Morgunblaðið - 05.12.1972, Blaðsíða 16

MORGLTNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 5: DESEMBER 1972
Oiígefefldi hf. Árvokw, Réyfejavfk
FremífíiVí&mda&tjdri HaroWur Sve'maaon.
■Ritstjórar Mottihfaa Johenwoaaon,
EyíóBfur Kom-éð Jónaaon.
Sftyrmir Gumvarason.
Rhs#6mar&d*trúi Þ»rfajönn Guðmundaaoft
Fréttaatjðri Bjöm Jéharwwaon.
Atigiýaírvgaaií&ri Ámi Giarðar Kriatinaaofl.
Wtstjórn og afgrsiðsia AðWstræti 0, sfrni 1Ó-100.
Aug5ý»ngar Aðatetrteti 6, afmí 22-4-60
Ásíkrrftargjafd 226,00 kr á mðmuði irmanland®
f fousasðlu 16,00 Ikr eintókið.
hækkanir hafi orðið of mikl-
ar í síðustu kjarasamningum.
Þannig segir ritstjóri Tímans
í sunnudagshugleiðingum sín-
um í fyrradag: „Önnur stað-
reynd, sem ekki verður fram
hjá horft, er að á þessu
ári hafa kauplags- og verð-
lagsbreytingar verið tvöfalt
hærri hér á landi en í flest-
um öðrum löndum Efnahags-
og samvinnustofnunarinnar
og meira en tvöfalt hærri en
hækkun útflutningsverðlags
í ár. Þannig hafa hinar miklu
kauplagshækkanir, sem valda
hækkanir hafi orðið of mikl-
ar í fyrra, taka verði þær aft-
ur og flytja til atvinnuveg-
anna á ný. Þetta eru þeirra
eigin orð, þeirra eigin lýsing
á afleiðingum af stefnu ríkis-
stjórnar Ólafs Jóhannessonar
í efnahags- og atvinnumálum.
Rækilegri hirtingu hefur rík-
isstjórnin tæpast fengið en
hvérjir ættu að vera betur
kunnugir störfum vinstri
stjórnarinnar og afleiðingum
þeirra en einmitt þeir, sem
sitja í innsta hring — rit-
stjórar Tímans.
ÓSANNSÖGLI
RÁÐHERRA
STEFNIR í RÍKISGJALDÞROT
- SEGIR TÍMINN
I> úmlega ár er liðið frá
“ valdatöku vinstri stjórn-
arinnar og svo mikil bölsýni
hefur gripið um sig meðal
stuðningsmanna henanar, að
helzta stjórnarmálgagnið,
Tíminn, boðar í fyrradag, að
ríkisgjaldþrot sé framundan,
ef þjóðin lifi til langframa
um efni fram og stjórnarfars-
legu sjálfstæði verði stefnt í
voða. Jafnframt segir þetta
málgagn ríkisstjórnarinnar,
að stöðva verði „í bili“ aukn-
ingu ráðstöfunartekna heim-
ilanna.
Þetta eru vond tíðindi. Þeg-
ar vinstri stjórnin tók við
völdum taldi hún fjárhag
ríkissjóðs svo góðan og efna-
hagsstöðu þjóðarinnar slíka,
að hún hraðaði greiðslu vísi-
tölustiga, sem frestað hafði
verið greiðslu á vegna verð-
stöðvunar, flýtti gildistöku
laga um hækkun bóta al-
mannatrygginga og taldi at-
vinnuvegina vel færa um að
taka á sig verulegar kjara-
bætur. Þegar þessar aðgerðir
ríkisstjórnarinnar í upphafi
eru hafðar í huga, er Ijóst,
að ekki getur bölsýni stjórn-
arsinna um horfurnar í efna-
hagsmálum stafað af því, að
hún hafi tekið við svo erfiðu
ástandi. Orsökin fyrir því, að
Tíminn boðar nú ríkisgjald-
þrot, ef ekki verður að
gert, hlýtur því að felast í at-
höfnum eða athafnaleysi rík-
isstjórnarinnar sjálfrar.
Raunar sýnist Tíminn vera
kominn á þá skoðun, að kaup-
að sjálfsögðu auknum til-
kostnaði hjá atvinnuvegun-
um, mikil áhrif á samkeppn-
isstöðu atvinnuveganna á út-
flutnings- og heimamarkaði.
