Devlin, hvort
sem hún á eftir að sjá hugsjón
ir sínar rætast eða hún verður
fyrir vonbrigðum, þá er auð-
sætt af þessari fróðlegu, einarð
legu og opinskátt rituðu merk-
isbók, að þessi unga stúlka, sem
enn á eftir að taka út mikinn
andlegan þroska, er allt í senn:
stórbrotinn persónuleiki, fjöl-
hæf að gáfum, skarpskyggn,
raunsæ og skýr í hugsun, vilja
sterk og hugrökk og svo trygg
trú sinni og þjóð, að svik verða
ekki fundin í hennar munni.
Hún hefur vissulega ekki sýnt
neitt oflæti í því að kalla bók
sína „Sál mín að veði.“
Guðmundur Gíslason Hagalín.
Sveinbjöm Dagfinnsson, hrl.
og Einar Viðar, hrl.
Hafnarstræti 11. - Sími 19408.
Erlingur Berfelsson
héraðsdómslögmaður
Kirkjutorgi 6.
Símar 15545 og 14965.
Málflutningsskrifstofa
Einars B. Guðmundssonar,
Guðlaugs Þorlákssonar,
Guðmundar Péturssonar,
Axels Einarssonar,
Aðalstræti 6, III. hæð.
Sími 26200 (3 Iínur)
I.O.O.F. 11 = 152248%
I.O.O.F., 5 = 152248% =
Frá Ujósmæðrafélagi íslands
Ljósmæður munið árshátíð-
ina 6. febrúar n.k. i Domus
Medica. Vinsamlegast pant-
ið miða í dag í síma 24672
eða 19500.
Skemmtinefndin.
Styrktarfélag lamaðra og
fatlaðra, kvennadeild
Aðalfundur félagsins verð-
ur fimmtudaginn 4. febrúar
kl. 8.30 á Háaleitisbraut 13.
Stjórnin.
Fíladelfía
Almenn samkoma I kvöld
kl. 8.30. Willy Hansen talar.
Hjálpræðisherinn
Fimmtudag kl. 20.30. AI-
menn samkoma. Strengja-
sveitin sér um dagskrána.
Strengjasveit, tvísöngur,
einsöngur. Samkomur á
hverju kvöldi þessa viku.
Allir velkomnir.
Bræðraborgarstígur 34
Samkoma í kvöld kl.
Öll velkomin.
8.30.
Heimatrúboðið
Almenn samkoma að Óðins-
götu 6A í kvöld kl. 8.30.
Allir velkomnir.
Kvenfélag Bústaðasóknar
Fundur verður haldinn í
Réttarholtsskóla mánudag-
inn 8. febrúar kl. 8.30. Osta
kynning. Vinsamlegast mæt
ið stundvíslega.
Stjórnin.
K.F.U.M.
Aðaldeildarfundur í húsi fé
lagsins við Amtmannsstíg í
kvöld kl. 8.30. — Kvöld-
vaka í umsjá unglingadeild
arinnar. Fjölbreytt dag-
skrá.
Allir karlmenn velkomnir.
Konur í Styrktarfélagi
vangefinna
halda fúnd að Hallveigar-
stöðum fimmtudaginn 4.
febrúar kl. 8.30.
Fundarefni:
I. Félagsmál
II. Hulda Jensdóttir sýnir
skuggamyndir. Stjórnin.

Farfuglar
Þorrablót verður haldið að
Laufásvegi 41, laugardag-
inn 6. febrúar og hefst með
borðhaldi kl. 71)0, Fjöl-
breytt skemmtiatriði. Uppl.
í síma 24950 á miðvikudags
fimmtudags- og föstudags-
kvöld frá kl. 20.30—22.
Mætið vel og stundvíslega.
Stjórnin.
Tennis og Badmintonfélag
Reykjavíkur
Aðalfundur félagsins verð
ur haldinn miðvikudaginn
10. febrúar að Bolholti 4.
(Tannlæknasal.) kl. 8.30.
1. Venjuleg aðalfundarstörf
2. Húsnæðismál. Stjórnin.