Morgunblaðið - 13.11.1973, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ. ÞRIÐJUDAGUR 13. NÖVEMBER 1973 23
Historia
um sorglegt lögbann á töluðu orði, sem
verður ekki meðtekið með tveimur skiln-
ingarvitum manneskjunnar af fimm:
heyrn og sjón.
Svo bar við þann 22. júlí þ.á., að
Vilmundur Gylfason hafði viðtals-
þátt í hljóðvarpinu við Sverri
Kristjánsson sagnfræðing. Þáttur-
inn fjallaði um kynni mín af Ama
Pálssyni sagnfræðingi og prófess-
or. Ég fékk fljótlega fregnir af
því, að flestum áheyrendum hefði
líkað þátturinn vel og haft gaman
að — þetta sagt samkvæmt um-
mælum margra kunningja minna
og okkar Áma beggja svo og ann-
arra, er voru mér bláókunnugir.
Að sjálfsögðu eru þessar niður-
stöður ekki grundvallaðar á rann-
sóknaraðferðum Gallups eða ann-
arrar viðlíka könnunar. En ég
varð þess brátt áskynja, að tvi-
buradætur Ama Pálssonar tóku
ummælum mfnum un> föður
þeirra með mikilli þykkju og
töldu mig hafa svivirt minningu
hans og veitt áverka æru hans.
Nokkru eftir flutning þáttarins
var mér tjáð, að dætur hans Dag-
mar og Karen hefðu komið upp í
Ríkisútvarp ásamt fleira fólki og
krafizt þess, að fá að hlusta á
upptökuspóluna. Var mér sagt, að
sjö manns hefðu komið þessara
erinda, þar var I flokki lögfræð-
ingur einn og Kristján Albertsson
fagurfræðingur, en nöfn annarra
kann ég ekki upp að telja. Að
lokinni áheyrslu hélt fólkið sfna
leið en að öðru leyti gerðist ekk-
ert í þessu útvarpsmáli svo mér
væri kunnugt.
Úr því sem komið var málinu
var auðvitað enginn kostur á að
bregða á mig hnappheldu lög-
banns vegna þess að töluð orð
Sverrir
Kristjánsson:
verða ekki aftur tekin. Það er
eins og Kfnverjar hinir fornu
sögðu: ekkert fis er léttara en
ótalað orð, en heil milljón hrossa
megna ekki að færa talað orð úr
stað.
Tíminn leið — þrír mánuðir og
hálfur mánuður betur, og ekkert
bar til tíðinda. Mér bárust engar
fregnir af því, að meiðyrðamál
væri á döfinni. En bá kvisaðist
það út, að Pétur Pétursson út-
varpsþulur og Þrándur Thorodd-
sen kvikmyndatökumaður væru
að vinna að sjónvarpsþætti með
minni aðstoð og fjallaði hann um
sjálfan mig. Hann bar nafn af
kunnum þætti fjölmiðilsins
Maður er nefndur — í þetta skipti
Sverrir Kristjánsson. En þessi
þáttur var með töluvert öðru sniði
en samnefndir þættir aðrir. Hann
var m.a. nokkru lengri en fyrri
þættir þessarar tegundar —
sjötiu mínútur — þegar bú-
ið var að hefla hann og
snyrta. I annan stað var hið
talaða orð á skjánum skreytt
fjölda mynda af mönnum og
stöðum. Pétur Pétursson hafði
smíðað umgjörð þáttarins og vildi
gera hann að stórstikluðu yfirliti,
ekki eingöngu um sjálfan mig,
heldur engu síður um samtíð
mína og samtíðarmenn, sem að
einhverju leyti höfðu jaðrað lífs-
braut mína. Mér leizt mjög vel á
þessa hugmynd Péturs. Eftir að
minnsta kosti þriggja vikna nær
látlausa vinnu, erfiði og hlaup við
að afla myndaheimilda og margs
annars fleira, svo ekki sé nefnd
hin krítíska og vandvirka mynda-
taka Þrándar Thoroddsen, var
verkinu lokið og sjónvarpsþáttur-
inn auglýstur í blöðum og útvarpi.
