Morgunblaðið - 24.03.1972, Blaðsíða 16

16
MORGU'NBLAÐIÐ, FÖSTtÍDAGUR 24. MARZ 1972
Oitgefandí M .ÁrviaJcut', Röytfljavfk
Framkvdastjóri Haraldur Sveinsson.
Riitsitjóirar Mattihias Johannessen,
Eyjólifur Konráð Jónsson.
Aðstoðarritstjóri Styrmir Gunn'arss'on.
Ritstj’órnarfolltrúi Þiorbljörn Guðmundsson
Fréttastjóri Björn Jó’hannsson
Auglýsingastjöri Árni Garðar Kristinsson
Ritstjórn og afgreiðsla Aðaistræiti 6, sfmi 1Ó-100.
Augilýsingar ASalstræti 6, sfmí 22-4-80
Áskriftargjald 225,00 kr á 'mánuði innantands
I teusasöTu 15,00 ikr eirvta'kið
lengi sem heilsa leyfir, og
þurfa ekki að hrekjast á elli-
heimili eða annað. Hin gífur-
lega hækkun fasteignaskatts
gerir öllum þorra þessa fólks
það ókleift. Margt af því hef-
ur ekki haft hærri tekjur en
svo, að fasteignaskatturinn
eins og hann var, varð megin-
skattgreiðsla þess. En með
hækkun hans og miskunnar-
lítilli innheimtu sveitarfélag-
anna, verður því óbærilegt
að greiða hinn nýja fasteigna
skatt, og hlýtur því að hrekj-
ELLILÍFEYRISÞEGAR OG
NÝJU SKATTALÖGIN
k undanförnum árum hefur
það verið stefna stjórn-
valda að koma til móts við
þá, sem komnir eru á elli-
lífeyrisaldux-, með ýmsum
hætti bæði í sambandi við al-
mannatryggingakerfið og
skattalögin, og ennfremur
með byggingu elliheimila og
annarri fyrirgreiðslu. Ekki
var kunnugt um, að uppi
væri ágreiningur um þetta
sjónarmið. Þannig var það
t. d. samþykkt einróma á síð-
asta þingi, að ellilífeyrisþegar
skyldu fá aukafrádrátt til
tekjuskatts, er nam 2/5 af
persónufrádrætti einstakl-
ings. Þetta ákvæði hefur þó
verið numið úr gildi nú og
ítrekaðar tilraunir sjálfstæð-
ismanna til þess að koma í
veg fyrir það með sérstökum
tillöguflutningi orðið til
einskis. Þá má einnig benda
á það, að ellilífeyrisþegar
voru undanþegnir almanna-
tryggingagjaldi og sjúkra-
samlagsgjaldi. Með afnámi
þessara nefskatta nú verða
þeir hins vegar að rísa undir
þessum gjöldum með al-
mentium sköttum, án þess að
tekið sé nokkurt tillit til
þeirrar kjaraskerðingar, sem
þessi ráðstöfun hefur fyrir
þennan hóp þegnanna, að
öðru leyti.
í merkri grein, sem Stein-
dór Steindórsson, skólameist-
ari á Akureyri, skrifaði í
Morgunblaðið í gær, kom
hann inn á þessi breyttu við-
horf til ellilífeyrisþega. Þar
segir hann m.a. svo um fast-
eignaskattana:
„Fjöldi gamals fólks á sér
íbúð, sem það hefur verið að
berjast við að eignast á langri
ævi. Það mun vera ósk flestra
að geta búið í íbúð sinni, svo
ast út í „gnístandi veðrið“
eins og í Skagafirði forðum.“
Þessi varnaðarorð hins
reynda skólameistara eru orð
í tíma töluð. Eftir að menn
eru komnir á ellilífeyrisaldur
og búnir að skila sínu dags-
verki, á þjóðfélagið að leyfa
þeim að njóta ævikvöldsins
sem áhyggjuminnst. Það er
skuld, sem því ber að gjalda.
