Morgunblaðið - 09.05.1971, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 9. MAl 1971
Séra Pétur Magnússon:
Mikilvægt lífsviðhorf
Ég varð fyrir nokkru áheyr-
andi að útvarpserindi, sömdu af
langskólagengnum manni, er ég
hirði ekki um að nefna. 1 þessu
erindi — sem segja má að hafi
verið flutt í talsvert visindaleg-
um stellingum — komu fram fá-
vísiegar kenningar, um mjög
mikilvaegt efni — kenningar,
sem ég hefði iátið alveg óáreitt-
ar, ef þær hefðu ekki verið flutt
ar i stórvirkasta fjölmiðiunar-
tæki þjóðarinnar, á úrvals
áheyrnártíma. — Með því að
ég lít svo á, að umræddar kenn-
ingar hafi verið fallnar til að
kasta háskalegu villuljósi á veg
ungmenna, með litla lifsreynslu,
og jafnframt á veg ungra for-
eldra, sem standa í þvi að fram-
leiða og ala upp börn, tel ég rétt
að kom/i hér fram með fáeinar
athugasemdir.
Umræddur fyririesari lét
meðal annars skina í það, að
trúin á Guð kristinna manna
— eða annarra háleitra trúar-
bragða, — væri á engari hátt
nauðsynleg sem hyrningarsteinn
undir traust siðgæði. Það sé vel
hægt að ala börn og unglinga
upp, með heilbrigðu hvatalífi og
ósvikinni siðgæðisviðleitni, án
þess að til þurfi að koma trú á
réttlátan guð, er láti fyrr eða
síðar ranga breytni koma í koll
þeim, sem fremur. — Og eins geti
hinn fulltíða maður staðið jafn
föstum fótum í réttri hegðun, þó
að ekki komi til trúin á fram-
haldslíf, þar sem maðurínn skeri
upp, eftir því sem hann hefir
sáð hér.
Ég tel rétt að byrja á því
að taka til nánari íhugunar, um
rætt viðhorf til þróunarmögu-
ieika á hvatalífi bama, vegna
þess, að þar er um svo afar
mikilvægt atriði að ræða,
Enda þótt uppeldisfræðingar
séu ósammála um margt, kemur
þeim saman um það, að hvatir
mannsins —• heilbrigðar eða
sjúkar — hafi yfirleitt yfirgnæf
andi áhrif á allt háttemi hans.
Skynsemin verði almennt sem
oftast að láta í minni pokann,
þegar hún og sterkar hvat-
ir berjast um völdin. — Sé þetta
rétt, verður ljóst, hversu mjög
riður á því, að maðurinn alist
upp við aðstæður, sem eru falln
ar til að þróa með honum heil-
brigt hvatalíf.
Jafnframt má það heita viður-
kennt sem uppeldisfræðileg
staðreynd, að þær hvatir, sem
ná að þróast á fyrstu árum
mannsbarnsins, séu yfirleitt
mun fastari í sessi, en hinar, er
síðar ná að dafna — og á þetta
einkum við um viðhorfið til góðs
og ills. Þvi fyrr sem unnt er að
innræta barninu áhuga á því,
að hegða sér vel — vera góða
barnið, — en óbeit á hinu, þeim
mun meiri líkur eru til þess, að
sú afstaða nái að haldast.
Nú halda guðstrúarmennirnir
því fastlega fram, að vitneskja
ungbams um góða og mátt-
uga föðurinn á hæðum, sem horf
ir á allar athafnir bamsins,
bæði á nóttu sem degi, og les
allar hugrenningar þess, geri
foreldrum bamsins kleift, að
vekja sterkan áhuga þess á
réttri breytni árum íyrr en
unnt væri, ef bámið fengi ekki
að vita um föðurinn alltsjáandi.
— Guðleysingjar, sem gefa sig
að uppeldismálum, treystast
sjaldnast til að mótmæla þessú.
