Morgunblaðið - 03.07.1974, Qupperneq 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 3. JULl 1974

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
Áskriftargjald 600,00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 35,00 kr. eintakið.
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Eyjólfur Konráð Jónsson,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson. •
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, sími 10 100.
Aðalstræti 6, sími 22 4 80.
*
Islenzka þjóðin hef-
ur nú fellt vinstri ríkis-
stjórn Ólafs Jóhannesson-
ar. Sigur Sjálfstæðisflokks-
ins í alþingiskosningunum
sl. sunnudag leiddi til þess,
að Ólafur Jóhannesson
varð að biðjast lausnar
fyrir sig og ráðuneyti sitt í
gærdag. Afsögn forsætis-
ráðherra markar tímamót.
Þriggja ára valdaferli
óheillastjórnar er lokið.
Niðurstöður kosninganna
sýna skýra kröfu fólksins
um nýja stefnu, ný vinnu-
brögð og nýja strauma f
íslenzkt þjóðlíf.
Engum blandast hugur
um, að vinstri stjórn Fram-
sóknarflokksins, Alþýðu-
bandalagsins og Samtaka
frjálslyndra og vinstri
manna, sem nú hefur beðið
ósigur, var óheillastjórn
frá upphafi vega. Þessi
ríkisstjórn var ekki ein-
ungis óheillastjórn, hún
var ekki síður stjórn óheil-
inda og bræðravíga. Það er
rétt, sem Gylfi Þ. Gíslason
lagði svo þunga áherzlu á
nú fyrir kosningarnar, að
kommúnistar eru óhæfir í
stjórnarsamstarfi. Þeir eru
of óábyrgir til þess, að
stjórnarsamvinna með
þeim geti lánazt til lengd-
ar, enda hefur engin ríkis-
stjórn, sem þeir hafa átt
aðild að, setið út heilt kjör-
tímabil.
Eitt alvarlegasta atriði í
stefnu fráfarandi vinstri
stjórnar var ábyrgðarleysi
í varnar- og öryggismálum
landsins. Framsóknar-
menn létu þar undan kröf-
um kommúnista og lögðu
loks á sl. vetri fram sam-
eiginlegar tillögur
stjórnarinnar um brottför
varnarliðsins. Þessari
stefnu hefur nú verið
hnekkt. Þjóðin hefur þar
kveðið upp skýran dóm.
Fyrsta verk nýrrar ríkis-
stjórnar, hverjir sem hana
kunna að skipa, verður því
að draga til baka þær tillög-
ur, sem vinstri stjórnin
lagði fyrir Bandaríkja-
menn.
Vinstri stjórnin markaði
óðaverðbólgustefnu sína
þegar á fyrstu valdad'jgun-
um. Fyrstu verk hennar
voru að framkvæma í einu
vettvangi allar sýndartil-
lögur frá veru stjórnar-
flokkanna í stjórnarand-
stöðu. Þetta leiddi til 300%
hækkunar á fjárlögum og
stórbrotnari verðbólguhol-
skeflu en í nokkru öðru
Evrópulandi. Afleiðing
þriggja ára vinstri stefnu í
efnahags- og fjármálum er
sú staðreynd, að stoðum
hefur verið kippt undan
rekstri atvinnufyrirtækj-
anna og samdráttur og at-
vinnuleysi blasa við, ef
áfram verður haldið á
sömu braut.
Ríkisstjórninni var
þegar fyrir tveimur árum
ljóst, að efnahagsstefna
hennar hefði leitt til öng-
þveitis. Á þeim tíma kröfð-
ust stuðningsblöð stjórnar-
flokkanna þess, að tekin
yrði upp ný efnahags-
stefna. Stjórnin aðhafðist
hins vegar ekkert. Innan
hennar var engin samstaða
um aðgerðir og stuðnings-
menn hennar sögðu sig úr
lögum við þá stefnu, sem
hún fylgdi. Ýmist var það
svo, að stjórnin gat ekki
lagt fram frumvörp til
lausnar á efnahagsringul-
reiðinni, sem hún sjálf
hafði valdið, eða slík frum-
vörp voru dregin til baka,
þegar sýnt þótti, að
óbreyttir þingmenn
stjórnarflokkanna vildu
ekki styðja aðgerðir
hennar.
Með þessum hætti gátu
ráðherrarnir setið í valda-
stólunum í full tvö ár til
viðbótar. En á meðan
magnaðist óðaverðbólgan
og staða atvinnuveganna
versnaði. Loks var svo
komið í maímánuði sl., að
lengur varð ekki haldið
áfram. Þjóðin hefur nú
hafnað vinstri stefnu og
bræðravígum og krefst
traustrar stjórnar.
