Morgunblaðið - 28.10.1971, Page 16

, 16
MORGUNBLAÐtÐ, FIMMTUDAGUR 28. OKTÓBER 1971
Útgafandi hf. Árvakur, Raykjavfk.
Fremkvaemdastjóri Haraldur Svainsson.
Rilstjórar Matthías Johannesssn.
Eyjólfur Konráó Jónsson.
AðstoSarritstjóri Styrmir Gunnarsson.
Ritstjómarfulitrúi Þorbjörn Guðmundssort.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn og afgreiðsla Aðalstræti 6, simi 10-100
Augiýsingar Aðalstræti 6, sími 22-4-80.
Áakriftargjald 196,00 kr. á mánuði innanlends.
I lousasölu 12,00 kr. eintakið.
AÐILD PEKINGSTJÓRNAR AÐ SÞ
Daráttan gegn aðild Peking-
** stjómarinnar að Samein-
einuðu þjóðunum var lengi
vel háð á þeim grundvelli, að
það samrýmdist ekki stofn-
skrá hinna Sameinuðu þjóða,
að hún ætti fulltrúa á þessum
vettvangi, þar sem Peking-
stjórnin væri árásaraðili. Var
þá höfðað til þess, að stjórn
kömmúnista í Kína, sendi
kínverska sjálfboðaliða til
þátttöku í Kóreu-styrjöldinni,
Norður-Kóreumönnum til
trausts og halds, eftir að
MacArthur, hershöfðingi,
hafði hrakið þá norður yfir
Yalu-fljót en hersveitir Mac-
Arthurs börðust undir fána
Sameinuðu þjóðanna.
Hin síðari ár hafa þessar
röksemdir dugað skammt, en
Bandaríkjamönnum hefur
tekizt að koma í veg fyrir
aðild Peking-stjómarinnar
með tillögum um formlega
meðferð málsins. Fyrir einu
ári var orðið ljóst, að þessar
varnaraðgerðir Bandaríkja-
manna höfðu einnig gengið
sér til húðar og upp frá því
urðu mjög skjót umskipti í
sambúð Bandaríkjanna og
Kína. Hin fyrirhugaða ferð
Nixons, forseta, til Peking er
gleggsta dæmið um það.
Kínverskir kommúnistar
hafa jafnan lýst því yfir, að
ekki kæmi til mála, að þeir
tækju sæti Kína hjá Samein-
uðu þjóðunum nema því að-
eins að fulltrúar Formósu-
stjórnar hyrfu þaðan á brott
um leið. Frá þessari grand-
vallarafstöðu hefur Peking-
stjórnin aldrei horfið og tek-
ur nú sæti Kína hjá Samein-
uðu þjóðunum eftir að skil-
málalaust hefur verið gengið
að hennar skilyrðum. Það er
mikill sigur fyrir Kína og
boðar vafalaust stóraukin
áhrif þessa fjölmennasta ríkis
veraldar á alþjóðavettvangi.
Bandaríkin lögðu mikla á-
herzlu á, að Kína gerðist að-
ili að Sameinuðu þjóðunum
án þess að Formósa yrði rek-
in úr samtökunum. Þeim
tókst ekki að ná þeim
árangri og er það út af fyr-
ir sig mikill ósigur fyrir
Bandaríkjamenn. Hitt er svo
annað mál, hvort þeim þykir
svo leitt, sem þeir láta. Með
hinni hörðu baráttu, sem háð
var af þeirra hálfu, sýndu
Bandaríkjamenn, að þeir
standa við hlið bandamanna
sinna. Á hinn bóginn er ljóst,
að hefðu Bandaríkjamenn
íarið með sigur af hólmi í
þassu máli, hefðu fulltrúar
Peking-stjómarinnar ekki
tekið sæti Kína hjá SÞ í ár.
Hvaða afleiðingar hefðu slík
málalok haft fyrir Peking-
ferð Nixons?
Hér á landi hafa nokkrar
umræður farið fram um þetta
mál. Ríkisstjómin tók þá af-
stöðu að styðja tillögu Al-
baníu, sem gerði ráð fyrir
brottrekstri Formósu. Stjórn-
arandstaðan var þeirrar skoð
unar, að eðlilegt væri, að
Peking-stjómin tæki sæti
Kína hjá Sameinuðu þjóðun-
um en jafnframt væri sjálf-
sagt, að þær 15 milljónir
manna, sem búa á Formósu
ættu sína fulltrúa á þessum
vettvangi.
Ein meginröksemdin fyrir
því, að Peking-stjómin ætti
að taka sæti Kína hefur ver-
ið sú; að hún ráði meginlandi
Kína og það er alveg rétt. En
með sama hætti er ljóst, að
Peking-stjórnin ræður ekki
Formósu. Stjóm Chiang Kai
Shek ræður þeirri eyju og
þar búa 15 milljónir manna.
