Morgunblaðið - 16.01.1973, Síða 11

MOKGUXBLAÐIÐ. MiíÐJI’IlAGÍ’K 'lfi.'JÁNl'ÍAR 1973 |V
Matthías Kjeld, læknir:
Geðdeild eða nýr Kleppur
í umræðum þeim, sem orðið
hafa um „geðdeild“ Landspítal-
a»is að undanförnu, vekur það
sérstaka furðu að aldrei hefur
verið frá því skýrt, hvaða ástæð
ur liggja til grundvallar þeirri
ákvörðun heilbrigðismálaráð
herra, að byggja skuli sérstakt
geðdeildarhús á lóð Landspítal-
ans og Háskólans við Hring-
braut. Ráðherra segir sjálfur í
ræðu, að þetta sé gert í sam-
ræmi við stjórnarsáttmálann,
þar sem segir að bætt skuli úr
ófremdarástandi í málefnum
geðsjúkra. Þetta er eina ástæð-
an, sem tilgreind er og verður
ekki annað séð en að margar og
ólíkar framkvæmdir yrðu þann-
ig í samræmi við stjómarsátt-
málann. t>að hefur hvergi kom-
ið fram, að neitt hafi verið gert
til þess að komast að þvi hvað
bezt væri að gera til þess að
fullnægja þessu atriði í stjóm
arsáttmálanum, enda er árangur
eftir því. Ákvörðun ráðherra er
ein sú versta, sem um er að ]
ræða, til úrlausnar á málefnum
geðsjúks fólks á landinu. Hún
hlýtur að endurskoðast vegna
þess, og eins vegna einróma
mótmæla Háskólans og lækna-
ráðs Landspítalans.
Málið liggur þannig fyrir í
stuttu máli: Byggingarnefnd
Landspitaíans og læknadeildar
Háskólans hafa fyrir rúmum
tveim árum, í samráði við ráðu-
neyti heilbrigðís- og mennta-
mála, ráðið þekkt enskt arki-
tektafyrirtæki með víðtæka al-
þjóðlega reynslu, til þess að
skipuleggja byggingar á fyrr-
nefndri lóð. Þar er gert ráð fyr-
ir 60 rúma geðdeild, sem síðar
er aukin upp i 100 rúm, vegna
þrýstings einhvers staðar frá.
Fyrir rúmu ári skipar svo ráð-
herra skyndilega „starfshóp"
sem kallaður hefur verið geð-
deildamefnd, til þess að undir-
búa byggingu geðdeildar við
Landspítalann. Hvers vegna?
Var bygginganefnd Landspítal-
ans að gera einhverja vitleysu
eða þeir menn, sem með henni
unnu?
Hvað hafa byggingamefndir
Landspítalans og Háskólans
um þetta að segja?
1 þessum byggingajnefndum
sitja læknar Landspltalans og
eru þeir jafnframt flestír kenn
arar við læknadeild Haskólans.
Þessir menn hafa fylgzt roeð þró
un og byggingu Landspitaians
í áraraðir og ætíu að vita hvað
stofnuninni er fyrír beztu frá
hinum tveim sjónarmiðum sem
ráða fyrir þerrnan spítala, nefni
lega sjónamiið Jækninga og
læknakennslu.
Landspítalinn er almennur
spítali og jafnframt háskólaspít
ali. Skyldur hans eru fyTst pg
fremst að stunda þær beztu
lækningar sem mögulegar eru
og kenna þá beztu læknisfræði,
sem unnt er í samræmi við það.
Landspítalinn leysir aldrei
og á ekki að leysa öll vanda-
mál einhverra ákveðinna sjúfcl-
ingahópa. Það eru og verða aðr
ir góðir spítalar starfandi á
landinu og margir góðír lækraar
þar, ekki síður en á Landspít-
alanum.
Undarlegar umræður hafa átt
sér stað um mál þetta í foorgar-
stjóm. Tveir stjómmálaöokkar
samþykkja sérstaka bókun, en
þora auðsjáanlega ekki að
standa gegn samþykkt hlns nýja
geðdeildarhúss af ótta við at-
kvæðatap. Adda Bára Sigfús-
dóttir, einn flutningsmanna til-
lögunnar og aðalhvatamaður að
byggingunni telur málið enga
bið þola og kunni málið að falla
niður eða rýma í meðförum
ella. Ekki bendir öþoMnmæði
flutningsmanns og orð til þess
að hún hafi neina sérstaka
ánægju af að þetta hennar
„ágæta“ mál verði sem bezt
kynnt meðal borgarráðsmanna.
