Morgunblaðið - 05.06.1971, Page 11

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 5. JÚNÍ 1971
11
Sr. Sigurður Norland
- Minningarorð
Á æskuárum mínum í Reykja-
vík, var bærinn eigi stærri en
það, að glöggur bæjarbúi mátti
oft greina hver var aðkomumað-
ur, er gekk þar um götur og
torg. Ég hafði snemma hug á að
virða fólk fyrir mér og vita
hver færi. Oft sá ég mann, vel
á sig kominn að vallarsýn og
fyrirmannlegan, klæddan klæð-
isfrakka með flaueliskraga og
harðan hatt. Það var eitthvað
hetjulegt við þennan mann og
framgangan festuleg. Ég taldi að
þar færi útvegsbóndi sunn-
an með sjó, en síðar frétti ég,
að þetta var sr. Sigurður Nor-
land, prestur i Húnaþingi.
Mátti segja, að hugmyndir mín-
ar um manninn ættu vel við, því
að löngum stunduðu klerkar bú-
skap til sjós og lands,
jafnhliða boðun fagnaðarerindis
ins. Kynni okkar sr. Sigurður
Norlands hafa staðið í 30 ár og
verið bæði mikil og góð.
Sr. Sigurður Norland var
faaddur 16. marz 1885, í
Hindisvík á Vatnsnesi. Voru
foreldrar hans Jóhannes
Sigurðsson, bóndi og borgari í
Hindisvík, Sigurðssonar hrepp-
stjóra þar og mikils sjósóknara.
Kona Jóhannesar í Hindis-
vík var Helga Björnsdóttir,
Jónssonar, bónda og sýsluskrif-
ara á Breiðabólstað í Vatnsdal.
Hafa þeír ættmenn setið í Hind-
isvík í 150 ár og þótt dugmikið
gáfufólk, verið gildir bændur og
sjósóknarar góðir. Jóhannes,
faðir sr. Slgurðar, hafði um
skeið nokkra verzlun og var
maður sön'gvinn sem ættmenn
hans. Lærði ungur á fiðlu
og var með þeim fyrstu i Húna-
þingi, er keypti orgel handa
sínu heimili. Amma Helgu,
konu Jóhannesar, var Helga
Þórarinsdóttir, skáldkona, sem
jafnan er nefnd Hjallalands-
Helga. Voru Hindisvíkurhjón
rómuð fyrir höfðingskap og hag-
sæld, um sina daga. Eru þau að
sjá myndarleg, hún bráðfalleg
og gáfuð kona, en hann fyrir-
mannlegur og alvörugefinn. Var
heimili þeirra mikið menningar-
heimili, enda er gott undir bú í
Hindisvík og má segja að það
sé fagurt höfuðból, yzt á Vatns-
nestá, milll Húnafjarðar og Mið-
fjarðar. Horfir bærinn við
Ströndum í vestri og Skaga-
strönd í austri. Bærinn stendur
á sléttum grundum, undir hamra
belti, með gróðursælum kletta-
kvosum, milli klettadranga. Það
var sagt um Hindisvík, að hún
væri hálf i sjó, að gæðum, því
þar er reki, selveiði og dúntekja
og fyrrum var þar mikið útræði.
Þá er þar snjólétt og rómuð
hrossaganga. Það var því auður
í garði þeirra Hindisvíkur-
manna og þar reisulega byggt.
Þeir bræður, synir þeirra Hind-
isvíkúrhjóna, sr. Sigurður, Jón
læknir og Jóhannes, áttu þvi til
góðra að telja og hlutu hið bezta
uppeldi og allir næmir og vel-
gefnir og f jölhæfir.