Hann skyldi fluttur kl. hálfnfu að
kvöldi föstudagsins annars nóv-
ember. Qg þá laust eldingunni
ofan í þreytta kollana á okkur
þremenningunum. Rétt fyrir kl.
fimm á föstudag bárust mér þau
tíðindi, að þátturinn um mig og
förunauta mína á æviskeiðinu
hefði verið felldur viður. Það
fylgdi fréttinni, að dætur Áma
Pálssonar hefðu krafizt lögbanns
á þáttinn. Ég vissi ekkert um for-
sendu lögbannsins. Pétur Péturs-
son hafði nokkru áður sagt tveim-
ur börnum Áma, að Sverrir Krist-
jánsson mundi tala í sjónvarps-
þætti og minnast lítillega á Áma
Pálsson. Þetta var sjálfsögð kurt-
eisi.
Herra Jón Emils, fulltrúi yfir-
borgarfógeta, virðist hafa tekið
kröfu dætranna ljúfmannlega,
svo sem hans var von og vísa, en
gat þess, að þær yrðu að greiða
depositum vegna kröfunnar og
munu báðir aðilar hafa komið sér
saman um að meta minningu
Áma Pálssonar og æru á þrjátíu
þúsund kr. Þegar ég spurði þetta,
fannst mér sjálfum það heldur
fátækleg upphæð til tryggingar
mínum gamla, látna vini og vel-
gjörðarmanni. Enda kom það í
ljós stuttu síðar, að fógetaembætt-
inu þótti Ami heitinn Pálsson
hafa verið vanmetinn að peninga
gildi. Fufltrúinn f embættinu
hafði sem sagt gert smávegis
skyssu. Vonandi fær sú skyssa að
hyljast miskunnsömu dufti
gleymskunnar.
Þegar manngjöldin höfðu verið
greidd héldu dætur Áma ásamt
meðreiðarsveininum frá fógeta-
embættinu upp i Sjónvarp og lög-
banni lýst á þáttinn um Sverri
Kristjánsson. Dætrunum var þá
boðið að hlýða á og horfa á þau
atriði þáttarins, er fjölluðu um
Áma Pálsson, sem kemur raunar
aðeins við sögu í örfáar mínútur
af sjötíu mínútna efni. En dæt-
urnar höfnuðu þessu hæverks-
lega, kannski var þeim það ekki
láandi: það hlýtur að vera ofraun
siðlátum konum að hlusta á
Sverri Kristjánsson, gamlan synd-
ara að fornu og nýju, fara orðum
um föður þeirra. Og herra Jón
Emils taldi sér ekki heldur skylt
né ástæðu til að hlusta á þennan
hluta þáttarins, sem hann hafði
rétt áður sett í bann og um leið
lögbannað allan þáttinn f heild.
Þetta er í stuttu máli hin rauna-
lega saga þessa lögbanns, sem
vakið hefur furðu víða um land og
gremju ekki fárra.
Það er ekki ástæða til að eyða
alltof mörgum orðum að þessu
svokallaða lögbanni. Við skulum
rétt taka saman niðurstöður þess,
sem að framan er talið — móral
sögunnar eins og gamli Holberg
hefði sagt: það er hægt að stöðva
flutning á auglýstu efni í Ríkisút-
varpinu með lögbanni þótt krefj-
endur þess hafi enga hugmynd
um inntak þeirra orða, sem sögð
verða. Fulltrúi fógetaembættisins
úrskurðar, að setja þáttinn í bann
án þess að hafa vitundar hug-
mynd um hvað hann er að úr-
skurða efnislega, án þess að gera
sér þess nokkra grein hvað hann
er að lögbanna. Báðir aðilar —
lögbannskrefjendur og fógeta-
embættið — eru eins og ferða-
langar, sem hafa villzt f niðaþoku
og hafa sér nú ekki annað úrræði
en berja broddstafnum út f
mökkvann. Mig tekur þetta mjög
sárt, sérstaklega vegna dætra
þess manns, sem ég mat meir og
þótti vænna um en nokkurn ann-
an, sem var mér ekki nákominn
að skyldleika. Og mér er það mik-
ið hryggðarefni að verða þessa
stundina að horfa framan i hina
fslenzku gyðju réttvísinnar —
gyðjuna með bindið fyrir augun-
um — hina himinbornu frú, sem
heitir á latnesku máli Justitia.
