Morgunblaðið - 22.06.1972, Síða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 22. JÚNÍ 1972
„Stefnt að gengisfellinguu
Framhald af bls. 32 '
frá árinu áður, jókst útflutnings-
verðmæti sjávaraíurða um 20%,
sem þýðir, að meðalhækkun á út-
flutningsverðlagi sjávarafurða
hafi verið í kringum 26%. Vegna
hagstæðrar veðráttu varð fram-
leiðsluaukningin í landbúnaði
um 9%, en þar hafði ekki verið
uim neina umtalsverða fram-
leiðsluaukningu að ræða á tima-
bilinu 1966—1970 vegna óhag-
stæðra veðurskilyrða.
Mikil framleiðsluaukning varð
í iðnaðinum og benda niðurstðð-
ur hagsveifluvogar iðnaðarins,
sem eru ársfjórðungslegar kann-
anir á ástandi og horfum í iðn-
aðinum, seín Landssamband iðn-
aðarmanna gerir í samstarfi við
Félag íslenzkra iðnrekenda, til
þess að magnaukning framleiðsl-
unnar haifi verið milli 13—15%.
Sívaxandi framleiðsluaukning
hefur verið í iðnaðinum undan-
farin 3 ár, enda löguðust sam-
keppnisskilyrði flestra greina
hans verulega eftir gengisbreyt-
tagxma í nóvember 1968 og hef-
ur framleiðslumagn iðnaðarins
aukizt um 40% á sl, 3 árum á
sama tima og þjóðarframleiðsl-
an hefur aukizt um 18% á föstu
verðlagi. Á þessu tímabili hef-
ur vöxturinn orðið mestur ann-
ars vegar í þeim iðngreinum,
sem þjóna sjávarútvegi, svo sem
vélsmíði, skipasmíði og skipa-
viðgerðum, en hins vegar í þeim
greinum, sem stefna að útflutn-
ingi, s. s. sútun, ullar- og prjóna-
iðnaði.
Áætlað er, að aukning þjóð-
arframleiðsluiMiar á þessu ári
fari vart fram úr 7% og er þá
tekið tillit til þess að nýting
framieiðsluaflanna er í hámarki
en hinn mikli vöxtur síðasta árs
byggðist að nokkru leyti á þvi,
að framleiðsluöflin voru ekki
fullnýtt í byrjun ársins auk þess
sem allmargir Islendingar, sem
leituðu sér atvinnu erlendis á
erfiðleikaáninum 1968 til 1969,
srneru nú heim aftur til starfa.
Þá er gert ráð fyrir að þjóðar-
tekjur vaxi nokkru minna en
þjóðarframleiðslan, þar sem bú-
ast má við að viðskiptakjör
versni nokkuð.
53% F.TÁRFESTINGAR-
AUKNING
Þrátt fyrir þessa minnkun í
vexti þjóðartekna og þjóðar-
framleiðslu eru framkvæmdir
með mesta móti og mikil eftir-
spum eftir vinnuafli. Hinn mikli
samdráttur, sem varð í byggingu
íbúðarhúsnœðis á árunum 1968
—1970 hefur leitt til nokkurs
skorts á íbúðarhúsnæði, einkum
á Reykjavíkursvæðimu, en þar
hefur aukningin í íbúðarbygg-
ingum orðið miklu hægari en
annars staðar á landinu. Er
því veruleg aukning fyrirhuguð
i bygginu íbúðarhúsnæðis á
þessu ári. f þessu sambandi er
vert að benda á, að á árabilimu
1967—1971 voru fullgerðar 7.722
íbúðir, og eru það nokkru færri
íbúðir en gert var ráð fyrir í
spá, sem Efnahagsstofnunin
gerði um íbúðarþörfina fyrir
nokkrum árum. Það er þvi eðli-
legt að allmikil aukning verði í
íbúðarbyggingum á næstunni til
þess að unnt sé að vinna það
upp, sem tapaðist á samdrátt-
arárunum.