Þess vegna ríður ekki hvað
sízt mikið á því, að þessum
hópi þegnanna sé auðveldað
að búa sem lengst í sínum
híbýlum, þar sem þeir hafa
alið börn sín upp og fest
tryggð við. Þetta er kjarni
málsins. Tilgangurinn með
því að létta þyngstu álögun-
um af þeim öldnxðu var ein-
mitt þessi, að gera þeim kleift
að leggja í nokkurn kostnað
til þess að búa út af fyrir sig
og lifa þó sambærilegu lífi
við aðra þegna þjóðfélagsins.
AÐSTAÐA BRETAOG
V- Þ JÓÐVER JA VEIK
17nginn vafi er á því, að
^ þjóðin hefur ekki fagn-
að öðrum tíðindum meir á
síðustu mánuðum en því
samkomulagi, sem náðist
milli stjórnmálaflokkanna í
landhelgismálinu. Hin ábyrga
afstaða stjórnarandstöðunnar
þá kom engum á óvart, en
leggur að sjálfsögðu þá sið-
ferðilegu skyldu á herðar
stjórnarflokkunum að gæta
þess að hafa fullt samráð um
allar aðgerðir, sem héðan af
verða gerðar í sambandi við
útfærslu landhelginnar. En
á það hefur nokkuð skort í
vissum atriðum og ber að
vona, að slíkt endurtaki sig
ekki. Hinu verður einnig
fylgzt með, hvort ríkisstjórn-
in verður sjálfri sé samkvæm
í yfirlýsingum sínum og mál-
flutningi, og þess krafizt, að
metingur einstakra ráðherra
verði lagður á hilluna.
Á þessu stigi málsins skal
ekki rifjaður upp ágreiningur
stjórnar og stjórnarandstöð-
unnar, hvort miða skuli út-
færslu landhelginnar við 400
metra jafndýpislínu eða við
50 sjómílur alfarið. En þó
verður ekki hjá því komizt
að vekja athygli á þeim
eftirtektarverðu upplýsingum
Guðmundar Jörundssonar út-
gerðarmanns, að ekki undir
60% af heildarafla togaraflot-
ans hafa fengizt á land-
grunninu utan 50 mílna mark
anna. Þetta sýnir ljóslega,
hversu þýðingarmikill land-
grunnspallurinn vestur af
landinu, utan 50 mílna mark-
anna, er íslenzka togaraflot-
anum, eins og Ingólfur Jóns-
son dró fram í Morgunblað-
inu sl. laugardag
Ingólfur Jónsson gerði
jafnframt að umtalsefni
kynningu landhelgismálsins á
erlendum vettvangi bæði af
fyrrverandi og núverandi
ríkisstjórn. Hann benti á, að
þeim þjóðum fer stöðugt
fjölgandi, sem kynna sér
málstað íslands og fá skiln-
ing á sérstöðu þess, en engin
þjóð byggir afkomu sína í
jafnríkum mæli á sjávarút-
vegi og íslendingar. Þannig
voru sjávarafurðir 81,9% af
heildarútflutningnum árið
1969.
23.
Síðan sagði Ingólfur Jóns-
son: „Hjá Bretum og V-Þjóð-
verjum er sjávaraflinn lítill
þáttur í þjóðarbúskapnum.
Árið 1969 voru sjávarafurðir
aðeins 0,2% af heildarútflutn
ingi V-Þjóðverja og Breta.
