Morgunblaðið - 24.09.1971, Síða 14

14

MORGUaNTBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 24. SEPTEMBER 1971
e
einhvem
4
i
að veita útlendingum
umþóttunartíma á meðan
utfærslan gengur yfir
— sagdi Lúðvík Jósefsson, sjávarútvegsráð-
herra, á fundi um landhelgismálið í gær
Sjávarútvegsmálaráðherra Lúð
vík Jósefsson efndi til fundar í
Átthagasal Hótel Sögu í gærdag,
en til þess fundar var boðið full
trúum frá samtökum útvegs-
inanna, sjómanna og fiskframleið
enda ásamt meðlimum iandhelg-
Isnefnda o. fl. Á fundinum urðu
allmikiar umræður um landhelg
Ismál, en á undan þeim voru
þrjár framsöguræður. Lúðvík Jós
efsson flutti erindi um málið,
Ingvar Hallgrimsson, forstöðu-
maður Hafrannsóknastofnunar-
innar flutti fyrirlestur um frið-
unaraðgerðir og landhelgismál
frá fiskifræðilegu sjónarmiði og
Pétur Sigurðsson, forstöðumaður
Landhelgisgæziunnar ræddi um
breytt viðhorf við útfærslu á
gæzlu landhelginnar. Fundurinn
var fjölsóttur.
Lúðvík Jósefsson sagði í upp-
hafi að tilgangur fundarins væri
sá að veita almennar upplýsing-
ar um málið, stöðu þess og ræða
viðhorf. Kvaðst hann vonast til
þess að fundurinn yrði upphaf
frekari viðræðna. Hann sagði að
í stefnuyfirlýsingu ríkisstjórnar-
innar hefði verið lögð á það höf-
uðáhe-rzla að landhelgissamningn
um við Breta og Vestur-Þjóð-
verja yrði sagt upp og ákvörðun
tekin um útfærslu fiskveiðiland-
helginnar frá grunnlínum í 50
mílur. Stefnan hafi verið mörk-
uð og yrði nú fyrir Alþingi í
þingbyrjun lögð f-ram ályktunar
tillaga þessari stefnu til staðfest
ingar.
Lúðvík ræddi því næst um mik
ilvægi útfærslunnar og akrif er-
lendra blaða um málið. Hann
sagði að við myndum áfram skýra
mál okkar meðal annarra þjóða
og halda áfram baráttu okkar til
þess að fá sem víðtækasta viður-
kenningu á rétti strandríkja til
fullkominna yfirráða yfir fisk-
veiðum á landgrunnshafinu út að
eðlilegum og skynsamlegum
mörkum. Lúðvík sagði að reglur
utn hagnýtingu fiskveiðilögsög-
unnar við Island og stærð væru
innanríkismál okkar — engar al-
þjóðlegar reglur eða lög væru til
þar um. Enginn vafi væri á því
að allir væru sammála um grund
vallaratriði landhelgismálsins. —
Fimmtíu mílur væru í sjálfu sér
ekki lokatakmark heldur aðeins
áfangi. Með því að tilkynna ári
fyrir útfærslu ákvörðun íslenzku
ríkisstjórnarinnar væri öllum gef
inn rúmur og góður fyrirvari.
Þá ræddi sjávarútvegsmálaráð
herra um það atriði að leggja mál
ið fyrir alþjóðadómstólinn í Haag.
Hann lagði áherzlu á að dómstóll
inn yrði að starfa sem gerðar-
dómur og útilokað væri með öllu
að íslendinga gætu fallizt á það,
þar sem dómurinn gæti ekki
byggt á alþjóðalögum. íslending-
ar hafa alltaf hafnað tillögum um
gerðardóm. Þá ræddi ráðherrann
um það, hvort líklegt væri að
Bretar beittu Islendinga valdi í
sambandi við útfærslu landhelg-
innar og sagði: „Ég held að ekki
komi til neins herskipaleiks af
hálfu Breta hér á okkar fiskimið
um. Við höfum áður verið beitt-
ir löndunarbanni í Bretlandi.
Ég held að slíkt bann valdi
Bretum meiri erfiðleikum en okk
ur . . . .“ „En slíkt bann getur
aldrei haft mikil áhrif á okkur.