Almenningur er látinn halda
að hér sé um einhverja allsherj-
ar patentlausn á vandamálum
geðrænna sjúkdóma í landinu
að ræða yfirleitt <sbr. blaða
mannafund geðdeildarnefndar í
haust), Þetta er auðvitað al-
rangt og má verja þaim hundr-
uðum milljóna króna, sem þetta
kostar á margan betri veg og til
miklu áhrifarílcari hjálpar og
lækninga á geðsjúkum. Það má
raunar leiða að því sterkar lík-
ur að þetta sé geðsjúklingum og
geðlækningum mjög I óhag.
Til deamis að ne&ua er efiir-
farandi: Sérstakur spitali á lóð-
inni heldur geðsjúklingum að-
skildum frá öðrum sjúklinga-
hópum og nafnið Nýi Kleppur
eða Landspítalakleppurínn fest-
ist nær örugglega við deildina,
samstarf og samgangur milli
lækna og starfsliðs deiWarinnar
annars vegar og aðalspítalans
hins vegar verður stirt, rann-
söknir þungt haldínna geðsjúkl-
inga og raunar allra geðdeildar
sjúklinga yrðu mjög þungar í
vöfum o.s.frv. o.s.frv.
Almenningi er hins vegar
nokkur vorkunn. Margtr hafa
heyrt um eða haft eitthvað af
að segja geðveiku eða geðtrufl
uðu fólM óg erfiðleíkum vegna
þess, ráðstöfunarerfiðleikum
vegna drj’kkjumanna o.s.frv.
Geðdeild, eliefu þúsund fermetr
ar, leysir bara ekki allan vand
ann hvort heldur hún yrði
reist við Landspítalann, Landa-
kot eða einhvers stáðar annars
staðar. Skammlégudeildír al-
mennra sjúkrahúsa, í þessa til-
vikí geðdéildir, nwmu reyna að
lækna þetta fólk, en það verð-
ur alltaf einhver byrði á sínum
aðstandendum um skeið. Það er
ekki fyrr en þetta fólk er al-
gerlega dæmt til innilokunar að
það er algerlega komið af hönd-
um aðstandenda. Skammlegu-
deildir almennra sjúkrahúsa,
sem byggðar eru í kringum dýr-
ar einingar eins og rannsóknar-
stofur, röntgenstofur og skurð-
stofur geta ekki og eiga ekM að
taka við þeim sjúklingahópi.
Allmargt broslegt hefur kom-
ið fram í þessu máli af hálfu
áhugamanna um geðdeildina., en
furðulegust er sú röksemda-
færsla Tómasar Helgasonar
prófessors, að þessi fyrirhugaða
bygging geðdeildarnefndar
muni leysa læknavandamál
dreifbýlisins (þessa röksemda-
færslu tekur heilbrigðismála-
ráðherra óforeytta upp í þing-
ræðu sina um þetta mál). Ef
reyna ætti að fá eitthvað út úr
röksemdafærslu þessari, mætti
helzt ætla að geðveiM sé megin-
vandamál þeirra dreifbýlis-
manna. En hvað sem nú líður
Matthias Kjeld.
þessari skringilegu röksemda-
færslu, er staðreyndin í málinu
auðvitað sú, að öll rök hníga að
þvi að geðdeildarframkvæmdir
geðdeildarnefndár verði til þess
að auka læknaskort í dreifbýl-
inu. Það fer ekki hjá því að hinn
geysilegi kostnaður við þetta
stóra geðsjúkrahús dragi úr
framkvæmdum annars staðar í
heilbrigðismálum, t.d. læknamið
stöðvum, og Háskólinn getur
ekki útskrifað þann fjölda
lækna, sem nauðsynlegur er,
þar sem hér er beinlínis verið
að grafa undan þeim áætlunum
sem áttu að verða læknadeild-
inni til tijáipar.
Bandalag kvcnua í Rvík hef-
ur að sjálfsögðu sent frá sér yf-
irlýsingar í málinu, og má æt<a.
af yfirlýsingunni að konurnar
séu töluvert „betur upplýstar"
um mál þetta heldur en borgar-
ráðsmenn. Það er leitt til þess að
vita að svokallaðar tómasartöi-
ur koma þar enn fram. Er hér
um að ræða tölur uppgefuar af
Tómasi Helgasyni, þar sem
hann segir að 30—50% af fólki,
sem leiti almennra lækna, þjáist
af geðrænum truflunum aðal-
lega. Aldrei hafa verið gefnar
heimildir að tölum þessum, en
aðrar tölur hafa verið uppgefn-
ar og heimilda getið (sjá grein
tíu lækna við nám í Bretlandi í
Morgunbl. 15. des. s.l.) Hugsan
legt er að tölur þessar séu
fengnar frá héraðslækni, sem
starfaði á Vestfjörðum um aMa-
mótin, en þetta verður þó að
bíða staðfestíngar heilbrigðis-
málaráðuneytisins.