Mikil aukning varð á fjárfest-
ingarframkvæmdum í iðnaði, eða
um 53% frá árinu áður. Fram-
kvæmdastofnunin hefur áætlað
að aukningin í ár verði aðeins
8% en niðurstöður Hagsveiflu-
vogar iðnaðarins bera með sér,
að fjárfestingarfyrirætlanir iðn-
fyrirtækja eru litlu minni í ár
en í fyrra og má þvi búast við
nokkru meiri aukningu fjárfest-
ingar.
EÐLILEG AFKASTAGETA
BRÁTT FULLNÝTT
Miklar hækkanir hafa orðið á
reksturskostnaði í iðnaðinum að
undanförnu, bæði vegna kaup-
hækkana í kjölfar kjarasamn-
inganna í desember sl., vegna
vinnutimastyttingarinnar svo og
Vigfús Sigurðsson
vegna hækkunar á flestum
kostnaðarliðum. Eftir síðustu
áramót voru álagningarreglur í
byggingariðnaðinum og málm-
og skipasmíðaiðnaði rýmkaðar
verulega og fékk einkum bygg-
ingariðnaðurinn umtalsverðar
leiðréttingar. Þá hafa flestar
aðrar iðngreinar fengið heimild
til að hækka verðlag á fram-
leiðsluafurðum sínum og þjón-
ustu en þó hefur verið leitazt
við að halda verðhækkunum
niðri eftir því sem tök eru á
og hafa kostnaðarhækkanir oft
ekki fengizt að fullu bættar með
verðhækkunum og má því gera
ráð fyrir versnandi afkomu í
þeim greinum, þar sem þetta á
við. Hin mikla og almenna eftir-
spumaraukning, sem orðið hef-
ur á síðustu mánuðum hefur
leitt til mikillar framleiðslu- og
söluaukningar í iðnaðinum og
um leið til betri nýtingar af-
kastagetu og er því iðnaðurinn
að þvi leyti betur fær um að taka
á sig einhvera hluta þeirra kostn
aðarhækkana, sem orðið hafa. Á
hinn bóginn er þvi marki óðum
náð, að fullri nýtingu eðlilegrar
afkastagetu verði náð og fer því
getia iðnaðarins til þess að taka
sjálfur á sig kostnaðarhækkan-
ir bótalaust þverramdi.
Nauðsynlegt er að beita öll-
um tiltækum ráðum til þess að
draga úr þeirn geysilegu kostn-
aðar- og verðhækkunum, sem
nú eiga sér stað, enda fær iðn-
aðurinn ekki undir þeim risið
til lemgdar og samkeppnlsað-
staða hans gagnvart innflutt-
um iðnaðarvörum, svo og á er-
lendum mörkuðum fer síversn-
andi. Ljóst er, að með sama
áfnamhaldi stefnir enn að geng-
isfellingu, þar sem ekki er unnt
að viðhalda jaifnvægi i utanrik-
isviðskiptunum til lengdar þeg-
ar verðlagsþróunin er með þess
um hætti í landinu."
Vigfús rakti svo nokkuð sögu
Landssambands iðnaðarmanna,
sem á 40 ára afmæli á þessu ári,
en í tilefmi þess birti Mbl. í gær
útdrátt úr sögu sambandsins.
Vigfús Sigurðsson skýrði svo
frá þvi í lok setningarræðu
sinnar, að hann gæfi ekki kost
á sér til formannsstöðu aftur og
sagði þá:
„Eftir 20 ára veru i stjóra
Landssambandsins og eftir að
hafa sótt Iðmþimg allt frá 1943
minniist ég margra eftirminni-
legra manna, sem mér hefur
verið mikil ánægja að kynnast
og starfa með. Það hefur ver-
ið mér góður skóli og sama býst
ég við að fleiri geti sagt. Ég er
þakklátur fyrir margvíslega
hjálp og stuðning, sem ég hef
orðið aðnjótandi frá fjölda þess-
ara mætu manna, án þeirra að-
stoðar hefði margur vEmdinn
orðið torleystur eða jafnvel
óleystur.