Formósa er í raun sjálfstætt
ríki, sem kallar sig Lýðveldið
Kína með sama hætti og ríki
kommúnista á meginlandinu
nefnist Alþýðulýðveldið
Kína. Slík tvískipting ríkja
er ekkert einsdæmi. Sam-
bandslýðveldið Þýzkaland
nefnist ríkið í Vestur-Þýzka-
landi. Þýzka alþýðulýðveld-
ið er það kallað í Austur-
Þýzkalandi og íslenzka ríkis-
stjórnin telur, að bæði þessi
ríki eigi að taka sæti hjá SÞ.
Hvers vegna hefur hún þá
ekki sömu afstöðu til þeirra
tveggja kínversku ríkja, sem
í raun era til?
í umræðum hér innanlands
hefur verið bent á það, að
fjölmörg nágrannaríki okkar
í Evrópu hafi stutt tillögu
Albaníu, svo sem Norður-
löndin, Bretar o. fl. og þess
vegna hefði verið eðlilegt að
við gerðum það líka. En í
þessu sambandi verða menn
að gera sér Ijóst, að það eru
fyrst og fremst beinir póli-
tískir og viðskiptalegir hags-
munir, sem ráða afstöðu
hinna stærri og fjölmennari
xíkja. ísland er ef til vill eitt
af fáum ríkjum heims, sem
*hefur efni á að leggja ein-
ungis siðgæðislegt mat á
þetta deilumál innan SÞ. Við
þurfum hvorki að taka tillit
til pólitískra eða viðskipta-
legra hagsmuna okkar í Kína,
af því að þeir eru ekki fyrir
hendi. Og þegar þetta sið-
gæðislega mat er lagt á mál-
efni Kína hjá SÞ er ljóst, að
með sama hætti og það er
rétt og eðlilegt að fulltrúar
Peking-stjórnarinnar taki
sæti Kína hjá SÞ er líka
rangt, 41 þessar 15 milljónir
á Formósu eigi þar enga
fulltrúa.
Friðarverðlaun
Nóbels 1971
og stjórnmála-
þýðing þeirra
EFTIR MAGNÚS SIGURÐSSON
SJALDAN ef nokkru sinmi áður hefur
veiting friðarverðlauna Nóbels haft jafn
mikla stjórnmálaþýðingu og að þessu
sininii. í augum flestra er verðlaunaveit-
ingin blessun einnar mikilsvirtustu
stofnunar heims yfir þá utanríkisstefnu,
sem verðlauniahafinm, Willy Brandt,
kanslari Sambandslýðveldisins Þýzka-
lands, hefur fylgt á tveggja ára valda-
tímia siínum. Burt séð frá hinum mikla
heiðri felur verðlaunaveitingin í sér
geysi mikinin stj órnmálasigur fyrir
kanislarann. Heima fyrir verður stjóm-
arandstöðunni miklu erfiðara um vik
en áður að beita sér gegn staðfestingu
sáttmála þeirra, sem kanslarinin hefur
gert við Sovétríkin og Pólland. Og út
á við hefur honum verið gefin hæsta
einikunn sem friðarkanslara. Þrátt fyrir
það að Alexei Kosygin, forsœtisráð-
Willy Brandt ræðir við blaðamenn
á Keflavíkurflugvelli 1968.
herra Sovétríkjannia, hafi lýst því yfir,
að Brandt sé vel að friðarverðlaun-
unum kominm, er ekki einis víst, að
austur-þýzkir kommúnistar séu reiðu-
búnir til þess að taka undir þau orð.
Búast má neínilega við, að það verði
einkanlega í samsfciptum þýzku ríkj-
anma í framtíðinni, sem deiluatriði eiga
eftir að koma upp og þá mun Brandt
heima fyrir sem erlendis hafa almenn-
ingsálitið með sér fyrirfram. Friðar-
verðlaun Nóbels sjá um það.
En friðarverðlaunin eru að sjálfsögðu
jafnframt mikill álitsauki fyrir Þýzka
sambandslýðveldið. Enginn stjórnmála-
maður á Vesturlöndum í svipaðri valda-
stöðu og Willy Brandt gegnir niú, hefur
verið sæmdur þessum verðlaunum í ára-
tugi og með verðlaunaveitingunni nú er
í rauninni verið að lýsa því yfir, að
Sambandslýðveldið Þýzkaland sé orðið
að framverði friðarinis. „Þýzkaland hef-
ur verið sýknað,“ lýsti Parísarblaðið
„Combat“ yfir í fyrirsögn um verðlauna
veitinguna, „aðeinis 27 árum eftir að síð-
ustu reykskýiin stigu upp frá Ausch-
witz.“
Og vissulega hefur ástand og viðhorf
breytzt í Þýzkalandi og er hér átt við
hinn frjálsia hluta þess.
Þegar Gustav Stresemann hlaut frið-
arverðlaun Nóbels sem utanrikisráð-
herra Þýzíkalands árið 1926 ásamt starfa-
bræðrum sínum í Frakklandi og Bret-
landi, þeim Aristide Briand og Austen
Chamberlain, hafði Stresemanin fylgt
stefnu, sem var ekki ólík stefnu Brandts
nú. Stre9emanm hafði m. a. reynt að
koma á sættum við Frakkland eftir
fyrri heimstyTjöldina með því að lýsa
því skorinort yfir, að Þýzkaland ætti
ekkert tilkall til Alsace-Lorraine. Hann
var óspart úthrópaður fyrir undanláts-
semi og það þrátt fyrir það að hann
væri leiðtogi Þýzlka þjóðarflokksins,
sem var íhalds- og þjóðernissinnaður.
