Morgunblaðið - 23.02.1971, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 23. FEBRÚAR 1971
í samræmi við höf unda-
lög nágrannaþj óðanna
- sacrði menntamálaráðherra um Það befur lengi verið ljóst, að
° ... _ _ . , . i _ . . , gildandi ákvæði um höfundarétt
frv. til höfundalaga a Aiþingi i gær v*™ ófuukomm og ekw nógu
° •-*-**-* ISaee xrcxrrrMi f mAnntA-
FRUMVARP ríkisstjórnar-
innar um höfundalög var til
fyrstu umræðu á Alþingi í
gær og fylgdi Gylfi Þ. Gísla-
son, menntamálaráðherra,
frumvarpinu úr hlaði með
ræðu. Fer hér á eftir megin-
efni hennar.
Enginn ágreiningur mun nú
tengur vera um það meðal menn
ingarlþjóða, að vemda beri með
emihverjum hætti eignarrétt höf-
unda á hugverkum sínium. Enn
eru hLns vegar um það skiptar
skoðanir, til hvers konar hug-
verka siliik vemd dkulii niá, hvarsu
langt hún skuli ganga og hversu
lengi hún skuli vara, Smám sam
an hafa þó reglur ýmissa landa
um þessi efni verið samræmdar,
og gerðir hafa verið alþjóðasátt
máiar um höfundarétt. England.
varð fyrst til að hefjast handa
uim setnimgu höfundalaga, og
var það árið
1709. Var þar
bannað að gefa
út rit án sam-
þykkis höfunda,
en opinber skrán
ing ritsins gerð
að skilyrði fyrir
vemdinmi. Á 18.
öld settu ýmsar
fleiri þjóðir sér
lög uim bókaútgáfu, en þau
máttu fremur teljast í hag út-
gefenduim en höfundum. Á dög-
um frönsku stjómarbyltimgarinn
ar var komið á í Frakklandi höf
undalöggjöf, sem var miklu fulíl
komnari en nokkur önnur iög-
gjöf um siík efni, sem þá var í
gffldi, Á 19. öld bættust æ fleiri
lönd í hóp þeirra, sem seittu séu
höfundallöggjöf. Þegar kemur
fram yfir miðja öldina, má
segja, að höfundalöggjöf sé orð-
In almenn. Fyrst í stað tók höf-
undalöggjöf yfirleitt aðeins til
bókmennta og tónsmíða, en síð-
ar er hún einnig látin taka til
ffleiri listgreina, svo sem málara-
liistar og myndlistar.
En þótt fllestar menningarþjóð
Ir hafi á síðari hluta 19. aldar
þeigar sett sér höfundalög, þá
var vandinn á þessu sviði engan
v©ginn leystur. Sérhver löggjöf
hafði aðeins gildi í hlutaðeigandi
landi. Hins vegar eru bókmennt-
ir og iistir hvers konar alþjóð-
lagar í eðli sínu og berast fljótt
Ráðstafan-
ir í sjávar-
útvegi
f GÆR var á Alþingi til fyrstu
umræði í neðri deild frum
varp um breytingar á lög-
um um ráðstafanir í sjávarút-
vegi vegna breytiingar genigis ís-
lenzkrair krónu. Flytjenduir eru
Geiir Guninarsson og Jónias Áma-
son (Alb.). í frumvarpiniu er gert
ráð fyrir aifniámi þeirra 20%, seim
tekiiri eru af brúttótekj um afla
áiður en til hlutasfcipita kemiur.
Geiir Gunnarsson haifði framsögu
fyrir frumvarpiinu, en síðan tók
til máis Jónas Árrnason og Las
upp yfirtlýsinigar frá sjómöninuim
og útgerðarmönmiuim í Gruindiar-
Éirði og HeMissiandi á Smæfelils-
oesii þar sem lýst er stuðniingi
við framkomið frumvarp.