Mér þykir rét.t að þetta komi
fram nú. Ég hef ákveðið að
gefa ekki kost á mér til endur-
kjörs. Er þetta því miin siðasta
þingsetningarræða. Ég vil geta
um þessa ákvörðun mína í upp-
hafi þings, svo fulltrúar hafi
rýmri tíma til vails á nýjum for*
seta og geti gert það án tillits tál
þesis sem fyrir er.
Ég vona að þetta Iðnþing sem
nú er að hefjast megi færa ís-
lenzkan iðnað og íslenzban fé-
lagsanda skrefi framar, landi
og lýð til gagns og gæfu.
34. Iðnþing Islendinga er sett."
— Frímerki
Framhaid af bls. 5
vakti svo mikla athygli að
sænska sjónvarpið og flest öll
dagblöð Svíþjóðar gátu hennar,
er hún kom fram í daigsljósið og
sýnd var á sýningu islenzkra fri-
m-erkja, sem sænskir sai&mnair
úr félaiginu „Islandsisamlarnia“ í
Stokkhólmi héldu i Póstminja-
safninu þar í borg í marzmánuði
sll., en þar gat einnig að lita
úrvailis söfin, sem hlotið hiafa við-
urkienningu og verðlaun þar í
landi og annars staðatr.
Sýningar Sem þessi vekja
ávallt mikla athygli og frímerkja
safnarar og aðrir sem slífcar sýnr
ingar sækja veita því eftirtekt,
að íslenzk frimerki eru í sér-
flokki og hefur því áhugi á söfini-
un þeirra aukizt stórlega á er-
lendum vettvangi hin síðari ár
og er það um leið ágætiis land-
kynning fyrir ísland.
— Köge vann
Framhald af bls. 30
knattspyrnuþjálfari Dana og
var m. a. með landsiliðið sem
hiaut sdiifurverðlaun á Olympíiu-
leikunum í Róm 1960. Efitir há-
degi er airrnar kumnur þjálifiarí
með liðið: Henming Emogsen, —
En þetta er rmiikið púl fyrir
strákana og maður sá það í
leiknum á móti Köge, að þeir
voru þreyttir, sagðd Bjarrii.
KR-ingar mumu leika annain
leiik, áður en þeir fiara frá Dan-
rmörku. Mæta þeir þá þriðju
deiidar Mðiniu SU 51, en það mum
styrkja lið sitt með 1. deilldar
leiikmömnum, og e. t. v. eimhverj-
um landsMðsmöninum.
Páll Bergþórsson:
ís fyrr og síðar
1 greinum í Morgunblaðinu
fyrir skömmu ræðir Steingrimur
Davíðsson, fyrrverandi skóla
stjóri, nokkuð um hafís, og þó
sérstaklega um ti'lraunir mínar
Jidð hafísspár. Greinaraar kaliar
hann Gamait og gott — kalt og
Mýtt. Heldur finnst mér að vísu
meira af kala en hlýju í grein-
unum, en ekki skal um það sak-
ast. Ofit sáiraar eldri mönnum,
sem langa reynslu hafa, ef þeim
finnst ekki vera réttilega metið
það sem þeir hafa til imálanna að
leggja, og það er vi'ssulega skilj
anlegf. Steingríimur á auðvitað
fullan rétt til þess, að við hann
sé raatt um þetta efni, og það án
allrar þykkju af minni hálfu.
Aðalatriðið í greinu.m Stein-
gríms finnst mér vera, að hon-
um þyki allt of mikið gert úr
hafísnum og kuldaskeiðinu á sið
ari hluta sjöunda áratugarins í
samanburði við harðindin á upp
vaxtarárum hans og á síðari
hiuta 19. aldar,
Þaraa hefur hann mikið tii
síns máls. Eðliiega hafa menn á
síðari árum mifclu ýtarlegri frétt
ir af ísreki en var um aldamót,
og þeir láta því auðveldlega
blekkjast af hi,nu myndarlega
heimildasafni um harðindi síð-
ustu ára. En fjöldi ísfregna er
ekki nothæfur mæli'kvarði til að
bera saman ísmagnið nú og áður,
og ég vil gjaraan nota tækifær-
ið til að leggja áherzlu á þetta.
