Morgunblaðið - 27.02.1972, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 27. FEBRÚAR 1972
Sendibréfskorn
Hr. prófessor Sigurður Nordal!
Það grípur mig stundum að
skrifa mönnum opin bréf, jafn-
vel forseta „guðs eigin lands“.
Til skýringar skal tekið fram að
ég þúa alla menn. Þetta er þó
hvorki gert í virðingar- né
óvirðingarskyni, heidur finnst
mér að maðurinn hafi ekki enn
náð þeirri reisn, að honum beri
fleirtala.
Þegar ég var 1 broddi lífsins
og svaf með Fomar ástir, Svart-
ar f jaðrir og Söngva förumanns-
ins undir koddanum, þá söng
lífið einhvers staðar inni 1
manni.
Á þessum árum var maður
barmafullur af bjartsýni og
vænti þess að heimurinn færl að
lagast og jörð mundi úr Ægi rísa
iðjagræn. Þefcfca hefur breyt27t, þó
að etkki sé ástæða til að 'hætt sé
að trúa á framtíð mannkynsins.
Þá tóku menn það ekki með i
reikninginn hvað tíminn er ab-
strakt og aldir mundu liða þar
til maðurinn kastaði ham villi-
dýrsins, eins og gerðist í ævin-
týrunum. Ennþá trúi ég þó að
lífið sé svo sterkt og máttugt að
jafnvel manninum takist ekki að
tortíma því.
Vöntun á tímaskyni verður að
afsanna orð Stefáns G.:
„Þvi jafnvel í fomöld sveif hug-
ur eins hátt og hvar er þá nokk
uð serri vinnst". Sé allt rýnt nið-
ur í kjölinn, sýnist lítt miða í
siðmenningarátt.
Siðmenningargríman sem
mannkynið er að burðast við
að setja upp, er likust kvöld-
snyrtingu eða auglýsingu um
„lágfreyðandi" og „málið sé
leyst".
Jú, hinni svokölluðu tækni
hefur fleygt fram. Samt má
benda á að fornaldarþjóðir áttu
stórkostlega tækni, sem nútima
heilar botna ekkert í.
En hvað stoðar okkur siðferð-
islaus tækni: Hún minnir á hina
gömlu setningu: „Hvað stoðar
það manninn að eignast allan
heiiminn ef hann bíður tjón á
sálu sinni“.
Nú fer ég að nálgast efni
þessara ISna. Ég hefi stundum
verið reiður við sanna visinda-
menn og aðra hálærða. Margir
af þessum mönnum anza ekki
neinu, nema til sé bréf upp á
það. Þessir menn ættu þó að
vita öðrum betur, hve sáralítið
við höfum á höndum, um þessa
tilveru.
Og þess vegna er það for-
heimska að heimta öll spil á
borðið og segja allt vitleysu, sem
ekki er hægt í svipinn að sanna.
Þegar maðurmn þykist vita allt,
er hann illa kominn. Það þarf
engan speking til að gera sér í
hugarlund að maðurinn er hlað-
inn óþrjótandi hugarorku sem
hann hagnýtir ekki nema að
litlu leyti og frekar til hins
verra. Þessi orka mun á sínum
tíma binda saman stóð og stjörn
ur.
. . . Frá því að ritferill þinn
hófst, hefur þú sett íslenzkt met
i þvi að skrifa um bókmenntir
vorar á þann hátt að það sé heill
an.di lesfcur, hverjum sem hlusta
vill.
Á þennan hátt og einvörð-
ungu, getur fortíð, samtíð og
framtíð stigið dans í hugum okk
ar. Bókmenntimar eru okk-
ar skjaldarmerki; án þeirra er-
um við eins og feyskirm stofn
án brums og blaða, þrátt fyrir
síld og þorsk, sem ég vil þó ekki
gera lítið úr. Með umsögninni
um þig er ég ekki að rakka nið-
ur aðra mæta rithöfunda og vís-
indamenn, því svo slungin fram-
setning er ekki öllum gefin.
Okkar fornu bókmermtir eru
eins konar andlegt áfengi. Ég
verð að líta í Islendingasögur á
hverju ári, byrjaði ég þó lestur
þeirra sjö ára. Sama er að segja
um „Islenzka menningu", Einar
Ól. Sveinson, Halldór Laxness
og Þórberg Þórðarson.
