Morgunblaðið - 30.06.1972, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 30. JÚNÍ 1972
Pétur Guöjónsson:
Undanhald í landhelgismálinu
; Tillaga fulltrúa íslands í samn
ingaviðræðunum við Breta er
imdanhald, og afsláttur í land-
helgismálinu. Hún er einnig
svik á kosningaloforðum, þvi
það var hvorki sagt á Vestfjörð
um eða Austfjörðum eða annars
staðar á landinu á kosningafund
unum vorið 1971 að landhelgin
yrði færð út 1. september 1972 í
50 mílur en bæði Bretar, Þjóð-
verjar og ef til vill fleiri ættu
eftir sem áður að fiska innan
við 50 mílna línuna. Engir fyrir
varar voru nefndir hér um.
Menn geta gert sér í hugarlund,
hvort Hamnibal Valdimarsson
hefði orðið hinn mikli sigurveg-
ari kosninganna 1971, ef hann
hefði sagt sjómönnum og útgerð
armönnum á Vestfjörðum að sú
ríkisstjóm. sem hann tæki þátt í
mundi hleypa Bretum og
Þjóðverjum inn fyrir 50 milurn-
ar, sem hann lofaði mönnum
gegn kosningu á sér. Sama er
að segja um alla aðra þá þing-
menn, sem kosnir voru í kjör-
dæmum, sem byggja afkomu sína
fyrst og fremst á sjávarafla. Þó
er vandi þeirra manna mestur,
sem haft hafa með samningavið-
ræðumar við Breta að gera og
eru flutningsmenn þeirra undan
sláttartillagna, sem lagðar
hafa verið fyrir Breta.
Þær merkilegu upplýsingar
fcomu fram á fjölmiðlafundi sjáv
arútvegsmálaráðherra föstu-
daginn 23. júní, að samkomulag
hefur orðið um að ræða ekki um
lagalegu hílið málstns, þar sem
þar beri of mikið á milli, og til-
gangslaust sé að ræða þá hlið
þvi fyrirfram sé vonlaust um ár-
angur, svo málið hefur tekið þá
stefnu, að Bretar eru eingöngu
að reyna að semja um sérréttindi
innan 50 mílnanna án við-
urkenningar á landhelginni.
Frá rökrænu sjónarmiði skil ég
efcki, hvert verið er hér að fara.
því hvernig er hægt að vera að
semja við aðila um ákveðin rétt-
Indi á hafsvæði, sem verið er að
lýsa yfir um leið að hafi engan
yfirráðarétt yfir þessu sama
svæði? Ég fæ því ekki betur séð
en að allur grundvöllur samn-
ingaviðræðnanna sé hrein og
bein röksemdaleg þvæla, tveir
aðilar með ekki hreint í poka-
hominu séu að leita eftir ein-
hverjum grundvelli, sem ekki er
til. Og í framhaldi af þessu,
hvernig ber að svara góðum við
skiptaþjóðum Islendinga eins og
Pólverjum og Rússum, þeg-
ar þeir leggja fram beiðni um
séraðstöðu í íslenzkri land-
helgi?
Hvemig stendur á þvl að Bret
ar, sem nú allt síðast liðið ár
hafa ekkert átt fram að færa i
umræðum um landhelgismálið en
samninga og lög eru nú allt í
einu búnir að leggja alla samn-
inga og öll lög á hilluna og vilja
ekkert nema eitthvert bráða
birgðasamkomulag um fiskveiði
réttindi sín innan 50 mílnanna?
Bretar voru svo sannarlega bún
ir að hugsa sér annan gang í
þessum málum skv. umsögn þing
mannsins Mr. Wall, sem fram
kom í sjónvarpsumræðum í apríl
siðastliðnum. Þar átti svo sann-
arlega að draga islenzka söku-
dólginn fyrir lög og dóm, fá
hann dæmdan, lögbann á hann
ef hann virti ekki dóminn,
kæru fyrir þingi Samein-
uðu þjóðanna og Öryggisráði fyr
ir frelsissviptingu á hinu frjálsa
úthafi og brezk herskip til
verndar alþjóðalögum, ef allt
annað brysti. Nú er bara ekki
minnzt á lög, saimnimga og dóma.
