Morgunblaðið - 22.02.1974, Blaðsíða 17

MOKGUN'BLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 22. FEBKUAR 1974
17
Ögrandi stórframkvæmdir
á hálendinu við Sigöldu

r * .oB V-' 1 * ^ xj

y g *Æm
Þeir standa þarna á endanum á stíflugarðinum, sem verið er aðgera til
að veita Tungnaá úr farvegi sínuin, Páll Fleygenring, yfirverkfræðing-
ur Landsvirkjunar, Riignvaldur Þorláksson, byggingastjóri, Páll Ólafs-
son staðarverkfræðingur og Ivan Berger, frainkvæmdastjóri
júgóslavnesku verktakanna á staðnum.
I vetrarhörkunum, þegar fólk
niðri á láglendinu kvartar um
kulda, hefur 70 manna vinnu-
flokkur barist við snjó og skaf-
renning’við-Tungnaá inni á öræf-
um, þar sem er að hefjast stór-
virkjun við Sigöldu. Þarna eru
um 60 manns á vegum júgó-
slavneska verktakans Energo-
projekt og 10 manns við eftirlit og
önnur störf fyrir Landsvirkjun.
Fréttamaður Mbl. heimsótti
þennan harðbýla vinnustað einn
iskaldan góðviðrisdag i sl. viku í
fylgd með þeim Páli Flygenring,
yfirverkfræðingi hjá Landsvirkj-
un og Rögnvaldi Þorlákssyni,
byggingarstjóra, sem mun sjá um
eftirlitið með verkinu og sam-
vinnuna við Júgóslavana, og hitti
þar m.a. framkvæmdastjóra Júgó-
slavanna, Ivan Berger, og Pál
Ólafsson, staðarverkfræðing og
skoðaði virkjunarstaðinn og að-
stæður.
Þarna hefur þetta harðsnúna
lið verið að berjast við íslenzka
veðráttu á hverjum degi síðan i
september og enginn heill dagur
fallið úr, þó stundum hafi ekki
verið hægt að komast á ,,efri
vinnustaðinn", 414 km vegalengd
frá búðunum, fyrr en eftir há-
degið. Kl. 6 á morgnana fara snjó-
ruðningstækin af stað, í von um
að vinnuflokkarnir komist þá á
staðinn kl. 7. Kuldinn sakar ekki,
þó alltaf sé talsvert frost, en veðr-
áttan á íslandi er rysjótt, skiptir
stundum 2—3 sinnum um átt á
dag, og þá skefur sömu skaflana
fram og aftur. Alltaf er verið að
moka sama snjónum frá. Eða eins
og Júgóslavinn Berger orðaði
það: — Eg segi við vini mína i
Júgóslavíu, að ekki sé rétt að mik-
ill snjór sé á íslandi. Hann fýkur
bara stöðugt til og er alltaf ná-
kvæmlega á staðnum, þar sem
hann er fyrir! Veturinn hefur
verið okkur erfiður, þó ég voni að
með því að sleppa aldrei úr degi,
jafnvel þegar aðeins er hægt að
vinna hluta úr honum, þá takist
okkur að ná fyrstu áætlun okkar
31. marz.
En hvað er það þá, sem verið er
að vinna þarna um hávetur? Á
efri vinnustaðnum er verið að
vinna að gerð bráðabirgðastíflu
og hjáveituskurðar, í þeim til-
gangi að veita Tungnaá úr farvegi
sínum fyrir vorið, svo hægt verði
að gera stfflu virkjunarinnar í
þurrum farveginum i sumar. Er
þarna m.a. verið að sprengja og
aka grjóti I garðinn á fjórum 35
tonna trukkum, þeim stærstu sem
hér hafa sézt. Enda eru þeir ekki
tækir á vegi okkar og verður að
flytja þá inn eftir á vögnum með
fleiri öxlum. Á bráðabirgðaskurð-
inn á síðan að setja brú, þar sem
hann er 6 m djúpur, og aka stíflu-
efninu yfir hana i árfarveginn,
þar sem stífla virkjunarinnar
Einar Jönsson: Hefi gaman af
svona stórfrainkvæmdum.