Sigurður mun hafa lesið utan
skóla og lauk stúdentsprófi
1907. Mun þá hafa verið áráð-
inn, hvað hann skyldi taka fyr-
ir, eða stúdera. Fer hann því í
ferðalag árið 1907-1908, kynnis-
ferð til Vesturheims, Danmerkur
og Englands. Ferðaðist hann um
lendur Vestur-lslendinga í
Kanada, en margt fólk hafði far-
ið þangað, af Vatnsnesi, á harð-
inda árum síðustu aldar. En
hér fór sem ávallt síðar, í
lífi Sigurðar, að hugurinn dró
hann heim að Hindisvik. Mun
hann þá hafa numið til hlítar
þau erlendu mál, er honum voru
æ töm á tungu siðan, auk forn-
málanna, grísku og latínu. Sýn-
ir þetta, að Sigurð fýsti að sjá
háttu manna erlendis og ekkert
var til sparað til menningar
þeirra bræðra. Því á þess-
um tíma þótti þá mörgum hér-
lendis, að það væri hátindur
sinnar jarðlífsreisu, að geta
veitt sér það, á gamals aldri, að
sjá t.d. Kaupmannahöfn.
Er Sigurður kom heim, fór
hann á prestaskólann, lauk þar
prófi 1911, ásamt Magnúsi Jóns-
syni, prófessor og voru
þeir síðustu guðfræðingarnir
frá þeim skóla.
Varð hann þá aðstoðarprestur
sr. Sigurðar Sivertsen, prests á
Hofi í Vopnafirði, er var settur
dósent i guðfræði við Háskól-
ann. Hof þótti vildisbrauð, eitt
af fegurstu prestsetrum lands-
ins. Góð jörð og tekjumikil og
fjölbyggð sveit. Var Sigurður
eggjaður á, af sínu fólki að
sækja um þennan stað, en það
fór sem fyrr. Hugurinn var
heima og varð hann prestur á
Tjörn á Vatnsnesi 1908 og sat
í Hindisvík, en 1919—1922 var
hann þó prestur á Berg-
þórshvoli í Landeyjum og jafn-
framt bóndi í Hindisvik. Sr.
Sigurður fékk þó aftur Tjöm og
var þar prestur til 1955, er hann
fékk lausn, vegna aldurs.
Mátti segja, að Sigurður yndi
sér hvergi, nema í Vík,
enda lifði hann þar alla ævi við
góðan hag og gjöfula landkosti.
Sigurður hafði þa-r jafnan mikið
hrossabú, er létt var á fóðrum
og fjárbú nokkuð framan af.
Hrossakyn hans var víðfrægt og
seldi hann jafnan á uppboðum
fjö'lda hrossa í ein.u, þá helzt til
fjarlægra héraða. Þá eignaðist
hann jörðina Flatnefsstaði á
Vatnsnesi.
Sr. Sigurð dreymdi stóra
drauma um Hindisvík. Sjósókn
hafði þorrið mjög á Vatnsnesi
um hans daga, en Húnaflói þá
oft fullur af síld og tugir skipa
upp við landsteina, að háfa hana
upp. Fannst honum og fleirum,
Hindisvík liggja vel við um öll
veiðiföng, skilyrði til hafnar
gerðar og hafskipabryggju
og þá síldariðnaðar og bæjar-
stæði hið ákjósanlegasta. Skrif-
aði sr. Sigurður mikið um
þetta í blöðin og lét brjóta
landið til ræktunar og byggði
tvö lítil steinhús í landi Víkur.
En sr. Sigurður átti fleiri
hugðareiini en á verklega svið-
inu. Hugur hans dvaldi við bók-
menntir, skáldskap og guðfræði.
Hann var maður fjöllesinn á
sinni feðratungu og á erlendum
málum. Hafði yndi af skáldskap,
orti ljóð og kastaði fram léttri
stöku. Þýddi íslenzk ljóð
á enska tungu. Sigurður var
hrifnæmur um fegurð nátt-
úrunnar og mannlifsins og bera
ljóð hans þess vott. Hann var
margfróður og skilningsskarpur
og naut sin vel i hópi fárra út-
valdra. 1 fjölmenni var hann
hlédrægur, en vakti strax eftir-
tekt manna og eins hinna
erlendu Guðsmanna, sem heim-
sóttu prestafundi hér. Þá ósk-
uðu þeir stundum að fá viðtai
við þennan útnesja prest, er var
liðlegur að tala á þeirra máli,
eða á latínu. Óður, eða kvæði
sr. Sigurðar um Akureyri, er
góðkunnur. Kom hann þar að
kvöldi og vakti við ljóðagerðina
um nóttina. Kom hann þá næsta
dag til mín og þuldi mér fyrst-
um þetta kvæði. Dvöldum við
þar lengi upp í Höskuldsstaða-
Núpum og lofuðum gæzku skap
arans og fagrar himinlind-
ir. Var Húnaflói þá hinn
fegursti og fagur fjallahringur.