Hvað veldur þessari kúvend-
ingu? Hvernig getur staðið
á því að Bretar telja hag sín-
um bezt borgið með þeirri
stefnu, sem samningaviðræðum-
ar hafa nú tekið? Eingöngu stór
merki geta orsakað slíka af-
stöðubreytingu. Hvað hefur þá
gerzt? Það er margt og mikið,
sem hefur gerzt nú alveg síð-
ustu vikur og daga, sem allt hef
ur gengið okkur í vil, og skal
hér nokkuð upp talið. Bretar
hafa átt von á ákærum sænskra
yfirvalda nú um nokkurt skeið
vegna yfirgangs og truflana,
sem Bretar hafa valdið í Norð-
ursjó á aldagömlum miðum
sænskra fiskimanna þar. Bretar
Pétur Guðjónsson.
hafa þar komið í veg fyrir eðli-
legar athafnir Svíanna á fiski-
miðunum með byggingu borunar
turna og lagningu leiðsla ofan
á hafsbotninum allt upp í 140
mílur undan ströndum Bret-
lands. Bretar eiga einir þær auð
lindir, sem í hafsbotninum eru á
landgrunni sínu skv. samkomu-
lagi á síðustu hafréttarráð-
stefnu. En það var jafnframt
skýrt fram tekið á þeirri sömu
ráðstefnu, að ekki væri endan-
legt samkomulag um þær auð-
lindir sem væru fyrir ofan hafs
botninn. 12 milna fiskveiðilög-
saga var ekki samþykkt á þess
ari ráðstefnu sem alþjóðaregla.
Því halda Bretar þvi fram að Is-
lendingar geti ekki ákveðið ein-
hliða 50 mílna fiskveiðilögsögu,
það væri brot á alþjóða-
lögum. Nú hefur sú staðreynd
orðið ljós, að auðlindirnar í hafs
botninum verða ekki nýttar
nema að til komi mjog alvarlegt
brot á umferðafrelsi á þeim haf
svæðum sem yfir hafsbotninum
eru. Því eru Svíar hér að ásaka
Breta um brot á þeim sömu laga
principum á aldagömlum fiski-
miðum þeirra í Norðursjó, sem
Bretar byggja mótmæli sín á
gagnvart útvíkkun fiskveiðilög-
sögu Islendinga. Þessar ásakan-
ir Svía voru settar fram af
sænska sjávarútvegsmálaráð-
herranum í fjölmiðlum fyrir 5
dögum. Bretar eru nógu skyn-
samir til að skilja, að ekki er
hægt að heimta að Islendingar
hætti við útfærslu fiskveiðilög-
sögu sinnar vegna lagaprincipa
sem þeir eru sjálfir að brjóta
gagnvart Svíum á sama tima.
Þegar svo er komið ákveða Bret
ar einfaldlega að gleyma öllum
lagaprincipum, því ef vera á
sjálfum sér samkvæmur verða
Bretar að fórna nýtingu gas og
olíuauðlinda í Norðursjó fyrir
hugsanlegan rétt fyrir fiskiskip
sín innan 50 mílna línu við Is-
land. Þegar svo er komið þá er
einfaldlega söðlað um. Laga-
principið þjónar ekki leng-
ur hagsmunum Bretlands. Þá er
því einfaldlega gleymt gagnvart
Islendingum en haldið áfram að
brjóta það gagnvart Svíum.
Þannig eru lög heimtuð virt eða
brotin eingöngu • til að þjóna
hagsmunum Breta á hinum
ýmsu svæðum í heiminum. Því
er ekki lengur krafizt réttairúr-
skurðar og dóma með meiru
heldur eingöngu, hvað Islend-
ingar geti gert til að koma í
veg fyrir snöggit versnandi af-
komu þess litla hóps innan
brezku þjóðarinnar, sem byggir
tilveru sína að einhverju leyti
á íslandsútgerð. Þvi er málið
komið niður í það að verið er
að biðja um að taka tillit til
hagsmuna ákveðinnar fram-
leiðslugreinar. Þá verðum við
sém íslendingar að gera okkur
ljósa þá þrjá aðalþætti þessarar
framleiðslu, veiðamar, flutning
inn og söluna. Fyrr en fram-
leiðslan hefur verið seld er loka
þætti þessarar framleiðslu ekki
Útgerðarmenn
Höfum til sölu, beitusíld, makríl og loðnu.
Upplýsingar í síma 11574 og 20575.
ÍSBJÖRNINN HF.
Kodak I Kodak I Kodak ■ Kodak ■ Kodak
KODAK
Litmqndir
árájdögum
HANS PETERSEN H/f.
BANKASTR. 4
GLÆSIBÆ
SÍMI 20313
SÍMI 82590
Kodak I Kodak I Kodak ■ Kodak ■ Kodak
lokið. íslendingar geta I þessu
máli haft afgerandi áhrif á
fyrsta stig framleiðslunnar, veið
arnar. 1 samkynja íslenzkri
framleiðslu geta Bretar haft af-
gerandi áhrif á síðasta þátt fram
leiðslunnar, söluna.
