Morgunblaðið - 11.02.1973, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR U. FEBRÚAR 1973

Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen,
Eyjclfur Konráð Jónsson.
Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Augiýsingastjóri Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjóm og afgreiðsla Aðalstræti 6, sími 10-100.
Auglýsingar Aðalstræti 6, simi 22-4-80.
Áskriftargjald 225,00 kr. á mánuði innanlands.
I lausasölu 15,00 kr eintakið.
hefði afþakkað þetta boð. í
stuttu máli sagt, Ólafur Jó-
hannesson væri að mótmæla
afstöðu Norðurlandanna. Auð
vitað er það ljóst, að sérhver
þjóð tekur afstöðu til mála á
alþjóðavettvangi í samræmi
við sína hagsmuni. Norræn
samvinna hefur aldrei verið
byggð á þeim grundvelli, að
ein þjóðin geti krafizt þess,
að hinar fómi hagsmunum
sínum hennar vegna. Þess
vegna lýsir það einstökum
barnaskap hjá forsætisráð-
herra, þegar hann tekur upp
ER RÍKISSTJÓRNINNI í NÖP
VIÐ AÐRAR ÞJÓÐIR ?
ITndanfarnar vikur hefur sú
^ spurning vaknað hvað
eftir annað, hvort ríkisstjórn
þeirri, sem nú situr við völd
hér á landi, sé beinlínis í nöp
við þær þjóðir, sem okkur
standa næst fyrir sakir
frændsemi og sameiginlegrar
menningararfleifðar. Sumar
athafnir ráðherranna síðustu
sem nú er orðínn frægur með
alþjóð, að við íslendingar
mundum ekki gleyma því, að
frændur okkar á Norðurlönd-
um hefðu ekki greitt at-
kvæði með tillögu okkar á
allsherjarþingi Sameinuðu
þjóðanna. Skömmu síðar ger-
ist það, að forsætisráðherra
afþakkar boð um að mæta á
vikur gætu bent til þess, að
þeim væri í rauninni mjög í
mun að skapa versnandi and-
rúmsloft í samskiptum Is-
lands og nálægra ríkja.
í áramótaávarpi sínu til
þjóðarinnar lýsti Ólafur Jó-
hannesson, forsætisráðherra,
yfir því með þeim „þunga“,
samkomu Norrænu félaganna
í Kaupmannahöfn, ásamt
forsætisráðherrum annarra
Norðurlandaþjóða. Hinn
mæti blaðafulltrúi forsætis-
ráðherrans upplýsti, að auð-
vitað væru tengsl á milli um-
mæla forsætisráðherra í ára-
mótaávarpi og þess að hann
á því að móðgast við frænd-
þjóðir okkar af þessu tilefni.
Slík tilfinningasemi á ekki
heima í samskiptum þjóða.
Hins vegar væri mun meiri
ástæða til fyrir Anker Jörg-
ensen, forsætisráðherra Dana,
að móðgast við forsætisráð-
herra íslands, því að Ólafur
Jóhannesson upplýsti í við-
tali við fremsta blað Dan-
merkur, að hann gæti með
engu móti munað, hvað hann
héti þessi nýi forsætisráð-
herra þeirra, sem hefði tekið
við af Krag!
í kjölfar þessara klaufa-
legu athafna forsætisráðherr-
ans kom svo Lúðvík Jóseps-
son, sjávarútvegsráðherra og
sýndi af sér furðulegan
ruddaskap í garð frænda okk-
ar, Færeyinga, vegna fyrir-
ætlana þeirra um viðræður
við Breta um landhelgismál-
ið. Ummæli og hótanir Lúð-
víks vöktu náttúrulega mikla
athygli og reiði í Færeyjum
og hefur framkomu hans ver-
ið líkt við framferði Brezhn-
nevs gagnvart leppríkjum
Sovétríkjanna í færeyskum
blöðum. Auðvitað er það mál
Færeyinga, hvernig þeir
halda á landhelgismálum sín-
um og við íslendingar verð-
um að skilja að vel má vera,
að það þjóni hagsmuniun
Færeyinga betur að fara að
á annan veg en við höfum
gert.
Fyrri hluta janúarmánaðar
voru þeir því iðnir við að
sletta úr klaufum sínum yfir
frændur okkar og nánustu
vini, forystumenn íslenzku
ríkisistjórnarinnar. Um svip-
að leyti gerðist sá . einstæði
atburður í samskiptum ríkja
í okkar heimshluta, að utan-
ríkisráðherra Breta lýsti því
yfir í brezka þinginu, að ut-
anríkisráðherra íslands hefði
ekki staðið við orð sín. Slík
yfirlýsing er nánast eins-
dæmi og Einar Ágústsson
hefur enn ekki gefið viðhlít-
andi skýringar á því, sem
þeim fór á milli í Briissel,
honum og Sir Alec Douglas-
Home.