Þeir reyna í þess stað, að draga
athygli fólksins frá þessu afar
mikilvæga atriði, með því að
þeyta upp moldviðri um eitt-
hvað annað. — Fáir eru svo illa
gefnir, að þeir skilji ekki, að
tómar hagfræðilégar bollalegg-
ingar foreldranna við barnið,
um ágóðánn, sem það beri úr bít
um, ef það breyti vel, koma að
mjög takmörkuðu haldi. Þó áð
unnt sé í einstökum tilvikum, að
fá barnið til að breyta að vilja
foreldranna, með því að um-
buna og refsa á víxl, nær sú
aðferð einungis skammt áleiðis,
til mótunar heilbrigðs hvatalífs
nýtur líka við trúar barnsins á
föðurinn góða og alltsjáandi. —
Barnið veit vel, að það er ha:gt
að fara í kringum pabba og
mömmu. Þau sjá ekki í gegnum
og öruggrar skapgerðar, ef ekki
veggi og þau lesa ekki hugrenn
ingar. — Og barnið fær
líka fljótlega að komast að því,
þótt ungt sé, að pabbi og mamma
breyta sjálf ekki ævinlega rétt.
— Hugsunin um þau og lífsmáta
þeirra, nær því aldrei að efla
siðgæðishugsjón bamsins, á
sama hátt og hugsunin um föður
inn algóða og réttláta, og síðar
hugsunih um Jesúm Krist, bróð-
urinn flekklausa og hjálpsama
— bezta vin allra barna.
— Sú einfalda niðurstaða
blasir svo ljóst við, að þar er
ekkert um að villast, að barn,
sem elst upp á vegum trúlausra
foreldra — og nýtur ekki held-
ur handleiðslu trúaðs afa eða
ömmu -r- getur ekki hugsanlega
staðið á rót eins heilbrigðs
hvatalífs og öruggrar skapgerð
ar og það myndi gera, ef þáð
hefði vérið alið upp á vegum
háleitrar trúar — enda er
reynslan búin að margsanna
þetta. — Með því að láta farast
fyrir að hlynna að hinni oftast
nær meðfæddu trúhneigð barns-
ins og gefa þvi leiðtoga, sem
aldrei bregzt því, eru foreldr-
amir að svíkja það um bezta
veganestið, sem það getur haft
meðferðis út i lifið, og draga til
stórra muna úr líkunum fyrir
því, að þvi auðnist að verða
hamingjusöm mannvera, og tak-
ist að gera þá hamingjusama
sem bindast því nánum böndum.
— Og foreldramir eru þá jafn-
framt að færa þjóðfélaginu borg
ara, sem getur auðveldlega lent
i hinum stóra hópi vandræða-
unglinga, og seinna vandræða-
manna, er hefir á síðustu ára-
tugum aukizt með flestum þjóð-
um, í réttu hlutfalli við dvin-
andi áhrif guðstrúarinnar á upp
eldið — og er nú að verða ein
af iskyggilegustu plágunum,
sem ógna menningunni með
hruni.
— Og hvað á svo að taka til
bragðs, þegar ungmennin koma,
vegna vanrækslunnar í foreldra
húsum, út í lifið, með hvat-
ir, sem eru að meira eða minna
leyti bjagaðar, lítt þroskaða
skapgerð — og með enga há-
leita trú til að styðjast við?
Samkvæmt skoðun umrædds
fyrirlesara, er svo sem ekki mik-
ill vandi á ferðum. — Hinn ungi
maður er nú kominn til vits og
ára, og lærir smám saman af
hyggjuviti sínu að hegða sér
vel. Hann uppgötvar fljótlega,
að honum famast bezt, ef hann
breytir þannig. Ef hann bregð-
ur frá þeirri reglu, kemst hann
brátt að raun um, að hann glat-
ar tiltrú samborgaranna — og
þar á meðal þeirra, sem ráða
því, hvort hann á kost á sæmi-
legu starfi til að lifa af. Og
hann gerir ráð fyrir, að fleira
óþægilegt kunni að koma í slóð-
ina.