Er nú ljóst, að fram hjá því
verður ekki komizt að færa
fjármagn til atvinnuveganna
til að tryggja sem öflugastan
rekstur þeirra á næsta ári,
en jafnframt verður að afla
fjár til aukinna niður-
greiðslna til að halda vísitölu
í skefjum.“
Þannig hljóðar úttekt aðal-
málgagns ríkisstjórnarinnar
á efnahagsstjórn hennar sl. 16
mánuði. Tilkynnt er, að rík-
isgjaldþrot vofi yfir, stöðva
verði aukningu ráðstöfunar-
tekna heimilanna, kauplags-
CJjaldgæft verður að teljast,
■ að ráðherrar í ríkisstjórn
skjalfesti beinlínis ósann-
sögli sína eins og þeir Einar
Ágústsson og Lúðvík Jóseps-
son gerðu á dögunum, þegar
þeir sendu frá sér yfirlýsingu
vegna fréttar í Morgunblað-
inu um orðaskipti þeirra í
milli frammi fyrir blaða-
mönnum. í yfirlýsingu þess-
ari sögðu ráðherrarnir, að
ekki hefði verið um blaðavið-
tal að ræða.
Nú liggur fyrir vitnisburð-
ur tveggja dagblaða um, að
þarna fari ráðherrarnir með
rangt mál. Blaðamaður Al-
þýðublaðsins, sem viðstaddur
var, hefur skýrt frá því í
blaði sínu, að um ósköp
venjulegt blaðaviðtal hafi
verið að ræða og ráðherrarn-
ir hafi alls ekki tekið fram,
að þeir óskuðu eftir því, að
með ummæli þeirra yrði far-
ið sem trúnaðarmál. Tíminn
hefur staðfest þetta í forystu-
grein sl. laugardag, en þá við-
urkenndi blaðið, að ráðherr-
arnir hefðu ekki tekið fram,
að líta bæri á ummæli þeirra
sem trúnaðarmál. Þar með er
sú fullyrðing ráðherranna að
ekki hafi verið um blaðavið-
tal að ræða endanlega fallin
og staðfest að Morgunblaðið
hafði rétt fyrir sér.
í yfirlýsingunni sögðu ráð-
herrarnir einnig, að í frásögn
Morgunblaðsins hefði verið
hallað réttu máli. Ummæli
ráðherranna eru til á segul-
bandi í fórum Morgunblaðs-
ins og fer því ekki á milli
mála, að rétt var eftir þeim
haft. Það er alvarlegt mál í
lýðfrjálsu landi, þegar ráð-
herrar eru staðnir að ósann-
sögli og víða annars staðar
mundi verða harðar á því
tekið en hér á landi. Fram-
sóknarmenn hljóta nú einnig
að íhuga stöðu sína í ríkis-
stjórninni gagnvart Alþýðu-
bandalaginu, þegar svo óræk-
ur vitnisburður liggur fyrir
um það, hvernig Lúðvík
Jósepsson auðmýkir einn ráð-
herra þeirra sýknt og heilagt.
Morð og aftökur
í nafni
hugmyndafræði
Fyrri grein
Nokkrir sögu-
legir punktar
Á síðustu árum hefur það
færzt í vöxt, að póMtísk öfga-
samtök sem eiga erfitt með að
vekja athygli á skoðunum sin
uim opinberlega, gripi til ör-
þrifaráða til að komast i
sviðsijósið. Flest hafa þessi
samtök byrjað starfsetni sína
með tiltölulega lýðræðisleg-
um aðgerðum, en þróunin hef
ur oft orðið sú er frá líður,
að ofbeldi, skemmdarverk og
morð verða helztu meðul
þeirra. Ástæður þessarar þró
unar eru ólikar og margar.
Ein skýring segir, að þegar
þessir hópar hafi starfað um
tima lýðræðisiega, uppgötvi
þeir hve erfitt er að skapa
hljómgrunn fyrir þá byltingu
er þeir boða meðal almenn -
ings, og gripi þá tii ofbeldis
i örvita tilraun til að vekja
athygli á boðskap sínum.
önnur skýring segir, að sú
hugmyndafræði er liggi til
grundvallar þessari starfsemi
brjóti undantekningalaust í
bága við leikreglur lýðræðis-
ins og hljóti þvi að fæða af
sér ofbeldi fyrr eða síðar.
Það er ákaflega erfitt að
gera sér grein fyrir hvemig
þessi þróun á sér stað og
hver er rétta skýringin á
henni. Ástæðan er sú, að þess
ia- hópar starfa leynilega og
erfitt er að afla röikst-uddra
frétta af starfsemi þeirra. 1
þessum greinum verður því
reynt að tengja saman í gróf-
uim dráttum það fréttaefni sem
til er um starfsemi nokkurra
þeirra og samtímis að styðj-
ast við lögregluskýrslur og
fréttaskýringair sem birzt hafa
í fjölmiðlum.
