Morgunblaðið - 18.08.1972, Qupperneq 17

MÖRGUNBLABÍÐ, FÖSTU0AGUR 18. ÁGÚST 1972
17
íslendinga má ekki úti-
loka f rá eigin laxám
- rætt við Wilfred M. Carter,
framkvæmdastjóra Atlants-
hafs laxveiðistofnunarinnar
FYRIR skömmu dvaldist hér
á landi Wilfred M. Carter,
framkvæmdastjóri Inter-
national Salmon Foundation.
Flutti hann hér fyrirlestra
um laxrækt og- stjórn og nýt-
ingu laxveiðiáa. Mbl. hitti
Carter að máli þar sem hann
bjó á Hótel Sögu, daginn sem
hann hélt af landi brott og
byrjaði á því að spyrja hann
um starfsemi og hlutverk
þeirrar stofnunar, sem hann
starfar fyrir.
— Intemational Atlantic
Salmon Foundation er ekki
ríkiSiStofnun, heldur algjör-
lega óháð samtök áhuga-
manna um laxveiðar. Helzta
hlutverk hennar er að stuðla
að bættri og skynsamlegri
nýtingu laxveiðiáa. 1 því
skyni gengst hún fyrir um-
fangsmikilli rannsóknar- og
tilrauniastarfse’mi og veitir
fjölda námsstyrkja. Áhugi
okkar beinist mikið að um-
hvei'fi laxins, sem er í stöð-
ugri hættu og eyðíngu N-At-
lantshafslaxins, sem við vilj-
um koma í veg fyrir.
Hingað er ég svo kominn
til að kynna mér ámóta starf-
semi hér á landi og til að at-
huga hvort stofnun mín geti
veitt einhverja aðstoð við þá
sem vilja umbætur á lax-
veiðum hérlendis. 1 þvi sam-
bandi hef ég haft náið sam-
band við Þór Guðjónsson,
veiðimálastjóra, en hann á
sæti í ráðgjafanefnd samtaka
okkar.
— í>að hefur dregið mikið
úr laxveiðum í Norður-
Ameríku, sem áður hafði
margar beztu laxveiðiár
heimsins. Þar kemur tvennt
til, þ. e. mengun, sem hefur
valdið miklum spjöllum á
heimkynnum laxins og veiði
á laxi í net við Grænland.
Um 50% Grænlandslaxins
koma frá Kanada og því líta
Kanadamenn þessar veiðar
mjög alvarlegum augum.
— Laxrækt og kynbætur
hafa löngum verið áhugamál
okkar. Við höfum verið að
reyna að fá fram laxastofn,
þar sem fiiskurinn er fljót-
ur að vaxa og fer ekki mjög
langt frá ströndinni, þegar
hann gengur í sjó. Hér á Is-
landi hefur Þór Guðjónsson
gert tilraunir, sem að þessu
lúta, og þær eru reyndar þær
einu, sem heppnazt hafa í
heiminum.
Island býður upp á mjög
góðar aðstæður til rannsókna
á laxi og hér ætti að geta
þróazt mikilil laxiðnaður. Ár
eru hér með þeim beztu, sem
þekkjast, tærar og ómengaðar.
Engin laxveiði er I sjó. Þess-
ar aðstæður mega ekki
hverfa, eins og í svo mörgum
öðrum löndum, ef íslending-
ar ætla sér að hafa eitthvað
Wilfred M. Carter
upp úr laxinum. Þið getið
talizt mjög heppnir að hafa
menn eins og Þór Guðjónsson
og Snorra Hallgrímsson og
það þyrfti að gefa tilraunum
þeirra meiri gaum.
— Við höfum mikinn áhuga
á að verða Islendingum til
hjálpar á einhvern hátt. Á
döfinni er þriggja daga ráð-
stefna hjá okkur, og þangað
höfum við boðið Þór og
öðrum fslendingi. Við kom-
um jafnvel til með að taka
þátt í kostnaði og vonumst
við því tii áð þeir geti þegið
boðið. Þá hef ég hugsað mér
að ræða nánar við Þór um
framtíðaráætlianir, en hann
hefur margai mjög athyglis-
verðar hugmyndir en vantar
starfskrafta. Ég ætla þess
vegna að mæla með því við
stofnun mína að hún veiti
Islendingum f járhagsaðstoð
til tilrauna og umbóta á
stjórnun og nýtingu laxveiði-
áa.
