Morgunblaðið - 26.05.1971, Síða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 26. MAl 1971
/ Húsmæðraskólinn á Isafirði
í var stofnaður árið 1912 og mun
Kvenfélagið Ósk hala hreyift mál
inu fyrst, og rak skólann í mörg
ár en ýmsir fleiri lögðu honum
lið. Framan af starfaði skólinn
þó við kröpp húsakynni og erf-
iðar aðstæður, en úr því hefur
löngu verið bætt, hann er nú til
húsa í myndarlegri byggingu við
Austurveg, sem Vígð var árið
1948. Um þær mundir tók við
skólastjóm Þorbjörg Bjamadótt
ir og hefur hún stýit honum sið
an. Fréttamaður Mbl. ræddi við
frúna og skoðaði skólann á Vest
f jarðareisu á dögunum.
—• Hvert er markmið hús-
mæðraskólanna, Þorbjörg?
— Að búa ungar stúlkur und-
ir húsfreyjustarfið. En á það er
að Mta, að þegar þessi skóli og
aðrir hliðstæðir voru stofnaðir
voru menntunarmöguleikar
kvenna allir aðrir en nú. >á
þótti nóg, að konur væru læs-
ar og skrifandi þegar bezt lét.
Lengra náði menntun þeirra
sjaldnast. Hins vegar var þess
krafizt af góðum kvenkosti, að
hún kynni vel til allra heimilis-
starfa, s.s. að koma mjólk í mat
nám og er ekki nema gott eitt
um það að segja. Eða þær gifta
slg ungar og byrja búskap. >ær
gefa sér ekki tíma til að afla
sér þekkingar á margþættu sviði
húsmóðurstarfans. Okkur finnst
brýn þörf á þvl að sem flestar
stúlkur fái tilsögn í húshaldi á
löngum eða stuttum námskeið-
um. Ein getur þurft að læra að
sniíða og sauma, önnur að mat-
búa eða læra daglega hirðingu
á heimiii, allt eftir þvi hvað hún
teiur sig hafa mesta þörf fyrir.
— Og telur nútimakonan að
hún þurfi að læra heimilisfræði?
— Heimilisfræði spanna yfir
svo margt; það er allt sem snert-
ir húshald, hvort sem húsmóðir-
in vinnur það eða ekki. Þó svo
að margt hafi breytzt þarl samt
sem áður húsmóðurina á sinn
stað. Ef til viil langar hana að
auki að vinna úti, bæði til að
afla sér tekna og til að nota
kunnáttu þá sem hún hefur
áunnið sér með námi. Henni er
í öllum tilfellum nauðsyn að
kunna til heimilisverka svo að
hún geti innt þau af hendi fljót-
ar og betur og skipulagt heim-
ilishaldið nákvæmar.
Þorbjörg Bjarnadóttir, skólastjórt.
Húsmæðrafræðslan hefur verið
löguð eftir kröfum tímans
— rætt við Þorbjörgu Bjarnadóttur, skólastjóra
Húsmæðraskólans á Isafirði
og ull í fat. Heimilin urðu að
vera sjálíum sér næg, allur fatn
aður var unninn þar og matar-
gerð fór þar fram. Ungu stúlk-
umar tóku þátt í þessari vinnu
með mæðrum sínum frá þvi þær
höfðu þroska til að halda á
verki. Vildu þær læra meira
voru þær oft sendar til ein-
hverra kvenna, gjarnan prest-
konunnar á hverjum stað og
látnar læra þar vandasamari
handavinnu, útsaum, balder-
ingu, vefnað. Þegar húsmæðra-
skólamir voru stotfnaðir hefur
þeim sjálfsagt verið ætlað að
byggja ofan á þá þekkingu, sem
ungu stúlkumar voru búnar að
öðlast hjá mæðrunum. Þá var
lögð mest áherzla á fínni handa-
vinnu og margbrotnari matar-
gerð. Siðan hefur viðhorf til hús
móðurstarfans breytzt gifurlega.
Ýmiss konar iðnaður hefur tek-
ið við verkefnum heimilanna.
