Morgunblaðið - 09.05.1971, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 9. MAl 1971
3
ur og skapdrungi, skjélfti og
hrollur og hneigð ti(L þess að
verða gripinn hinum ægileg-
óttaflogum."
Da Gama nefndi þar Sankti
Helenuflóa, sem hann kom
fyrst að í Afríku. Flói þessi
er um það bil hundrað og fimm
tíu kílómetrum fyrir norðan
hin stormasama Góðrarvonar-
höfða. Da Gama reyndist full-
hertur með það að komast fyrir
þann ágæta höfða, þvi að ein-
mitt um þetta leyti stóðu yfir
vorhret á þeim slóðum; væru
„vorfárviðri" raunar öliu meira
réttnefni.
Þegar da Gama kom þar að,
sem Diaz hafði komizt lengst á
sinum ferðum, tók hann land,
skipaði öUum vistum upp úr
'birgðaskipi sínu, sem hafði orð
ið afar illa úti i óveðrunum, og
'brenndi skipið að því búnu. Að
'þessu gerðu hélt hann í einni
lotu um það bil þrettán hundr-
uð og fimmtíu kilómetra enn
norðar með ströndinni, sem
hann þekkti ekkert til af eig-
in raun og hafði enga vitn-
eskju um. Fór hann venju
haegar yfir, þvi Mozambique-
straumurinn hamlaði,
Við Quelimane mætti da
Gama svo loks austurtenzkri
siðmenningu i mynd „tveggja
herramanna, stóriátra mjög,
sem virtu ekki viðlits gjafir
þær, sem við réttum að þeim.“
Gjaíir þær, sem þarlendir höfð
ingjar gáfu sin í milld voru
nefnilega vanalega úr gulli,
fílabeini og eðaisteinum, svo að
ekki var von, að þeir iitu við
giysvarningi þeim sem Fortú-
galarnir hugðust biiðka þá
með
Ekki fengu hinir portú-
gölsku könnuðir betri viðtök-
ur í Mozambique og Mombasa,
heidur komust þeír áþreif-
anlega að raun um það, að það
vakti þariendum mönnum mjög
íitia gieði að þessum „kristnu
hundum," skyldi hafa ratazt
inn á haf þetta, þar sem þeir
sjálfir höfðu verið ails ráðandi
öldum saman. 1 Malindi reynd-
ust menn aftur öllu vin-
samiegri í viðmóti og vinveitt-
ur höfðingi þar útvegaði da
Gama leiðsögumann, er ieið-
beindi honum austur á bóginn
á tuttugu og þriggja daga ferð
hans tii Caiicut.
Um það leyti er da Gama
sneri skipi sínu aftur heim á
ieið missti hann þrjátiu og þrjá
menn úr skylrbjúg og voru þá
eftir alls sextíu. Þessari áhöfn
veittist svo erfitt að hafa fulla
stjórn á skipunum, að þegar
da Gama kom aftur til Maiindi
brenndi hann eitt þeirra
og voru þá eftir tvö til heim-
íerðarinnar af þeim f jórum sem
Jagt höfðu upp frá Portúgal í
upphafi ieiðangursins. Da
Gama og menn hans höfðu ekki
farið varhiuta af þrautum og
erfiði, en þeir höfðu, fundið
austurieiðina og lagt hana und-
ir Portúgal, ef svo má að orði
komast.
Þessi innrás Evrópubúa á
Indlandshafið hafði aiheims-
þýðingu. Þarna var stofnað i
fýrsta sinn til samfelidra
tengsla mílli austurs og vest-
urs. Og vesturiandamenn
komust einnig að raun um það,
að austuriandabúar, einkum og
sér í lagi Kinverjar, hugðu
gott til viðskipta og verzlunar
við þá. Heimkoma Vascos da
Gama úr þessari för sinni,
skipaði ekki einungis Portú-
gal i fremstu röð verzlunar-
veida á heimshöfunum, heidur
var hún einnig upphaf og tákn
a'idaiangra allsráða Evrópu-
manna á sjónum.
Árið eftir heimkomu da
Gama lagði þrettán skipa-
floti undir stjórn Pedro Cabral
úr höfn og skyídi hann þræða
sðóð da Gama og manna hans.
í för með Cabrai var hópur
Fransiskusarmunka og skyldu
þeir hafa með höndum andlega
leiðsögn fiotans. Einnig
voru i förinni aiimargir kaup-
menn sem stofna áttu til
verzlunarsambanda. Loks var
flotinn búinn fullkomnustu
íailstykkjum, sem völ var á, ef
svo færi að á hann yrði ráð-
izt. Óvæntur atburður réði
þvi, að leiðangur þessi heppn-
aðist framar öllum vonum, er
menn höfðu þorað að gera sér.
Hvort sem það hefur verið með
ráði gert, ellegar af tilviljun
einni, þá fór svo, að Cabral tók
land í Braziliu og vann þar
með landi sínu til handa væna
sneið af Suður-Ameriku.