í upphafi gaf vinstri
stjórnin sjálfri sér nafn-
bótina: Stjórn hinna vinn-
andi stétta. Endalokin
urðu þó þau, að forseti
Alþýðusambands íslands
var rekinn úr ríkisstjórn-
inni og hann lýsti yfir því,
að hún hefði fylgt verka-
lýðsfjandsamlegri stefnu.
Og annar af þingmönnum
stjórnarflokkanna sagði
hiklaust, að vinstri stjórn-
in hefði fylgt mestu kaup-
ránsstefnu, sem um getur.
Þannig voru samskipti
vinstri stjórnar við laun-
þegasamtökin í landinu,
þó að tveir af forset-
um Alþýðusambandsins
gegndu þar ráðherrastörf-
um.
Með afsögn ríkisstjórnar
Ólafs Jóhannessonar er
einnig lokið ferli mestu
bræðravíga og innbyrðis
óheilinda, sem um getur í
samvinnu stjórnmála-
flokka í ríkisstjórn. Þetta
hefur ekki einvörðungu
lamað starfsgetu stjórnar-
innar heldur einnig grafið
undan ’ virðingu lands-
manna fyrir landsstjórn-
inni og Alþingi. Ráðherrar
hafa orðið berir að ósann-
sögli á Alþingi; í mikilvæg-
ustu málum hafa þeir gefið
gagnstæðar yfirlýsingar og
forsætisráðherrann varð
að standa upp á Alþingi og
skýra frá því, að einn af
ráðherrunum talaði ekki
sem ráðherra, er hann sæti
alþjóðlegar ráðstefnur
fyrir íslands hönd.
Þjóðin hefur nú í kosn-
ingum loks knúið þessa
óheillaríkisstjórn til af-
sagnar. Um leið er þess að
sjálfsögðu krafizt um land
allt, að söðlað verði um og
Alþingi tryggi nýja ríkis-
stjórn, landvarnir og heil-
brigða efnahags- og fjár-
málastefnu.
ÓHEILLASTJÓRN
HEFUR SAGT AF SÉR
ÞR ÝSTINGUR A
LEIÐTOGAFUNDI
Brezhnev.
Þau mál, sem nú eru til um-
ræðu í sovézkum blöðum, veita
nokkra vísbendingu um um-
ræður Kremlverja sjálfra um
toppfundinn.
Ýmsir kunna að spyrja,"
segir æðsti stjórnmálaforingi
hersins, Alexey Yepishev hers-
höfðingi, „hvort það borgar sig
að beina svo mikilli athygli að
varnarviðbúnaði á sama tíma
og bættri sambúð miðar
áfram.“
Yepishev hershöfðingi yfir-
maður stjórnmáladeildar her-
aflans svaraði spurningum
þeirra í aðalriti flokksins,
Kommunist. Skoðanir þeirra,
sagði hann, eru „algerlega
rangar,“ því að skrefum f
friðarátt „verður að fylgja
efling alls hernaðarviðbún-
aðar“.
Annað mál, sem er á dagskrá,
snýst um það, hvort telja beri
bætta sambúð varanlega. Þegar
öllu er á botninn hvolft, segir í
annarri grein, hefur áður orðið
þíðuástand í alþjóðamálum, á
sjötta áratugnum. En það
ástand var „skammlíft“, og
þegar það tók enda, „brauzt
kalda stríðið út af nýjum
krafti". Svarið, sem efasemda-
mennirnir fá, er á þá leið, að nú
EFTIR VICTOR ZORZA
hafi orðið „grundvallar-
breyting á valdahlutföllum“,
Sovétríkjunum í vil, og bætt
sambúð muni því vara.
Enn eitt málið, sem er á dag-
skrá, snýst um það, hvort Sovét-
ríkin eigi að veðsetja I hendur
Vesturveldunum náttúru-
auðlindir sínar um mörg
ókomin ár samkvæmt þeim
geysivíðtæku olíu- og gassölu-
samningum, sem nú er verið að
gera við Bandarfkin og önnur
ríki. Olíuráðherra Sovétrikj-
anna, Shashin, gaf nýlega í
skyn í viðtali að hann væri mót-
fallinn slíkum sölusamningum,
en Tass bar það opinberlega til
baka og sagði, að athugasemdir
hans mætti ekki túlka á þá
lund.
I þætti í sjónvarpinu í
Moskvu var reynt að lægja ótta
vissra ,,félaga“, sem héldu því
fram, að salan mundi hafa
' „skaðleg" áhrif á efnahag
Sovétríkjanna. „Okkur vantar
gas, kol og olíu handa okkur
sjálfum,,, sögðu þeir. Skortur
væri á eldsneyti á sumum
svæðum, samt „erum við nú
reiðubúnir að selja það“. Þeir
spurðu:„Eyðum við ekki megn-
inu af náttúruauðæfum okkar
með því að selja þau úr landi?"