Höfðum við þá yfir rímiur og
sálmaljóð.
Sr. Sigurður rækti starf sitt
af skyldurækni. Ræður hans
báru vott um lærdóm hans og
líka hans viðkvæmu lund, ásamt
næmum skilningi á mannlífinu.
Ef hann tók til máls á mann-
fundum, var eftir því tekið að
efni og þeim persónuleika
er það var borið fram af. Þá
var hann og gleðimaður i sín-
í Hindisvík
um hópi, en gætti h6fs
svo eigi sá á honum, þó hann
tæki bikar sér i hönd.
Sr. Sigurður mun alla
ævi hafa verið námfús og iðk-
aði það um árabil, að lesa
grísku. Fór svo að hann las til
hinnar svonefndu B.A. gráðu
og tók próf með lofi i þessu
máli. Var hann þá um 75 ára og
lagði hart að sér við lesturinn,
að hann sagði sjálfur frá.
Gekk hann upp á Öskju-
hlið á morgnana til hressingar
og lét ekkert glepja sig við
lesturinn á daginn. Las ekki
einu sinini Morgun.blaðið, en það
var hans blað.
Sigurður kvæntist aldrei, né
átti börn. Framan af mun hann
hafa búið með móður sinni,
Helgu, er hann dáði mjög og
bróður sinum, Jóhannesi, er hef-
ur alla ævi verið með honum,
eða i grennd við hann. En er
móðir hans flutti til Reykjavik-
ur, þá byggði Sigurður stórt
hús á lóð þeirri, er fýlgdi henn-
ar húsi og dvaldi þar ávallt er
hann var i Reykjavík.
Sr. Sigurður bjó jafnan siðan
með ráðskonum og hefur lengst
af verið hjá honum, Ingibjörg
Blöndal, er hefur verið honum
samhent við búskapinn. Voru
þau góð heim að sækja, en
fjöldi manna staldraði við í Vik
og skoðaði dásemdir Drottins á
útnesi þessu.
Sr. Sigurður var söngmaður
góður og spilaði á hljóðfæri og
Jóhannes bróðir hans mjög
músikalskur og var hann því oft
organisti með bróður sinum er
hann messaði.
Ef til vill verður mér sú
stund minnisstæðiust af mörgum,
er ég kom i Hindisvík,
að kvöldi 22. maí 1968. Eftir
visitasiu biskups á Tjörn, héld-
um við Sigurður heim á leið í
austur átt. Er við komum í
Hindisvik, gengum við inn gang-
inn inn í salirn, en þar blasti
við máliverk eftir Kjarval, frá
gólfi til lofts, af Sr. Sigurði
Norland, i fullri stærð,
þar sem hann sat og las í hinni
helgu bók. Við gengum í eld-
húsið. Ingibjörg Blöndal tók upp
eldinn. Jóhannes settist við
píanóið og fór að spila á það og
við klerkar sungum. En von
bráðar áttaði ég mig á þvi,
að ég átti að ferma við tvær
kirkjur næsta dag og það kom
á mig ferðasnið. Við klerkar
héldumst í hendur er ég gekk
út og Sigurður hóf að syngja
„Ég horfi yfir hafið“ og ég tók
undir. Þetta átti vel við. Þenn-
an d'ag var svalt í lofti, flóinn
fagri Mfvana með öllu, is fyrir
landi frá fjöruborði og svo langt
sem augað eygði. LLfvana klaka
hraun, með dauðakyrrð. En við
yzta haf var vorsólin að siga í
sæ, líklega við Gjögurtá, lif-
gjafi vor hér á jörðu. Þessum
undraroða brá á loftið, sem er
öllum sem við Húnaflóa búa, oft
undra fögur duliarsýn, eins og
til ódáinsheima. Enda sunigum
við sr. Sigurður áður en við
kvöddumst á tröppunum i Hind-
isvík.