Miklu betri mælikvarði er með-
aihiiti ársins, því að það sýnir
si.g, að til lengdar fylgist kuldi
og hafís að, a.m.k. ef litið er á
nokkurra ára meðaltöl. Þannig
benda líkur til, að sá ís, sem
reiknaði'st liggja í 4—5 mánuði
við land á hverju áranna 1965,
1968 og 1969, hefði ekki tali?t
vera árlega nema 1—-2 miánuði
við landið á fyrri öld, vegna tak-
markaðri heimilda. En slífc ísár
voru þá alls ekki í flokki hörð-
ustu ára, varla nema rétt í með-
allagi. Þetta álit mitt styðst við
athuganir, sem ég setti fram í
grein í bókinni Hafísnúm, s-em
kom út 1969, og á þessa niður-
stöðu vona ég, að við Steingrím-
ur getum sætzf.
En hvað sem því líður, er hitt
staðreynd, að mdðað við góðærið
frá þvi eftir 1920 og fram um
1964, urðu mikil umiskipti næstu
ár á eftir. Hafisinn, þótt minni
væri en oft fyrr á tímum, olli
miklum, og þó sérstaklega óvænt
um, óþægindum. Hitabrigðin,
sem homum fylgdu, orsökuðu kal
og áberandi uppskerutjón, og í
því efni er ekki hægt að ve-
fengja hagiskýrstur. Vissulega
voru menn nú bet.ur efnum bún
ir ti'l að mæta þessu en nokkiru
sinni fyrr, og þau vandkvæði,
sem af þessu leiddi, márttu kall-
ast barnaleikur miðað við
ástandið tii dæmis miili 1880 og
1890. Steingrimur telur líka, að
ástæðuliitið hafi verið að
gera svona miíkið veður út aif
þessari árferðLsbreyting'U,
stofna hafísnefnd og harðæris
nefnd, auk ýmiss konar fund-
arhalda rheð braki og bramli.
Þessu get ég nú ekki verið sam-
mála. Það er eðli allra lifandi
wera að leggja í hvert sinn til
aitlögu við vandamál nútímains,
hvort sem þau eru stór eða M'til
miðað við það sem gerzrt hefur
á öðrum tímium. Ef engin vanda-
mál finnast, eru þau hreinlega
búin til, það liiggur i eðli manns
ins. Og ef nú svo illa skyldi
fara, sem engiinn getur fortekið,
að aftur kæmu harðiindi svipuð
og á 19. öld, væri það óhyggi-
legt að hafa ekki nortað þetta
litla kuldaskeið okkar tiima til
að meta það sem réttast og læra
af því eftir föngum, einmirtt með
an það stóð og ef það stendwr
lengur. Ég tel þvi, að þeir, sem
stóðiu fyrir þessum rá'ðstefinum
og nefndium, eiigi alþjöðar þökk.
Hitt er annað, sem enginn fær
gert við, að þeim kunni að hafa
verið mislagðar hendur, sem
tóku þátrt i þessum rannsóknum
og störfum.
En þar með kem ég einmitt
að því, sem er eitt aðaládeilu-
efni Steinigríms, þær tilraunir.
sem undirritaðwr hóf árið 1968
tiil að gefa bendingar um hafís-
magn næsta árs út frá þeim
gögnum, sem liggja fyrir á halst
mámuðum.
Það er auðviitað aiveg rétt,
að sú hjálparregila, sem ég hef
notað í þessu skyni, hefur ekki
staðizit á þessu ári, vegna ó-
venju lan.gvinnra suðaustan-
vinda í vetur. En fyrr mætrti nú
vera en að ætlast tii þess, að
spár um heilt ár væru óskeiikul-
ar. Hvað eftir annað hef ég tek
ið það fram undanfarin ár (sbr.