Þegar hamfarirnar hófust í
Vestmannaeyjum streymdu
að tilboð um aðstoð erlendis
frá. Það er alveg ljóst, hvað
sem fullyrðingum ráðherr-
anna líður, að þeirra fyrsta
hugsun var sú að hafna allri
slíkri aðstoð. Þannig er t.d.
vitað, að Norrænu félögin á
Norðurlöndum héldu að sér
höndum vegna þess, að þau
fengu vitneskju um, að það
væri í óþökk íslenzku ríkis-
stjórnarinnar, ef þau efndu
til söfnunar. Fyrir þrýsting
almenningsálitsins hér heima
fyrir varð ríkisstjórnin að
láta undan síga, en ekki án
þess að láta að sér kveða.
Þegar sendiherra vinveitts
Evrópuríkis afhenti hjálpar-
samtökum hér myndarlega
fjárupphæð, kallaði forsætis-
ráðherra hann fyrir sig og
móðgaði hann rækilega með
því að blanda saman þessari
fjárgjöf og deilum um land-
helgismál.
Hér hafa aðeins verið
nefnd örfá dæmi, sem renna
stoðum undir þann grun, að
ríkisstjórninni sé beinlínis í
nöp við vinveittar erlendar
þjóðir. Hitt er svo annað mál,
að þessi framkoma ráðherr-
anna er ekki í samræmi við
hagsmuni og vilja íslenzku
þjóðarinnar. Hún er hins veg-
ar til marks um, að í ráð-
herrastólum á íslandi sitja
litlir karlar, sem eru þrúg-
aðir af minnimáttarkennd.
Reykjavíkurbréf i
_____Laugardagur 10. febr.--‘
Samstaða
um sjóðstofnun
Á því leikur enginn vafi, að
hver einasti íslendingur vill fús
lega leggja sitt af mörkum til að
bæta tjónið, sem orðið hefur í
Vestmannaeyjum og til að end-
urreisa byggðina þar. Á Aiþingi
hefur líka tekizt samstaða um
stofnun tveggja milljarða sjóðs.
Því er að visu ekki að leyna,
að skoðanir manna voru mjög
skiptar um það, hvernig afla
bæri fjár til þessarar
sjóðstofnunar. Sjálfstæðismenn
lögðu til, að verulegur hiuti fjár
ins kæmi með niðurskurði á f jár
lögum. Raunar hafði ríkisstjóm-
in sjáif í upphaflegum tillögum
sínum bent á 500 milljón króna
niðurskurð, og reyndi Sjálfstæð
isflokkurinn til hins ítrasta að
fá stjórnina til að standa við þá
tillögugerð.
Samhliða lækkun fjárlaga var
unnt að taka verulegt fjármagn
úr A tvi nnu l'e y s is tryiggi n gasj óði,
enda er ekkert eðlilegra en að
nota fjármagn hans einmitt
í þessu sambandi. Bent var á þá
leið, að 500 milljónirnar, sem
fcðlabankinn hefur þegar heit-
■j að lána, yrðu greiddar af At-
vwirtuleysistryggingasjóði, t.d.
á nokkrum árum.
Ef þessi leið hefði verið farin,
hefði einungis þurft að afla eins
milljarðs með nýjum sköttum og
hefði þá 2% söluskattshækkun
nægt.
Þvi miður féllust stjórn-
arflokkamir ekki á slíkar til-
lögur, en hins vegar tókst að
hindra, að sjóðstofnun þessari
væri blandað saman við hinn al-
menna efnahagsvanda, og einnig
tókst að draga verulega úr
þeirri skattheimtu, sem rík-
isstjórnin hafði hugsað sér, með
því samkomulagi, sem gert var.
Átti að ná
samkomulagi
Sumir segja kannski, að Sjálf
stæðisflokkurinn hefði átit að
gera ágreining, úr því að ekki
var faliizt á þær tillögur, sem
hann setti fram. En því er til
að svara í fyrsta lagi, að mjög
mikilvægt var, að eining gæti
orðið um lausn þessa geigvæn-
lega vanda, því að nóg er böl
Vestmannaeyinga, þótt ekki upp
hæfust á Alþingi háværar deil-
ur um þetta mál.
í öðru lagi ber á það að líta,
að árangur stjórnarandstöðunn-
ar var hreint ekki lítill. Henni
tókst að hindra áformin um að
tengja almennar efnahagsráðstaf
anir við þessa sjóðstofnun. og
jafnframt tókst að koma í veg
fyrir miklu meiri skatt-
heimtu, sem ríkisvaldið hafði á
prjónunum, og ná nokkru fé á
fjárlögum og úr Atvinnuleysis-
tryggi n gas jóði.
Sumum kann að finnast, að
sjóður bessi sé óþarflega stór og
meira iánsfé hefði átt að nota,
en þess er að gæta, að enn er
ekki séð fyrir, hve mikið tjón-
ið í Vestmannaeyjum verður, og
má telja gott, ef þessi sjóður
stendur undir helmingi þess
tjóns. Hinn helmingurinn yrði
þá að koma með frjálsum fram-
lögum og lántökum til langs
tíma.