Rahocevic kom nær beint frá
Panaina í kuldann viðSigöldu.
verður í 10—15 metra breiðu
gljúfri. En stíflan öll verður um
900 metra löng. Hún er úr grjóti.
En það óvenjulega við hana er, að
vatnsmegin á henni verður þétti-
lag úr asfalti, þar sem svo langt
var að sækja annað þéttiefni.
Ofan við myndast svo Sigöldu-
lón, sem tekur 200 millj. rúm-
metra og getur gefið i miðlun 140
millj. rúmmetra. Telja jarðfræð-
ingar að þarna hafi einmitt áður
verið stórt vatn, sem tæmdist á
sínum tíma. Nýja vatnið verður
13—15 ferkm að stærð.
Á þessum stað eru menn nú að
vinna og er það kuldaverk. Þar
rákumst við m.a. á júgóslavnesk-
an verkfræðing, Rahocevic, sem
Spilað eftir Hnnutíma i búðum Landsvirkjunar.
Ruddur vegurinn upp að efri vinnustaðnum.
sér um jarðvinnuna, i gæruúlpu
og nær dregið fyrir andlitið. Hann
var nýkominn til íslands, hafði
aðeins stanzað í Belgrad i viku á
leiðinni frá síðasta verkefni í hit-
unum i Panama.
Ég spurði Berger hvort erfitt
yrði að stöðva Tungnaá, sem sann-
arlega virtist ekki árennileg, og
veita henni i bráðabirgðaskurð-
inn. — Það er alltaf vandamál að
veita svo miklu vatni. Þar er núna
80—100 rúmmetra rennsli á sek-
úndu, sagði hann. En það er ekki
óþekkt vandamál. Og slikt hefur
maður alltaf við að glfma.
Sjálfa aðalstífluna á að gera i
sumar og ljúka henni 1975. En
fallið á vatnið, sem verður um 74
metrar, fæst með því að leiða það
i gegnum Sigölduna, i stað þess að
það rennur núna i sveig fyrir end-
ann á henni. Vatnið verður leitt í
1100 metra löngum skurði, sem er
opinn nema hvað 6 m pipa er á
honum á kafla, en móbergið á
staðnum er viðsjárvert til ganga-
gerðar. Til að opna skurðinn þarf
að fjarlægja 1,3 — 1,5 milljón
rúmmetra af efni. Vatnið kemur
þannig gegn um Sigölduna og
greinist á vélarnar þrjár í stöðvar-
húsinu, sem er utan i Sigöldunni.
Og þar er byrjað að vinna að
undirbúningi stöðvarhússins, á
svonefndum neðri vinnustað. En
þriðji staðurinn er þar sem verið
er að reisa steypustöð og muln-
ingsstöð, sem verður á vegum
júgóslavnesku verktakanna.
Ráðgert er .að hefja steypu
stöðvarhússins 15. mai. Auðvelt
er að komast að þeim vinnustað,
enda skammt frá búðum starfs-
fólksins. í grunninum var verið
að vinna með vinnutækjum. Þar
eru erfiðleikar á ferð, því grunn-
vatnið er rétt undir yfirborðinu,
þar sem búið er að grafa, og er
ætlunin að setja nú niður dælur,
fyrst 4 en síðar allt upp i 12, til að
dæla upp vatni og draga vatns-
borðið 30 metra niður. Þetta mun
vera mjög óvenjuleg aðferð á ís-
landi, því venjulega er bara dælt
úr grunninum. Bæði er, að hér
verður farið mjög djúpt niður og
jarðlögin eru ótrygg. Áformað er
að byrja i vor á húsinu, en vélarn-
ar eiga að fara í gang í þvi frá 15.
júni 1976 til 15. desember það ár.
Þá verður þarna komin 150
Mwvirkjun við Sigöldu.
— Ef við höfum af þennan vet-
ur, þá höfum við þann næsta,
sagði Ivan Berger. Því næsta vet-
ur höfum við allt, sem þarf, og
verðum viðbúnir því að berjast
við aðstæður sem þessar.
Ég lit í kring um mig, nýkomin
niður eftir háum snjógöngum, á
vegarstæðinu að efri staðnum og
þykist skilja hvað hann á við.