Það væri betur, að þetta væri
svona einfalt mál. Það væri bet
ur, ef svo stæði almennt á, þeg-
ar einhver er að sækja um
stöðu á vegum samfélagsins, að
bara væri spurt eftir því, hvort
hann væri líklegur til að hegða
sér vel og rækja starfið trúlega
— en ekki t.d., hvort hann væri
öruggur flokksmaður. -—
Skyldi fyrirlesarinn fyrrnefndi
vita nokkuð um það, að meira
en helmingur fólksins á jörð-
inni lýtur nú stjórnarherrum,
sem spyrja fyrst og fremst um
þetta siðarnefnda. — Þegar
Hitler heitinn var að berjast til
valda, voru þeir, sem flokks-
stjórnin vildi geta treyst örugg-
lega, ekki spurðir, hvort þeir
hefðu áhuga á því að breyta vel,
heldur hinu, hvort þeir væru
einhvers staðar á lista yfir glæpa
menn. Og ef þeim reyndist áfátt
í því, voru þeir látnir játa skjal
lega á sig glæpi, sem þeir höfðu
ekki framið, til þess að flokks-
stjórnin gæti treyst því, að þeir
yrðu þægir í meðförum. Nasist-
ar höfðu lært þetta eins og
fleira af kommúnistum, kennur
um sínum í vinnubrögðum. Það
voru þeir, sem höfðu fundið
upp þetta snjallræði, til að
tryggja fiokksstjórninni, þegar
mikið þurfti við að hafa, örugga
samstarfsmenn. — Hegða sér vel
— verðskulda traust. — Maður
verður að halda um magann til
að rifna ekki af hlátri. — Veit
ekki fyrirlesarinn að þetta er
sem óðast að komast úr tízku?
Veit hann ekki að nú er í vax-
andi mæli tekið að treyBta því,
að hafa einhver stéttarsamtök
eða klíku til að styðja við bakið
á sér, þó að maður hegði sér
ekki sem bezt? Veit hann ekki
að hinn trúlitli mannheimur er
sem óðast að fyllast af lygum,
svikum og óknyttum af öllu
hugsanlegu tagi? Og að svona
er komið vegna þess, að siðlitlir
guðleysingjar, sem urðu stjórn-
endur stórþjóða, tóku að beita
fyrir sig þeirri eitruðu kenn-
ingu, í fyrsta lagi að enginn
Guð væri til og ekkert framhalds
líf, þar sem fram færu reiknings
skil út af líferni mannsins á
jörðinni. Og í framhaldi af því,
að heimilt sé og áhættulaust,
þeirra hluta vegna, að beita
hvaða aðferðum, er að haldi
mega.koma — þar á meðal glæp-
um versfu tegundar í hags-
munaátökunum og valdaglím-
unni, sem verið er að heyja?
Veit hann ekki, að þessi djöf-
ullega villukenning hefir verið
um áratugi að seytla inn í hugi
mannfólksins, og er búin um all-
ar jarðir að unga út milljónum
af einstaklingum með óknytta-
eðli og glæpahneigð, sem ekki á
sinn líka í sögu liðinnar tiðar?
— Gerir fyrirlesarinn sér ef til
Vill vonir um, að menn fari að
halda, að nú sé allt komið í lag,
fyrst einn trúleysingi lýsir yfir
því, að hann sé þeirrar skoðun-
ar, þrátt fyrir trúleysið, að
hyggilegast sé að hegða sér vel.
