Morgunblaðið - 26.05.1972, Side 17

Morgunblaðið - 26.05.1972, Side 17
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 26. MAl 1972 17 Leikstarf semi á dagheimil- um og leikskólum og upp- eldisgildi hennar Valborg Sisurgardóttir, skólastjóri: Leitourinn er líf barnarjna á hinum svokallaða leikaldri eða forskóla aldri. Börnin leika sér af eigin hvöt twn. Það þairf ekki að kenna börnuim að leika sér í venjulegri merkingu orðsins. Leikirnir spretta af innri þroskaþörf. Öll lífsorka barnanna, hreyfiþörf þe'irra, hugmyndafluig oig athafnaþrá leita útrásar og viðfangs efna í lei'k. 1 leikjum sínum tjá börn- in tilfinningar sinar með ýmsum hætti. Leikirnir eru því börnunum líkamleg og andleg nauðsyn. Eins og áður er sagt er allur þorri heimila í bæjum og borgum þannig úr garði gerður, að börnum er ætl- aður lítill sem enginn staður til leikja, hvorki úti né inni. Skortur sá á frjálsu og öruggu leikrými og eðli- legum viðfangsefnum, sem borgar- barnið á við að búa, getur haft miklu afdrifaríkari áhrif á sálarþroska barnanna og hegðun en menn gera sér almennt grein fyrir. Án efa má rekja mikið af svokallaðri „óþekkt“ barna til leikþarfar, sem ekki fær notið sin með eðlilegum hætti og leit ar því útrásar í leiðinlegum uppá- tækjum, kjánalátum, striðni, hrekkj- um og jafnvel skemmdarfýsn. Leiksikóttar oig dagheimili eiga m.a. að bæta úr þessum misfellum á heim- ilisháttum borgarbúa með þvi að sjá litlu börnunum fyrir öruggri gæzlu og skapa þeim viðeigandi leikskil- yrði, þ.e.a.s. að sjá þeim fyrir leik- rými, leikfélögum, leikföngum og leikfrelsi. Þessar stofnanir eiga einn ig að sjá börnunum fyrir uppeldis- legri handleiðslu hæfrar og vel menntaðrar fóstru, sem hefur þekk- ingu til að skipuleggja starfið og hóplífið, sjá börnunum fyrir þroskandi viðfangsefnum og annast þau af þeirri þolinmæði, nærfæmi og festu, sem börnum á þessu aldurs- skeiði er nauðsyn á. Uppeldisáhrif leikskólans á hið viðkvæma og vax- andi barn eru margvísleg, bæði and- leg og likamleg. I hópi jafnaldra sinna læra börn margt betur en i sambúð við fullorðið fólk. Með hjálp fóstrunnar eiga þau að læra ými's undi rs t öðu a tr i ði umigenignis'menniin g - airinnar ag þá fyrst að vir ða annarra rétt. Barnið þarf einnig á mikilli einstaklingslegri umönnun að halda og þvi meiri sem það er yngra. Þessi fyrstu ár ævinnar er barnið fyrst og fremst tilfinningavera, en ekki vits- munavera. Öll viðbrögð þess og hegð un er meira eða minna lituð af til- finningum og stjórnast mikið til af þeim. Mótun tilfinningalífsins er þvi eitt af merkilegustu viðfangsefnum uppeldisins á leikaldrinum, og er það að miklu leyti á valdi fóstrun- ar, hver áhrif stofnunarinnar verða á þvi sviði. Barnið á leikaldrinum er verðandi skólabarn, og verður þvi uppeldi þess á þessu skeiði að taka mið af því. Hins vegar verður að hafa hug- fast, að barnið á lei’kaldrinum var áður ungbarn og erfiðleikar og at- læti frá þvi þroskaskeiði hafa mark að spor sín í sálarlif þess. Leikald- urinin verður að skilja i ijósi fortíð- ar og framtíðar. Segja má, að heildarmarkmið upp eldisins á leikskólum og dagheim- ilum sé að efla og styrkja hreyfi- þroska barnanna, tilfinninga,- fé- lags-, og greindarþroska þeirra og búa þau beint og óbeint undir þær kröfur sem skyldunámið leggur þeim á herðar. Skulum við líta dálítið nánar á þessa þroskaþætti, sem leikstarfsemi eflir öðru fremuir og þroskar