En fyrir h:Mid;in hivfið,
þar hillir iimlir laind.
í gutlnum geislum vafiö
þar girðir skýjaband.
1 dag fer fram frá Tjörn út-
för sr. Sigurðar Norland, frá
Hindisvlk, á góðu dægri við
fagran Húnaflióa. Stórbrot-
inn gáfumaður og sómaklerkur
er genginn til feðra sinna.
Pétur Þ. Ingjaldsson.
SÍÐASTI PRESTASKÓLA-
KANDÍDATINN.
IN MEMORIAM.
Með andláti sr. Sigurðar í
Hindisvík er brotið blað i is-
lenzkri kirkjusögu. Það er þó
ekki vegna þess, að hann væri
svo fyrirferðanmikill í hinni and-
legu stétt, hvorki heima i hér-
aði né í hópi embættisbræðra
sinna. Hann sótti að visu flestar
synodur og prestafundi. En
hann steig þar sjaldan eða
aldrei í ræðustól, flutti aldrei
framsögu, lagði jafnan fáitt til
mála.
Sarnt var hann tímamótamað-
ur.
Hann var síðasti prestaskóla-
kandidatinn, seim kvaddi þennan
heim.
Hann var líka síðasti maður-
inn, sem útskrifaðist úr presta-
skólanum.
Frá því segir í prófbókinni á
þessa leið:
„Kandidat Sigurður Jóhannes
son, sem er fæddur 16. marz
1885 í Hindisvik á Vatnsnesi í
Húnavatnssýslu hefur árin
1908-11 stundað guðfræðis-
nám við prestaskólann og einkar
kostgæfilega fært sér í nyt þá
kennslu, sem þar hefur verið
veitt. Próf i forspjallsheimspeki
tók hann í júnimán. 1909 með
einkunninni ágætt -e.
Við burtfararpróf árið 1911
fékk hann þessar einkunnir (sjá
töflu bls. 202) og fékk þannig
aðra aðaleinkunn með 71 stig-
um.
Fyrir hegðun stna á skólan-
um verðskuldar hann hinn bezta
vitnisburð.
Til staðfestu er nafn mitt og
innsigli prestaskólans.
Reykjavik 20. júní 1911.
JJI.
(L.S.)“
Með þessu prófi var prótókoll
Prestaskólans lagður aftur. Síð-
an hefur honum ekki verið lok-
ið upp. 1 þess stað opnaði Guð-
fræðideiid Háskólans sínar próf
bækur.
Þetta var merkur og minnis-
verður atburður — punkt-
ur aftan við undirstrik-
aðan kafla i íslenzkri kristni-
sögu, því að:
Enginn skóli koni hér víðar við
né valdi sér til fylgdar haerri
mið.
Um laindið allt hans lærisveCmar
stóðu,
í lífsins gleði og sorg við
fólksins hlið.
Og hafi stundum lágum loga
brnmnið
það Ijós, sem kirkjan þeim í
hemdur gaí,
er meira vert mn hitt, að hér
var unnið
margt heilagt starf, sem skín
og lýsir af.
T.G.
Þegar dr. Jón Heigason hafði
lokað prófbókinni kom hann að
máli við hinn unga kandi-
dat. Erindið vax að fá hann til
að verða kapilán austur á Hofi
í Vopnafirði, því að presturinn
þar, sr. Sig. P. Sivertsen, mágur
dr. Jóns, átti að verða dósent í
guðfræði við hinn nýstofnaða
Háskóla Isiands. Þar eystra hóf
sr. Sig. Norland þvi prestsskap
sinn. Þar var hann vetur-
inn 1911-12. Um vorið fékk
hann veitingu fyrir Tjörn
á Vatnsnesi og seftist að á
föðurleifð sinni Hindisvik
ættaroðalinu. Síðan hefur
hann alltaf verið heima. Hann
brá sér að visu suður í Land-
eyjar til 4 ára dvalar (1919-
23). Og hann dvaldist hér i
bprg á veturna hin síðust u ár
ásamt ráðskonu sinni, Ingibjörgu
Blöndal. En þegar komið var
heim til þeirra á Þórs-
gatunni, var auðséð, að
þar var bara tjaldað til einnar
nætur, ekki búið um sig til
frambúðar. Þar var fátt hús-
gagma og Mtið um hýbýlaprýði.