Ullin unnin og spunnin í verk-
smiðjum og framleidd föt, sem
við kaupum siðan tilbúin. Mat-
vælaiðnaður hefur leyst ýmis
búverk af hólmi og ótal vélar og
ný hráefni til fæðis og klæðis
eru komin á markaðinn.
— 1 samræmi við þetta, held-
ur Þorbjörg áfram — og því
jafnhliða hefur húsmæðrafræðsl
an í landinu smám saman verið
að breytast og verið löguð eftir
kröfum timans. Enn þá er þó höf
uðmarkmið okkar að þessir skól
ar skili af sér nemendum sem á
fjölmargan hátt ættu að vinna
sér húsmóðurstarfið léttar en
þær, sem enga tilsögn hafa feng
ið í heimilisfræðum og ættu þar
með að verða ánægðari í sínu
starfi og hamingjusamari ein-
staklingar. Vissulega má benda
á að mörg góð hús-
móðirin hefur aldrei á
húsmæðraskóla farið og stjómar
þó sínu heímili af reisn og mynd
arskap. Hver veit nerna hún
sjálf um þau mistök, sem hún
hefur gert til að ná svo langt.
Eftir margra ára reynslu sem
kennari veit ég vel, hver munur
er á þeim nemendum, sem eru
vanir að hjálpa til við húsverk
heima og hinum, sem enga til-
sögn hafa fengið. Það eykst að
stúlkur séu önnum kafnar allt
frá bemsku við skólagöngu,
bæði lögboðna og ólögboðna og
þvl verður oft naumur tími til
að hjálpa til við heimilisstörtfin.
Þegar skyldunámi lýkur eru
þær æ fleiri, sem fara í annað
— Læra stúlkur þetta í hús-
mæðrasköla?
—- Ég tel það, já. Auðvitað er
með húsmæðraskóla sem aðra
skóla að þeir ná •misgóðum ár-
angri, en mér er gleði að því
hve oft ég hef heyirt merka
menn segja að greinilega megi
sjá svip þess á heimilunum, ef
húsmóðirin hefur verið á hús-
mæðraskóla.
Það er útbreiddur misskilning
ur að mestur timi fari í að
bródera meterslanga dúka og
annað álika hagkvæmt. Útsaum-
ur er tómstundavinna fyrst og
fremst. Hér er kenndur vefnað-
ur og sumir telja það tilgangs-
laust, stúlkumar noti sér ekki
kunnáttu sína er dvöl hér slepp
ir. En þær eiga þó þessa fal-
legu muni, sem þær hafa sjálf-
ar skapað, eftir miklar umþenk-
ingar. Og það er einmitt þetta,
sem við kennaramir viljum
helzt laða fram í nemendum okk
ar; að þeir fari að hugsa, brjóta
heilann, en séu ekki eins oig
poki sem troðið er í og verður
etf til vil'l ekki tekið úr aftur.
Þar sem því verður komið við í
okkar skólakerfi mætti gjaman
ýta meira undir það, sem eflir
sjálfstæði einstaMingsins og
skapar honum gleði og full-
nægju.
— Er húsmóðurstaðan eftir-
sóknarverð í augum ungra
stúlkna nú, Þorbjörg?
— Allflestar ungar stúlkur
vilja gifta sig og stofna heim-
ili. Þær gera sér ef til viU ekki
ljóst, hvers verður krafizt atf
þeim í því starfi. Við kennum
hér ýmis bókleg fög, sem við
koma verklega náminu og er ná-
tengt heimilinu. Stúlkumar
1-æra og meðferð og eldi á ung-
bömum og fá tíma í barnasál-
fræði, og uppeldisfræði fá þær í
samræðuformi, ásamt broti af al
mennri siðfræði og þjóðfélags-
fræði. Heilsufræði er kennd og
er þar innifalin þessi margum-
talaða kynlífsifræðsla, sem flest
ir skólar á skyldunámsstiginu
virðast ekki hafa innt af hendi.
Manneldisfræði kennum við all-
an veturinn og tengjum hana við
vöruþekkingu og innkaupa-
fræði. Einnig kennum við vöru-
þekkingu vefjarefna og í fyrsta
sinn í vetur höfum við haft nám-
skeið í hýbýlafræði.
— Eru nemendur áhugasamir i
þessum greinum?