með bömunum. Hreyfiþroski: 1 frjálsum leik og í glímu við margvísleg viðfangsefni og leiktæki örvast hreyfiþroski barn- anna, og allur líkaminn þjálfast. Leik skólar og dagheimili veita barninu fjölbreyttari og betri leiktæki og verkefni en nokkuirt venjulegt heim- Valborg Sigurðardóttir. ili á kost á. Undir öruggri gæzlu og handleiðslu fóstrunnar geta börnin hlaupið um óhikað og óhrædd, hopp- að og stokkið að vild, klifrað í klif- urgrindum, rennt sér í rennibraut- um, svo að eitthvað sé nefnt. Allt þetta örvar og styrkir líkamann, einkum hinar grófgerðari hreyfingar. Fíngerðari vöðvahreyfingar örvast og samstillast við að byggja úr alls konar kubbum, raða myndaþrautum, teikna, mála, klippa, líma, vefa og þræða perlur á band o.fl. Við þessi verkefni þroskast hugur og hönd- Börnin öðlast m.a. samhæfingu augn- og handahreyfinga við að glíma við þessi viðfangsefni, og sá styrk- ur, sem höndin fær t.d. við að tei’kna, lita og þræða perlur á band er barn- inu ómetanlegur undirbúningur und Framhald á bls. 21. Ólafur Sigurðsson skrifar frá Bandaríkjunum: „Unnt að eyðileggja fiskveið- ar Islendinga á — segir Frank Grice, f iskimála- stjóri í Massachusetts örfáum árumu Frank Grice, fisklmálastjóri. „Það tók ekk': nema tvö ár að eyðiteggja ýsustoifninn við norðaustSrsitrönd Bandarí'kj- anna. Mikill siidarsitofn á sama svæði hefur minnk- að um 95% á siðustu árum. Á meðan alþjóðlegt sa.mstarf og stofnanir ráða ekki við að vernda 'ifið í sjönum verður hver þjóð fyrir sig að vemda hafið við sitt land.“ Þannig fórust Frank Grice, fiskimálastjóra Massaehiu- setts, orð er ég átti viðtal við hann fyrir skömimu. Grice er 44 ára að aldri og hefur unn- ið að fisikimáttum allan sinn starfsaldiur. Hann hefur átt mikinn þáitrt í þvi að Massa ohusetts er nú talið standa fremst fylkja Bandaríkjanna i vern<iun fiskinoiða. Hann var skipaður fiskimálastjóri árið 1968. Frank Grice er rólegur og sti'lililegur maður, en þegar mininzt er á iandhelgismál færist hann allur í aukana. Hann segir að síðastliðin tvö ár hafi megimhluti af tíma sín um farið í að kynna landhelg ismálið. Eins og kunniugt er sam- þykkti þingið í Massachius- etts fyrir eiiniu og hálfu ári að færa út fis'kveiðiliögsögu fylkisins í 200 míilur eða 100 faðma dýpi. Síðan hefur þing ið í Rhode Island samþykkt sams konar lög, þingið í Maine gert þinigsályiktua sama efnis og lögigjöf er í undirbúnin,gi í New York. Hvert fylki heifur haff yfir- ráð út að þriigigja miina mörk unum til þessa. Hann segir: „Okkur var ljóst frá upphafi, að sam- þyklkt þessara laiga yrði laiga legt vandam'ál í samskiptum fytt'kja og ríkisstjórnarinnar í Washington. Ríkisistjiórinn Prancis Sargent, hafði þvi nokkrar efasemdir um að undirrita lögin, þó að hann væri þeim þersónule-ga sam- þykkur. Þar við bættist að ut anríkisráðuneytið í Washing ton lagðis't mjög gegn þvi að hann undirritaði lögin. Sendi það honum oþinbera orðtee-idingu, þar sem gerð var grein fyrir því, að það væri ekki i samræmd við haigsmuni Bandaríkjanna út á við að hann undirritaði þessi lög. Það sem reið baggamuninn voru frét-tir af hugsanlegri oliuleit á St. Geonge Bank- anum. Sangent taldi eðlittegt að reyna að hafa einhverja íhlutun um hvernig húci færi frarn og talidi sig geta nottttð þessi lög tiil þeisis, þar sem slikt: getur ha'ft áhriif á fisk- stofna." Hvar sem rætt er við menn í fiisikiðnaði á þesisu svæði benst taJLið