Morgunblaðið - 29.09.1971, Page 17

MORGUNBLAÐIÐ, MtÐVIKUDAGUR 29. SEPTEMBER 1971
17
Orn Benediktsson
á Islandi
Viðtal við son Einars
Benediktssonar
Öm Benediktisson, eini sonur
ELnar Benediktssonar sem nú er
á l'ífi, og dvalið 'heifur erlendis
mestan Wuta asvi sinnar, er nú
staddur hér á landi ásamt konu
sinni. Hann heitir fullu nafni
Benedikt Örn, fæddist í Reykja
vík 1904, skömmu áður en faðir
hans gerðist sýsiumaður á Rang
árvöllum, en íluttist 1907 með
foreldrum sinum til útlanda og
kom eftir það ekki til íslands
nema í stuttar heimsöknir —
þangað til nú, eftir 43 ára sam-
'fellda fjarveru. Uau hjén komu
til landsins í vor, hafa tekið á
teigu fallega íbúð í Kópavogi,
með útsýn yfir aila Reyflcjavik,
og hyggjast dvelja þar fram til
sumars.
Öm Benediktsson hringdi til
mín, spurði hvort ég myndi eft-
ir sér, og vildi heimsækja sig.
Mér var hann mjög minnisstæð
ur, eins og ég hatfði kynnst hon
um á heimili foreldra hans i
Kaupmannahöfn þegar hann
var 16—17 ára unglingur,
óvenjulega fallegur, líkastur
tföður sínum af sonum hans. Nú
er hann 67 ára, sem er auðvit-
að enginn aldur á okkar tim-
um, enda unigur og hress í
bragði og hið göfuga ættarmót
enn hið sarna. Islenzkuna talar
hann með lítið eitt útlendum
málhreim og furðuvefl, þótt eitt
og eitt orð komi ekki fyrr en
við umhuigsun.
Þar kom tali okkar að ég
sagði honum að Matthías Jo-
hannessen hefði beðið mig að
tfara þess á leit, að hann leyfði
að eitthvað yrði eftir sér hatft
um liðna ævi hans. Hann tók
því vel.
Ég spurði hvar hann myndi
fyrst eftir sér.
— í Edinborg — og svo í
London, þar sem ég var látinn
í skóla átta ára gamalil, en þá
læs og skrifandi á ensku. Við
börnin byrjuðum snemma að
tala saman á ensku, en
pabbi heimtaði að við borðið
heyirðist aldrei orð neima á ís-
flenzku — og varð reiður ef út
af var brugðið. Við bjuggum
lengst af fyrir utan London, á
landsetrinu The Hermitage í
Heston í Middflesex. Þaðan var
hálftíma keyrsla frá London í
járnbrauitarlest. Robert Brown
ing hafði átt þetta hús og búið
þar áður en hann brottnam
ungu sflcáldkonuna Elisabeth
Barring, eins og þú kannast
við, fór með hana til Ítalíu þar
sem þau giftust. Nokkur hluti
atf húsinu var ævagamall, með
stráþaki, sem pabbi lét gera við
é hverju ári svo að höldist.
Þarna höfðum við þrjá islenzka
hesta. Ég man hve Bretuim þótti
furðulegt að sjá þessa litflu fót-
fimu hesta, til dæmis á morgn-
ana þegar einum þeirra var
beitt fyrir litla kerru sem við
krakkarnir fórum í í skólann.
Þrettán ára komst ég inn í St.
Paúls Sdhool í London, en 1916
eöa 1917 flytjum við til Kaup-
mannahafnar, þar sem þú
manst eftir oikkur, á 5. Juni
Plads á Friðriksbergi. Og
næstu árin er ég við nám í
Bendix Studenterkurs, rétt
hjá Sivalatumi Ég er enn ágæt
ur í dönsku! Eftir stríðið fór
ég aftur til Englands, var
næstu tvö árin í Cambridge,
sflöku við nám, sem var þo.1-
að vegma þess að ég þótti llð-
tækur kappróðramaður. En
þaðan fór ég i London Sehool
of Economios, sem var strangur
góður skóli — þar lærði ég.
Tuttugu og tveggja ára gamall
byrjaði ég svo að vinna fyrir
mér.
— 1 Engflandi?
— Hjá ýmsum fyrirtækjuim í
London, og ferðaðist fyrir þau
Viða um Evrópu.
— • Komstu til Islands á þess-
um árum?