— Eitt atriði vil ég gagn-
rýna hjá ykkur fslendingum,
en það er hið geysiháa verð
á veiðileyfum. Það virðist
stöðugt fara hækkandi og er
þó nógu hát.t fyrir. Við þess-
ari verðbólgu verður að
sporna, enda er að koma að
því að venjulegt fólk hættir
að geta stundað laxveiðar, og
sú ánægja fer að verða er-
lendra milljónera einna. Verð
hér er hærra en i Kanada, en
þar hafa verið gerðar ráð-
st'afanir sem friða ákveðin
veiðisvæði gegn útJendingum.
fsland á ríkar náttúruauð-
lindir, þar sem laxinn er.
Þegar ég loka augunum,
finnst mér ég sjá laxárnar
sem stórar verksmiðjur, í
tugatali. Ef fslendingar ætla
að hafa hag af öllum þess-
um verksmiðjum, varður að
efla skilning og áhuga al-
mennings á laxveiðum, en
það verður ekki gert með
því að útiloka þá frá sín-
um beztu ám.
Eigin sannleikur Fischers
EF skák er ek'ki aðeins hrein
andleg æfing heldur flókið
sálrænt samband tveggja and-
stæðinga, þá verður „ósigran-
leilki" Bobby Fisohers talsvert
skiljanlegri.
Þrátt fyrir tiltæki hans fyrir
einvigið hafa margir skák-
fræðingar látið í Ijóis þá sikoð-
un, að Fischer hafi ek'ki í
frammi nein sálræn beliibrögð
yfiir taflborðimiu. Og það er
auðvitað rétt.
Hann er á margan hátit
meðan á taflinu stendur svip-
aður nútima hershöfðingja.
Hann truiflar ekki eða veikir
taiugar andstæðings síns á
neinn hátft, nema með þvi að
mseta of seint (sem segja má
að komi honum einum við, þar
sem það bitnar á homim ein-
um). Hann hvorki talar, reyk-
ir né er hávaðasamiur á amnan
hátt. Hann vísar á bug hug-
myndinni um kaffihúsas'kiák
og meðfylgjandi skvaldur. —
Hann teflir sem iþrótitamaður
og sem atvinniumaiðiur, reiðu-
búinn til bardaga þar sem
hann sýnir hina miklu þek'k-
ingu sína, kraft og sjáliflsein-
beitimgu. Og þetta er aðal-
atriðið.
Ger þér i hugariun'd að þú
sitjir andspænis Fischer. —
Hann var sannkalilað undra-
barn. Þótt hatnn ha.fi enn ek'ki
náð þrítugsaldri hefur hann
þegar teflt fleiri keppnis- og
mótsskákir i Mfi síniu en bók-
staftaga nokkur annair mikill
stórmeistari lífls eða liðinn.
Brátt verða liðin tuttugu ár
frá því hanm hóf að tefla
keppnisslkákir við bezibu siká'k-
menn heims. Næstum allan
feril sinn hefur hann verið
félagí I einum stierkasta skák-
klúbbi í heimi. H'ann hetfur
senniRega teflt mieiira en
200.000 skákir utan keppni
auk rúmi'ega 750 opinberra
keppnissikáka. Hann hefur
rannsakað og lagt á minnið
fleiri hei'liar skákir en nokkur
amnar skákimaður í sögunni.
Hann hefur lagt undiir sig
fyrst meginland Ameríku og
siðan allan heiminn með ár-
angri sínum. Hann hefur unn-
ið fyrstu verðliaun á öllum
mótum og unnið ÖH einvígi
(sem hann heflur lokið), sem
hann hefur tekið þátt í frá
árinu 1966. Haran lifir og hrær-
isit í stoák, líf hans allt er sam-
hæflt skákinni.
Jafnvirtur dómari og dr.
Max Euwe telur Fisoher vera
mesta skákmann sem uppi
heflur verið á þeim 14 öldum,
sem skák heflur veiið tefld á
jörðinni og það er erfitit að
finma mokkurn skáfcmamm,
sem ekki telur Fischer a.m.k.
núma mesit ógnvekjandi skák-
manin á jarðfcringlunni.
Ástæða er til að ætla,
hversu mikiill orðstir sem a-f
Stoákstyrkleika þínum fer og
hve oft sem þú kannt að hafa
un.nið Fischer áður, að hann
sé betur umdirbúinn en þú, að
hanm leiiki hraðar og ná-
kvæmar en þú, að hann hafi
yfirburði yfir þig á öllum
sviðum alíls staðar í skákinni,
a'llit frá flækjunum í núflíma-
byrj'unum að tilTaunakenndri
niákvæmni endatafflsins, þar
sem rötofræðin ein ræður rtkj-
um. Og hugirekki hans hlýtur
að skjóta þér sfcelfc í bringu.