Nú er hér á landi mesta góð-
æri, sem um getur, og því er
eðlilegt að gera stórátak til að
bæta það tjón, sem orðið er.
Lækkun
beinna skatta
Sjálfstæðisflokkurinn hefur á
stefnuskrá sinni lækkun beinna
skatta, enda eru þeir orðnir fár-
; ánlega háir, og valda i senn
auknum skattsvikum og minna
j vinnuframlagi þeirra, sem háar
tekjur hafa.
Söluskattshækkunin nú er ein
ungis til eins árs, en eðlilegast
væri, þegar sá tími er liðinn, að
nota þetta fé til að lækka beinu
skattana. Þyrfti þá í senn
að lækka þann hundraðshluta,
! sem beinir skattar til ríkis- og
j sveitarfélaga geta náð, t.d. í 45%.
j Og jafnframt bæri að undan-
! anþiggja þurftartekjur skatt-
j greiðslu með öllu. Fljótt á litið
j virðist sem 2% söluskattur mundi
' nægja til að ná þessum markmið-
j um, samhliða eðlilegum sam-
drætti hinna óeðlilega háu rík-
isútgjalda.
| Svo rammt kveður nú orðið að
j skattheimtu hér á landi, að jafn
| vel stjórnarsinnar, sem ábyrgð
bera á tekjuskattinum, viður-
: kenna nú, að lengra verði ekki
gengið i því efni, og höfðu eng-
ar tillögur uppi um nýjan tekju-
skatt, þegar rætt var um Við-
lagasjóð Vestmannaeyja.
Óstjórn
í utanríkismálum
Það liggur við, að menn
trúi ekki sínum eigin eyrum, er
þeir heyra ráðherrana gefa yf-
irlýsingar um gang landhelgis-
máisins, og sífellt verður vitleys
an meiri. Utanríkisráðherra lýsti
því fjálglega við fjölmiðla, strax
sama daginn og dómurinn var
kveðinn upp í Haag, að hann
væri furðu lostinn yfir niður-
stöðu hans. Utanríkisráðherr-
ann botnaði ek'kert i því, að A1-
þjóðadómstóllinn skyldi telja sig
hafa lögsögu „þrátt fyrir mót-
j mæli íslendin,ga“.
Nokkrum dögum síðar kemur
svo forsætisráðherrann í ræðu-
stól á Alþingi og hefur mörg
orð um það, að þessi niðurstaða
dómsins sé eðlileg með hliðsjón
af þeim tilmælum, sem dómur-
inn beindi til deiluaðiia hinn 17.
ágúst s.l. Forsætisráðherrann
segir, að engum heilvita manni
hafi getað dottið i hug, að nið-
urstaðan yrði önnur en sú, sem
raunin varð á.
Óhætt aúti að vera að full-
yrða, að aldrei hafi utanrikis-
ráðherra í neinni ríkisstjórn í
víðri veröld verið rassskelltur
jafn rækilega og forsætisráð-
herra gerði með þessum ummæl-
um sínum. Hann segir umbúða-
laust á Alþingi, að utanrikisráð-
herra hans sé hreinn af-
glapi, sem ekkert vit hafi á mál-
um. Ekki veit bréfritari, hvern-
ig utanrikisráðherra hefur tek-
ið þessari ákúru, en þjóðin á
hins vegar heimtingu á að
fá að vita, hvort þeir forsætis-
j ráðherra og utanríkisráðherra
hafi aldrei ræðzt við um hina
lagalegu hlið landhelgismálsins.
Getur það, verið, að utanríkis-
ráðhierra ráðgist ekki við for-
sætisráðherrann, sem jafnframt
er lagaprófessor? Eða er skýr-
ingin sú, að utanrikisráð-
herra taki ekkert mark á skoð-
unum forsætisráðherrans í þessu
efni og hafi meiri trú á eigin
dómgreind og þekkingu?
Ekki verður séð, að utanríkis-
ráðherra geti komizt hjá því að
gera hreint fyrir sinum dyrum í
þessu efni. Forsætisráðherra hef
ur sagt, að engum heilvita manni
hefði átt að detta það í hug, að
Alþjóðadómurinn hefði ekki lög
sögu, en utanríkisráðherra segir
í alþjóðar áheyrn, að hann sé
Bátur Uemur
furðu lostinn yfír þeirri niður-
stöðu.
Utanríkismálin
mikilvægust
Þótt traust stjórn innanlands-
mála, t.d. efnahagsmálanna, sé
auðvitað mikilvæg, ríður á enn
meiru, að utanrikismáiin séu í
traustum höndum. Því miður hef
ur svo farið, að utanrikis-
ráðherra og forsætisráðherra
hafa látið kommúnista ráða of
miklu. í lengstu lög reyndu
menn að vona, að Framsóknar-
menn mundu halda kommúnist-
um utan við stjórn utan-
ríkismálanna, en því miður brást
sú von strax haustið 1971, þeg-
ar ráðherranefndin svokallaða í