Morgunblaðið - 12.03.1974, Síða 10

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 12. MARZ 1974
I lifanda lífi gafst Birgittu
ekki kostur á að sjá það klaust-
ur í Vadstena rísa af grunni,
sem hún barðist fyrir að koma
upp. Viljastyrkur hennar og
trúfesta i því baráttumáli átti
sér aðdraganda. Arið 1350 fór
hún til Rómaborgar. Seint og
um síðir fékk hún blessun páfa
yfir klausturreglu sína. Þetta
voru ólgutímar og páfarnir
dvöldu oft langdvölum í Avign-
on. Áður en Birgitta hélt frá
Rómaborg, hafði hún ákveðið
að taka sér ferð á hendur til
Landsins helga. í því skyni kom
tiún síðar aftur til Römaborgar
og ætlaði að halda ferð sinni
áfram þaðan. En kraftar
hennar fóru dvínandi og
skömmu eftir, að hún kom aft-
ur til Rómaborgar, lagðist hún
banaleguna. Hún var þá komin
yfir sjötugt. Hún lézt þann 23.
júli 1373.
Þá var hafin bygging
Birgittuklaustursins í Vad-
stena. Það var síðan tekið í
notkun árið 1384 og varð smám
saman bæði voldugt og ríkt, því
bárust gjafir í lendum og laus-
um aurum. Áhrifin frá Vad-
stena bárust þaðan til annarra
Norðurlanda. 1 Danmörku voru
til dæmis reist Birgittureglu-
klaustur í Maribo og á Mari-
ager.
Árið eftir að hún lézt voru
jarðneskar leifar hennar flutt-
ar hina löngu leið frá Róma-
borg til Vadstena. Ferðin tók
sjö mánuði. Árið 1391 var Birg-
itta tekin i dýrlinga tölu.
Birgitta var af sænskri aðals-
ætt komin. Hún fæddist árið
1303. Ung að aldri giftist hún
sænskum aðalsmanni, Ulf Gud-
mundsson. Eftir öilum sólar-
merkjum að dæma hefur hjóna-
bandið verið farsælt. Maður
hennar lézt á bezta aldri, árið
1344. Hann var þá lögmaður í
Nárkehéraði.fyrir norðan Aust-
ur-Gotland. Þau hjón eignuðust
átta börn.
Heilög Birgitta er einí Svíinn,
sem stóð fyrir stofnun
kaþólskrar klausturreglu. En
það eitt heldur þó ekki nafni
hennar á loft. Hún hefur látið
okkur eftir sýnír og vitranir,
sem fylla þúsundir blaðsíðna.
Þetta efni var allt þýtt á latínu.
Birgitta sagði skriftafeðrum
sínum frá opinberunum sínunj
og „röddurn" sem hún heyrði
tala til sín. Hinir hálærðu
klerkar sáu svo um, að þetta
væri skrifað niður á latinu.
Samkvæmt síðari tima rann-
sóknum er talið, að latneski
textinn sé mjög nálægt því sem
hún tjáði sig á fornsænskunni.
Þetta var fyrst gefið út árið
1492. Síðan hafa opinbéranir
hennar nokkrum sinnum verið
gefnar út. En það var þó ekki
fyrr en á árunum 1957—1959,
að verkið kom út á nútíma-
Austurgaflinn af Vadstena-
kirkju. Trérista eftir Emil
Petersen.
sænsku og hafði Tryggve
Lundén, fil.lic. þýtt þetta viða-
mikla verk. Þýðingin tók hann
átta ár, er lifandi og vel unnin
og í engu hvikað frá hinum
upprunalega latneska texta.
Hefur verkið komið út í fjórum
bindum í viðhafnarútgáfu á
forlagi Ahllhems í Málmey.
Einnig hefur verið gefinn út
útdráttur í þýðingu Lundéns og
Sven Stolpe.