Auðvilað verðum við íslendingar
að reíkna með einhverjum erfið
leikum í sambandi við stækkun
landhelginnar. Undan sliku get-
tvn við ekki kvartað, því að
stækúuniua verðum við að fá.
Sig -i.in t' okkar, ef við stönd-
um saman og skilj um í hverju
styrkur okkar er fólginn."
Sjávarútvegsráðherra sagði að
grundvallarkrafa Islendinga væri
að fá viðurkenndan fullkominn
yfirráðarétt okkar yfir öilum
veiðum á landgrunnshafinu við
landið. Efalaust munu útlending-
ar reyna með samningum að ná
sér í veiðiréttindi á okkar mið-
um. Óskir þeirra verðum við að
meta eftir aðstæðum, eftir stærð
fiskstofnanna, eftir þörf okkar
sjálfra og sanngjörnu tilliti um
leið og stækkunin gengur yfir.
Næstur talaði Ingvar Hali-
grímsson, fiskifræðingur, for-
stöðumaður Hafrannsóknastofn-
unarinnar. Hann sagði að fjórir
meginþættir réðu stærð fisk-
stofns: þyngd eða stærð nýlið-
anna, sem í stofninn bætast á
ári hverju, þyngdaraukning þess
fisks, sem fyrir er, rýrnun vegna
eðlilegra dánarorsaka og vegna
veiða. Hann kvað það ljóst að
við réðum aðeins yfir síðasta
þættinum, veiðunum.
Ingvar ræddi um það hve of-
veiði hefði leikið fiskstofnana
grátt. Á fyrristríðsárunum hlaut
ýsustofninn verðskuldaða hvíld
og var meðaldagsveiði enskra
togara af ýsu um 1000 kg
árið 1920. Þessi veiði var komin
í 250 kg árið 1937. Heildarýsu-
aflinn við Island þrátt fyrir
bætta veiðitækni féll á tímabil-
inu 1928 til 1937 úr 60 þúsund
lestum á ári í 28 þúsund lestir
og ýsuafli Islendinga sjálfra úr
11 þúsund í 4 þúsund lestir á
ári. Á síðari stríðsárunum hlaut
stofninn aftur hvíld og árið 1946
nam ársaflinn 33 þúsund lestum
og óx i 76 þúsund lestir árið
1949. Þá þoldi stofninn ekki
meira álag og var kominn i 46
þúsund lestir árið 1952. Sagan
frá fyrra striði hafði endurtekið
sig. Árið 1952 friða Islendingar
mikilvægar uppeldisstöðvar við
Faxaflóa og næstu 10 árin óx
aflinn hröðum skrefum og náði
hámarki 1962, 120 þúsund lest-
um, eða tvöfalt það aflamagn ár
lega, er mest varð á milli heims
styrjaldanna tveggja.
Þá ræddi Ingvar um mikil-
vægi þess að ýsa fengi að vaxa
í friði, 3ja ára er hún aðeins
300 grömm, en 5 ára tæp 2 kg.
Þyngdaraukningin er nœsfcum
sjöföld. Á meðan erlendur floti
hirðir mikinn hluta ýsunnar við
íslandsstrendur, eru Islendingar
ekki stjórnendur þróunarinnar.
Þá ræddi Ingvar um svipaða
sögu þorskstofnanna og sagði að
nú væri svo komið að árlega
dæju um 70% af kýnþros'ka hlu ta
stofnsins og um 60% af hinum
ókynþroska hluta hans. Nú væri
svo komið að hver þorskur
hrygndi að meðaltali ekki nema
einu sinni á ævinni, þótt náttúr
an ætlaði honum að hrygna oft-
ar. Þannig hafa menn breytt
gangi náttúrunnar — sagði Ingv-
ar Hallgrímsson. Sama er og að
segja um síldina. Síldarstofninn
í sjónum er nú aðeins um helm-
ingi minni en sú veiði sem
fékkst árið 1966 eða tæplega tal
inn 1 milljón tonn.
Að lokum sagði Ingvar Hall-
grímsson, að aukning íslenzkra
f iskveiða, væri að slínum dómi háð
því að ásókn erlendra veiðiskipa
létti, þannig að íslendingar gætu
nýtt auðævi íslenzkra fisikimiða
á skynsamlegan hátt Afh úr
helztu fiskstofnunum verður tæp
ast aukinn frá því er nú er mið-
að við ríkjandi ástand, sem sýni-
lega á eftir að versna, verði
ekkert að gert.