—■ Snöggvast 1922 og aftur
1928. Þá sá ég föður minn I síð-
asta skipti. Og þá voru foreldr
ar mínir að slíta sambúð sinni.
Næsta haust fór óg til New
York, þar sem Svala systir
mín var gift, og mest til að
hitta hana. Hún var tveim og
háltfu ári eldri en ég, og við
höfðum alltaf verið innilega
samrýnd. En meðan ég var á
ieið ylfir hatfið dó hún. Mér
féll það þungt. Ég var lengi að
jafna mig eftir það áfall. Ég
ákvað að verða áfram í Amer-
íku — og gerðist enskukennari
í skólum, fyrst I New York,
svo í Washington. Það kom sér
nú vel að ég hatfði lært ensku
eins og aðeins er hægt að læra
hana í Englandi. Eftir Washing
ton flutti ég atftur til New
York, og þá var kreppan mikla
í algleymingi, mikið atvinnu-
leysi, og yfirleitt lágar tekjur,
en ég hafði alltaf atvinnu og
komst sæmilega aif. Nú var ég
giftur. Ég kynntist Phyllis
konu rninni i Washington, var
28 ára þegar við gitftuimst, en
hún tíu árum yngri.
— Og bandarísk?
—- Af ensk-frönsk-þýzkum
ættum, og hafði alist upp á
gömlu, stóru ættaróðali í Virg-
inia. Hún er Dauighter of the
Revolution — það er að segja
sannamlegur afkomandi manna
sem börðust fyrir sjálfstæði
Bandarikjanna gegn Bretum á
átjándu öld — sem þyfldr afar
tfínt þar vestra -— þú getur
nærri!
— Upp úr kreppunni kom svo
stríðið.
— Og þá vann ég um tíma
hjá Bretum í Washington, i sam
bandi við aðstoð þeirra til út-
legðaifliers Frakka. En 1944
keyipti ég búgarð.
— Þá hefur íslenzka bænda-
blóðið saigt til sín?
— Ef tifl vill. En við hjónin
vorum sammála um að dreng-
irnir olkkar ættu að íá að al-
ast upp í sveit, ekki á borgar-
strætum. Og þama vorum við í
tíu ár. Jörðin lá svo til miðja
vegu milli New York og landa
mæra Kanada, var 100 ekrur,
þar af 60 graslendi og 40 skóg-
ur. Við höfðurn 60 kýr og tekj-
ur af viðarhöggi. Þarna var
bróðursonur minn Einar Bene
diktsson, sem nú er fulltrúi ís-
lamds í Genf, mikið hjá okkur
þau fjögur ár sem hann stund-
aði hagfræðinám í Boston.
Hann átti heimili sitt hjá okík-
ur.
— Hvers vegna hættuð þið
við búskapinn?
— Okkur fannst vetrarkuld-
inn þarna norður frá leiðinleg-
ur, og heiisa mín var ekki eins
góð og áður. Ég hafði jafn-
tframt búskapnum unnið mikið
fyrir firma í Ohicago, ferðast
fyrir það í viðskiptaerindum,
haft góðar tekjur af þeim stönf
um. Þegar við flluttum 1954 til
bæjarins Oorpus Christi í Tex-
as, í hið hlýja loftslag Suður-
ríkjanna, gat ég umnið þar á
vegum háskólans í Chicago, en
konan mín starfaði að fasteigna
sölu. Þar vorum við í tvö ár,
bjuggum svo um tíma i öðrum
bæ í Texas, San Antonio, en
settumst svo að í Seattle á
Kyrrahatfsströnd, þar sem við
höfum búið síðan. 1 bænum og
umhverfi eru nær milljón íbú-
ar, mikið af morrænu fólki og
víst um tvö þúsund af íslenzk-
um ættum — líka námsfólk frá
Islandi, prýðileg æska og dug-
leg. Ég starfa dállítið fyrir Is-
lenzka félagið og hef yndi af
að hitta þetta fóflk. Surmt er
þriðji ættliður í Ameríku og tal
ar þó hreina failega islenzku.
Tvisvar á ári, á jólum og pásk
um, er íslenzk guðsþjónusta.
Mér finnst gaman að sjá gaml-
ar konur koma þangað með
ftNlMlbHK. » - irtxökw&i -- w . .... - J
Börn Einars Benediktssonar. Frá vinstri til hægri: Bcncdikt Örn, Ragnheiður Erla, Stefán
Már, Margrét Svala og Katrín Hrefna. Á myndina vantar elzta barnið, Einar Val. Myndin var
tekin i Engiandi 1917.
gamfla íslenzka sálmabóflc I
hendi. j
— Og nú eru böm ykkar
hjónanna uppkomin?
