Morgunblaðið - 19.02.1974, Page 23

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 19. FEBRUAR 1974
23
Ellert K. Magnússon
— Minningarorð
Fæddur 1. maí 1897
Dáinn 8. febrúar 1974
Ef skrifa ætti sögu allra íslend-
inga svo að gagn væri að, yrði það
stór bók. Þjóðskrá okkar geymir
fæst af því, sem lætur litið yfir
sér, að margra sýn en er þó stór-
virki í islenzkri þjóðarsögu, fram-
kvæmdum þjóðarinnar og dugn-
aði. Sum verkin nú svo smá, og
ekki þess virði, að þeirra sé
minnzt — og smæst þau, sem ein-
staklingurinn hefir afrekað til
uppbyggingar framtíðar þjóðar-
innar, á éinn eða annan hátt.
Oft er í ræðu og riti minnzt
þeirra, sem nefnast „aldamóta-
menn“, það er þeirra, sem fædd-
ust á síðasta tug 19. aldarinnar og
á fyrsta tug þessarar aldar.
Einn þessara ,,aldamótamanna“
var Ellert Kr. Magnússon, sem í
dag verður til moldar borinn eftir
nær77 ára æviskeið.
Ellert fæddist 1. maí 1897 að
Syðri-Sýrlæk í Flóa, sonur hjón
anna Magnúsar Snorrasonar frá
Stóru-Sandvik í Flóa og Oddnýjar
Jónsdóttur frá Bergþórshvoli í
Landeyjum. Með þeim fluttist Ell-
ert til Reykjavíkur árið 1902, en
það ár andaðist Magnús, faðir
hans. Stóð nú ekkjan uppi með 9
börn — það elzta 14 ára, Ellert
var þá 5 ára, og 2 krónur í pening-
um.
Föðursystir Ellerts, Elin, tók
hann þá til fósturs, en hennar
naut ekki lengi við, og fór hann
þá í fóstur til frænda síns, Snorra
Welding, og konu hans, Sigriðar,
sem hann síðan tignaði og dáði til
æviloka. ,,Þau reyndust mér sém
beztu foreldrar til æviloka
þeirra," sagði hann oftsinnis.
Árið 1917 fór hann þó aftur
heim til móður sinnar, enda var
hann þá byrjaður sinn sjómanns-
feril, því að eftir áramótin 1910,
þá 12 ára gamall, réðst hann á
skútuna Önnu Breiðfjörð og varð
það upphafið að hans sjómanns-
ferli, því að í 20 ár var hann á
skúlum, togurum og skipum Eim-
skipafélags íslands, Gullfossi og
Goðafossi, en jafnframt stundaði
hann nám i Sjómannaskóla ís-
lands og lauk þaðan prófi, hinu
almenna farmannaprófi vorið
1921.
Árið 1927 urðu þáttaskil i ævi
hans, Það ár, þann 21. mai, kvænt-
ist hann sinni frábæru eiginkonu,
Guðríði Þorkelsdóttur frá Akri
við Bræðraborgarstíg, sem alla tið
hefir reynzt honum hinn traust-
asti lifsförunautur, og í veikind-
um hans sem hjúkrunarkona og
oft læknir.
Þau eignuðust 5 börn: 1. Elínu,
hjúkrunarkonu, f. 1928, gift Paul
Jóhannssyni, véltæknifræðingi í
Váster í Sviþjóð, 2. Guðrúnu, f.
1930, gift Guðjóni Guðmundssyni
yfirlækni við sjúkrahús Akra-
ness. 3. dr. Ásgeir, yfirlæknir, f.
1933, kvæntur Guðlaugu Ragnars-
dóttur. 4. Þorkell Steinar, skóla-
stjóri á Eiðum, f. 1939, kvæntur
Guðrúnu Bjartmarsdóttur, og 5.
Magný, f. 1942, gift Jóhanni Gísla-
syni tannlækni.
Eftir að Ellert hætti sjó-
mennsku, einkum sökum heilsu-
brests, for hann að byggja hús,
bæði fyrir sjálfan sig og aðra.