1 hvert skipti sem Islending-
ar hafa eitthvað gert með ein-
hliða aðgerðum varðándi 1. þátt
þessarar framleiðslu hafa Bret-
ar ætlað af göflunum að ganga
og gripið til ýmissa ofbeldisað-
gerða, sem alþjóð eru kunn. En
á sama tíma hafa þeir með ein-
hliða ráðstöfunum gert ýmislegt,
sem haft hefur þau áhrif á sölu
(tollar, kvótar, árstímabinding)
og aðrar aðgerðir til rekstrar-
aðstöðumismunar, að gengið
hafði að togaraútgerð Islendinga
dauðri til meira en hálfs. Árið
1960 gerðu Islendingar út meir
en 40 togara, i dag gerum við út
19 gamla togara. Yfir hálfrar ald
ar gömul úitgerðarfyrirtæki eins
og Kveldúlfur og Alliance eru
lögð í rúst. Þurft hefur að sækja
tugi ef ekki hundruðir milljóna
króna í vasa skattgreiðenda í
Reykjavík til að halda lífinu í
Bæjarútgerð Reykjavíkur. 33%
af þeim fjármunum, sem þjóðin
varði til fjárfestingar í sjávar-
útvegi og fiskiðnaði að lokinni
annarri heimsstyrjöldinni, bygg
ingu nýsköpunartogaraflotans,
skilaði sér aldrei til endurnýj-
unar, heldur át sig upp, hér
hefði svo sannarlega átt að eiga
sér stað endurnýjun og ávöxt-
un. Hin myndarlega bæjarútgerð
í heimabæ sjávarútvegsmálaráð-
herrans, Neskaupstað, fékk einn
ig sitt hæga andlát. Meginástæð-
an fyrir þessari sorgarsögu
voru einhliða aðgerðir Breta og
Þjóðverja, en allt, sem sagt er
um Breta i þessari grein á líka
við Þjóðverja, til hagsbóta fyr-
ir sína útgerð, en jafnframt til
frekari samkeppniserfiðleika
fyrir Islendinga. Ástandið var
orðið svo hroðalegt árið 1960 að
þá hætta fslendingar að taka
þátt í þróun bygginga og rekstri
á stærstu og nýjustu gerðum tog
ara og stendur fram yfir allan
áratuginn á eftir. Þó lifir ís-
lenzka þjóðin á að draga fisk
úr sjó. Útgerðin í dag á 19 göml-
um togurum talar skýrasta mál-
inu, 19 gömlum tögurum, er tald
ir hafa verið upp í 160 erlend-
ir togarar á Islandsmiðum á ein-
um og sama deginum. Staðreynd
irnar eru óhagganlegar, Islend-
ingar hafa ekkert.mátt gera til
að tryggja sér veiðarnar, þótt
þeir í leiðinni hafi með friðunar
aðgerðum tryggt brezkum fiski-
skipuim fisk á íslaindsmið-
um fram til þessa, á sama tíma
sem Bretar hafa leyft sér allt til
að skerða rekstursaðstöðu is-
lenzkrar togaraútgerðar.
Það er skiljanlegt og
mannlegt að reyna að meta og
virða þau mannlegu sjónarmið,
sem sett hafa verið fram í sam-
bandi við afkomubreytingar
þær, sem það fólk í Bretlandi
verður fyrir, sem haft hefur af-
komu sína af Islandsútgerð, er
50 mílna landhelgin gengur í
gildi. En það hlýtur að vera for-
senda þess, að hægt sé að líta á
það með skilminigi, að brezk
stjómvöld, sem orsökuðu með
gerðum sínum dauða meir en
helmings íslenzkrar togaraút-
gerðar á árunum 1960—1970,
liti með skilningi á samkeppnis
erfiðleika íslenzka togara-
flotans og þar með skert lífs-
kjör íslenzkra togarasjómanna,
og létti þeim aðgerðum sinum,
sem erfiðleikunum valda. Ef
þetta verður ekki gagnkvæmt
er forsendan fyrir hugsanlegri
heimild veiða brezkra tog-
ara innan 50 mílna markanna
um takmarkaðan tíma eftir 1.
september brostin. Útilokaður
mun verða skilningur sjómanna
og útgerðarmanna á slíku hátta-
lagi. Eingöngu gagnkvæmur
skilningur og gagnkvæmar að-
gerðir geta orsakað samþykld
sjómanna og útgerðarmanna við
hugsanlegan umþóttunartíma
Breta og Þjóðverja og breytt
með þvi svikurn á kosningalof-
orðum í skiljanlega aðgerð.
