Morgunblaðið - 29.05.1974, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 29. MAl 1974
At lantsl hal fs. band lal la: eið 25 ára •
i o
bandalaginu óljós. I fyrsta lagi
hefur herveldi Sovétríkjanna
vaxið geigvænlega, og sú þróun
heldur áfram. Þau standa nú jafn-
fætis Bandaríkjunum hvað snert-
ir kjarnorkustyrk. Sovézki sjóher-
inn hefur þanist svo út að nú er
Sovétríkjunum kleift að beita
hernaðarþrýstingi í stjórnamála-
legum tilgangi hvar sem er í
heiminum. Látlausar endurbætur
á land- og flugherjum hafa einnig
átt sér stað. Gífurlegum fjármun-
um hefur verið varið til
rannsókna og endurbóta í þágu
sovézku hernaðarvélarinnar.
í öðru lagi virðist þróun
sovézkra stjórnmála vera hliðholl
minnkartdi spennu, sem hefur
gert NATO þjóðunum kleift að ná
að minnsta kosti einhverjum
árangri í viðleitni þeirra til að
koma á eðlilegri sambúð á milli
austurs og vesturs. Það má leiða
rök að því að þessi breyting sé
ávöxtur persónulegrar stefnu
eins manns, Brezhnevs og verði
því óviss þáttur þegar fram í sæk-
ir. Það má einnig leiða rök að því
að þetta sé leikbragð, sem sé af-
leiðing vandamála, sem nú steðja
að Sovétríkjunum — áhyggjur út
af Kina, innlend efnahagsvanda-
mál og þörfin fyrir innflutt mat-
væli og háþróaða tækni frá
Vesturlöndum.
Hvað sem líður, virðist svo
sem hún hafi borð nokkurn gagn-
legan árangur, a.m.k. þar til
sfðustu atburðir áttu sér stað í
Mið-Austurlöndum, sem hefur
vakið bjartsýni og jafnvel að ein-
hverju leyti velþóknun innan
vissra hópa almenningsálitsins á
Vesturlöndum. Við höfum því séð
niðurstöður úr SALT-viðræðun-
um og fjöldann allan af samning-
um á milli Bandaríkjanna og
Sovétríkjanna, flesta á sviði af-
vopnunar. Nixon og Brezhnev
hafa einnig skipst á heimsóknum
og í kjölfar þeirra hafa komið
samningar um sambúð ríkjanna.
Þá höfum við árangur
Ostpolitikur stjórnar Þýzka sam-
bandslýðvelsisins, sem stefnt
hefur að því að koma á eðlilegt
stig sambúð Þýzkalands við Sovét-
ríkin og önnur Austur-Evrópu-
rfki.
I stórum dráttum, þá hafa næst-
um allar þjóðir austurs og vesturs
tekið síaukin þátt í tvíhliða sam-
skiptum á ýmsum sviðum —
auknum fjölda heimsókna, víð-
tækari menningar-samskiptum,
nánari tæknilegri samvinnu og
auknum viðskiptum. Hvað snertir
marghliða samskipti, þá er
Öryggismálaráðstefna Evrópu f
Genf komin á sitt annað stig og
þjóðir NATO og Varsjárbanda-
lagsins hafið viðræður í Vin um
gagnkvæma fækkun i herliðum.
Þessi listi lofar góðu og við getum
eflaust með fullum rétti talað um
að núverandi skeið í samskiptum
austurs og vesturs einkennist af
samningaumleitunum.
Frá hátfðarhöldunum f Brússel 4. aprfl sl.
1. HLUTI
Þeir sem undirrituðu Norður-
Atlantshafssáttmálann halda nú
upp á 25 ára afmæli bandalags
síns, og þeir hafa ástæðu til þess
að gera það með nokkurri
ánægju. Til bandalagsins var
stofnað til að reisa rönd við
ótvfræðri og vfirvofandi ógn við
ör.vggi og sjálfstæði landa Vestur-
Evrópu, og það hefur starfað
áfram bæði til þess að varna þvf
að þessi ógn verði endurnýjuð og
til að leita eftir bættri sambúð
austurs og vesturs. Með stofnun
þess hefur tekist að stöðva
aukningu áhrifa Sovétrfkjanna f
Evrópu. Sú ágengni og þrýstingur
sem síðan héfur gætt hefur verið
mætt og bægt frá með festu og
ákveðni. Loks hefur skapast von
um batnandi andrúmsloft í sam-
búð austurs og vesturs, sem
hugsanlega mun verða til þess að
aðstæður í Evrópu le.vfi að hafist
verði handa við að rffa niður
hinar ómannúðlegu hindranir.
Án handalagsins hefði þetta ekki
orðið mögulegt.
En hverjar eru framtiðarhorfur
bandalagsins? Af ýmsuin ummæl-
um að dæma, þá hafa sumir ekki
háar hugmyndir um þær. Uppi
eru alvarlegar efasemdir um vilja
kjósenda í hinum vestrænu
lýðræðisríkjum til að styðja nauð-
synleg útgjöld ríkisstjórna þeirra
til varna. Á svipaðan hátt hafa
verið uppi raddír, sem látið hafa í
ljós efa um samheldnina innan
bandalagsins. Og það er engin
spurning um það að hin síflóknari
vandamál, sem nú steðja að
þróaðri ríkjum veraldar, nú síðast
orkuskorturinn, hefur stórauk'ið
hættuna á keppni og togstreitu á
milli bandalagsþjóðanna. Þó að
ánægja okkar með fyrri afrek eigi
fullan rétt á sér á þessu 25 ára
afmæli, sem við nú höldum, þá er
nokkuð úr henni dregið af áhyggj-
um okkar af vandamálum dagsins
í dag og kviða fyrir morgundegin-
um.
Það getur verið gagnlegt að at-
huga nánar .„orsakir þessara
áhyggja og kvíða. Almennt séð
eru öll varnarbandalög, og þar er
Norður-Atlantshafsbandalagið
engin undantekning, líkleg til að
þurfa að standa frammi fyrir
tvenns konar vandamálum. 1
fyrsta lagi eru utanaðkomandi
vandamál, sem orsakast af þeirri
ógn, sem bandalagið er stofnað til
þess að mæta; mat á ógninni eins
og hún kemur fyrir á einstaka
augnabliki og sem langtima
vandamál; ákvörðun um hvernig
best er að mæta ógninni og sam-
komulag um framkvæmd
ákvörðunarinnar. Hin tegund
vandamála eru heimatilbúin
vandamál og leiða af sambúðinni
innan bandalagsins, samkomulag
um hverjir eru hagsmunir banda-
lagsins í það og það skiptið; sam-
komulag um hver séu verkefni
bandalagsins og ábyrgð og hver
ekki; að jafna ágreining á milli
aðildarþjóða þar sem hann rís
upp og stofnar einingu bandalags-
ins í hættu. Það er segin saga að
því erfiðari sem hin utanað-
steðjandi vandamál verða því
minna gætir sambúðarvandamála
heimafyrir. I stuttu máli, þá velt-
ur samheldni innan bandalagsins
og möguleikarnir á að viðhalda
þeirri samheldni á ógninni.
Veldi Sovétrfkjanna
og stefna.
Eins og er þá er staðan með
tilliti til utanaðkomandi ógnar
gagnvart Norður-Atlantshafs-
Fjölþjóðleg fallhiífadeild NATO á ætingu í Tyrklandi. Deildin er þjálfuð til bardaga allt frá heimskauts-
baug suður til Tyrklands.
Horfur Atlantshafsbandalagsins
Eftir dr. Joseph Luns, aðalritara NATO