— Við eigum fjóra drengi.
Philip, 37 ára, er sjóliðsforin/gt
í bandaríska flotanuim. Jón
(svo skrifar hann sig, en nafn
ið er borið fram Jo*vi á enska
visu) er 34 ára og sjónvarps-
verkfræðingur. Thomas Einar
er 24 ára og er að skrifa dokt-
orsritgerð um enska skáldið
John Sterling. Christopher Már
— oftast kallaður Chriss — er
21 árs og við háskólanám í
læfcnisfræði.
— Hafði faðir þinn mikil af
skipti af uppeldi ykkar barna?
— Ekki dagsdaglega. Bn
stundum tók hann öklcur inn
til sín, eitt eða fleiri, og ræddi
við okkur oft lengi. Ég elskaði
pabba minn, hann var svo góð-
ur við okkur, ljúfur og ástúö-
llegur. Hann var mjög trúað
ur og áminnti okkur um að lesa
bænirnar okkar en ekki þó svo
að hann reyndi að beita okkur
neinni þvingun. En hann sagði
að okkur væri styrkur í að
varðveita trúna. Og Svala tóik
að sér að fara með faðirvorið
þegar við vorum komin í rúm-
ið á kvöldin og minna oklcur á
að huigsa til guðs.
— Heflur skáldskapur föður
þíns haft mikið gildi fyrir þig?
— Ég vildi að ég gæti sagt
að svo væri, þvi eins og ég
sagði, ég elskaði hann pabba
minn. En máiið á kvæðum hans
er yfirleitt of þungt fyrir mig.
Ég hef aldrei gen-gið í skóla á
Islamdi, og ekki lært aðra ís-
lenzku en daglégit mál. En nú
skal ég nefna þér no'kkur
fcvæði sem ég hef átt hægast
með að skilja og mam bezt:
Messan á Mosfeflli, Móðir mín,
Stjarna, Fákar, Hvarf séra
Odds frá Miklabæ, Einræður
Starfcaðar.
— Manstu eftir því að faðir
þinn væri að yrkja?
— Við vissum ti'l þess, og að
hann var oft lemgi með kvæði,
orti upp aftur og afltur. Og þeg
ar ég var með honum í járn-
braiutarvagni eða í neðanjarðar
lestum i Lundúnum tók hann
stundum upp litla vasabók, sem
hann alltaf bar í ytra brjóst-
vasanum, og skrifaði i hana
Hnu og línu. Þá vissi ég að
hann var að yrkja, lagfæra eða
bæta við línum i ljóð eða ef til
vill byrja á kvæði. Hann átti
hægt með að láta ekki trutfllast
af hávaða.
— Hvernig lízt þér á ísland
eftir 511 þessi ár?
— Þegar ég kom til Kefla-
víkur sagði maðurinn sem leit
á miitt bandaríska vegabréf, og
sá að ég var fæddur í Reykja-
vík: Velkominn heim! Ég hatfði
ekki í yfir fjörutíu ár átt önin-
ur heimkynni en Bandaríkin
svo mér fannst þetta snöggvast
skrítið — en þó um leið, að ég
væri kominn heim. Og það heif-
ur mér fundist hvern dag síð-
an. Ég hef verið heppinn með
það fólk sem ég hef kynnst,
meðal annars frændfólk sem ég
hafði ekki þekkt áður.
— Gætirðu hugsað þér að
setjast hér að?
— Ef ég væri einhleypingur
myndi ég gera það. En sonuim
mínuim þykir svo vænt um móð
ur sína, að það væri ekki hægt.
Þeim myndi finnast þeir vera
sviptir henni ef við settumst að
svona langt í burtu.
— Langar þá til að sjá land
feðra sinna?
— Sá elzti, Phillip, ætlar að
reyna að komast hingað i vor,
og með konu sína og dóttur.
Frú Fhyllis Benediktsson er
fyrirmannleg, hæglát og hlýfleg
kona, og þegar hún sezt með
okkur við kaffiborðið geflst
kostur á að spyrja hana
hvemig henni hafi fallið að
vera á íslandi.
— Afskaplega vel, segir frú-
in. Alflt fólk sem við höfum hitt,
eða þurft á að halda -— hver
og einn — allt hefur þetta ver-
ið elskuflegt og viðfcunnantegt
Framhald á bls. 23»