Nú eftir að upplýst er eftir
þriggja ára vísindalega athug-
un á vegum Norð-austur-
Atlantshafsnefndarinnar að all-
ir þorskfiskastofnar eru hættu-
lega ofveiddir og minnka yrði
veiðarnar um helming ef stofn-
arnir ættu að jafna sig á 5 ár-
um, ber að hafa mikla varfærni
í öllum undanþágum á banni við
veiðum innan 50 mílnanna og er
hér um hagsmuni allra að ræða.
Það var von manna að takast
mætti að stjórna sókninni á hina
mismunandi fiskistofna með al-
þjóðlegum nefndum og því voru
hinar tvær miklu nefndir, sem
kenndar eru við NV og NA
Atlantshaf settar á stofn. Nú
hafa flestir misst trúna á slíkt
þar á meðal Bandaríkjamenn.
Bandaríska blaðið National
Fisherman segir frá því í júní-
útgáfu sinni að bandariska
stjórnin hafi breytt um stefnu I
fiskveiðimálum. Hún hafi fram
til þessa verið fylgjandi alþjóð-
legum nefndum til vemdar fiski
stofnunum en þessar nefnd-
ir hafi svo gjörsamlega brugð-
izt hlutverki sínu að héðan í frá
muni Bandaríkin fylgja
meiri ákvörðun viðkomandi
strandríkja en áður. Hér er um
grundvallarstefnubreytingu að
rtæða hjá bandari.sikium stjóm
völdum.
Meðlimaþjóðir NATO eru
búnar að tilkynna Bretum, að
ekki komi til mála að þeir or-
saki nein vandræði í varnarmál-
um Norður-Atlamitsihafsims út aif
einkahagsmunum litils hóps
Breta sem er uim 40 milljón doll-
ara virði, og sem þó kostar þá
ekki undir 60 milljón dollara að
afla. Sem sé að orsaka
ekki vandræði þótt koniið yrði í
veg fyrir að þeir töpuðu
20 milljón dollurum. Þetta gæti
orsakað nýtt Möltumál fyrir
NATO og Islendingar væru
búnir að ráða Mr. Mintoff sem
sinn aðal samningamann. Ef
ekki kemur til slíkra hluta,
reynir á, hvort við eigum Mr.
Mintoff meðal okkar. Endalok
samninganna koma til, með að
segja okkur nákvæmlega til um
það.
Bandaríkjamenn eru búnir að
tilkynna Bretum að hafa sig
hæga og vera ekki að orsaka
vandræði á varnarsvæðum, sem
þeir bæru engan veg og vanda
af og fengið fram að þessu varn
araðstöðu gefins á. Ekki komi til
mála að beita þá þjóð efnahags-
þvingunum eða að heimta að fá
að halda áfram að eyða þvi eina,
sem sú þjóð lifir á, sem lætur
Bretum í té aðstöðu til varna á
25% af varnarlinu sinni. Afleið-
ing af slíku hlýtur einfaldlega
að verða sú að íslendingar fái
mat á gildi varnaraðstöðunnar á
á Isilamdi fyrir NATO oig
sendi svo Bretum reikning, og ef
þeir eru ekki borgunarmenn
einir fái NATO reikning sameig-
inlega. Bretar megi ekki halda,
að þótt Bandaríkjamenn hafi
•gefið Bretum þessi verð-
mæti fram til þessa þá sé mögu-
leiki fyrir hendi að Bretar geti
með þröng og skammsýni sinni
bundið endá á þetta ástand.
Allar líkur eru fyrir því að I
ag séu jafnvel % af þjóðum Sam-
einuðu þjóðanna fylgjandi mjög
stórum landhelgum, algjörum yf
irráðarétti strandríkja yfir haf-
svæðum landgrunna og allt að
200 mílum.
Náttúruvemdarmenn í Bret-
landi láta meir og meir til sín
heyra og þeir eru allir með Is-
lendingum.
Skozki þjóðernisflokkuriinn
og strandfiskimenn Breta herða
sífellt meir baráttu sína fyrir
stærri fiskveiðilandhelgi.
Er nokkur furða að framan-
rituðu athuguðu, þótt Bretar nú
allt í einu séu búnir að gleyma
alþjóðalögunum sínum, öllum
stefnunum, dómunum, lögbönn-
unum, kærunum til Sameinuðu
þjóðanna og Öryggisráðsins,
þótt sumir muni ennþá eftir
brezkum fallbyssubátum?
Það er jafn nauðsynlegt að
skilja að menn eiga unnið tafl
eins og glatað.