Ég veit vel, að það er ennþá
til mikið af heiðarlegu fólki með
al þeirra, sem halda, að ekki sé
til neitt æðra vald, er stjómi til-
verunni — og ekki neitt fram-
haldslif eftir líkamsdauðann,
þar sem niaðurinn komi til með
að njóta eða gjalda breytni
sinnar i jarðlífinu. — Það má
vel vera, að fyrirlesarinn sé
einn af þessum mönnum. Þess
konar fólk býr venjúlega að þvi,
að það hefir verið alið upp á
vegum ' trúaðra foreldra, og
hvatalíf og skapgerð hefir á
næmasta mótunarskeiðinu mót-
azt í skjóli háleitrar trúar, og
haldizt að mestu óskert, þó að
viðkomandi hafi síðar ratað í þá
óvizku að kasta trúnni, og þá
um leið í það ólán, að
verða ófær um að gefa börnum
sínum það dýrmæta veganesti,
sem harin hafði fengið meðferð-
is frá sínum foreldrum. — Ég
endurtek. Mikið af svona fólki
er til, meðal hinna trúlausu. —
En hver þorir, ef eitthvað veru
legt er í húfi, að treysta þvi, að
hann standi andspænis þess kon
ar undantekningum — fyrr en
eftir áralanga reynslu? — Það
þarf mikinn moðhaus til að
láta sér ekki skiljast, að eins o,g
nú er komið, er tií bara ein ein-
asta trygging fyrir því, að mað-
urinn hafi virkilegan áhuga á
því að breyta vél, en það er ör-
ugg vitneskja hans um það, að
hann sé eilifðarvera — að til-
veran, sem hann er þátttakandi
í, lúti æðri stjórn á vegum full-
komins réttlætis, og að hann fái
ekki með neinu móti komizt hjá
því, að upþskerá síðar eftir því
sem hann sáir. — Allir
þeir, sem óska af heilum hug, að
hið afvegaleiddá mannkyn,
sem stendur nú á barmi sjálfs-
tortímingar, snúi frá villu síns
vegar, þurfa að leggja fram
krafta sína til að vinna að því,
að Guðstrúin nái að skipa önd-
vegið í mannheiminum, og setja
Svip sinn á alla hegðun fólks-
ins. — Sárbitur reynsla er bú-
in að sýna, að hinn fulltíða mað
ur þarfnast ekki síður en barn-
ið, að styðjast við vitneskjuna
um Veruna ósýnilegu, máttugu
og réttlátu, er fylgist með öll-
um athöfnum hans.
— Nú mun ef til vill einhver
meðal lesendanna vilja bera
fram þá spurningu, hvort prest-
urinn ætli sér að gera þær kröf
ur til foreldra og annarra upp-
alenda, að þeir innræti börnum
og unglingum trú á guð, sem
þeir halda sjálfir að ekki sé til,
og á framhaldslíf, sem þeir telja
lika að sé ekkert annað en hug-
arburður.
Nei. Presturinn gerir ekki
þess konar kröfur. En hann ætl
ast til að þeir, sem taka á sig
hinn mikla vanda og ábyrgð
uppeldisins, geri sér það ómak,
að hugsa fyrst ofurlítið um, hvar
þeir eru staddir, áður en þeir
fara að segja öðrum til vegar.
— Trúleysi margra á Guð og
framhaldslífið, stafar mestmegn-
is af þvi, að þeir hafa aldrei
lagt sig fram við að hugsa al-
varlega um hið mi'kla undur til-
verunnar, og jafnframt vanrækt
að viða að sér þekkingu, er geti
varpað ljósi á veginn, og hjálp-
að þeim til að ráða eitthvað af
gátunum um hinn mikla leynd-
ardóm. — Ég mun gera tilraun
til að vekja áhuga einhverra
meðal þessara manna, með því
að taka þetta efni til nánari
íhugunar í framhaldsgrein, und
ir sömu fyrirsögn og þessi.
Smáilát úr plasti
Fjölbreytni í framleiðslu smáíláta úr plasti eykst sífellt.
Frá lyfsölu hefur notkun þeirra breiðzt ört út
í matvælaiðnaðinum.
Kaupmenn og framleiðendur finna hjá okkur ílátin sem
þá vanhagar um.
Framleiðum einnig eftir sérstökum pöntunum
VINNUHEIMILIÐ AÐ REYKJALUNDI
AÐALSKRIFSTOFA REYKJALUNDI, Mosfellssveit-Sími 91-66200
SKRIFSTOFA í REYKJAVÍK, Bræðraborgarstíg 9 - Sími 22150