Þar er sagt frá vitrunum
Birgittu og því sem hún heyrði
talað til sín. Hún heyrði rödd
frelsarans tala til sín og einnig
talaði til hennar Maria guðs-
móðir. Og djöfullinn lét einnig
til sín heyra. Efnið er mjög
fjölþætt: um lífið í guði, eðli
guðs, atferli manneskjunnar,
aðstæður hér á jörðinni, þáver-
andi þjóðfélagsástand og ýmsar
beiðnir. Birgitta hefur haft
mörg áhugamál. Hún leggur
áherzlu á skyldu ríku landanna
til að rétta hjálparhönd til
hinna fátækari. Stíllinn er
breytilegur eftir efninu hverju
sinni. Sumir þættirnir eru
skáldlegir og ljóðrænir. Aðrir
eru herskáir og afdráttarlausir.
Eins og áður segir auðnaðist
Birgittu ekki að sjá klaustur
sitt í Vadstena rísa upp og
blómstra. En andi hennar og
vilji sveif þar yfir vötnum í
tvær aldir. Eftir siðaskiptin tók
að síga á ógæfuhliðina. Eignir
klaustursins voru smátt og
smátt hrifnar af því, enda þótt
ofsagt væri að nunnurnar eða
munkarnir hafi sætt beinum of-
sóknum, alténd ekki framan af.
En síðar herjuðu á klaustrið
hinir ruddafengnu Rantzau-
riddarar og rændu þar og rupl-
uðu ýmsum verðmætum þess.
Þann 13. desember 1595 voru
síðustu nunnurnar neyddar til
að hverfa á brott og ákveðið var
að leggja klaustrið niður. Bygg-
ingarnar voru þó ekki jafnaðar
við jörðu. En allt, sem þar var
fémætt eftir, var fjarlægt.
Arið 1595 ríkti ekki trúfrelsi
á Norðurlöndum. Áratugir og
aldir liðu. Gömlu klausturbygg-
ingarnar urðu tímans tönn að
bráð, Það var engu likara en
Heilög Birgitta væri horfin með
öllu úr sögu Svíþjóðar. En hún
var þó ekki gleymd. Um alda-
mótin skrifaði Verner von
Heidenstamm hina frábæru
skáldsögu sína „Pílagrímsferð
dýrlegrar Birgittu“. Honum
þótti sem hann mætti henni úti
í hrið með fylgdarlið sitt á ísi-
lögðu Vatternvatni og hann
heyrði gamalt fólk segja hin
gömlu orð, sem svo oft hljóm-
uðu fyrrum: „Heilög Birgitta,
bið þú fyrir oss.“
Niðurlag bókarinnar er
áhrifamikið og lýsir andláts-
stund hennar sex öldum áður.
Meðan sungin var morgun-
messa hvarf hún á vit skapara
síns, hin stranga, hin blíða og
fróma.
í fyrra voru liðin sex
hundruð ár, síðan hinn
frægi sænski dýrlingur
Heilög Birgitta lézt. Var
hennar þá minnst í Vad-
stena og víða annars
staðar. í Vadstena hefur
nú verið byggt upp
klaustur sem henni er
helgað og fleiri byggingar
m.a. gestaheimili sem er
að vinna sér sess sem
eftirsóttur dvalarstaður.
Danski rithöfundurinn
og þýðandinn Poul P.M.
Pedersen lýsir í eftirfar-
andi grein lífi heilagrar
Birgittu og uppbygging-
unni í Vadstena. Greinin
er lauslega þýdd og nokk-
uð stytt.
1 klausturkirkjunni f Vadstena eru þrjár myndir af Heilagri
Birgittu. Þessi er frá 1459.
oss
Vadstena
í Svíþjóð
og Birgittu
regluna eftir
Poul P. M.
Gestaheimilið f Vadstena. Kirkjan f baksýn.
Heilög Birgitta, bið
Grein um
þú fyrir
Pedersen
BIRGITTUSAMTÖKÍN
Árin liðu. En rétt fyrir 1920,
kannski það hafi verið 1916,
fóru ýmsir áhrifamenn að tala
um, hversu misfarið það væri,
að svo lítið væri hirt um það,
sem mesti persónuleiki Sví-
þjóðar á miðöldum hafði skap-
að og eftir sig látið. 1 hópí þess-
ara manna var einnig Verner
von Heidenstamm. Af hálfu op-
Framhald á bls. 21.