— Það er nú nokkuð misjafnt.
Þær segja sumar stúlkurnar, að
þær séu komnar til að læra
verklegu greinamar, en þegar
líður á veturinn eru samt flest-
ar famar að sjá að þessi bók-
legu fög eru undirstaða fyrir
mikilvæga þekkingu.
— Nú á allt að hafa hagnýtt
gildi. Gefur húsmæðraskólapróf
til dæmis einhver ákveðin rétt-
indi?
— Ekki kannski beinlinis
nema náttúrlega til þess að kom-
ast í Húsmæðrakennaraskðla Is-
lands. Fóstruskólinn hefur einn
ig talið það meðmæli að umsækj
endur hafi verið á húsmæðra-
skóla. Sama má segja um nám
eins og í handavinnudeild Kenn
araskólans, Hjúkrunarskólann,
Ljósmæðraskólann. Undirstöðu-
atriði í fjölmörgum greinum sem
eru kenndar í þessum skólum
eru einmitt aðalgreinar í hús-
mæðraskólunum. Oft er líka leit
að til húsmæðraskólanna á vor-
in, þegar ráða þarf stúlkur á
hótel og til annarra þjónustu-
starfa. Nemendur úr húsmæðra-
skólum þykja hætfari til ýmissa
slíkra starfa en aðrir jafnaldr-
ar.
— Viltu opna húsmæðraskól-
ana fyrir pilta?
— Því ekki það. Ef þeir vilja
koma. Það er auðvitað ýmsum
erfiðleikum bundið í sambandi
við heimavistir, en hvað kennsl-
una snertir ætti ekki að vera
þvl neitt til fyrirstöðu. Ég er
eindregið fylgjandi þvi, að
drengjum séu kennd heimilis-
störf í uppvextinum, jöfnum
höndum með telpum og þeir látn
ir hjálpa til. Með engu öðru móti
verður þvt til leiðar komið að
þeim finnist þeir einnig ábyrg-
ir fyrir heimilishaldinu og taki
sinn þátt í uppeldis- og félags-
starfi heimilanna, þegar þeir
eru orðnir heimilisfeður. Ef á að
halda áfram I þá átt, sem hortf-
ir nú, að útivinna húsmæðra
aukist, segir sig sjálft, að þá
verður að breyta vinnuskip-
an heimilanna. Þar verður að
ríkja meiri jöfnuður í starfsskipt
ingu, ef heimilisfriður á að
haldast.
— Ertu fylgjandi að húsmæð-
ur vinni úti?
— Ekki nema að vissu marki.
Mér finnst að fyrsta rétt til kon
unnar eigi barnið, sem hún hef
ur borið 1 heiminn og að hún
verði að leggja eitthvað af
áhugamálum sínum til hliðar,
meðan bamið þarfnast hennar
mest. Sumar konur eru neydd-
ar til að vinna fyrir sér og sín-
um og þá er ekki um neitt að
velja. öðrum er það félagsleg
nauðsyn og þá verður að koma
til móts við þær með ýmissi fyr-
irgreiðslu. Það breytir þó ekki
þeirri staðreymd, að hvergi líður
litlu bami betur og finnst það
öruggara en hjá móður, sem er
ánægð með sitt hlutskipti; það
að annast afkvæmi sitt. En það
breytir því ekki heldur að sjáif
sagt er að faðirinn taki þátt í
umönnun bamsins, né heldur að
konur eiga að búa sig undir það
á æskuárunum að geta unnið fyr
ir sér með því að læra til hlítar
eitthvert starf. Markmið hús-
mæðraskólanna er og verður að
útskrifa sem flestar ungar stúlk
ur, sem hugsa til þess með gleði
að eignast sitt eigið heimili, með
al annars vegna þess að þær
finna sig hæfar til þess og virða
Húsmæðraskólinn Ósk á fsafirði.
störf húsmóðurinnar og móður*
innar.
— Hvers konar félagsliif get-
ur þrifizt í húsmæðraskóla?