Fyndið er það þó ekki, að
Páil Sigurðsson læknir Lh. heil-
brigðis- og tryggmgamálaráðu-
neytisins skuli rangfæra stað-
reyndir og skilja ekkí eða rang
túlka áðurnefnda grein tíu
lækna, í grein sem hann skrif-
ar i Mbl. 20. des. s.l. Páll skrif-
ar að Mr. Weeks og Byggingar
nefnd Landspítalans hafi frá
upphafí verið ákvörðunaraðili
um, hvar á lóð spitalans geð-
deild yrði reist. í samtali við
nokkra bygginganefndarmenn
hefur þessu veríð neitað og greín
arhöfundur hefur séð Ijósrit aí
bréfl frá Mr. Weeks þar sem seg
ir í lauslegri þýðingu: „Einásta
gjörð mín við val 4 stað fyrir
sérstaka geðdeildarbyggingu
var sú, að telja einn stað öðrum
skárri af tveim stöðum sem mér
voru sýndir."
Þar sem íslenzMr læknar í
Bretlandí eru í grein sinni að út
skýra mínnkandi þörf fyrír geð-
sjúkrarúm síðustu 15 árin, er
ekki verið að gera tölum dags-
ins í dag skil, eins og Páll virð-
ist halda. Það er verið að spá
til naestu 50—100 ára út frá
reynslu sem fengizt hefur þ.e.
minnkandi sjúkrarúmaþörf fyr-
ir geðveika í framtíðinni. Þetta
mál er einfaldlega þannig, að
það er ekki nóg að fara eftír
einhverjum ákveðnum töium,
sem maður hefur, það þarf einn
ig að vita hvort þær eru að
breytast og þá á hvern hátt.
Skopleg eru skrif ráðuneytis-
stjórans um erlenda sérfræð-
inga. Hann vísar á bug og telur
ráðuneytið ekM hafa beðið um
ráð frá arkitektinum og hönnuð
inum Mr. Weeks, sem hefur iinn
ið að þessu máli s.l. 2 ár, en
hampar aftur geðiækninum
Gunnar Holmberg sem tilkail-
aður var af geðdeildarnefnd á
síðastliðnu ári til þess að sjá
hvað þeir geðdeildarmenn
höfðu verið að gera. Svo mikið
gengur á fyrir ráðuneytisstjór-
anum, að fimmti hluti greinar
hans í Mbl. er á sænsku, beint
upp úr skrifum herra Holm-
bergs.
Það er víst ekM sama hvaðan
góð ráð koma í þessu málí.
Af hverju láta
mennirnir svona?
Fyrir nokkru herjaði hér að
nokkru, inflúensa, svoköll-
uð HONG-KONG inflúensa af
A stofni, og lét fólik ,,sprautE:“
sig gegn þessum vágesti.
En það er önnur veira, sem
gerir vart við siig nok'ku rn veg
inn árvisst, en gegn þessari
veiru gagna engar „spraufur",
og lítur út fyrir að velkm sé
ólæknandi. Þó virðist svo sem
kyrrð og rósemi hugans hafi
helzt áhrif á veiruna, enda
hjaðnar sjúkdóimurinn eitthvað,
smátt óg smátt. Þessi veiru-
sjúkdömiur er:
Keflavikursjónvari>ið.
Þessarri andúð nokkurra
manna á Keflavíkursjónvarp-
inu er bezt lýst sem siúkleika,
og er leitt til þess að vita að
hinir lærðustu menn í okkar
landi skuli hafa látið hafa sig
til þess með undirskriftum að
hei.mta lokun þessa sjónvarps.
Ég veit ekM betur en að það
væri einmitt Keflavíkursjóii
varpið, sem visaði leiðina
að okkar sjónvarpd, og ég er
anzi hræddur um að hefði
Keflavtkursjónvarpið ekki
komið til, værum við þeim krón
um ríkari, sem hafa farið i þeinn
am óskapnað, sem kallar sig
sjónVarp, enda hefur það orð-
ið lélogfa og lélégra með hverj
um mánuði sem líður, í stað
þéss að vaxa og þro-skast, þeg-
ar 'byrj'unartíl raunimar voru
mm p’airð œniímaT.
Hvað er það nú sem ekki má
sjónvarpa frá Keflavíkurstöð-
inni. Þe:r lang siæsnushi kalla
Kefiavikurstöóina hermanma
sjónvarp, með sérstaka dags'krá
til afþreyingar hermönnum
fjarri sínu heimal'andi. Þetta er
mesti misskilningur. KefLavik-
ursjónvarpið er nákvænrdega
eins og sjónvarp er í Banda-
ríkjunum, hvorM betra né
verra, það geta þeir staðfest,
sem til Bandaríkjanna hafa
komið.