Síðasta bygging hans var húsið
nr. 73 við Snorrabraut, sem varð
hans síðasta heimili og tveggja
barna hans. Um skeið vann hann
sem vagnstjóri hjá Strætisvögn-
um Reykjavíkur en hafði eftir
það sinn eigin vörubíl, og var um
langt árabil í þjónustu Reykjavík-
urborgar, svo lengi sem heilsan
leyfði, en síðastliðin 10 ár hefir
hann ekkert getað unnið vegna
liðagigtar, þrátt fyrir allar til-
raunir, sem til bata gætu orðið.
Ellert var félagslyndur mjög og
tók þátt í öllum þeim félagsstörf-
um á vegum Vörubilstjórafélags-
ins „Þróttar", sem hann gat innt
af hendi vegna heilsu sinnar.
Hann hafði yndi af ljóðum og
kveðskap, var söngvinn mjög og
glaðastur allra í góðra vina hópi
— sem bindindismaður þó, og
skemmti sér þó ekki síður en aðr-
ir í gleðihófum félaga sinna.
Ellert var trúmaður mikill sótti
helgar tíðir eftir beztu getu í Hall-
gn'mskirkju. — A hverju kvöldi
las hann upphátt þær bænir, sem
hann hafði i bernsku numið og
tóku kona hans og börn þátt i
slákum helgistundum. — Mætti
slík heimilisguðrækni tíðkast á
fleiri íslenzkum heimilum. Ekki
mundi þjóðlífið spillast við það.
— 0 —
Ellert var óvenju frændrækinn.
Rúmum sólarhring áður en hann
andaðist, kom hann á heimili okk-
ar, sem oft áður — og harmaði
hve langt væri síðan hann hafði
heimsókt okkur, en tíðarfarið
olli, snjór, hálka, stormar o.fl.,
en i stormi átti hann örðugt með
gang. En nú væri hann að heim-
sækja vini og frændur, þvi aldrei
vissi maður hvenær síðasta stund-
in kæmi.
— 0 —
Nú eru aðeins 4 systur eftir á
lífi af öllum barnahóp foreldra
hans. Þær allar, tengdasynir,
bórn og barnabörn, kveðja vininn
okkar allra með hugsunum og orð-
um, sem ekki verða sögð. Að
kvöldi 7. febrúar lagðist hann til I
svefns ásamt konu sinni og fjöl-
skyldu — eftir að hafa lesið sínar
barnabænir að venju — upphátt.
— Morguninn eftir vaknaði hann
snöggvast, sneri sér og sagði:
„Mig langar til að komast svolitið
nær“. — Síðan lokaði hann aug-
unum og opnaði þau aldrei aftur.
En hvað sá hann, sem hann
vildi sjá betur?
Hvað var það, sem hann þráði
að nálgast betur?
Guð blessi minningu hans og
alla ættingja, eiginkonu, börn og
skyldulið þeirra og gefi þeim —
og okkur öllum — náð til þess á
dauðastundinni að þrá að komast
nær þvf, sem við sjáum. Það hlýt-
ur að vera fagurt og dýrðlegt og
bjart. — Ella þráðum við það
ekki.
Guðbjörn Guðmundsson.
í dag verður gerð frá Hallgríms-
kirkju útför Ellerts K Magnús-
sonar, en hann varð bráðkvaddur
að heimili sínu 8.2. sl. Ellert var
fæddur 1.5. 1897 og var því á 77.
aldursári, er hann lézt.
Þegar ég í dag kveð Ellert,
tengdaföður minn, er það með
hrærðum huga og þakklæti í
hjarta. Hann var gæddur mörgum
þeim mannkostum, er auðga og
bæta samferðamennina.
Ellert átti siðasta aldarfjórðung
ævi sinnar við vanheilsu að strfða
en bar það með einstæðri karl-
mennsku og æðruleysi. Sýndi
hann þar viljastyrk, sem fágætur
er. Þó að sjúkdómurinn yrði þess
valdandi, meðal annars, að liðirn-
ir stirnuði, þá gafst hann ekki
upp, heldur hélt sér í stöðugri
æfingu með ærnu erfiði. Með
þessum viljastyrk og dugnaði,
hamlaði hann á móti sjúkdómin-
um meira en nokkur læknavísindi
gátu gert. Síðustu árin fór sjónin
einnig þverrandi, en það aftraði
honum ekki frá því að fara allra
sinna ferða fram á siðasta ævidag-
inn. Hann fór í gönguferðir sínar
þótt veður væru váleg og færðin
hættuleg, jafnvel fyrir þá sem
ungir voru og i fullu fjöri. Ellerti
fannst óþarfi, að við hefðum
áhyggjur af þessum ferðum hans
i misjafnri færð og sýndi lika, að
hann bjargaði sér með viljastyrk
og dugnaði. Ellert gerði kröfur til
annarra, en fyrst og fremst til
sjálfs sin.