miiili ianda. Reyusilan sýndi, að
torveit var að koma á samning-
um miiili einstakra ríkja um
gagntevæma vernd. Leiddi þetta
til þess, að ýmis ríiki komu sér
saman um að efna tii alþjóðlegr
ar ráðstefnu í Bem árið 1886 í
því skyni að koma á fót alþjóða-
samþykkt um höfundarétt, sem
ölium ríkjum skyldi heimilt að
geraist aðili að, eif þau veittu höf
undum í heimalandi sinu þá lág-
mark.svernd, sem gert væri ráð
fyrir í alþjóðasamþykktinni. Náð
ist samkomulag um höfundarétt
arsamiþykkt, sem síðan hefur ver
ið nefnd Bemar-sáttmálinn, en
samitök aðildarþjóðanna eru
nefnd Bemarsambandið. Mjög
mörg ríiki hafa gengið í Bernar-
9ambandið, en ýmsar þjóðir
standa þó enn utan samtakanna,
þar á meðal Bandarikin og Ráð-
stjómarríkin. Eftir loik síðari
heimsstyrjalidarinnar beittu Sam
eínuðu þjóðimar sér fyrir því,
að gerður var nýr alþjóðasátt-
máii um höfundarétt, fyrst og
fremst með hliðsjón af því, að
mörg ríiki höfðu ekki gerzit að-
ilar að Bemarsambandinu. Árið
1952 var haldin alþjóðaráðstefna
I Genf og þar gerð ný höflunda-
réttarsamþykkt, sem meifnd er
Genfar-sáttmálinn. Gekk hann í
giidi 1955. Fullgiltu hann mörg
riki, þar á meðal Bandaríkin,
Ríki geta verið aðilar að báðum
sáttmálunum samtímis, en séu
tvö riki aðilar að þeim báðum,
skuilu reglur Bernarsáttmálans
gilda I skiptum þeirra. Hefur
þetta þá þýðingu t.d., að í skipt-
um fslands og hinna Norðurland-
anna giilda reglur Bemarsáttmal
ans, en I skiptum íslands og
Bandarikjanna gilda reglur Gen-
far-sáttmálans.
ýmsar breytingar hafa verið
gerðar á Bernarsáttmálanum, sið
an hann var upphafllega sam-
þykktur 1886, þ.e. I París 1896, í
Berlín 1908, í Róm 1928 og í
Brussel 1948. Árið 1961 var síð-
an gerður í Róm nýr sáttmáli
um vernd listflytjenda o.fl. Voru
þar i fyrsta skipti sett ákvæði í
aiþjóðasáttmálla um vemd þeirra,
sem flytja listaverk, tiil þessa
höfðu ákvæði höfundaréttarlaga
aðeins náð til höfundanna.
Fyrstu íslenzku lögin um höf
undarétt voru sett 1905. Eru þau
enn í gildi, og eru í þeim höfuð-
ákvæði íslenziks höfundaréttar.
Þótt ýmsar mikilvægar breyting-
ar hafi verið gerðar á þessuim
höfundalögum, eru þau samt orð
Inn allisendis ófullnægjandi, og
ber því orðið brýna nauðsyn
þess, að sett séu ný höfundalög.
f lögum frá 1912 var ákveðið
að höfundaivemdin í lögum frá
1905 skyidi ná til hvers konar
mynda og uppdrátta. 1941 vom
sett iagaákvæði um sérstaka
vernd á ritum eftir lok höfunda-
rettar. Tveim árum síðar, eða
1943 var vemd höfundarétitarins
iátin taka til hvers konar list-
gi'eina, sem eldri löggjöf náði
ekki til. 1956 var síðan vemdar-
cwiabil verka gagnivairt þýðing-
um lengt úr tíu árum í 25 ár.
ísland gerðist aðili að Bernar
saimbandinu 1947. Það gerðist
eínnig aðili að Genfarsáttmálan-
um 1953. Af íslands hálfu hefur
og verið samþykktur sáttmáli sá
um vemd listfflytjenda o. fl., sem
gerður var I Róm 1961. FuEgiid-
lnig hans hefur hins vegar ekki (
farið fram og getur ekki farið
fram, nema frumvarp það, sem
hér er til umræðu, verði sam-
þykkt.
málaráðuneytið árið 1959 dr.