Galdurinn er að tengja end-
ana saman í átt við það sem þú
skrifar um samhengið í islenzk-
um bokmenntum.
Og það er trú mán að margt
lært og vel gefið fólk, sem
aldrei hefur kynnt sér okkar
fornu menningu og sett hana í
samband við nútimann, fari að
einhverju leyti í jólaköttinn.
Aftur á móti verða menn að
varast það, að láta vísindamenn
og rithöfunda heilla sig svo að
þeir telji allt gott og gilt frá
þeirra hendi. Já og amen, eru
eins og gömlu vopnin, sem bregða
varð eftir vissum reglum.
Ekkert er fullkomið nema það
ófullkomna. Skáld og visinda-
menn sem á ýmsum tímum gnæfa
yfir, eru að sumu leyti hættuleg
liikt og hrekkjóttir góðhestar.
Þeir geta gerzt svo heimarík-
ir i hugum yngri manna, að
minnt getur á endurskinsmerki.
Markmið þeirra yngri verður
að vera það, að endurmeta, en
ekki segja amen eftir efninu
eins og séra Sigvaldi...
Brjóskið í hnjáliðunum gerir
sér stundum dælt með mig, en
þegar ég las ummæli þín um að
taka aftur upp trú á landvætt-
ina, hófst ég í seti sem ungur
væri.
Kannski erum við þarna að
rjátla við kjarna þjóðsagnanna,
sögu þjóðanna, sem ekki hefur
verið tekin advarlega. Að mínu
Halldór Pétursson
viti, þó ekkert sé með þvi sagt,
hefi ég hvergi fundið dýrari
perlur og raunverulegri sann-
leika en í þjóðfræðum.
En þau má ekki lesa á sama
hátt og fjandinn biblíuna. Ég
hefi oft sagt í gamni og alvöru
að ég harmaði það, að galdur
hefði lagzt af á íslandi. Flestir
munu nú hrista höfuðið yfir
svona ummælum, en það sakar
ekki að hrista upp í heilakrútt-
inu.
Máttur bænarinnar og brenn-
andi vissa hins talaða og hugs-
aða orðs, hefur gert kraftaverk
og gerir erm, svo framt að al-
vara fylgi. Þetta er hinn hvíti
galdur sem þjóðir heims þurfa
að taka upp í stað hins vopnaða
friðar, ef hægt er að nefna svo
djöfullegt orð. Með þvi að beizia
hina ótæmandi orku hugans í
þjónustu hinna betri afla, er
fundin einasta leið hins hrjáða
heims út úr blindgötunni.
Trúin á mátt mennskunn-
ar, hins hvíta galdurs, á að koma
í stað þess að vera „gráir fyr-
ir jámum“. Heimurinn okkar er
fullkominn; í hann vantar ekk-
ert utan hugsandi fólks, ásamt
breyttu hugarfari. Svarti galdur
inm sem birtist í köldiu striði og
ótal öðrum myndum og er að
tröllríða þessari tilveru okkar,
verður að hörfa, lúta í lægra
haldi.
Það er mikið talað um Guðs-
ríki á himnum uppi sem enginn
landafræði nær þó til.
Með þessu er ég ekki að neita
tilveru þess, en ættum við ekki
að einhverju leyti að flytja það
niður á jörðina. Til þessa höfum
við allar aðstæður og takist það,
held ég að engu sé að kvíða,
hvað sem bíður okkar við næstu
vistaskipti.
Séu til önnur tilverustig að
loknu bolloki okkar hér, hljóta
þau að verða i hlutfalli við það
hvernig við höfum varið lífi
okkar. „1 himnaríki hefur ei
neinn hoppað á öðrum fæti“.
Sé þetta punktur á skökkum
stað, er ekkert réttlæti til og
fótunum þar með kippt undan
þvi hugtaki. Það sem við köll-
um réttlæti í sinni fegurstu
mynd, finnst mér eitt æðsta boð-
orðið. Vista- og jarðaskipti eru
gömul og góð hugtök; en þau
eru kannski ekki eins einföld
handan við himintjaldið og lík-
ræðan segir til. Það er á móti
öllu réttlæti að menn sem verja
lífi sínu öðrum til þjáninga og
niðurdreps, fari við burtför héð
an að baða í rósum á eiiiíðar-
anginiu.
