Morgunblaðið - 03.07.1974, Síða 19

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 3. JULl 1974
19
Ólafiir H. Hjálmarsson
frá Aðalvík - Mnning
Deyr fé,
deyja frændr
deyr sjálfr et sama.
En orðstírr
deyr aldrigi
hveims sér góðan getr.
Sl. þriðjudag, eða þ. 25. þ.m.,
var jarðsunginn frá Fossvogs-
kapellu Ölafur Helgi Hjálmarsson
vélvirki, sem bjó að Brávallagötu
18 hér í borg. Ólafur lést í Borgar-
sjúkrahúsinu þ. 16. þ.m. eftir nær
9 mánaða langa stranga og erfiða
sjúkdómslegu.
Ólafur fæddist að Stakkadal í
Aðalvík 14. nóv. 1895, sonur hjón-
anna Hjálmars Jónssonar útvegs-
bónda þar og Ragnhildar Jo-
hannesdóttur, næst yngstur 4ra
sona þeirra.
14 ára gamall fór Ólafur að
heiman er hann réðst 1 skipsrúm
á breskum togara. Réttum 3 árum
síðar, árið 1912, lagði hann upp til
Vesturheims til Friðriks móður-
bróður síns sem bjó á vestur-
strönd N-Ameríku, og stundaði
þar ýmis landbúnaðarstörf og
skógarhögg. Haustið 1915 kemur
hann aftur heim, og sest þá að á
Látrum f Aðalvík og gerist for-
maður á eigin mótorbát.
Þann 17. nóv. 1917 kvæntist
Ólafur Sigríði Jónu Þorbergsdótt-
ur, bónda í Efri-Miðvík í Aðalvík.
Bjuggu þau búi sínu að Látrum til
1921 að þau fluttust til föðurleifð-
ar Sigríðar, og stunduðu þar
búskap ásamt útgerð um tveggja
ára skeið, eða þar til eldsvoði á bæ
þeirra varð til þess að þau fluttust
aftur að Látrum, þar sem sjósókn
sat fyrir öðrum störfum. Allan
þann tíma er Ólafur bjó að Látr-
um, stundaði hann sjómennsku
nær allt árið um kring, því þann
árstíma, sem ekki var hægt að
stunda sjósókn vegna hafnleysis
og lítilla báta þeirra Aðalvfkinga,
þ.e. um haust og vetur, fór hann
að heiman til sjós, og var þá oftast
á togurum. Var hann þá ýmist
háseti, kyndari, jafnvel vélstjóri.
Arið 1928 fluttist Ólafur með
alla fjölskyldu sfna, eiginkonu og
fjögur ung börn til vesturstrand-
ar N-Ameríku, þar sem hann tók
við búi eftir fyrr nefndan móður-
bróður, sem var þá látinn. Bjó
Ólafur þar búi sfnu að hætti þar-
lendra, á Point Robertsskaga í
Washington fylki í Banda-
rfkjunum. En svo mikill var
áhugi hans á sjómennsku, og yndi
af störfum til sjós, að þegar hlé
gáfust frá bústörfum, sótti hann
eftir, og fékk skipsrúm á strand-
gæslubátum.
En römm er sú taug er rekka
dregur föðurtúna til. Þann tfma,
sem Ólafur bjó í Vesturheimi,
varð honum æ erfiðara að yfir-
buga þrána til Islands, til hins
nána sambýlis við náttúruöflin,
heim til Aðalvfkur, þar sem hörð
og óvægin lífsbaráttan hafði rist í
manninn þær rúnir, sem aldrei
urðu af máðar, og mótað þá mann-
gerð, sem ekki lætur deigan síga
né hopar undan erfiðleikunum,
sem lífið ber í skauti sér, heldur
sækir á brattann meðan endist
þrek og þor, og fær til þess
ótrauða hvatningu gjörkunnugra
og nákominna nábúa í því sam-
félagi, sem öllum er hjartfólgnast.
Þar sem æskuárin liðu við stranga
og kalda vetur, við langar og ljós-
ar sumarnætur í byggðinni norð-
ur við Ishaf.
Að liðnum fjórum árum í
Vesturálfu fluttist Ólafur búferl-
um til Aðalvfkur að nýju, með allt
sitt skyldulið, sem enn hafði fjölg-
að, og settist aftur að á Látrum og
gerðist enn formaður á eigin
mótorbát, með því að vera lang-
dvölum að heiman við sjósókn í
öðrum verstöðvum eins og áður.
Tók hann þá til sín aldraða og
heilsutæpa foreldra sfna, sem
voru hjá honum allt til æviloka.