Pétur SigurðsSon, forstjóri
Landhelgisgæzlunnar ræddi um
það hvernig gæta ætti landhelg-
innar, þegar útfærslan væri um
garð gengin. Landhelgis'línan
eykst ekki svo mikið, sagði hann
frá því sem nú er eða aðeins
um 14% i 11 til 12 hundruð míl-
ur. Víðátta svæðisins, sem gæta
ber eykst hinis vegar þrefalt, úr
75 þúsund ferkilmetrum í um
það bil 225 þúsund íerkílómetra,
og öll stækkunin væri út á við.
Daglega eru um 100 veiðiskip við
landið — þar ættu Bretar um 60,
Þjóðverjar um 30 og 10 væru
ýmist belgísk, rússnesk, frönsk,
portúgölsk eða frá einhverju
Norðurlandanna. Slíkt ástand
hefði verið lengi. Hann sagði
að þegar til útfærslu kæmi yrðu
að öllum Xikindum þrjú aðal-
gæzlusvæði — úti fyrir Vestur-
landi, Suðvesturlandi og Austur-
landi. En hvernig á nú að gæta
víðáttumeiri landhelgi?
Eins og stendur, sagði Pétur
að aðeins væru tvö varðskip-
anna fær til úthafssigljnga, Æg-
ir og Óðinn og til þess að auka
yfiriit yfir gæzlusvæðið yrði að
koma til aukinn flugvéiakostur
og er þá ekki nóg að hafa eina
flugvél heldur verða þær að vera
tvær eru fleiri. Æskilegt væri að
bæta aðstöðu út um land, þann-
ig að flugvélamar þyrftu ekki
endilega að hafa endastöðvar
alltaf í Reykjavik. Gæzlan yrði
jafnframt að færast lengra út
á hafið og því yrði eflaust að
fjölga smáskipum til ýmissa
þjónustustarfa nær landi og
þyrlur væru einnig gagnleg
tæki. Albert og Árvakur yrðu því
aðeins við land. Auka þyrfti og
bæta tæki til úthafssiglinga.
Mikið vandamáil er sagði Pét-
ur, að gera staðarákvarðanir svo
langt frá landi, sem þurfa að
vera nákvæmar. 1 tæikni til stað-
arákvarðana er ör þróun. Decca
væri álitið of viðamikið kerfi og
dýrt og ýmis vandkvæði væru
á lorankerfi. Hins vegar færu
nú fram tilraunir með nýtt kerfi,
sem lofaði góðu, svokallað Omega
kerfi. Tilraunir mieð sllíkt tæki
■hafa farið fram í landi, en nú
á að fara að setja það um borð
í Ægi til þess að reyna það enn
frekar. Þá taldi Pétur að íjöilga
þyrfiti áhöfnum, er úthafssigling-
ar yrðu ríkari þáttur i starfinu,
svo að áhafnir gætu hvílzt.
Landhelgisgæzlan hefur undir-
búið breyttar aðstæður. Með
leyfi ríkisstjórnarinnar hefur hún
leigt Beeohcraft Queen Air
flugvél, sem væntanleg er til
landsins 1. október. Á næsbunni
færu utan flugvirkjar á vegum
gæzlunnar tiil þess að læra hjá
Sicorsky-verksmiðjunum og flug-
liðar færu siðar utan til þess
að læra stjórnun þyrlna. Búast
má við að þyrlan nýja komi í
desember. Þá gat Pétur þess að
kaupa þyrfti nýjar vélar i varð-
skipið Þór og berast endan-
leg tiilboð i vélarnar siðast
í þessum mánuði. Loks er verið
að undiirbúa kaup á Ioftskeyta-
taekjum, sem sett verða upp á
efistu hæð nýju lögregl ustöðvar-
innar, þar sem framtíðarhúsnæði
er fyrir laindhelgisgæzluna.