Fyrirgefning syndanna eins
og hún er boðuð, er líkust hræ-
loga. Þessi fyrirgefning synda á
einu bretti, virðist sniðin eftir
gjaldþrotamálum síðustu ára-
tuga. Hver hefur rétt til að fyr-
irgefa og hverju þjónar það?
Fyrsta stig í fyrirgefningu
finnst mér það, að maður reyni
með betri breytni að fyrirgefa
sjálfum sér.
. Þá fyrst væri þess von að
menn fengu einhverja niður-
greiðslu.
Önnur fyrirgefning finnst mér
líkust loddaraleik.
Allt sem okkur er einhvers
virði, verðum við sjálfir að hafa
unnið fyrir, þá verður það hluti
af oktour. Ég hef veifct því at-
hygli, að suimir nýríkir vim-
ir mínir, sem lifa hátt og skortir
ekki peninga, eru alltaf að
skipta um húsgögn. Gæti þetta
stafað af því að þarna fyndu
þeir ekkert af sjálfum sér og
létu þau því lönd og leið?
Mín skoðun er sú, að hvar sem
við lendum i bás, i hvaða tilveru
sem er, þurfum við að vinna okk
ur upp og áfram af heiðarleika,
og i því sé fyrirgefningin fólg-
in. Það er mikið rætt um mildi
Krists, en ekki fannst mér hann
nú mjúkur á manninn þegar
hann var að reka út úr muster-
inu. Og ekki er hún mikil né
glæsileg lýsing hans í Fjallræð-
unni á afturhaldinu i Gyðinga-
landi.
Eftir nútíma mælikvarða
finnst mér ekkert undarlegt þó
að andsfcæðin'gar hans vi'ldu
kxsma við hanm.
Við skulum bara hugsa okkur
að Kristur væri kominn hingað
til Reykjavíkur og vildi fara að
rýma til i okkar musteri. Myndi
ekki koma sónn og ekki ómögu-
legt að honum yrði boðin næt-
urgisting á Skólavörðustig 9.
Mér verður oft tíðrætt um trú-
mál þótt ég hafi aldrei verið trú-
maður í þesisa orðs skilningi. En
því er ekki að neita að í trúar-
brögðum ásamt þjóðsögum og
ævintýrum er flest af því bezta
sem hugsað heíur verið. Árang-
ur þessa hefur þó reynzt frekar
seinn á fæti.
Það bezta heíur lolkazt immi
en ágredmimig um kemnisetn-
ar borið það hátt, að báðir að-
ilar hafa verið tilbúnir að reka
hvor annan í gegn, i Jesú
nafni. Samt er ég ekki x neinum
vafa um að sterk trú er beitt-
asta baráttutæki, sem maðurinri
á, en tvíeggjað og hægt að nota
það bæði til góðs og ills.
Það eru ekki eingöngu góðir
menn, sem eru trúaðir. Morðingj
ar og alts komar misindismienm
geta verið strangtrúaðir.
Einhvers staðar las ég það, að
Rockefeller, sem var mikill
kirkjunnar maður, hefði legið
þar á knjám og beðið Guð að
tortíma þeim, sem kepptu við
hann á viðskiptasviðinu.
Sjálfur leigði ég um tíma her-
bergi hjá húseiganda, sem þá
bar einna hæst í fjármálamis-
ferli.
Karl gat verið skemmtilegur
og við tókum stundum tal sam-
an er ég greiddi húsaleiguna.
Eifct simn bar ti'úmál á góma og
þá sagði hann mér í óspurðum
fréttum, að hann tryði biblíunni
spjaldanna á milli, og ekki var
annað að sjá en hann segði þetta
í fúlustu alvöru.
Svona mönnum getur alveg
eims orðið að frú sinmi, þótt ár-
angur sé lítt glæsilegur.
Málverkauppboð
Myndamóttaka kl. 2—7 e. h.
Umboðssala og útvegun listaverka.
LISTMUNAUPPBOÐ
Sigurðar Benediktssonar h.f.
Hafnarstræti 11 — Sími 13715.
Húsnœði óskast
fyrir saumastofu um 40—60 ferm. Fátt fólk
í vinnu, góð umgengni, enginn hávaði.
Tilboð sendist afgr. Mbl. merkt: „Húsnæði
— 1909“.
Plaköt
Vorum að fá glœsilegt úrval
af PLAKÖTUM og MINI-myndum
Bókaverzlun Sigfúsar Eymundssonar
Austurstræti 18.