Morgunblaðið - 28.03.1971, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ. SUNNUDAGUR 28. MARZ 1971
17
Handritin heim
Einn þeirra, sem Morgunblað-
ið tók tali vegna dóms Hæsta-
réttar í Danmörku, sagði um
íslenzku handritin, að þau væru
sál Islands. Ef það er rétt, eig-
um við senn von á, að sál lands-
ins komi aftur heim innan tíðar.
Ekki þykir óliklegt að Flateyjar
bók verði fyrst handritabóka
heim til íslands og verður þá
mikið um dýrðir i hjörtum
landsmanna, þegar þeir endur-
heimta þennan forna dýrgrip.
Þrátt fyrir allt, þrátt fytrir erj-
ur og ólík viðhorf eiga Islend-
ingar enn nokkrar taugar sam-
eiginlega, þar sem viðbrögðin
eru svipuð hjá öllum, hvort sem
er til gleði eða hryggðar. í þetta
skipti munu taugaboðin bera
gleði og fögnuð. Ekki veitir af
að þjóðin sameinist stöku sinn-
uim í gleði og fögnuði á þessum
annars risjóttu tíimum.
Hitt er annað mál, að sú full-
yrðing blaðamanna Morgun-
blaðsins, sem tóku fólk tali eftir
handritadóminn, að af „átta
skólabörnum á aldrinum 11—14
ára . . . kváðust sex þeirra
aldrei hafa heyrt á handritin
minnzt, hvorki í skóla né heima
við,“ hlýtur að vekja nokkra
furðu, jafnvel ugg. Er þetta þá
hlutverk heimilanna í íslenzku
nútímaþjóðfélagi? Er þetta þá
uppeldi skólanna og þau menn-
ingarlegu áhrif, sem þeir hafa á
unglingana? Að Visu eru þessir
unglingar ekki á þeim aldri, sem
bezt er til þess fallinn að beina
hugum þeirra að þjóðlegum
verðmætum, en fyrr má rota en
daiuðrota. Vonandi berum við
gæfu til þess að ala unga fólkið
okkar upp í skilningi á þjóð-
lega arfleifð, því að án hennar
verður framtiðin undirstöðulaus
og án undirstöðulausrar framtíð
ar skiptir engu máli, hvort við
ifáuim handritin heim eða ekki.
Ef íslenzk fornmenning verður
ekki lifandi staðreynd í vitund
þeirrar kynslóðar, sem nú vex
úr grasi, er þjóð okkar í mikilli
hættu stödd. Þá fyrst glötum við
þeim þjóðarmetnaði, sem er for-
senda sjálfstæðis okkar og fram
tíðarvona. íslendingar mega
aldrei verða sálarlaus þjóð.
Handritamálið hefur sýnt
okkur, hvernig afla á viðkvæm-
um hagsældar- og hugsjónamál-
um fylgis. Ekiki á að rjúika upp
tfl handa ag fóta og sitofna þeim í
ifivisýniu, heldur skal í upphafi
endinn skoða. Það mættum við
mwna nú þegar nýr þáttur er að
taefjiast í 1 andheigi.sm ál in u.
Hjartavernd
I sjónvarpinu hafa á skömm-
um tíma birzt tvær mjög athygl-
isverðar myndir um hjartasjúk-
dóma og varnir gégn þeim. Eng-
inn vafi er á því, að þessar fróð-
legu upplýsingamyndir geta haft
stórkostlega þýðingu í þá átt að
leiða fólk á réttar brautir í
heilsuræktarmálum. Mikill mun-
ur er á fræðslu þessara mynda
eða þeim viðurstyggilega áróðri
sem sýnkt og heilagt er verið að
halda að fólki í svokölluðum
stríðsmyndum í sjónvarpinu og
hafa ekki öðru hlutverki að
gegna en menga allt hugarfar
þess, og þá ekki sízt æskunnar.
Mikið er nú unnið að þvi að
herða baráttuna gegn mengun í
umhverfi okkar. Það er góð bar-
átta og á áreiðanlega eftir að
bera ríkulegan ávöxt í náinni
framtíð. Við eigum að efla hana
eftir mætti og kappkosta að
halda landinu og umhverfi öllu
eins hreinu og unnt er, jafn-
framt þvl sem við lítum til fram
tíðarinnar með þær vonir í
brjósti, að við berum gæfu til
að byggja upp landið eins og
kostur er.