Þegar þjóðir heims gera sér
þetta ljóst, verður aðstaða
Breta og V-Þjóðverja of veik
til þess að hefja deilur við
ísland út af útfærslu land-
helginnar. Líklegt er að mál-
staður íslands fái aukið fylgi
og stuðning nægilega margra
þjóða, til þess að stækkun
landhelginnar megi fara fram
friðsamlega og átakalaust.“
Vid Skeiðará og Skaftafell;
Þ ar sem vatnið belj ar út úr
Rætt við vísindamenn um forvitnilegar rann-
sóknir og flandrað með þeim um hlaupsvæðið
I GÆRKVÖLDI var hlaupið í
Skeiðará komið í 5000 rúninietra
á sekúndu, 1000 rúmmetra í
Gígjukvísl og 250 rúmmetra í
Súlu, þannig að hlaupið úr
Grímsvötnum er orðið talsvert,
en það óvenjulega við það er hve
hægt það hefur vaxið og hvað
það kemur undan Skeiðarárjökli
á mörgum stöðum. AIls hafði
jökulhlaupið brotið sér leið und-
an jöklinum á 11 stöðum. Vatna-
svæði Skeiðarár er um 1100 fer-
ldlómetrar og þar af eru Gríms-
vötn um 300 ferkilómetrar.
Grímsvötn eru inni á Vatnajökli
í um 1400 m hæð. Safnast þar
vatn saman undir 100—200 m
þykkum ís og þegar vatnið er
komið í ákveðið magn brýtur það
sér leið undir Vatnajökul og
áfram undir Skeiðarárjökul og
kemur fram undan jökulrönd-
inni með mismiklum hlaupkrafti.
Vitað er að Grímsvötn liafa lækk-
að um 90 metra, en ísinn yfir
þeim hefur þá fallið niður. Hlaup
eins og nú er komið í Skeiðará
er ámóta og ef allt vatn væri
runnið úr Þingvaliavatni, en til
samanburðar má geta þess að
vatnsmagn Sogsins er um 100
rúmmetrar á sekúndu á móti
5000 rúmmetrum á sekúndu, sem
voru í Skeiðará í gær
T>að var stórbrotið að standa
við útfallið undan jöklinum og
sjá beljandi strauminn spýtast
út, en loftlínan milli útfallsins
og Grímsvatna er 42 kílómetrar.
I»að hefur líka verið fróðlegt að
fylgjast með rannsókmmi vís-
indamannanna síðiistu daga, en
eins nákvæmar athuganir á
Skeiðarárhlaupi hafa aldrei verið
gerðar og tilefnið er eins og ailir
vita, að fá haldbeztu vitneskju
um það hvernig og hvar á að
leggja veginn Iangþráða yfir
þetta mikia vatnasvæði. I*yrla
Andra Heiðbergs er til staðar tii
þess að flytja vísindamennina á
milli staða, en án þyrlu væri ekki
unnt að gera þessar viðamiklu
rannsóknir nema að litlu leyti.
Við fylgdumst með vísindamönn-
unum á ferðum þeirra um hlaup-
svæðið, þar sem þeir fram-
kvæmdu mælingar, könnuðu
mannvirkin og ræddum við þá.
Fara viðtölin hér á eftir. Það var
líka nóg að gera hjá fleirum en
rannsóknamönnum og t. d. má
nefna Uaufeyju Lárusdóttur
konu Ragnars í Skaftafelli, en
þar voru orðnir 14 í heimili í
staðinn fyrir 4. Við gistum þar
og nutum frábærrar gestrisni.
„Þetta hæga hlaup hefur
verið hagstætt fyrir
rannsóknirnar“
Við rædidum við Helga Hall-
grímsson verkfræðmg hjá Vega-
gerðinTii og inntium hann eftir
Skiptingu verkefna í hinum
margþættu rannsókmnm á hlaup-
inu. Þegar við hittum hann stóð
hann eins og herforingi á varn-
argarðinum og sikipulagði ferðir
þyriunnar með vísindamienn í all-
ar áttir á hlaupsvæðinu. Fjórir
aðilar skipta I rauninni með sér
verkum við rann.sóknirnar á
Skeiðarárhlaupinu nú. Sigurjón
Rist og hans menn sjá um vatna-
mælingar, Hauikur Tómasson og
hans menn kanna eifnið í vatninu,-
Raunvísindasitofniunin er með
ísótópaimælingar á rennsiii. Eru
þær mælimgar gerðair í tilrauna-
slkyni tii samanburðar á mæling-
um með venjulegum aðferðum.