Er Pétur Sigurðasom hafði
lokið rnáli sínu, var orðið gefið
laust. Tók þá til máls Jóhanini
Hafstein, formaður Sjálfstæðis-
flokksinis. Hann gagnrýndi að-
ferðina við fundarboðið og taldi
eðlilegra að landhelgisnefndin
sem slík hefði boðað til fundarima,
en ekki ráðherra sjálfur. Talað
hefði verið um það að sýna þyrf ti
samstöðu, en sér vitanlega hefði
ekki verið rætt við meðlimi
nefndarinnar. Ég tel mikils virði,
sagði Jóhann að efnt sé til funda
um efnisatriði þessa máls, en
mér virðist vera lögð megia
áherzla á auglýsingagildi fundar
ins og í morgunfréttum útvarpa
ins var sagt frá því að Lúðvik Jós
efsson ætlaði að halda þennan
fund og held ég að slíkt sé afar
fátítt ef ekkl einsdæmi, enda var
hver einstakur boðaður bréflega
og öðrum ekki ætlaður aðgang-
u.r þar að. Auk þess er hér lang
borð af fréttariturum og er slíkt
ekki vanalegt um fundi, sem boð
aðir eru persónulega. Jóhann
sagðist gleðjast yfir því, að ráð
herrann hefði lýst því yfir í ræðu
sinni að staðfesting landhelgia-
málsins yrði lögð fyrir Alþingi —
það hafi verið skoðun Sjálfstæðis
manna og tillaga, að slikt yrðí
gert, en samnimgnuim við Breta
og Þjóðverja ékki sagt upp áun.
samráðs við Alþimgi, sem sam-
þykkt hefði samnimginn á Sdnuim.
tímia.
Jóhann sagði að um það væri
ekki ágreiningur að samningnum
væri unnt að segja upp — hér
væri aðeins sikoðanamunur um
aðferðir og hið eina, sem eftir
væri í samningnum af skilyrð-
um, sem íslendingar yrðu að
hlíta væri ákvæðið um Haag-
dómstólinn. Reyna þyrfti til þraut
ar, hvað unnt væri að fá út úr við
ræðum við Breta og Vestur-
Þjóðverja. íslendimgar hefðu
þegar lýst sig fúsa til frekari
viðræðma og því yrði að hefja
viðræður áður en til uppsagmar
samningsins kæmi. íslendingar
værú ekki einangruð þjóð
í veröldinni og þeir yrðu
að freista þess í lengstu
lög að verja sölumöguleika sína
á fiskafurðum erlendis.
Þá tók til máls Sven Aage
Malmberg og bar fram nokkrar
fyrirspurnir um rannsóknir á
landgrunninu aðallega dýptar-
mælingar og framkvæmd þeirra,
sem veitt hafi verið 30 milljón-
um króna til á fjárlögum.
Pétur Guðjónsson lýsti ánægju
sinni með málið, en taldi þó rétt
að befcra hefði verið ef landhelg-
isnefndin hefði boðað til fundar-
ins. Hann ræddi um þá hefð-
bundnu venju, sem Bretar bæru
fyrir sig um veiðar á fslandsmið
um. Hér væri um að ræða 50 ára
samning milli Dana og Breta, sem
gerður var 1901 og því væfi al-
rangt að tala um hefð. Þegar
samningur rynni út hlyti að skap
ast sama ástand og áður en hann
komst í gildi. Við ættum hér i
deilu við örfáar háþróaðar iðnað
arþjóðir og það væri fásinna að
halda þvi firam að þær ynnu
þessa deilu, gegn minnstu þjóð
Evrópu. Þessar þjóðir hefðu þeg
ar tapað málinu.
Þá tók til máls Ingolfur Stef-
ánsson og taldi nauðsynlegt að
endurnýja dýptarmælingar á
landgrunninu og kanna það öllu
nánar. Hann sagðist hafa heyrt
ófagrar lýsingar á drápi ungfiska,
sem sýndi að aðgerða væri þörf.
Júlíus Ingimarsson talaði næst
ur og lýsti mikilvægi málsins,
hvatti menn til þess að vera ein-
huga og útgerðarmenn til þeas að
láta í ljós álit sitt.
Skúli Þorleifsson tók í sama
streng og Júlíus, en til þess að
spara fundartima, lagði hann til
að aðeins þeir útvegsmenn, sem
í móti væru tækju til máls.
Framhald á bls. 21.