Ekki alls fyrir löngu eignuð-
ust Islendingar geirfugl. Um það
mál varð þjóðarvakning, eins og
kunnugt er, og sýndi þetta geir-
fuglsmál allt, að engum blöðum
er um það að fletta — að þeg-
ar bíður þjóðarsómi þá á Island
eina sál! Þjóð, sem getur sam-
einast af þviliikum undrakrafti
um geirfuglskaup, hlýtur að
mega sin nokkurs, þegar önnur
og brýnni verfcefni kalla
á sameigi.nlegt átak. Krabba-
meinsvamir eru með göf-
uigustu verkefnum, sem nú er
unnið að, svo og 'hjartavemd.
Krabbamein og hjartasjúkdómar
eru að verða eins og landfar-
Sóttir fyrr á árum og höggva æ
stærri skörð í æ fleiri aldurs-
hópa, svo að nú eru 60% dauðs-
falla I sumum löndum af völdum
hjartasjúkdóma. Nú er svo kom-
ið að ungt fólk hrynur niður úr
báðum þessum sjúkdómum oft og
tíðum vegna of mikillar tóbaks-
notkunar frá bernsku- eða
unglingsárum. Ekkert stendur
okkur nær en að uppfræða ungt
fólk um skaðsemi þessa eiturs,
jafnvel ætti að banna sölu rík-
isins á sígarettum, ef einhver
hugur fylgdi málli og rétt er að
þær séu eitur.
Bannað er að selja bjór hér á
landi, þó er ekki vitað til að hann
hafi dauða i för með sér. En nú
þykir sannað að sígarettur valda
dauða margra hjarta- og krabba-
meinssjúMiinga, eða eiga am.k.
verulegan þátt í honurn. Samt
eru þær á boðstölum hvar sem
nokkur von er til að þær selijist,
enda fær ríkið í nettólhaignað um
1,2 millj. kr. á dag af vindlinga-
SÖl'U.
Þjóð, sem hefur efni á að
kaupa geirfugl fyrir 2 milljónir
króna, hlýtur einnig að hafa
efni á þvi að eiga öll þau tæki
sem nauðsynleg eru í bar-
áttu við skaðvald eins og hjarta
sjúkdóma. Hér á landi eru starf-
andi margir færir læknar, og þá
ekki sízt í lyflækningum og
hjartasjúkdómum. Margir þess-
ara manna hafa aflað sér svo
góðrar og nútímalegrar þekking
ar í sinu fagi, að þeir gætu
menntunarinnar vegna starfað
við hvaða sjúkrahús eða vísinda
stofnun í heiminum, sem er.
Þessa menn eigum við að bjóða
velkomna heim til Islands og
veita þeim þau starfsskilyrði,
sem metnaður okkar stendur til.
En höfum við gert það? Þvi mið-
ur verðum við að svara þessari
spurningu neitandi. Sérfræðing-
ar í hjartasjúkdómum hafa eng-
an veginn fengið þá starfsað-
stöðu, sem þeim ber og nauðsyn-
leg er. Því síður að þeir hafi
fengið í hendur öll þau
tæki sem nauðsynleg eru til að
fækka dauðsföllum af völdum
hjartasjúkdóma. Morgunblaðið
hefur spurt nokkra þessara
manna um þau verkefni, sem
brýnust eru og birtir hér í blað-
inu í dag svör þeirra.
Nú er nauðsynlegt að veita þess-
um mönnum alla þá aðstoð, sem
unnt er. Fyrst við gátum keyipt
geirfuglinn méð heiðri og sóma,
hljótum við að hafa bolmagn til
að kaupa sjúkrabíl, sem í eru
ölll nauðsynleg tæiki, við
fyrstu aðstoð í hjartalækning-
um. Slíkir sjúkrabdlar eru nú
viða í borgum eins og sýnt var
i fyrrnefndri sjónvarpsmynd.
Við eigum að setja markið hátt.
Eitt mannslíf sem bjargaðist
vegna tilkomu sli’ks sjúkrabíls,
mundi borga verð hans — og
meira til. Og eru þá ótalin ýmis
konar tæki önnur, sem hjarta-
sérfræðingar okkar verða að fá
í hendur. Nú ættu allir góðir
menn að heita á hollar vættir,
taka höndum saman og efla til
þjóðarvakningar um kaup á
þeim læknistækjum, sem nauð-
synleg eru í nútíma þjóðfélagi
til bjargar mannslífum, og þá
ekki sízt hjartasjúklingum.
Hvað gerðu
Frakkar ?
I febrúarmánuði 1970 voru í
franska sjónvarpinu tilmæli til
allra Frakka um að hefja söfn-
un til læknisfræðilegra rann-
sókna. Næstu þrjá daga var tek
ið á móti framlögum í öllum ráð-
húsum, pósthúsum, bönkum, járn
brautastöðvum, flugstöðvum og
stórum verzlunarhúsum og skrif
stofum þar í landi. Þar gat fólk
greitt 5 franka og fengið kort,
sem sýndi að það væri stuðn-
ingsmenn þessara rannsókna.