Eg skrifa þetta greinarkorn
staddur á spftala réttri viku eftir
að þátturinn okkar þremenning-
anna var lýstur f bann, og komið
fram á kvöld þegar hlýðnir sjúkl
ingar eru flestir sofnaðir. En ég
er ekki syf jaður og mig langar til
að slá á ritvélina mfna gamla
dómsmálasögu danska. Það er
sagan af Alberti. Hann var dóms-
málaráðherra Danmerkur eftir
stjórnarfarsskiptin rétt eftir síð-
ustu aldamót. Minnisstæður má
hann vera okkur vegna þess, að
hann var siðast danski Islands-
málaráðherrann. Sterkur grunur
lá á, að hann væri bendlaður við
fjárdrátt ekki alllítinn, og reynd-
ist sá grunur réttur síðar. I lang-
an tíma stundaði hann af mikilli
ástríðu meiðyrðamál og lögbönn
og urðu hinir hvatvísu blaðamenn
Dana oft fyrir barðinu á honum.
Þegar honum þótti ekki nóg að
gert í þessum efnum tók hann sig
til og setti lögbann á skirnamafn
sitt. Hann bannaði dönskum blöð-
um að prenta eða nefna orðið
Alberti.
Danskur skopteiknari birti þá
mynd í blaði sínu: Hvítvoðungur-
inn liggur i vöggunni himinsæll
og hjalar: a-a-al. Móðirin lýtur
dauðhrædd yfir litla stúfinn sinn
og segir: uss-uss! Elsku krúttið
mittlitla, þetta máttu ekki segja!
Og nú býð ég öllum landsmönn-
um góða nótt. En áður en ég tek
svefnpilluna, sem hjúkrunarkon-
an sæta hefur sett i lítið glas á
náttborðinu mfnu svo mig dreymi
vel og taugarnar róist áður en ég
fer að horfa f augu við fslenzku
gyðjuna góðu á dómþingi f næstu
viku, þá langar mig til að gefa
hollráð öllum þeim, sem framveg-
is ætla að tala í hljóðvarp eða
sýna sig á skjánum i sjónvarpinu:
V arizt í lengstu lög að nefna bók-
stafinn A-A-Ar, því að oft er í
holti heyrandi nær.
P.T. Landakotsspftala að
kvöldi föstudagsins 9. nóvember
1973.
Sverrir Kristjánsson
„Svo má brýna deigt
-5 q vr| q X kí tí” Um útflutnings-
Jdlil du 1111/1 toll af hrossum
Við undirritaðir, nokkrir bænd-
ur í Rangárvallasýslu, sem höfum
á undanförnum árum selt úr
hross, getum ekki lengur orða
bundizt.
Ólíklegustu menn hafa komið
fram og þótzt vera málsvarar okk-
ar hrossabænda um útflutning á
hrossum á sl. árum. Nú síðast
kveður sér hljóðs Steinþór Run-
ólfsson, frjótæknir á Hellu, í dag-
blaðinu TTmanum, 6. nóvember
1973. Hami gerir fyrst og fremst
athugasemd vegna framkominnar
breytingartillögu alþingismann-
anna Ingólfs Jónssonar og Ágústs
Þorvaldssonar á Alþingi, um að
fellt verði niður 10% útflutnings-
gjald af hryssum, öðrum en ætt-
bókarfærðum hryssum, sem kveð-
ið var á um í ný samþykktum
búfjárræktarlögum. Þar sem
Steinþór Runólfsson gerist í þess-
ari grein sjálfskipaður málsvari
okkar stóðbænda, hefði hann átt f
byrjun greinarinnar að segja okk-
ur frá fjölda hrossastofns síns og
hversu mörg hross hann hefði
flutt út á sl. árum. Hann dregur f
efa, að hrossabændur séu óánægð-
ir og að um deilur sé að ræða um
þetta útflutningsgjald. Hann
minnir á, að Hrossaræktarsam-
band Suðurlands hafi skrifað bréf
til landbúnaðarráðherra um,
hversu óeðlilega stór hluti út-
fluttra hrossa væru hryssur og
stóðhestar, sem þörf væri á að
verðleggja eftir því. Síðan skrifar
Steinþór orðrétt: „Jafnframt varí
bréfinu vakin athygli á þeim erfið
leikum, sem þetta gæti skapað
innlendum stóðhrossakaupend-
um, ef útflutningsverð væri til
muna hærra en gangverð á inn-
lendum markaði. Til þess að jafna
þennan mun, var m.a. bent á út-
flutningstollinn, og að þeim fjár-
munum, sem þannig söfnuðust,
yrði varið til að aðstoða félags-
samtök og einstaklinga til kaupa á
kynbótagripum, sem þeir ef til
vill að öðrum kosti yrðu að horfa
á eftir úr landi.