Það vantar ekki heldur nú, að Willy
Braindt hafi verið borin undanlátssemi
við kommúnistaríkin á brýn, en þær
raddir hafa verið fáar og smám saman
hljóðnað, enda þótt þær hafi ekki sarun-
færzt. Ef tilefnii gefst, láta þær áreiðan-
lega til sín heyra að nýju. En það dylist
ekki, að stefna Brandts hefur fundið
afar ríkan hljómgrunn meðal þýzku
þjóðarinniar. Að því leyti eru tímamiir
allt aðrir nú en á dögum Stresemarans.
En þar með er efcki sagt, að Willy
Brandt hafi verið bezt allra að frið-
arverðlaununum komimn í ár. Uppá-
stungur höfðu komið fram um eina 39
menn, svo að það var af nógum að taka.
í þeirra hópi voru m. a. Sikileyj arbú-
inn Daniel Dolci, sem með starfsemi
sinini í félagsmálum fátækra Si'kileyinga
hefur að margra áliti unnið svo frá-
bært starf, að hneyksli er, að hann sfculi
ekki hafa hlotið friðarverðlaunin fyrir
löngu.
Sá grunur læðist að, enda þótt hamm
kunini að vera fullkomlega ástæðulaus,
að tengsl Willy Brandts við Noreg, fyrr
og síðar, hafi skipt máli við veitingu
friðarveirðlauna Nóbels nú. í útlegð
sinmi frá Þýzkalandi á valdatímum nas-
ista dvaldist Bramdf lengi í Noregi.
Hann gerðist norskur rí'kisborgari, uraz
hann hvarf aftur til heimalands sína
eftir stríð og hanin kvæntist norskri
konu. Það er sagt, að á heimili Brandts
sé töluð norska enn þann dag í dag.
Fyrir nofckrum árum gerðist það á
Keflavíkurflugvelli, er Brandt kom til
fundar utanríkisráðherra NATO í
Reykjavík, að hann talaði norsku við
blaðamenni'na, sem þar voru mættir,
þeim íslenzku til óblandinnar ánægju
en þeir emiskumælandi aninars staðar
frá, vissu ekki hvaðan á sig stóð veðrið
og misstu af öllu. Þetta gerði Brandt
ekki af kunmáttuleysi í ensku.
Frú Aase Liomaes, formaður Nóbels-
nefndar niorska Stórþingsins, viður-
kenndi í blaðaviðtali fyrir nokkru, að
hún þekkti „eims og nær allir stjórn-
málamenin okkar“ Willy Brandt per-
sónulega. Við þetta bætist óhjákvæmi-
leg samstaða norskra jafnaðarmanna og
þýzkra. Borgaraflokkarmir eiga að vísu
meirihluta í norslku Nóbelsnefndinmi,
hafa þar þrjá fulltrúa af fimm. Hinir
tveir eru jafnaðarmenn, þeinra á meðal
frú Lionaes sjálf, sem er formaður
n'efndarinnar. Orð frúarinmar eftir veit-
ingu friðarverðlaumanna nú: „Flokfcsleg
sjónarmið réðu engu,“ eru því ekki
virkilega saninfærandi. Og athugasemd-
ir eins og sú, sem frú Elisabeth Klee,
þingmaður úr röðum kristilegra demó-
krata á vestur-þýzfca samibamdsþinginu,
lét frá sér fara, geta því naumast kom-
ið á óvart, en hún sagði: „Það er furðu-
legt, hvernig jafnaðarmenn í heiminum
vinna saman.“
Enda þótt bollaleggingar sem þessar
vafcni, er alls ekki þar með sagt, að þær
hafi sannleikann að geyma. En hvað
sem þeim líður, má Willy Brandt vera
Norðmönmum enn þakklátari en áður.
Svo lengi sem samningarnir við stjórn-
irnar í Moskvu og Varsjá hafa ekki ver-
ið staðfestir af Sambandsþinginu, hefur
tákmark Brandts ekki verið immisiglað.
Því hefur noriska Nóbelsnefndin með-
vitandi eða ómeðvitandi slævt ósegjan-
lega eggjar allrar amdspym'U við utan-
ríkisstefnu Brandts í framtíðinni í Sam-
bamdslýðveldinu sjálfu. Að því leyti
hefur Nóbelsnefndin veitt Brandt ómet-
anlega aðstoð.
Sagan ein getur um síðir dæmt um
það, hvort Willy Brandt hafi með réttu
verið verðugur friðairverðlaumahafi. Sá
dómur kanm að verða á þá leið, að
Brandt hafi verið það, sem í veitingu
Framhald á bls. 20.
?$######################