Þegar i upphafi létu 5 milljónir
Frakka skrásetja sig með þess-
um hætti. Þeir, sem skrifuðu sig
fyrir korti, lýstu yfir því, að
þeir væru þar með fúsir að
styrkja stofnunina minnst
næstu þrjú ár. Á árunum 1970
söfnuðust þannig nærri 30
milljónir franka.
Þess má geta, að ekki er efnt
til þessarar fjársöfnunar í því
skyni að draga úr framlagi rík-
isins. Það hefur tvöfaldazt á
undanförnum 5 árum. Og 1970—
‘71 óx framlagið til rannsóknar-
starfsemi i læknisfræði um 26%
í Frakklandi. Fjármunir þessir
fara í að halda uppi rannsókn-
arstarfsemi með 5000 vísinda-
og tæknimönnum í lliffræði og
læknisfræði þar í landi.
Um mál þetta segir franska
blaðið Paris Match m.a.: „En
læknisfræðilegar rannsóknir er
ekki hægt að skipuleggja fyrir-
fram nema að vissu marki.
Skyndileg uppgötvun kallar á
aðrar rannsóknir í upphafi
starfsins. Og framlög frá opin-
berum aðilum koma ákaflega
seint, ef þau koma þá nokkurn
tíma. Iðulega þarf eitt ár eða
meira í formsatriðin ein í sam-
bandi við umsóknir og til að
gefa skýrslur, sem geta fært rök
að umsókninni. En rannsóknirn-
ar sem um er að ræða krefj-
ast fljótra úrlausna. Þar geta
frj'áls framlög orðið milklu áhriifa
meiri og fljótvirkari og það er
'ákafilega milkiil's virði í lasfcnis-
fræðiteguim rannsóknum.
Og þegar fólk hafði verið
frætt um það, hve vissar læfcnis-
fræðilegar uppgötvanir hafa
gjörbreytt Mfi milljóna manna og
lengt meðalævi mannsins, skildi
það hve mikilvægt er að ekkert
tefji rannsóknir á s-viði
læknisfræði, til dæmis
varðandi hættulegustu sjúk-
dóma nú, krabbamein og hjarta-
sjúkdóma. Að streymdu ungir
sem gamlir og fólk af öllum stétt
um til að leggja lóð sitt á vog-
arskálarnar. Árangurinn varö
ótrúlegur."
Þess má að lokum geta, að
markmið sjóðsins er að vera til
taks um leið og nauðsyn krefur.
Aftur á móti er fiorðazt að leggja
í langtímarannsóknir, sem binda
sjóðina og talið er að opinberir
sjóðir einir eigi að kosta. Veitt
er til rannsókna að ráði vísinda
mannanefndar frá öllum grein-
um læknavisinda og öllum rann
sóknarstofnunum í Frakklandi.
Nefndin lítur á rannsóknirnar
og styður þær rannsóknir ræki-
lega, sem mest liggur á og erfið-
ast eiga uppdráttar, þó ekki með
þvi að borga laun vísindamanna
eða lækna, heldur til kaupa á
tækjum og efni, sem eru undir-
staða þess að unnt sé að fram-
kvæma rannsóknimar sjálfar.
Á s.l. ári var nær 14 milljónum
franka veitt til 450 rannsóknar-
stofnana í þessu skyni. Og til
gamans má geta þess að lokum
að 2,5 milljónir franka hafa nú
þegar verið veittar með þessum
hætti til líffræðilegra, lífeðlis.
fræðilegra og lífefnafræðilegra
rannsókna á 114 stöðum í Frakk
landi, 1,5 milljón franka farið til
krabbameinsrannsókna, 1,1 mililj
ón franfca til erfðafræðirann-
sókna, 1,2 milljónir til 58 verk-
efna í sambandi við meltinigar-
sjúkdóma, 610 þús. franfcar til
hjartarannsókna og svo mætti
lengi telja.
Geirfuglinn er sem betur fer
ekki eina verkefnið sem fyrir
hefur legið. Þar er af mörgu að
taka. Gætu nú ekki einhverjir
góðir aðilar með aðstoð fjölboða
tefcið til hendi, látið ár-
angur Frakka sér að kenningu
verða og hafið allsherjar þjóðar-
vakningu um framkvæmd þess
ara nauðsynteguistu verkefna,
sem nú blasa við þjóð ofcfcar.