Það var í þessari ferð, sem
Bartholomeus Diaz mætti ör-
lögum sinum. Skip Diazar lenti
í ofviðri ásamt tveimur öðrum
undan Góðravonarhöfða og fór
ust þau þar með manni og mús.
I þessum djarfmannlegu leið-
öngrum sinum, reistu Portúgal-
ar smám saman aiimörg vigi og
miðstöðvar i Indlandi, sem sum
standa enn til merkis. Grimmd
þeirri og viMmennsku, sem þeir
sýndu af sér í þessum land-
vinningum sinum verður ekki
jafnað , til neins, nema
iilmennsku þeirrar, er Spán-
verjar beittu i Vestur-Indium.
Mi nefna það, er Portúgalar
lögðu eitt sinn eld að skipi
fullhlöðnu pilagrímum, er voru
á heimleið frá Mekka.
Hinar vestrænu þjóðir kom-
ust fljótlega að raun um það,
að þær áttu allt sitt undir yfir-
burðum sínum í sjómennsku
og siglingum yfirleitt. Land
vinningar voru óhugsandi í
hinum þéttbýlu menningarlönd
um hins austræna heims og
jafnvel þótt vesturlandabúun
um hefði tekizt að leggja þar
undir sig einhver afmörk-
uð svæði, þá hefði þeim reynzt
ógemingur að halda þeim til
iengdar. Þáverandi yfirráð
þeirra svo og framtiðarvinning
ar byggðust algerlega á yfir-
ráðum þeirra á höfunum.
Hinir fyrstú portúgölsku
landsstjórar, Vasco da Gama,
Almeida og Aibuquerque, voru
ekki seinir á sér, að leggja
undir sig þá staði við Indlands-
haf, sem mesta þýðingu höfðu
í viðskiptaiegu tilliti; má þar
nefna innsiglinguna í Rq*i,ða-
hafið, Hormuzeyju í Persafló-
anum, Goa, Maicca og
Ternaté í Austur-Indíum. Einn
hinna portúgölsku könnuða,
Ferdinand Mageilan, hafði
þegar gert miðstöð sína á Spice
eyjum, árið 1511.
Þetta var um miðbik „gull-
aldar landafundanna." Á ekki
lengri tíma en háJfri öld fundu
(eða endurfundu) djarfhuga
könnuðir úr Evrópu norð-
ur næstum alla þá heimshluta,
sem áður höfðu verið vestur
landamönnum ókunnir.
Norður-Ameríka ein var svo
rækiíega falin í hinum geysi-
iegu víðáttum Atlants- og
Kyrrahafsins, að hvorki Asíu
né Evrópubúum bauð í grun,
að þarna biði könnunar þeirra
eitthvert hlunnindamesta iand-
svæði veraldar.
íbúar þessa nýja meginlands
voru menn grannvaxnir og
tíökkir yfiriitum, sléttir á hár
og höfðu örnumlíkt svipmót.
Þegar Evrópubúar komust
fyrst i kynni við Indiána
Norður-Ameríku, lifðu frum-
byggjar þessir enn flestir hirð-
ingja- og veiðimannalífi,
bjuggu í frumstæðum hreysum,
klæddust dýraskinnum og áttu
alla afkomu sína undir ör og
boga. Þeir voru leiknir í þeirri
iþrótt, að stýra veikbyggðum
barkarbátum niður hin striðu
fljót og ár, sem sífellt urðu
á vegi þeirra, en þekktu aftur
á móti ekki hjóiið. Siðmenning
þeirra var enn á steinaldarstigi
í mörgu tiMiti.
Öðru máii gegndi er sunnar
dró. Það kom flatar uppá
Evrópumenn en lýst verður í
fáum orðum, er þeir uppgötv-
uðu Perú og Mexikó og komust
að raun um það, að þeir höfðu
háþróaðar siðmenningar (sem
Pizarro og Cortés settu sáðar
meir mark sitt á) verið við
iýði öldum saman.
(Ásg. Ja.kobs.son þýddli).
Ný fluglció, ný þjónusfa

Þotuflug bciní fil FranMupí
Frá19. júní býöur Flugfélagið Frankfurt við ána Main
yður vikulegar þotuferðir
miili Reykjavíkurog Frankfurt.
Frankfurt, hin sögufræga
borg í hjarta Evrópu,
er mikii verzlunarmiðstöð
og þungamiðja samgangna
á Meginlandinu.
haðan greinast flug-
samgöngur um ailan heim.
er glaðvær heimsborg
í fögru umhverfi með skóg-
um, dölum, vínekrum,
kyrrlátum gömlum þorpum
og fornfrægum köstulum,
FSugfélagið flytur yður
rakleiðis til Frankfurt og
greiðir götu yðar þaðan,
hvert á land sem er.
FLUCFELAGISLAJVDS
Hraði - Þjónusta - Þægindi