Þegar sovézkir ráðherrar
gefa í skyn, að þeir séu mót-
fallnir opinberri stefnu og
fréttaskýrendur . sjónvarps
vitna til svipaðra skoðana--þó
ekki sé til annars en kalla þær
„ímyndaðan ótta“~ verður að
gera ráð fyrir þvf, að baráttan f
því máli sé hafin á æðstu
stöðum, það er í sjálfu stjórn-
málaráðinu. I Washington má
greina samsvarandi baráttu,
sem þar er háð, þegar Jackson
öldungardeildarmaður for-
dæmir áform dr. Kissingers um
að láta bandaríska peninga
flæða inn í Rússland.
Þegar James Schlesinger
landvarnaráðherra, segir, að
ágreiningur sinnogKissingers
um skilyrðin fyrir samningum
á fundi æðstu manna um tak-
mörkun vígbúnaðar sé „mjög
mikið ýktur", að ágreiningur sé
aðeins um, á hvað leggja beri
„áherzlu", telja ýmsir frétta-
skýrendur í Washington það
vera staðfestingu á því, að djúp-
stæður ágreiningur ríki á æðstu
stöðum. Embættisbróðir Schles-
ingers í Moskvu, Andrey
Grechko landvarnaráðherra, er
varkárari þegar hann Ijóstrar
upp um ágreining í Kreml.
Stjórnmálaráðið, segir hann,
tekur ekki aðeins með í
reikninginn þá atburðarás, sem
er líklegust — það er áfram-
haldandi framför bættrar sam-
búðar — heldur er það jafn-
framt viðbúið óvæntustu og
hættulegustu þróuninni, sem
getur orðið erlendis.
Fljótt á litið virðist hann vera
að hæla Brezhnev fyrir að vera
viðbúinn því versta. En
Yepishev gerir sömu athuga-
semd í öðru samhengi, sem
sýnir, að þetta er árás á
Brezhnev. Sagan, segir hann,
varar við vanmati á hættunni á
stríði — hvort sem slíkt vanmat
er vísvitandi eða „óviljandi".
Hann segir, í raun réttri, að
með því að samþykkja tillögur
Bandarfkjamanna um tak-
mörkun vígbúnaðar vanmeti
sumir sovézkir leiðtogar
hættuna, jafnvel þótt þeir geri
það ekki vísvitandi. Eða eins og
Schlesinger orðaði það, þegar
hann ræddi um hergagna-
samning æðstu manna, Nixon
mundi ekki „vitandi vits“ skaða
hagsmuni Bandaríkjanna. I
þessu fólst, að hann kynni að
gera það óafvitað og það endur-
rómar varnaðarorð sovézku
haukanna til yfirmanna sinna.
Schlesinger segir, að „ótíma-
bært“ sé að kvarta undan því,
að Watergate geri Nixon til-
leiðanlegan til tilslakana á
toppfundinum og segir gagn-
rýnendum forsetans að „bíða
eftir niðurstöðum Moskvu-
fundarins áður en þeir felli
slfka dóma“. Þeir sérfræðingar
f Washingngton, sem telja þetta
dulbúna hótun um afsögn ef
Nixon gengur of langt á topp-
fundinum, telja, að forsetinn
muni taka viðvörunina til
greina.
Brezhnev álítur Schlesinger
og þá, sem eru sammála
skoðunum hans, „stuðnings-
menn vígbúnaðarkapphlaups-
ins“. Þeir halda því fram,
sagðí Brezhnev í síðustu ræðu
sinni, þar sem hann ræddi
undirbúning toppfundarins, að
það „jafngildi því að taka
áhættu“ að takmarka vígbúnað
eða að draga úr honum. En
hann var að svara jafnt vest-
rænum sem sovézkum
„stuðningsmönnum víg-
búnaðarkapphlaupsins", þegar
hann sagði, að það væri
„óendanlega meiri áhætta“ að
halda áfram að stafla upp her-
gögnum.
Til eru þeir í „erlendum“
blöðum, sagði hann, sem eru
svartsýnir á hugsanlegan
árangur toppfundarins. Sum
mál, játaði hann, eru ekki
komin á það stig, að unnt sé að
leysa þau, „en, félagar, við
getum ekki staðið í stað“. Var
hann að svara mönnum í
Moskvu, sem telja, eins og
sumir halda í Washington, að
toppfundurinn geti litlu fengið
áorkað, að í hæsta lagi verði
staðið f stað? Það, sem lesa má
milli lfnanna í sovézkum
blöðum, gefur vissulega til
kynna, að lagt sé fast að
Brezhnev að gera engar til-
slakanir gagnvart Nixon,
nákvæmlega eins og fast er lagt
að Nixon að slaka ekkert á
gagnvart Brezhnev.