Þórði Eyjólfssyni, þáverandi
hæsstaréttardómara, að semja
frumvarp til höfundalaga, en
hann er manna fróðastur fslend-
inga um höfundarétt. Samdi hann
ýtarlegt firumvarp, sem var hilið-
stætt nýjum norrænum höfiunda-
'lögum frá árunum 1960—61, og
var þess gætt sérstaklega að
hafa ákvæði frumvarpsins þann-
;g, að þau fulilnægðu kröfium
Bernarsáttmálanis, Genfarsátt-
málans og hins nýja Rómarsátt-
mála um vemd listfiytjenda o.
fil, Var þetta frumvarp lagt fyrir
Alþingi 1962—63, en varð ekki út
rætt. Eniginn mun hafa dregið í
afa, að frumvarpið væri vel sam
ið frá fræðilegu sjónarmiði, né
heldur, að þar væri mörkuð hlið-
stæða stefna og í norrænu höf-
undalögunnm, sem höfðu hlotið
ágætan undirbúning. Hins vegar
föLst i frumvarpinu svo mikil
aukning á vemd íslenzkra og er-
lendra höfunda og listflytjenda,
að það hefði hafit í för með sér
verulega aukin útgjöld af is-
lenzkri hálfu, og þá fyrst og
fremist af hálfu Ríkisútvarpsins.
Á síðastliðn'u ári fól mennta-
málaráðuneytið hins vegar þeim
dr. Þórði Eyjólfssyni, fyrrv.
hæstaréttardómara, Knúti HaLts-
syni, deildarstjóra i menntamála-
ráðuneytinu, og Sigurði Reyni
Péturssyni, hæstaréttarlögmanni,
að taka frumvarpið til endurskoð
unar og hafa þá hliðsjón af þeim
breytingum, sem orðið hefðu á
höfundaréttarmálum í nálægum
löndum síðan frumvarpið var
samið. Norrænu höfundalögin,
sem ég nefndi áðan, eru enn í
gildi. 1 Sambandislýðveldinu
Þýzikalandi voru sett ný höfunda
Lög 1965, eftir langan undiröún-
ingstíma, en frumvarp af þeim
lögum hafði einnig verið haft
tii hlið.sjónar við samningu fruim
varp>sins. Mikilvægast var þó, að
Bernarsátfcmálinn var endurskoð-
aður á ráðstefnu Bemarsam-
bandsrikjanna í StokkhóLmi 1967
og var þá gerð samþykkt um
nýja gerð sáttmálans.
Það frumvarp, sem hér er
filutt, er að stofni tffl eins og frum
varpið frá 1962, nema hvað gerð-
ar hafa verið á því breytingar í
samræmi við þróun, sem orðið
hefur, síðan frumvarpið var sam
ið, og þá sérstaklega með hlið-
sjón af ákvæðum StokkShólirms-
gerðar Bernarsáttmálans.
Frumvarpinu frá 1962 fylgdi
mjög ítarleg greinargerð samin
af dr. Þórði Eyjólfssyni, um hlut
verk og efni höfundalaga, og ná-
kvæmar skýringar á einstökum
í GÆR var samþykkt frá Al-
þlngi frumvarp til laga um fyrir-
fnuninnheimtu opinberra gjalda.
Meginiefni frumvarpsátnis er það,
að niú er í lögium hekni'laið að
iininlheiimita fyriirfram upp í opiin-
ber gjöld á fyrstu 6 mánuðiuim
'oyrjaðs árs 50% aif gjölidium
mæsttóðiins áns. Hækka má þanin
hundraðsihluit'a með úrskuirði
fjármálaráðuneytisiinis þamruiig, aið
í stað 50% megi inmlheLm'fca allt
að 60% fyrir árið 1971. ÖðiLast
lög þeasi þegar gildi.
f athugasemdum við lagat-
fruimivarp þetta segir svo, að þar
eð fyxiirfiramiminiheiiimita sé miðuð
ákvæðum frumvarpsins. Þessu
frunwarpi fiylgja síðam í greinar
gerð skýringar á þeim breyting-
um, sem felast i þessu frumvarpi
við ákvæði frumvarpsins frá
1962. Sé ég þess vegna ekki
ástæðu til þess að rekja ákvæði
frumvarpsins í einstökum atrið-
uim. Ég læt mér nægja að taka
fraim, að ákvæði þessa frum-
varps eru í samræmi við nýjusifcu
gerð Bernarsáttmálans frá 1967,
en að honum gerðist fsland að-
ili 1947, og virðist því eðdilegt,
að íslendirtgar lagi nú löggjöf
sína að nýj'ustu gerð sáttmálans.