Þetta er ekki árennilegt við
fyrstu sýn. En ég veiti því athygli
að þarna sé ég einmitt marga þá
starfsmenn, sem verið hafa á hin-
um virkjunarstöðunum á hálend-
inu. Hvað getur dregið fólk í svo
erfið verkefni á hálendinu þar
sem búið er við frumstæðar að-
stæður og menn dvelja fjarri
heimilum sinum þó þeir fari
heim aðra hverja helgi. Í rauninni
er þetta ekki fyrir aðra en mestu
hraustmenni.
Ég spyr Einar Jónsson verk-
stjóra, sem ég mæti við uppgröft-
inn á efri staðnum. Hann hlær,
segist vera búinn að vera við slika
vinnu síðan Búrfellsvirkjun byrj-
aði 1966, og síðar við Vatnsfell og
Þórisós, en nú sé hann heldur
á niðurleið, í byggðaátt aftur.
kominn að Sigölduvirkjun. Ætli
hann haldi ekki slíku áfram i eitt
eða tvö ár í viðbót að minnsta
kosti. — Eg hefi gaman af stórum
framkvæmdum, segir Einar. Inn
á milli hefi ég verið við hrað-
brautirnar. Svo likar mér að
vinna með mönnum á borð við þá,
sem leggja i svona vinnu, eins og
t.d. með honum Páli Ölafss.vni.
Nei, það er ekki fjalladýrðin sem
dregur. Ég er oft þreyttur á veðr-
áttunni og þetta er erfið vinna. En
það eru svona framkvæmdir, sem
gaman er að glima við.
Páll Ólafsson staðarverkfræð-
ingur tekur undir það, þegar við
ræðum málið við hann. Hann hef
ur lika verið við stórvirkjanir
samfelit frá því Búrfellsvirkjun
hófst. Að visu var hann eitt ár í
hlýjunni i Guademala og i fyrra
við nýjar námur á Grænlandi, þar
sem alltaf var 35 stiga frost en
logn. En þegar stórverkefni hafa
verið hér á tslandi, tekur hann
það fram yfir. Var siðast við Þór-
isvatn. — Það er alveg rétt, hér er
mikið af sömu mönnunum, sem
byrjuðu við Búrfellsvirkjun, segir
Páll. Menn þjálfast og þetta er
eiginlega orðin starfsgrein. Þetta
er því mun þjálfaðra lið en það
sem byrjaði við Búrfell.
Framkvæmdir á hálendinu eru
viss ögrun, útskýrir Páll. Það er
alltaf verið að berjast \ið náttúru-
öflin. Svo eru þetta stórar fram
kvæmdir, sem þarf að ljúka á
skömmum tima. Og það hefst ekki
við slíkar aðstæður nema með
samstilltu átaki. Mér finnst þetta
því skemmtilegt verkefni við að
glíma. Hálendið virðist draga að.
En annað hvort heillast menn af
þessum verkefnum eða þeir þríf-
ast hér alls ekki.
Eitthvað hlýtur það að vera,
sem vegur upp á móti sólinni og
hlýjunni í Guademala, þar sem
Páll hafði að auki með sér fjöl-
skyldu sína. Nú er þarna 10 stiga
frost og7 vindstig, sem samsvarar
40 stiga frosti í logni. — Það hef-
ur ekki verið hætt hér vinnu
vegna kulda, segir Páll, en oft
hefur ekki sést út úr augum fyrir
skafrenningi. Öll jarðefni eru
freðin og krefjast aukins tækja-
búnaðai'.
Til jarðvinnslunnar hafa Júgó-
slavarnir nær eingöngu Catepilar-
tæki, en við borun og sprengingar
sænskan Atlas Copco-búnað. Og
áður er getið stóru grjótflutninga-
bílanna. Þrjá komu þeir með, en
sá fjórði er leigður, var áður not-
aður við Þórisvatn. Flest þau
tæki, sem eru notuð þarna, eru
leigð af islendingum. Enn hafa
Júgóslavarnir komið með litið af
tækjum, en framkvæmdastjóri
þeirra sagði, að þeir mundu flytja
Franihald á bls. 19
Þarna veröur stöðvarhúsið viðSigöldu. Unnið við grunninn.