Hann var dulur að eðlisfari og
bar ekki tilfinningarnar utan á
sér. Ég veit að hann var skapstór,
en ljúfur var hann í lund og ég
minnist þess ekki að hafa séð
hann skipta skapi. Hann átti víða
vini og var frændrækinn með af-
brigðum og fáa hefi ég séð eiga
jafn auðvelt með að umgangast
fólk, bæði unga og aldna. Barna-
börnunum var hann góður afi,
sem lét sér annt um hag þeirra og
velferð. Sérstaklega hændust litlu
börnin að honum og fundu þau
öryggiskennd og hlýju, er þau
sátu hjá afa og hlýddu á hann
segja sögur og þá gjarnan frá
þeim tíma, er hann var til sjós.
Ellert átti stérka barn,gtrú, sem
hann glataði aldrei, en þroskaði
með árunum. Hann talaði ekki
mikið um trú sína, en gerði sér
far um að lifa eftir kenningum
Krists og fáa hefi ég þekkt jafn
kirkjurækna og hann.
Þótt við vitum að dauðinn sé eitt
af lögmálum náttúrunnar, sem
við mannanna börn verðum að
sætta okkur við, þá setur að okkur
söknuð og hryggð, er við kveðjum
ástvini okkar. Þá er gott að eiga
trú á lifandi Guð, sem hefur búið
okkur stað handan við gröf og
dauða, þar sem við eigum von um
að hittast aftur um siðir.
Guðjón Guðmundsson.
Jón Guðmundsson
Stóru-Avík - Minning
Hinn 25. janúar siðastliðinn lést
Jón Guðmundsson bóndi Stóru-
Avík, 63 ára að aldri, eftir erfiða
legu.
Hann fæddist 13/9 1910. Var
sonur hjónanna Önnu Benedfkts-
dóttur og Guðmundar Jónssonar í
Stóru-Ávík.
Hann þls upp hjá foreldrum sin-
um, og stundaði öll þau venjuleg
störf eins og svo margir. Fór
einnig i Bændaskólann á Hvann-
eyri. Hann hóf búskap í Stóru-
Ávik árið 1938 ásamt konu sinni
Unni Aðalheiði Jónsdóttur frá
Seljanesi. Bjó hann þar á móti
föður sínum til 1958, en á allri
jörðinni eftirþað. Árið 1971 flutt-
ist hann suður á Akranes en undi
sér þar ekki og kom norður aftur
vorið 1972, og var þar i eitt ár en
varð þá að fara suður á sjúkrahús
vegna veikinda, og var þar mikið
I tilþar tilyfirlauk.
j Jón heitinn ogUnnur eignuðust
11 börn, sem öll eru á lifi, 4 syni
og 7 dætur. Þar af eru 4 börn
þeirra búsett i Árneshreppi.
Jón var á margan hátt sérstæð-
ur persónuleiki, skapmikill og gat
verið nokkuð fljótfær þegar ákaf-
inn bar hann ofurliði. En þó
mönnum sinnaðist kannski stund-
um við hann og honum við aðra,
þá stóð það aldrei lengi. Hann var
ekki langrækinn, en hann var svo
hreinlyndur að hann varð að
segja það sem honum bjó í brjósti
umbúðalaust. Hann var raunbóð-
ur, og mátti ekkert aumt sjá. og á
ég þá sérstaklega við mann sem
hann tók inn á heimili sitt fyrir
nokkrum árum, og hefur verið
þar síðan. Honum hefðu ekki aðr-
ir reynst betur. Hann var mjög
sjálfstæður i skoðunum og athöfn-
um. Gat ekki hugsað til þess að
nokkur ætti neitt hjá sér. Sem
dæmi um það þá kom það fyrir að
ég gerði stundum handarvik fyrir
hann, þá vildi hann alltaf vera að
borga sem maður tók að sjálf-
sögðu ekki i mál. En til að gera
eitthvað í staðinn þá gaf hann
jafnan börnunum okkar lamb á
hverju hausti. Jón átti lengi við
mikla vanheilsu að striða, og
hafði það vafalaust mikil áhrif á
skaplyndi hans. Og að geta ekki
stundað starf sitt eins og hann
hefði viljað. En erfitt hefur það
verið fyrstu búskaparárin og
sjálfsagt lengur með mikla ómegð
og stöðuga vanheilsu að koma
þessu áfram. En þetta bjargaðist
allt, þrátt fyrir erfiðleikana, og á
Unnur kona hans þar stóran hlut.