Þá er öhæfct að staðhæfa, að á-
kvæði þessa frumvarps séu í öll
um meginatriðum í samræmi við
höfundalög þedrra nágranna-
þjóða, sem við erum skyldastir
að menningu og hliðstæðar rétt-
arreglur gilda hjá að öðru leyti.
Samtök Lslenzkra listamanna
og þá ekki sízt samtök islenzkra
FRUMVARP til laga um utan-
ríkisþjónustu Islands var til
fyrstu umræffu í efri deild AI-
þingis í gær. Frumvarp þetta er
að mestu samhljóða frumvarpi,
er lagt var fram á Alþingi árið
1969, en hlaut þá ekki afgreiðslu.
Emil Jónsison, utanmíkisráð-
herra, fyLgdi fruimvarpinu úr
hílaði og gerði grein fyriir helztu
breytinigum, sem gerðar hafa
verið á frumvarpiniu frá því að
það var Lagt fram árið 1969.
Benlti ráðherra á, að eildri i'ögm
væru orðiin görruul og því endur-
bóta þörf Helztu nýmæli í þessu
nýja fnumvarpi eru þau, að nú
skal ákiveða með forsetaúrskuirði
á hvaða stöðum skuJli hafa sendi-
ráð, fastanefndir hjá al'þjóða-
sbofnuinium og send iræð isskr if-
stofur. Nafnbætur eru felldar
niður og eru forstöðumenn sendi
ráða nefndir sendiherrar en ekki
ambassadorar, eirns og gert var
ráð fyrir í fyrra frumvarpinu.
Þá er það nýmæli í fr.umvarp-
inu að gert er ráð fyrir að í u'tan-
rikisráðuneytinu skuili vera bóka
safn um þjóðarétt o@ aliþjóða-
múL
Á efltir flramsögu ráðherra tók
Ólaíur Jóhaninesson (F) til má'ls
og kvað sig í meginatriðum sam-
þykkan frumvarpinu. Þó taldi
hainin ekki nægilega glögg skiL
gerð miilli þátta utanríkisráðu-
neytiis og viðskiptaráðun/eytis í
gerð sarnndnga við erLiend ríki, og
eins, sagði hann, að steflna yrði
að 'því að gera utanríkiisþj óruu st-
una sem hagkvæmasta og kostn-
aðarmimnista. í svarræðu siwni,
sagði EmiíL Jónsson, utanrílkisráð-
herra, vairðandi fyrra atriðið, að
sá háttur væri hafður á að ut-
anríkisráðuneytið aninaðist gerð
sanminga við erlend ríki en við-
skiptaráðuneytið anmaðist fram-
kværnd þeirra. í þessu sambandi
gat ráðherra þess, að við mörg
sendiráð væri starfandi sendi-
flulltrúi er líta mætti á sem við-
skiptaráðumaut og annaðist við-
ræðuir við eriienda aðila á við-
síkiptasviði í ýmsuim tilivikium.
Ráðherra sagði, að íslenzikum
við áiagða skaibba fyrra árs, son
afbur á móti byggist á tekjum
ársiins þar á undain, geti svo farið
á tímuim örra kaupgjalds- og
bekj'Ulbreytiimga aið sú upplhæð,
sem inmíheimt er á fyrra hékn-
ingi árs, reyniat töLurvert uindiir
50% af átögðum gjöfdum, og
verði þá aið iinmlh'eilmta hlutfalLs-
lega meira á síðari hkuba áirs.
Sé slikt bagalegt bæðL fyrir hið
opinlbera og éklki síðuar fyriir
gj'aldendur, sivo sem dæmi séu
um. Miða ákvæði frumvairpa
þaeaa að því að bæfca úr þessiuim
ágalillla cug jaifna gi’eiðsLubyrði
gjaldendia milli fyrra og aíðaira
árahelmiinga.
ritíhöfunda hafa á undarafömum
áruim lagt mikla áherzfliu á, að
ákvæði íslenzkra höfundallaga
væru orðin ófuLLraægjandi, og er
það rétt. Af þekn sökum hiefur
verið afnit till þeirrar endurskoð-
unar á frunwarprrau frá 1962,
sem nú hefur farið fram, og
málið nú lagt fyiir hið háa Ai-
þiragi.