Arið 1935 tók Ólafur á leigu
kirkjujörðina að Stað í Aðalvík,
og rak þar búskap með myndar-
brag um fimm ára skeið. A þeim
árum byggði hann upp öll pen-
ingshús og önnur mannvirki á
jörðinni, að mestu með nýtingu
rekaviðar af fjörum kirkjunnar,
sem hann sneið sjálfur til eftir
þörfum. Þessa uppbyggingu
stundaði hann fáliðaður eins og
aðrir bændur, en fór þó auk þess
til vorvertíða. En þetta mikla
vinnuálag fór þó að segja til sín,
svo að hann fór þá að finna fyrir
heilsutjóni, sem varð honum síðar
þrándur f Götu. Að liðnum leigu-
tíma á Stað hafði hann keypt jörð-
ina Skáladal í Aðalvík, sem
þarfnaðist nýs húsakosts með öllu
og hugði hann á nýtt uppbygg-
ingarstarf þar. Vegna heilsu sinn-
ar varð hann að gefa það frá sér,
því ekki var um að velja annað en
að bæta við vinnudaginn til að
koma slfkum áformum í fram-
kvæmd. Því var það að hann flutt-
ist þaðan fljótt aftur, og hóf þá
enn formennsku á eigin vélbát
frá Látrum, með sjósókn annars
staðar um haust og vetur.
Vorið 1946 fluttist Ólafur til
Reykjavíkur, og réðst þá til starfa
á vélaviðgerðaverkstæði Vita-
málastjórnar.
Ekki dró úr áhuga Ólafs á að
vera á sjó, því oft fékk hann sig
lausan um lengri og skemmri
tfma frá vinnu sinni f landi til að
vera vélstjóri við að sækja nokkra
af nýsköpunartogurunum, sem
landsmenn létu þá byggja, svo
sem Vestmannaeyjatogarana og
annan Isafjarðartogarann, eða til
að vera vélstjóri á hinum nýju
skipum við veiðar, eða til að leysa
af vélstjóra á skipum Landhelgis-
gæslunnar.
Sumarið 1954 gegndi Ólafur
vélstjórastarfi á dýpkunarskipinu
Gretti. Þá fór enn að bera á hans
eldra meini, og fór svo að hann
gekkst undir mikla skurðaðgerð á
baki. Þegar hann hafði aftur náð
heilsu til að vera við störf réðst
hann til Landssmiðjunnar og
starfaði þar allt til 1967, að heils-
an leyfði ekki lengur erfiðsvinnu.
Starfaði hann sfðan sem um-
sjónarmaður við Breiðagerðis-
skólann Reykjavfk, allt fram á sl.
haust, að hann lagðist hina löngu
banalegu.
Ólafur var allt frá æsku hagur á
tré sem málma, og fljótt kom
einnig í ljós hans frábæra hæfni
til að gera við allt, sem aflaga fór,
Fædd 8. marz 1936.
Dáin 22. júnf 1974.
ÞAÐ eru sólstöður á vori. Sól er
hæst á lofti. Sumargræn náttúran
baóar sig í sól. En mitt í allri
þessari birtu berst mér sú hel-
fregn, sem slær mig svo, að ég sé
vart sólina lengur. Þó gat maður
búizt við þessu, hvenær sem var.
En það er nú einhvern veginn
svo, að við hrökkvum alltaf við,
þegar dauðinn ber að dyrum,
jafnvel þótt hann geri boð á
undan sér.
Hún Hrefna er dáin. Hversu
bitur örlög. Hún, sem alltaf var að
hjálpa öðrum, sem áttu um sárt að
binda. Henni nægði ekki að sýna
starfi sínu sem hjúkrunarkona
fyllstu trúmennsku, heldur hélt
hún sambandi við fjölda fólks,
sem hún stundaði og ég veit að
hugsar til hennar með þakklæti.
En stærra starfi átti hún þó ólokið
á sínu heimili, að ljúka uppeldi
dætranna sinna fjögurra að meira
og minna leyti. Og þungur er sá
kross og mikil er sú ábyrgð, er
hvílir á herðum mannsins hennar,
sem nú gengur þeim bæði f föður-
og móðurstað.
En í veikindum hennar undan-
farið hefur hann sýnt, hvað í
honum býr, óendanlegt æðruleysi
og stillingu, þó að hann vissi vel í
langan tíma að hverju dró.
Sigríður Hrefna Björnsdóttir
fæddist 8. marz 1936 og ólst upp
að Fjósum í Svartárdal í stórum
systkinahópi. Þegar hún var 16
ára fór hún í Tóvinnuskólann að
Svalbarði við Eyjafjörð. Hún hélt
alltaf mikilli tryggð við allt, sem
allt frá hinum smæstu verkfærum
til hinna stærstu véla. Þvf var
hann alla tíð sóttur heim til slfkra
viðgerða, bæði af sveitungum sem
og eigendum stærri báta og
togara.
Fór hann oft frá sfnum eigin
bústörfum eða sjósókn til að
greiða úr slíkum vandkvæðum,
sem ekki var á annarra færi að
leysa úr, því bóngreiður var hann
alltaf og hvernig sem að sótti.
Reyndist oft þurfa meiri háttar
viðgerða við, en slíkt traust höfðu
þeir á getu og trúmennsku Ólafs,
sem hennar höfðu notið, að hann
var þá yfirleitt fenginn til að
stjórna verkinu, eða jafnvel vinna
það allt einn ef ekki var önnur
lausn fyrir hendi.