Húsbóndinn hvíldi á forn-
um legubekk með sæng sina fyr-
ir ofan sig og las klassiskar bók
menntir á grisku eða latinu.
Ingibjörg sýslaði um góðgerðir
handa gestinum. Þar var gaman
að koma.
En það var auðbeyrt á tali
sr. Sigurður, að hiu.gurinn var
fyrir norðan í Hindisvík — þar
sem forfeður hans hafa búið.
Þar eru miklir landkostir og rik
hlunnindi. Aðdáun hans á Hind-
isvík kemur víða fram, eins og
t.d. í þessari vísu:
Fagurbúna bjai-ta vík
bær og túnið frjóa
logn — við — ðúna dýr og rík
drottning Húniaflóa.
Hann var þegn þessarar
drottiningar, heiM í þjón-
ustu sinni við hana, einlægur og
sannur í aðdáun sinni, trúr í
sérstöðu sinni, því hann „þekkti
engin yndislegri eða fegri löind“
heldiur en Hindisvík.
Sr. Sigurður Norland var eng
um öðrum likur, fór sínar eigin
götur. Og ef tilivitnunin
í Bjama Thor. væri ekki orðin
svona þvæld og marg-endurtek-
in mundi vissulega mega um
hann segja, að
hann batt ekki
bagga sína
sömu hnútiun
Og samferðamenn. —
Margir lögðu leið sina að
Hindisvik til að sjá hann i sinu
rétta umhverfi, þedr vildu sækja
heim þennan sérstæða, kempu-
lega klerk, sem sögur fóru
af um allt land, ekki
fyrir kirkjulegt starf eða emb-
ættisframa, heldur fyrir það, að
hann friðaði selina, hann átti
fleiri stóðhross og betra hesta-
kyn en aðrir hér á landi og á
eigin spýtur var hanr farhnn að
byggja hafnarborg við víkina
sina, en um hana dreymdi hann
stóra og fagra framrtiðai-drauma.
Og nú er hann horfinn af
sjónarsviðinu, þessi sérkennilegi
maður. Margur mun hafa talið
hann lifandi sönnun fyrir „sjálf
stæðisþrá og einstaklingshyggju
Húnvietninga,“ sem ýmsir hafa á
orði haft. Minnisstæður verður
hann okkur öUum, sem þekktum
hann.
Viku áður en hann dó var
hann ferðbúinn norður.
I gær var hann ffluttur heim.
I dag verður hann jarðserttur
í kirkjugarðinum á Tjörn.
Requiescat in pace!
G.Br.
1 dag er til moldar borinn
sr. Sigurður Norland, fyrrv
sóknarprestur að Tjörn á Vatns
nesi. Hann andaðist í sjúkrahús-
inu að Landakoti þ. 27 fm. á
87 aldursári, þrotinn að kröft-
um með hugann bundinn við
heimastöðvarnar fyrir norð-
an, þar som honum nú er búinn
hinzti hvílubeður i Tjamar-
kirkjugarði. Á Vatnsnesi stóð
vagga hans og þar var hann
fæddur, að Hindisvik þann 16.
dag marzmánaðar árið 1885. For
eldrar hans voru hjónin Helga
Björnsdóttir og Jóhannes
Sigurðsson, sem bjuggu þar
myndar búi, en Jóhannes lézt
fyrir aldur fram árið 1908.
Þrir voru þeir Vikurbræður,
sem komust til fullorðinsára og
er nú sá yngsti þeirra, Jóhannes
einn á lífi, en látinn er fyrir
mörgum árum Jón læknir Nor-
land, giftur Þórleifu Pétursdótt-
ur, Jónssonar, ráðherra frá
Ga.uitlöind'um, en synir þeirra
eru Gunnar heitinn Norland,
Framh. á bls. 22