Eg held að það sé ekki ofsagt að
þar hafi verið unnið afrek. Ég læt
hér staðar numið, en margt er
sem um Jón heitinn má segja. Um
það eru aðrir færari en ég.
Að lokum vil ég þakka honum
vinsemd hans við mig, þar féll
aldrei skuggi á. Blessuð sé
minning hans.
G.G.J.
Sigurlaug Sigvalda-
dóttir - Minningarorð
SIGURLAUG varfædd að Heydal
í Bæjarhreppi, Strandasýslu, 8.
apríl 1886. Foreldrar hennar voru
Sigvaldi Sigvaldason bóndi þar og
kona hans, Lilja Lalila Jóhannes-
dóttir. Sigvaldi var ættaður úr
Húnavatnssýslu. Foreldrar hans,
Sigvaldi Haraldsson og Margrét
Guðmundsdóttir, bjuggu á Koti í
Vatnsdal og síðar á Valdarási í
Víðidal. Lilja var frá Heydal. For-
eldrar hennar, Jóhannes Jónsson
og Helga Björnsdóttir, bjuggu í
Heydal i tæp 30 ár.
Sigvaldi og Lilja bjuggu í Hey-
dal í rúm 30 ár, en fluttust árið
1902 að Fremri-Brekku i Saur-
bæjarhreppi, Dalasýslu, og
bjuggu þar til æviloka. Þau hjón
eignuðust 8 börn, sem öll náðu
fullorðins aldri, og var Sigurlaug
yngst þeirra systkina. Mikinn
dugnað og ráðdeild hafa þau hjón
haft til að bera að geta komið
sínum stóra barnahópi hjálpar-
laust til fullorðinsára. Erfitt hlýt-
ur það að hafa verið, einkum á
ísa- og harðindaárunum kringum
1880, en þá voru flest börnin í
dmegð. Þeim auðnaðist það að sjá
allan hópinn vaxa úr grasi og taka
þátt i lífsbjargarviðleitni og dag-
legum störfum þeirra tíma. Hey-
dalssystkinin voru öll hin mann-
vænlegustu og báru það ekki með
sér, þó að efalaust hafi stundum
verið þröngt í búi.
Sigurlaug fluttist með foreldr-
um sínum að Fremri-Brekku, þá
16 ára gömul. Hún dvaldist hjá
þeim til 19 ára aldurs.
Þann 22. september 1905 giftist
Sigurlaug Eggert Theódórssyni
frá Efri-Brunná i sömu sveit. For-
eldrar hans voru Theódór Jóns-
son gullsmiður og kona hans, Mar-
grét Eggertsdóttir.
Sigurlaug og Eggert hófu bú-
skap í Litla-Holti árið 1906. Þar
bjuggu þau í tvö ár, en fluttust þá
á eignarjörð sína, Efri-Brunná, en
þá jörð hafði Eggert fengið í arf
eftir foreldra sína. Þar bjuggu
þau i 12 ár, eða til ársins 1920.
Hin ungu hjón, sem bæði voru
greind og fróðleiksfús, tóku strax
virkan þátt í uppbyggingu sveita-
lífsins og létu sér ekkert óviðkom-
andi, er orðið gæti til hagsböta
fyrir sveit þeirra eða nágranna.
Eggert var kvaddur til nokkurra
trúnaðarstarfa, var meðal annars
oddviti hreppsins siðari ár sin
þar. Búskapurinn var rekinn með
hagsýni og myndarbrag, og á
heimilinu rikti glaðværð og
gestrisni mikil.
Þau brugðu búi árið 1920 og
fluttust til Reykjavíkur, og er
þangað kom festu þau kaup á
húseigninni Njálsgötu 12. Eggert
gerðist kaupmaður og rak verzlun
í borginni um alllangt skeið.
Eggert var skýr maður, hann las
mikið og var fróður. Hann var
léttur i máli og hnyttinn í tilsvör-
um. Hann var töluvert pólitiskur.