— Hér á Isatfirði mótast félaga
llfið talsvert atf því að skólinn
er í bæ. Hér eru svo ákveðnar
hátiðar, Grisagildið er vinsæl og
gömul hátið, nemendur sjá um
skemmtiatriði, matur er snaodd-
ur og dans stiginn og stúlkum-
ar bjóða með sér herra. Svo em
MtOu-jólin haldin skömmu fyrir
jólaleyfi, þá er búinn til jólamat-
ur og hatfðir í heiðri ýmsir jóla-
siðir. Á litlu-jóldn er boðdð ýms-
um góðum gestum, skólanefnd,
kennurum og ýmsum velunnur-
um skólans. Þá höfum við kvöld
vökur öðru hverju og þar sjá
stúlkumar einnig um skemmti-
atriði, lesa upp, syngja og far-
ið er i leiki. Öðru hverju er far-
ið í útilegur, meðal annars sMða
ferð inn á Seljalandsdal, en þar
er eitt bezta skíðaland á öfflu
landinu. Með okkur hötfum við
nesti og nýja skó og gistum 1
skála Skáðafélagsins og er þar
jatfnan glatt á hjalla. 1 lok skóla
ársins er farið í ferðalag um
Djúp, m.a. inn í Vigur, skoðað
varp þar og ffleira. Ég held að
segja megi að stúlkumar gera
sér ýmislegt til afþreyingar.
Daglega eru þær úti kdnkku-
stund, og 1—2 kvöld í viku
mega þær fara út, ballleyfi fá
þær 1—2svar í mánuði og um
helgar er útivistartími rúmur.
— Gera agavandamál aldrei
vart við sig.
—■ Það er ekki mikið um slíkt,
helzt þá í sambandi við útivist.
En svo virðist sem það sé aðeins
fyrst, sem þeim finnist reglur
skólans, að því leyti, bindandi.
Þær sjá að þetta er betra og tim
inn verður þeim notadrýgrí. 1
vetur hetfur skólinn tekið þátt í
samkomuhaldi með efsta bekk
gagnfræðaskólans og mennta-
skólanum og tekizt vel.
— Er dýrt að fara á húsmæðra
skóla?
— Ekki lít ég svo á. Skóla-
kostnaður með öllu því sem fylg
ir fer naumast yfir 30 þúsund,
þá er m.a. innifalin handavinna,
bókakostur og allt sem skól
ann varðar. En vasapeninga
þurfa stúlkumar að hafa með
sjálfar. Til að fylgjast með
einkafjármálum eru þær látnar
halda persónulega reikninga,
undir leiðsögn búreikningakenn
ara og þannig sjá þær í hvað
peningamir hafa farið.
— Ég tel, sagði Þorbjörg, að
allar stúlkur hafi meira og
minna gagn af dvöl á húsmæðra
skóla. Það er jákvætt að til að
komast i nn í þá eru
engin inntökupróf og
því gefa skölarnir stúlkum tæki
færi til að bæta við sig heils
vetrar námi í mjög hagnýtum
fræðum. Skilyrði eru engin
nema heilbrigði og ákveðinn ald
ur. Stúlkur sem koma hingað á
ísafjörð eru úr öllum landshlut
um. Stúlkum er þroskandi að
fara að heiman og læra að vtnna
undir annarra stjórn og þær sjá
margt fyrir sér og það er
reynsla okkar, að þær mannist
ótrúlega mikið.
Að spjalli okkar loknu gekk
Þorbjörg með mér um skólann
Við skoðuðum kennslustofur,
eldhús og setustofur og íveru-
herbergi nemenda. Próf voru að
hefjast um þetta leyti og í einu
herberginu sátu þrjár stúlkur og
grúfðu sig yfir námsbækur, en
í setustofunni sátu tvær við
prjón og hekl. Selma Tómasdótt
ir, sautján ára frá Siglufirði
sagði að þær stúlkurnar hefðu
unað hag sínum ágætlega í skól-
anum og stalla hennar Bjarney
Guðmundsdóttir frá Akureyri
tók í sama streng.
— Við höfum lært heilmikið í
vetur, sagði Selma. — Við höf-
um til dæmis lært að hugsa svo-
Mtið sjálfstæðara og einbeita
okkur að verki. Það er talsvert
strangur agi í skólanum, og
kannski veitir ekki af i hvaða
skóla sem er.
— Af hverju komuð þið tiil
Framhald á bls. 19