Svo eru aðrir, sem halda því
fram að okkur stafi hætta af
því að heyra svolii'tla ensku, og
að við munum týna tungu okk-
ar, íslenzkunni, við að hlusta á
enskt mál.
íslendingar stóðu af sér hina
grimmustu storma, þegar
danskan var að eyðileggja mál
okkar, og eins ætia ég að við
getum nú bjargað okkur sjálf-
ir, án þess að okkur sé sagt
hvað við megum heyra og sjá.
Bókmenntir wkkar hljóta að
verða það, sem verodar málið
okkar bezt, en því aðeims að
bókrmenntir okkar séu vel skrif
aðar og málið hreint og
öbrenglað.
En meðal annarra orða, hver
hefur gefið Nófoelsskáldinu
ofckar heimild tíl að nota þá
stafsetningu, sem hann notar í
bóSfcum sinuim. Sá nemandi, sem
hanrtip' sícrifaðj ritærðir sínar
í steóla, fengi ékiki háa eink-
unn i isllenzteu.
Svo erum við að flytja inn
aBs konar fólte, sunnam og aust
an úr lömdurn, sem auðvitað hef
ur með málfari sínu áhrif á ís-
lenzteuna, svo maður tali nú
ekki um blönduna, sem úr
þessu verður.
6g spyr því aftur: Hvers
vegna láta mennirnir svona?
Hverju eru þeir að þjóna? Eru
þeir raunverulega að hugsa
um okleur íslendinga, ligg-
ur ektei eitttwað annað á
bak víð?
Inman tíðar venður hægt að
horfa á atis kyns sjónvarp frá
gervifonöttum, og ég veát ekki
betur en einn af hinum firægu
80-menníngum noti í starfi
sínu upplýsingar frá bandarisk
um gervifonetti, hvort sem hon-
um líkar betur eða verr.
Einm góður maður sagði ekki
alts fyrir löngu, þegar „veiran
grasseraði“, „látið menning-
una í friði, hún bjargar sér
sjálf'.
Ég tek undir þessí orð.
1 des. 1972,
7877-8083.
Sigurður iónsson.
,Welcome to Iceland4
30 þúsund sinnum
Tólfti árgangur kynningar-
rits FÍ kominn út
KYNNINGARRIT Mugféiags
Islands, Welcome to Ieeland,
er nú komið í 12 skipti og í
þetta sinn í 3ð þúsund eintök-
inn sem verður dreift víðs
vegar um heiminn. Það er
prentað á þremur tungumái-
mn, ensku, dönsku og þýzku
og hefur svo verið frá upp-
hafi.
Á fiundi með frétttamönnum
í gsar (fösitudag) sagði Sveiwn
Sæmundsisicm, blaðaifulltrúi
Fluigfélagsins að tiiigangurinn
með útgáfu ritsins væri að
kynma ís’iand út á við, og eteM
einungis sem feTðamamnaland
he'.idur væri einnig lögð miteil
áherzla á að kynna islenzk
máliefini.
1 samrami við það er 1
þessu nýjasta hetftí grein um
landlheigiismálið eftdr Lúðvik
Jósepsson, sjávarúitvegsráð-
herra. Þá eru liika í þvi frœði-
legar grei-mar, t. d. um veður-
far og lofitslag, eftir Mankús
Á. Einarsson, veðurfraeðing,
og um iðnað ef'tir Reinho'd
Dey.
Riíið foefur eðl'iíega tekið
töluverðum breyfimgum á
þessum tólf árum. Fyrst vo.ru
flestar myndimar í þvá svart/
hvítar en nú eru litmj’ndír í
mi'klium meirihlutia og ýmis-
legt annað hefur verið gert
til að bæta útlit þess og gera
það skemimtiLegra aflestrar.
Meðai'. annarra gneina í blað
iinu nú, má neifha eina eftir
sjáMan Bing Grosfoy, í hverrí
Forsíðumynd kynningarrits
Fliigfélagsins.
hanin lýsir veiðiferð sinni í
Laxá í Aðaldal, á léttan og
skemmitiiiegan hátt. Annar
herna sem ekki er síður
skemmti'legur aiflestrar er
WUIy Bnein'ho’st sem í þetta
hefti skrifar lýsingu á íslend
ingtnn, að sjálfsögðu i léfcteim
dúr. Þá er au'k þsss mikið af
fali'egum myndum í blaðinu
og eru þær ffliestar frá Ma-ts
Wibe Lund.