t.d. Veðrið, tímariit veðurfræð-
toga), að þessar spár um hafís
mwndu bregðast meira eða minina
á nokkurra ára fresti. Urnmæli,
sem Stein.griimur hefur eftir mér
úr viðitali við Vísi, eru þwí mið-
uir úir lagi færð í greiin hans. En
það sem máli ski'ptir í þessu efini
er, hivort hægt er að fiinna bend
ingar, sem séu sannarlega betri
en hreinar ágizíkanir um hafís-
magn og kulda mæsta árs. Til
þess að sanna þetta eða afsanna
(kj.gar ekki reynslan af einni
spá, jafinvel ekki af þó nokkr-
um, heldur þarf að minnsta kosti
árafiuigi ti.l- TM dæmis geta veð-
urfregnir í útvarpi og sjónvarpi
átrt rétt á sér, jafinvel verið ómet
anlegar eins og Steingriimwr seg
ir, þó að stundium bregðist þær
hver eftir aðra, adeins, ef veru
leg'ur meiritiluti' þeiirra er frem-
ur leiðbei.nandi en viillandi.
Ég ætla ekki að fara að lýsa
grundivelli haflísspánna, sem ég
hef gert undanfarin ár. Þó tel
ég rétt að birta eftiirfarandi
töfllu, sem sýnir samhemgið mílli
annars vegair meðalhdttans á Jan
Mayen og hins vegar fjölda ís-
mánaða hér við land á hverju
eftirfcomandi ári.
Hiti á Jan Mayem,
vpgið meðaltal júní-nóv.
yfiir 4.0 sti'g
3.1 till 4.0 stlg
2.1 tifl 3.0 S'tig
1.6 tll 2.0 stig
1.1 til 1.5 stig
0.6 til 1.0 stig
—0.1 til 0.3 stig
Hafístími næsiia árs við
ísiamd, talinn í mánuðiun:
0 1 2 3 4 5
Fjöldí ára:
1
7
13 3 1
10 1
2 11
1 2
1 12
Það leynir sér ekki, að tiðni'
íslaiusra ára er miifclu mei'ri að
tiltöki, þegar hilýt't hefuir verið
á Jan Mayen um haustið og sum
ardð áður.
Hér er byiggrt á reynislu 49
ára, eins og telja miá saman I
töfiiunni, eða allrt frá því að hiita-
mælingar hófust á Jan Mayen.
Ég tel það því ernga goðgá eða
fljótræði, þótt reynt sé að láta
þessa lömgu reynslu verða að eitn
hverjiu gagni. Og þött reynslan
af þessu ári (sem er talin með t
töEiunni) hafi verið neikvæð fyr
ir þessa spáreglu, tel ég en.n
fulla ástæðu til að nota hana
næsita ár, og þá með sama fytrir-
vara og áður, að spáin geti
brugðizrt meSra eða minna að
minnsta kosti á nokkurra ára
firesti. Vissuiega tek ég þá enn
sem fynr þá ábætrtu, að sumir
láti sér fátt um finnast og sýni
jafnvel gremju sina og hneyksil
un. Sömiu sögu hafa m.argir að
segja, sem hafa sett fram nýjar
tllgábur, þó að þær vænu stóir-
um merkari en þessi kennim.g um
samband miflli hiitans norður I
höfu.m og hafíss við fsiand á
efltirkomandi ári. Það færi ekki
ve-1, ef alUr lértu alltaf hiræða sig
frá því að styðja aðrar hiug-
myndir en þær, sem eru búnar
að hljóita alisherjar viiðurkenn-
iimgu. Þá væri að minnsta kosti
ekki eins gaman að iiifa.
Að lökum kveð ég Steinigrím
Davíðlsson með óskum um alla
biessun á ævi'kvöldi hans. Og
eitt vil ég flullvissa hann um: 6g
held ég geri mér ekki siður ljóst
er> aðr.ir, að sú kynslóð, sem
hann þefckti i uppvexrti sinum,
vann ótrúleg þrekviirki í
barábtu við höfluðskepnurnar.
Minniniguna um það tel ég eiga
að vera þann. vita, sem lýsi' vis-
indiamönnuim okfcar í leit að
melri þekkinigu á nábtúrunnd, til
gagns fyrir land og lýð.