Ennfreimur tðku til máls í þess
airi umræðu Ólafur Jðharanesson,
(F), sem krvaðst i höíuðatriðum
hlynntur frumvarpinu, og Giiis
Guðmundsson (Ailþb.) sem
kvaðst fagna frumvarpinu og
væri það till mikiHa bóta frá hinu
fyrra. Ólafur Jóhannesson
kvaðst aðeins vilja gera þá einu
aithugasemd — mest farrnlegs
eðlis — að með fnumvarpi þessu.
sem væri bæði langt og ýtar-
legt, hefði þurft að fylgja nán-
ari skýringar frá höflundi, likt
og fylgdi fruimrvarpiinu frá 1962.
fyrirtækjum og Stoiflnunum hafði
hvað eftir annað verið giefiinn
kostur á því, að utanríkisiráðu-
raeytið útvegaði húsnæði, síma
og skrilflstofuistúlku erlendis fyriir
viðskiptaflræðinig gegn því að
fyrirtækin og stofnanirnar Laum-
uðu hann, en þessu boði hetfði
aldrei verið tekið. Þá ræddi ráð-
herra nokkuð um kostnaðinn við
utanríkislþjónustuna, og beniti á,
að heiidarkostnaðurinn hietfði
haldizt um 1% af heildarútgjölLd
um ríkisiins, og stuindum farið
nilður fyrir það. Loks hvatti ráð-
herra tiil þess að frumivarp þetta
fengi afgreiðslu á þessu þingi.
— Morðmáltð
Framhald af bls. 2
harrn geymdi í meiri seðla og
stærri fjárupphæðir.
Sem kunniugt er fannst morð-
vopnið svo í marz 1969 í bíl, sem
Sveinbjöm Gisflajsoin þá ók. Við
yfirheyrsfluir viðurkienndi Svein-
bjöm að harfa sitolið bysisiuinini frá
Jóhannesi heitnum Jósefssyni á
Borg áirið 1965, en árið eftir
hafði byssunni svo verið stolið
frá sér og hainn ekkert um hania
viteð fyrr en hann fann hana í
bíl síraurn einn dag í janúar
1969. Till skýringar því, að hann
afflrenti lögreglunni ekki byssuna
þá sitrax, segir Sveinbjöm, að
haran hefði ætflað „að vera Mðk-
ur“ og uppdýsa málið sjálfur,
þegar einhver myndi vitja byss-
unnar hjá honum. Á þessum
fcíma vissi Sveinbjöm, að likur
voru taldar á, að morðið hefði
verið fraimið með þesisari byssu
og leiddi saksóknari í lok máls
sínis í gær rök að þvi, að Sveira-
bjöm segði ósatt um hvarf byss-
unnar úr sinni vörzfliu.
1 gær talaði saksóknairi í rösik-
ar fjórar kfluklkusibundir og var
máiifluítniragi fresbað um kl, 16
í gær til Mukkan tiu i dag. Af
höflifu ákæiruvaflidsim eru gerðair
þær kröifur í málinu, að Svein-
bjöm verði saktfelld'ur og dæmd-
ur til hæfillegrar refsingar sam-
kvæmt iögum og til greiðsflu
saJkarkostnaðar.
1 undirrétti var Sveinbjöm
siem fyrr segir sý'knaður af
ákærum um manndráp eða hlut-
deiid I manindrápi, þar sem sekt
hainis þótti ekM sönnuð. Hims
vegar var hann dæmdur til að
gireiða 10 þúsiund krónur í sekt
fyrir Ólögllega meðferð skot-
vopna og baldist ákærði hafia
afpflánað þaran dóm með T0 dög-
um af gæzfliuvarðhaldsvist sinni,
en Sveirabjöm sat allLt að ár 1
gæzluvarðhaldi. Ákærn vegna
byssustuldsinis var víisað firá
dómi.
Undirdómur fefllldi þann úr-
sfkurð, að Sveinbjörn skyldi þair
tii Hæstarétbardómur fellLur,
halda sig innan lögsagnarum-
dæma Gulllbringu- og Kjósar-
sýSlu, Reykjavílkur og Kópavogu
og vera undir iögreglueftirliti og
hefur svo verið.
Fyrirframinnheimta
opinberra gjalda
Sendiherra í stað
ambassadors
Frumvarp um utanríkisþjónustu
Islands til fyrstu umræðu