Þau mál bar stundum á góma, er
ég leit við hjá honum, og þar sem
skoðanir okkar í þeim efnum
féllu ekki i sama farveg gat oltið á
ýmsu, hvernig ræðan endaði, en
við höfðum báðir gaman af. Mér
eru minnisstæð ýmis tilsvör hans
frá þessum timum.
Sigurlaug var glæsileg kona,
fríð sýnum og vel vaxin. Prúð í
framkomu, en festa og alúð mótuð
í svip hennar. Hún hafði ást á
bókum, einkum ljóðabókum, og
kynnti sér þær vel. Hún mun eitt-
hvað hafa fengizt við ljóðagerð,
en fór mjög dult með og vissu fáir
um þennan hæfileika hennar.
Mjög gestkvæmt var á heimili
þeirra hjóna að Njálsgötu 12. Ég
kom þar oft,dvaldi þar einu sinni
um tíma. Þar var iðulega hálffullt
hús. Gamlir sveitungar, Saurbæ-
ingar, er leið áttu i bæinn litu þar
inn eða héldu til. Kunningjahóp-
ur þeirra úr Saurbæ virtist vera
stór og bendir það til þess, að þau
hjón hafi verið vinsæl þar vestra.
Þá voru sum systkinabörnin þar
tíðir gestir, stundum um langan
tíma. Öllum var tekið með alúð og
umhyggjusemi, og sjálfsagt þótti
að greiða götu þeirra eftir því sem
við varð komið. Ég naut þess
sjálfur og minnist þeirra hjóna
með þakklátum huga fyrir
margan greiða mér gerðan. Sigur-
laug sem ekki var heilsuhraust,
var sívinnandi. Gestir tóku mik-
inn tfma, en annars féll henni
aldrei verk úr hendi. Hún stund-
aði saumaskap mikið og var eftir-
sótt sem saumakona. Þó hafði hún
aldrei átt þess kost að læra neitt á
þessu sviði, en meðfædd hand-
lagni, listhneigð og brennandi
áhugi gerðu það að verkum, að
allt virtist leika í höndum hennar,
og tókst henni vel að leysa ýmis
vandaverk á þessu sviði.
Það er eftirtektarvert, að þegar
Sigurlaug er 60 ára, ræðst hún i
að sækja námskeið í málaraiðn, er
aðallega var sótt af ungu fólki.
Það þarf töluverðan kjark og
skapfestu til þess að setjast á
skólabekk á þessum aldri, ekki
sízt þegar megin þorri nemenda
er á allt öðru aldursskeiði. Eg get
ekki annað en dáðst að frænku
minni fyrir þetta framtak. Hún
málaði töluvert á seinni árum og
virtist sama snyrtilega hand-
bragðið á því og öðru, sem hún lét
frá sér fara.
Þau hjón eignuðust eina dóttur,
Margréti Lilju, sem gift er Sveini
Sveinssyni múrarameistara í
Reykjavík.
Margrét og Sveinn eignuðust
fjögur börn. Er þau komust á legg
gerðu þau sér tíðförult heim til
afa og ömmu og voru þeim ein-
staklega hlý og góð. Börnin urðu
sólargeislar hinna öldruðu hjóna,
er veittu birtu og yl inn í líf
þeirra. Það varð þeim ólýsanlegur
harmur, þegar elzta dótturbarnið,
Ármann, hinn mesti efnismaður,
dó sviplega aðeins22 ára gamall.
Mann sinn, Eggert, missti
Sigurlaug fyrir 2H ári tæplega
m'ræðan að aldri.
Síðustu árin dvaldi Sigurlaug á
Elli- og hjúkrunarheimilinu
Grund. Hún var þá farin að heilsu
og kröftum. Ég heimsótti hana
stundum, en þó alltof sjaldan.
Aldurinn var orðinn nokkuð hár,
en þó hélt hún andlegum kröftum
furðu vel. Hugurinn snerist aðal-
lega um dótturina og börn
hennar, sem hún bar mikla um-
hyggju fyrir. Einnig virtust æsku-
stöðvarnar vera ofarlega í huga
hennar, hún virtist að hálfu leyti
komin heim í dalinn sinn og sjá
hann á ný með augum barnsins.
Minningar skutu upp kollinum
Framhald á bls. 20