Til að tefla t. d. afþakfcað
drottniniga'rbragð í fyrsta
Skipti á sevinni í heimsmeist-
araeinvígi .....þarf meira en
gáfur", eins og Robert Byrne
sagði uim daginn,
En burtséð frá skiákþrosika
Fischers, gjörþekkinigu á stöð-
um, nákvæmum undirbúninigi,
stálviljia og því sem nálgast
trúartaga heligun á sfcákiinni,
hefur hann til að bera þamn
eiginleika, sem Atakhine sagði
eitt simn að jafngiiRi skilgrein-
ingunni á mikluim skákmanni,
þ. e. lömgunina til að taka
áhættu. Emanuel Lasfcer kall-
aði það ,, . . . ástríðuna sem
þýtur um blóðið, þegar til
mikiis er að vinna, ef djarft
er teflt“. Það er þassi eldmóð-
ur, sem greinir frábært frá
góðu.
En Fiseher hefur enn eiflt
óuimflýjanlegt einikenni og
það er „segulkrafturinn“, sem
hann skapar: Fyrir Fischer
er skáfcin Mifið sjá'lft og í hans
auguim hæfltir tafllið að hafa
táknræna merkingu. Þess
vegna yrði tap s'ká'kar, móts
eða einví-gis — og vissulega
þessa einvíigis, sem er há-
punktur áralangis strits og
sjálfsafneitunar — næstium
eims og að missa lífið fyrir
Fischer. Og þesisi ómeðvitaða
þekkimg hef'ur áhrif bæði á
hann og andstæðing hans.
Eftir
Frank Brady
Sem þú fylgist með Fischer
við skákborðið verður þér
Ijóst, að skákin er ekfci að-
eins leifcur. Þeir tveir kepp-
endur sem gamga til leiks
með það í huga, að sfcákin
sé raunverulega margslunigin
listgrein, þar sem skák-
teoríurnar tafcist á, og að eina
baráttan sé rökfræði'leg, ættu
að finna tiil sameiginlegrar
ánægju eftir að hafa lokið
falilegri skák, hver svo sem
úrslitin hafa orðið. Margir
andstæðinigar Fisohers gera
það, jafnvel þótt þeir tapi. En
sálarlif Fischers sjá'Ms er svo
samitvinmað skáfcinni að þótt
sjál'ft taflið sé aðalatriðið er
viinnin'gurinn nauasynlegur til
að viðhalda sfcynsiamlegri
ástæðu til að halda áfra.m,
jafnvel til að viðhaida l'ifiniu.
Fischer er mitkilil stoákmað-
ur og einn af fáum sönnum
einstaklingum i þjóðféiagi nú-
timans og vinni hann heims-
meist a rat it ii inn mun hann
halda áfraim að vera jafnein-
angraður og hann er mú, í sér-
flokki jafnvel í mörg ár þanig-
að til að annar sfcákmaðu r
nær meiri þrosfca em hann.
Hið eina sem gæti skemrnt
fyrir honuim er þótt undarlegt
sé, það sama og hvetur hann
áfram: þ. e. hin mikla löngun
hans til að verða albezti skák-
maður sem nokkurn tíima hef-
ur verið uppi. Þessi hætbulegi
hæfitaiki, að geta hafið sjálf-
an sig upp vfir kunnáttu and-
stæðingsins á sjál’fu taflborð-
inu, ásamt innlifun i eigin
duttlunga og metnaðargirni,
er sá grundvöilur sem „ósigr-
anleiki" hans mun halda
áf.raim að byggjast á á næstu
árum. Þessi barátta er hafin
yfir gáfur eða sáifræði. Þetta
er ta't Bobbv Fische"s að sálu
sinni.
Teikning af Brady, sein
Halldór Pétursson hefur gert.
Er hægt að finna hana á
hinum 64 reitum taflborðsins?
Goethe sagði að skákin væri
„prófsteinn á gáfurnar", en
margir telja hana vera
sálræna orruistu upp á lif og
dauða milli tveggja yf-irburða-
einstakli'mga. Hvort tve-ggja
getur verið rétt. En fyrir
Bobby Fischer hlýtur sikákin
lika að vera æviiömg uppfyll-
img andans.