Páli Theodórtsison sér um þá
rannsókn, sem gerð er með til-
liti til þesis að mjög erfitt er að
gera sliikar mælingar í stórum
jökuilvötnum, sökum þeiss hve
þær breyta sér ört.
I þriðja lagi er dr. Gunnar Sig-
urðisson ráðgefandi verkfræðing-
ur við ýmsar vatnafra>ðilegar at-
huganir og framburðarathuganir.
í fjórða lagi er svo Vegagerö
ríkisins.
Þá hefur prófesisior Sigurður
Þórarinsison frá Raunvísinda-
stofnun Hásikóla Islands fylgzt
með breytingum á Grímsvömum
eftir því sem unnt hefur verið
og raunar sitóð til að koma
mönnum upp í Griimsvötn til
mseHnga, en það hefur ekki teik-
izt enn vegna veðurs.
„Okkar athuganir“, sagði
Helgi, „beinast að því að fylgjast
með framþróun hlaupsins, breyt-
ingunum á ánni og áhrifum
hennar á þau mannvirki, sem
þegar eru fyrir hendi hér.
Alilt er þetta geot í því sikyni
að reyna að gera sér raunhæfa
grein fyrir því hvernig tilhögun
mannvirkja er heppilegust og
hvar endanileg staðsetning vega-
.gerðarm'annvirkja verður.“
Þau mannvinki, sem þegar eru
á sandinum, eru stauramir með
símaMnunum. Allmargir staur-
anna eru í árfarveginum og eru
þetta elztu mannvirkin á sand-
inum sj'áfcfiuim, um 20 ára gömul.
Sigurjón og Eberg búa sig til
mælinga.
Undir símalínustaiurana eru rekn-
ir stáilstaurar um það bii 5—6
metra iangir, en í síðustu hlaup-
um hafa að jaánaði farið nokkrir
staurar, miismargir þó. 1 gær fór
til dæmis fyrsti staiurinn í þasisu
hlaupi. Auik síimasitauranna hefur
Vegagerðin rekið marga próf-
staura niður í sandinn víðs vegar
og allir staurarnir eru meriktir til
þeiss að hægt sé að mæla dýpið
við þá og hvemi'g breytimgar
vei’ða á árbotninum þegar áin
grefur si'g fram. y
„Þá hefur Vegagerðin giert hér
tvo tilraunavarnargarða,“ sagði
Heligi, ,,en þeir voru byggðir érið
1969 og í gær kom vatn í fyrsta
skipti að þeim i þessu htoupi svo
nokfcru nami. Við þesisa vamar-
garða eru framikvæimdar maalimg-
ar á dýpi, hraða vatnsins og
fleiru. Auk þess eru garðamir
mældir upp og landið ánmegin
við þá, bæði fyrir og eftir hiaup,
þannig að saimamburðuir fáist é
farvegmum og áhritf hlaupsins á
þessium silóðum verði metin. Auk
þesis hafa verið framkvæmdar
ýmsar mælinigar á fyririhuiguðum
brúarstæðum, bæði við Skeiðará
og við Gí'gjukvíisl, svo sem mæl-
ingar á vatnshraða, dýpi og að
loknu hlaupi verður farvegurinn
mæld'ur upp till samaniburðar við
kort sem áður var búið að gera.
Fyrir utan þessi verkiefni hefur
með hj'álp þyrlunnar verið fylgzt
mieð útföMunum undir jöiklinum,
en þau virðast vera dreiifðari en
oft áður og til marfes um það er
að nokkurt vatnsmagn úr hlaup-
inu sikuli vera komið í Súlu, sem
rennur undan vesturhorni Skeið-