Þetta er tilfært hér vegna þess,
að ég tel þetta með veigamestu
rökum fyrir útflutningstollinum
og að þau rök standi óhögguð enn.
Ég fæ ekki séð, að með neinni
sanngirni sé unnt að tala um, að
með þessu séu hrossabændur
hlunnfarnir, heldur hið gagn-
stæða ...“ —
Þá höfum við hrossabændur
það. Veigamestu rökin sett fram í
okkar þágu og fullyrt, að við séum
hvergi htunnfarnir. Okkar rök
kynnu þó að vera önnur og færi
betur, ef við fengjum sjálfir að
vera þartil frásagnar.
Við erum orðnir þreyttir á að
lesa skrifuð rök fyrir okkur, af
mönnum, sem flestir eiga það
sammerkt, að eiga ekki stóð og
hafa ekki flutt út hross, nema að
því marki að losna við þau hross,
sem þeir vilja ekki sjálfir eiga.
Eftirfarandi rök viljum við und-
irritaðir hrossabændur f Rangár-
þingi flytja um þessi mál:
1. I eitt og hálft ár áður en búfjár-
ræktarlög gengu í gildi, voru út-
flytjendur stóðhesta skyldaðir til
að greiða 10% toll af útflutnings-
verðmæti hvers slíks hests til
stofnverndarsjóðs. Þar sem slfkt
hafði enga lagaheimild að baki,
er hér um augljós rangindi að
ræða, enda greiddu þeir ekki,
sem áræddu að mótmæla. Þetta
höfum við hrossabændur hingað
til viljað láta kyrrt liggja, en þar
sem málinu er hreyft af óviðkom-
andi manni, sem biður um að
málið sér rætt opinberlega, skal
það gert. A íslenzku máli getur
þessi aðför að hrossabændum vart
talizt annað en að tekið sé
ófrjálsri hendi eða það, að hrossa-
bændur hafi verið hlunnfarnir.
Hins vegar teljum við, að flestir
hrossabændur hefðu viljað
styrkja stofnun stofnverndar-
sjóðs, að eins að við hrossabænd-
ur hefðum verið hafðir þar með í
ráðum, en með orðinu hrossa-
bændur meinum við þá aðila, sem
hafa selt út hross að einhverju
marki og eiga a.m.k. einn stóðhest
og 10 stóðhryssur.
2. 20% útflutningsgjald á stóð-
hesta og 10% útflutningsgjald á
hryssur, sem samþykkt varí aprfl-
mánuði 1973 sem sérstakt ákvæði
í búfjárræktarlögum eftir ósk frá
Búnaðarþingi og án umræðna i
Alþingi, er af okkur Undirrituð-
um álitið hið mesta ranglæti. Rök
okkar fyrir því eru þessi:
a) Það hefur aldrei fyrr í sögu
Islands verið settur sérstakur
kynbótaskattur á bændur og bú-
fjárræktendur.
b) Elf bændasamtök, ráðunaut-
ar ofl. taka upp þá nýbreytni að
biðja Alingi að leggja svona
kynbótaskatta á bændur, má
telja það rökrétt framhald,
að lagður verði kynbótaskattur
.iafnt á alla bændur, ekki aðeins á
afurðir af hrossum, heldur einnig
af öðrum búfjárafurðum, allri bú-
fjárræktun til frámdráttar.
c) I Búnaðarþingi, sem annars
staðar, eiga hrossabændur fáa
málsvara. Sjálfsagt þykir
að hrekja hross úr afréttum,
og aldrei hefur heyrzt, að hrossa-
kjöt ætti að greiðast niður í sam-
ræmi við annað kjöt. Þannig er
það í flestum efnum. Hrossa-
Framhald á bls. 24