AFTAKA SEM HEFÐ
Hægt er að rekja sögulega
hefð á aftökum í nafni hug-
myndafræði meðal hinnar
gamalgrónu byltingarfræði.
„Hugmyndafræðileg aftaka“ í
hópi byltinigarsiinnaðra stúd
enta i Rússdandi 1870 vakti
á sinum tima ótta og skelf-
ingu um Evrópu, þegar flett
var ofan af glæpnum. Þessi
glæpur varð samtímis neiist-
inn að einu mesta bókmennta-
afreki rússneskrar frásagnar
listar, skáldsögunni „Illir and
ar“ eftir Dostojevskij.
Skáldsagan er uppgjör Do-
stojevskijs við byltingarsinn
aða öfgamenn, og fordæmimg
hans á hinum blinda bylting-
arm-anni sem lætur stjórnast
af kennisetningum og hafn-
ar heilbrigðri skynsemi. Sam-
tímis varar Dostojevskij við
borgaralegum „intellektúöl-
um“ sem biða aðeins eftir því
að aðrir hefji byitinguna, en
skriða þá um eins og rottur i
valnum Það eru þeir sem
sitja aðgerðalausir í hæginda
stólum og þvæla um byltingu,
en geta á næsta augnabliki
breytzt í óargadýr.
Skáldsaga Dostojevskijs
fjallar um þeirra tima vinstri
hópa meðal stúdenta. Sá for-
ingi vinstristúdenta sem hann
lýsir i skáldsögunni, hafði síð
ar mikla þýðingu fyrir Lenin.
Og núna, upp úr 1970, eru
kenningar hans aftur að
skríða inn í dagsljósið.
Árin eftir 1860 ríkti mikil
ólga meðal rússneskra stúd-
enta — stúdentar börðust
gegn úreltu kennslufyrirkomu
lagi, kennaraofríki og skóla-
refsingum.
Ólgan byrjaði vegna reyk-
ingabanns á göngum læknis-
fræðideildarinnar í St. Péturs
borg. Eftir að rektor hafði
beitt „síðhærða og ótilhafða"
stúdenta refsiaðgerðum, var
eldurinn laus. Bannað var að
efna til pólitískra funda og
ströngum refsingum beitt við
agabrot. Stúdentar risu upp
sem einn maður, en baráttu-
fylking þeirra klofnaði fljót-
lega í tvennt. Fyrri hópurinn
vildi einbeita sér að breyting
um við háskólana og tak-
marka sig við háskólana með
setuverkföllum og mótmæla-
göngum. Síðari hópurinn
krafðist þess að baráttan yrði
látin ná til alls þjóðfélagsins
og takmarkið væri aiger bylt
ing.
1 síðari hópnum varð nafn-
ið Sergej Netjajev stöðugt
meira áberandi. Netjajev var
ekki stúdent, heldur kennari
við unglingaskóla, en i lok
áratugarins 1860, varð hann
stjórnandi og foringi bylting-
armanna i hópum stúdenta.
Netjajev tókst að bregða
rómantískum Ijóma yfir per-
sónu sína og notfærði sér
alls konar brellur til að vekja
á sér athygli. 1 skáldsögu
Dostojevskijs ber hann nafn-
ið Veréhovenskij.
Netjajev skrifaði niður
kenningar um, hvernig bylt-
ingin yrði undirbúin. Lenin
vitnaði síðar oft í þessi skrif
Netjajevs. Einnig er óhætt að
Sergej Netjajev.
fullyrða, að sú staðreynd, að
Albert Camus benti á skrif
Netjajevs sem eitt öflugasta
hjálpartæki byltingarsinna,
hafi gert Netjajev einn af
postulum hinnar blóðugu bylt
ingar.
Að þvi er einn fréttaskýr-
enda Dagens Nyheter segir,
hefur hann orðið var við að
skrif Netjajevs gengu á milli
vinstri stúdenta bæði í Dubl-
in og Paris, sem eins konar
biblía byltingarinnar.
Grunnhugmynd Netjajevs,
sem Lernim dáðist að, en Cam-
us undraðist með ótta — er,
að nota megi alla þjóðfélags-
hópa og einstaklinga sem
verkfæri fyrir byltinguna.
Maður á ekki að bíða eftir
byltingunni eins og fellibyl
(eins og draumóramenn í hópi
vinstrisinna gerðu) heldur er
nauðsynlegt að vinna að
henni baki brotnu í litlum vel
öguðum hópum. Þannig verð-
Framhald á bls. 30
Stokkhólmsbréf
frá Hrafni Gunnlaugssyni