Vinstri stjórn
Þeir, sem lifðu vinstri stjórn-
ina á Islandi 1956—‘58, minnast
þeirra tíma með hryllingi. En
því miður virðist nú allt stefna
helzt í þá átt, að reynt sé að
knýja Framsóknarflokkinn und
ir jarðarmen nýrrar vinstri
stefnu. Ungir framsóknarmenn
hafa krafizt þess að flokkur
þeirra taki þátt í slíku vinstra
samstarfi og lýst yfir því að þeir
mundu ekki styðja ríkisstjóm
sem Framsóknarflokkurinn ættí
aðild að, ef hann starfaði með
Sjálfstæðisflokknum. Á þann
hátt hafa ungir framsóknar-
menn sett flokki sínum stólinn
fyrir dyrnar, því að engum dett-
ur í hug á þessu stigi málsins
að forystumenn Framsóknar-
flokksins kljúfi flokkinn nú
vegna þeirra átaka, sem fara
fram milli þeirra og forystu
manna svokallaðra ungra fram-
sóknarmanna.
Sá, sem ferðast um land-
ið, verður þess fljótlega
áskynja, hve framsóknarmenn í
bændastétt eru almennt ugg-
andi út af þessari þróun. Þeir
óska þess helzt að flokkurinn sé
5 sem minns'tum tengSlium við svo
kallaða vinstri menn, hvort sem
þeir eru hannibalistar eða
kommúnistar. Þeir vilja helzt
sterka lýðræðislega stjórn á Is-
landi og vita að án þátttöku
Sjálfstæðisflokksins getur ríkis-
stjórn aldrei orðið nema til
óþurftar og þá ekki sizt land-
búnaðinum. Slík stjórn yrði auð
vitað einnig að vissu marki
handbendi erlends valds, eins
og svo ljóslega kom fram á
vinstri stjórnar árunum. Það
liggur því í hlutarins eðli að
nauðsynlegt er fyrir íslenzku
þjóðina, að Sjálfstæðisflokkur-
inn komi sem sterkastur út úr
næstu kosningum, svo að hann
megi áfram hafa forystu um
stjóm landsins og þá uppbygg-
ingu, sem er einkenni daglegs
lífs hér á landi um þessar mund
ir. Viðreisnarstjórnin hefur oft
átt undir högg að sækja, en
ávallt sýnt, að hún er þess
megnug að leysa þá erfiðleika,
sem að höndum hafa borið.
Flokkur
Stalínista
Alþýðubandalagið, þ.e. flokk-
ur kommúnista, er eitt þeirra
flokksbrota, sem stundum er tal
að um I sambandi við vinstri
stjórn. Vonandi ber islenzka
þjóðin gæfu til þess að sitja
ekki uppi með þessa fulltrúa er-
lends valds í Stjórnarráðinu. Is-
lenzka þjóðin þekkir þá af
ávöxtunum, sem flestir eru
skemmdir og það sem verra er
— skemma mjög út frá sér.
I Þjóðviljanum um siðustu
helgi birtist einkar athyglisverð
grein eftir unga konu, sem var
fulltrúi Alþýðubandalagsins á
einhverri æskulýðsráðstefnu í
Rúmeniu að því er hún segir
sjálif, þó að hún væri „eig-
inlega . . . á mörkum þess að
geta talizt æskulýður." En þó
virðist hún hafa kunnað ágæt-
lega við sig á þessu móti, enda
hlaut hún, að eigin sögn, nýja
lífsreynslu — „að vera
umsetin eiginhandaráritunar-
söfnurum við hvert skref.“ Það
má nærri geta að hún hefur tek
ið mörg skref.
I formúla fyrir grein hennar
segir, að margt sé sameiginlegt
með Alþýðubandalaginu og
kommúnistaflokkunum í Austur-
Evrópu „og þá ekki hvað sízt
kommúnistaflokki Rúmeníu."
Þetta eru einkar athyglisverðar
upplýsingar vegna þess að
kommúnistaflokkur Rúmeníu er
stalínistiskur flokkur, eins og
alllir vita, og raunar er Ceau-
cescu einn helzti talsmaður
stalíniskra vinnubragða og við-
horfa meðal forystumanna
kommúnistaflokka i Austur-Ev-
rópu, eins og kunnugt er. Sú
staðreynd er raunar helzta
ástæðan fyrir þvl, að Rússar
hafa ekki enn gert innrás í land
hans, enda þótt hann hafi reynt
að hafa sjálfstæðari utanríkis-
stefnu en ýmsar aðrar kommún-
Framhald á bls. 13
Reykjavíkurbréf
-----Laugardagur 27. marz