fljótt að Rússum. Fram yfir 1960 vonu fistoveið- ar við norðausturströnd Bandaríltojanna og við Ný- fundnaland og Kanada í svip- uðu horfi. Þær voru aðallega stundaðar af heimamönn- um og voru nokkuð árvissar. Meðal beztu fiskimiða í heimi var St. George bank- inn út af ströndum New Eng land. Nú er þar líitil veiðd. Élg spurði Grice um orsakirn ar. „Skömmu eftir 1960 hófu Rússar fiskveiðar á þess um slóðum. Fljótlega fyil'gd/u i kjölifarið skiþ frá Austur- Evrópu löndiunuim og nokkr um löndum Vestur-Evrópu. Árið 1970 stunduðu um þús- und erlend skip, f'lest rúss- nesk, veiðar á St. George bankanum, að m'innsta kosti einhvenn hluta ársins. Afleið ingar þessara stórauknu veiða eru nú komnar í lijós. Það er sérstaklaga athygttis- vert, að att-gengustu fiskteg- undirnar verða versit úti, þegar svokiöllluðium „pulse fishing" aðferðum er beitt. „Pulse fishin-g" er fólgið í þvi að einbeita sér að einni fisktegund, þangað til ekki er lenigur ha'gtovæmt að veiða hana. Þá er önnur teg- und tekin fyrir og svo koltt af kolli. Það attivarlegasta er, að við vitum ekki hviort fisk- tegundir geta náð sér aftur eftir slika ofveiði. Bf það er nokikur vísbending, þá vitum við að flestar tegumdir land- dýra ná ekki fjölda aftur, eft ir miikla ofveiði, þó að þau séu friðuð.“ Mest rannsakaða fisttcteg- undin á þessu svæði er ýsan. Um langt árabil var veiðin 40 til 60 þúsund tonn á ári, án merkja uim ofveiði. Fiski- fræðingar töldu að jafnaðar- veiði á ári mætti ektoi verða meiri en 50 þúsiund tonn. Ýsuárgangurinn frá 1963 var óvenjulega stór, og hefði get- að staðið undir góðri veiði fram yfir 1970. En árið 1965 tóku Rússar sig til og á 18 mániuðiuim veiddu þeir 180 þúsund tonn af ýsu á St. Geongsbamtoanum. Það songlegasta er þó það, að þeir voru þarna að veiða smáýsu, sem okkar fiskimenn ekki snertu, af því að hún hafði ekki náð þeim þroska að vera komin í verð. Árið 1969 var veiðin kom- in niður i 29 þúsucid tonn. 1971 var leyfður veiðiikvóti 12 þúsund tonn og tókst ekki að veiða svo mikið. 1972 er kvótinn 6 þúsund tomn og ekki eiinu sinntt ttjós-t hvort svo miikið veiðiist.“ Það gerir Grice og öðnum áhugamönnum um fiskvemd enfitt fyrir, að fiskveiðar eru ekki efnahagslega mikilvæg- ar nema á lit’.um svæðum og ha.fa tiltölulaga líitið þjóð hagslegt gittdi, ef litið er á heildarmynd atvinnulittfs- ins. Þá standa ekki attlir fiski menn saman urn útfænsliu landlhelgi. Þeir sem veiða tún fisk vittja fá að veiða innan við 200 mílna mörk Suður- Ameríikiuríkja. Á meðan Bandarikin viðurkenna ettcíki 200 míttna fis'kveiðitakmörk hefur ríkisstjörnin meira að segja lofað að borga fyrir þá landlhelgissektir. Það er þvi lítil ástæða til að virða mörk in, fyrir þessa fis'kttmenn. Sinnuleysi almennimgs hef- ur verið mjög mttkið, en með vaxandi áliuiga fyrir um- hverfis- og náttúruvernd er það að breytast. Þá fer fjöldi spontveiðimanna ört vaxandi og ski.pta þeir nú milttjónum á norður- og austur- ströndinni einni. Fran.k Grice gerir sér von- ir um að hægt verði að nýta þá sem pólitiskan állirifahóp, vegna þess hvað þeir eru fjöl mennir. Ég spurði hann hvaða starfsemi væri framundan hj'á ttionum. „Við fáum senni'lega engu haggað fyrir hafréttarráð- stefnuna, sem nú er í undir- búningi. Okkar starfsemi er núna þrttþætt. Fyrsta: að reyna að koma í veg fyrir að Framhald á bls. 21.

x

Morgunblaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.