Eftir að Ólafur hóf störf við
vélaviðgerðir ávann hann sér
slíkt orð, að um margra ára skeið
var hann sérstaklega kvaddur af
Landhelgisgæslunni til að annast
sérstakar endurnýjanir á vélar-
hlutum í skipum hennar. Vegna
aðstæðna komust ekki margir að
þessum verkum og þau tafsöm
einum. Voru þau oft sumarvinna
hans milli skólamissera nú
síðustu árin.
Þegar Ólafur var orðinn maður
roskinn aflaði hann sér iðnrétt-
inda í þeirri grein sem hann
stundaði mest hin seinni ár, vél-
virkjun, til að uppfylla þær kröf-
ur, sem okkar nútímaþjóðfélag
gerir til þekkingar og réttinda
þeirra, sem slfk störf stunda.
Á æskuárum lærðist Ólafi að
nýta tiltækar stundir frá erli og
þjóðlegt var og gamalt, löngu
áður en í tízku komst að safna
gömlum munum. Fátt var Hrefnu
fjær skapi en að sýnast. Hún kom
sjálf til dyranna eins og hún var
klædd og fyrirleit allan hégóma
og yfirborðshátt.
Næst lá leið hennar í Hús-
mæðraskólann á Blönduósi, fyrst
sem námsmey, en síðan sem að-
stoðarstúlka f nokkra vetur. Þar
bundust þær vináttuböndum, sem
aldrei bar skugga á, hún og frú
Hulda Á. Stefánsdóttir, sem þá
var skólastýra þar. Hefur hugur
Hrefnu e.t.v. mótazt af lífsskoð-
unum þeirrar góðu og mikilhæfu
konu og hafa þær. verið hvor
annarri sem móðir og dóttir síðan
meðan þær gátu notið samvista.
Sfðan fór Hrefna í hjúkrunar-
nám. Þar kynntist hún eftirlif-
andi manni sínum, Guðmundi B.
Guðmundssyni lækni, sem þá var
lfka við nám. Eftir að þau giftust
og luku námi störfuðu þau bæði á
Reykjalundi og síðar á Klepps-
spítalanum og víðar. Alls staðar
eignuðust þau vini, hvert sem
leiðin lá. Vini, sem þau voru alltaf
boðin og búin að hjálpa og að-
stoða, hvenær sem þörf var á.
Alltaf jafn glöð og létt í lund, þótt
oft væri hún eflaust þreytt, enda
um stækkandi heimili að hugsa.
En þetta allt nægði þeim ekki.
Þau komu sér upp sumarbústað á
eyðibýli, þar sem þau byggðu og
hún ræktaði alls konar matjurtir
af miklum áhuga, því að alltaf var
Hrefna mikil sveitakona í innsta
eðli sfnu. Þær voru líka margar
ferðirnar, sem farnarvoru norður
Sigríður Hrefna
Björnsdóttir - Kveðja
3nnum dagsins, frá brauðstritinu,
til að leita fróðleiks og þroska af
aókum og ritum, og er hann ung-
ur kynntist erlendum þjóðum
nýtti hann þau tækifæri til að
kynnast tungu þeirra og ritum,
ásamt verkmenningu og tækni.
Þessi fróðleiksþorsti fy)gdi Ólafi
alla tíð, og eftir því sem vinnutimi
styttist, fyrir.sakir heilsumissis,
eða breyttra lffshátta, notaði
hann meiri tíma til lesturs og
bóknáms, bæði á okkar og ann-
arra máli.
Ólafur var maður ættrækinn,
eins og fram kom er hann tók
aldraða foreldra í sína umsjá.
Samband þeirra bræðranna var
með ágætum, hlýlegt og fullt um-
hyggju hvers um annan. Þannig
var náið samband hans og Her-
manns bróður hans, er aftur var
orðið stutt á milli þeirra, í Reykja-
vík, og þeir tveir bræðranr.a eftir-
lifandi.
Á sama veg var samgangur
hans og annarra ættingja og vina,
sem einnig fluttust hingað, og af
sama toga var spunninn áhugi
hans fyrir ættfræði og aukin
ástundun við hana eftir því sem á
árin leið, og svo vinna að útgáfu
bókarinnar Sléttuhreppur en þar
Iagði hann að vanda sinn hlut af
mörkum af miklum áhuga og al-
vöru ásamt mörgum öðrum, og
varð þá vel við notið ættfræðings
og langminnugs ábúanda í Sléttu-
hreppi, sem lagðist í eyði á fáum
árum, margra orsaka vegna, um
lfkt leyti og Ólafur fluttist þaðan
til Reykjavíkur.
Svo sem Ólafur rækti öll sín
störf af kostgæfni, alúð og um-
hyggju, þannig var markað hans
æviskeið ásamt hinum stöðuga
fylginaut hins hugsandi manns,
leitinni að betra\ lífi, auknum
þroska, meiri tækni, fleiri tæki-
færum. Hvar sem hann var og
hvað sem á reyndi, var hann trúr í
starfi og hófvær i lund.
Hann var eins og Islendingar
hafa þótt vera, hrjúfur á yfirborði
en þvf hlýrri undir niðri. Þannig
var hans greiðvikni og umhyggja
fyrir samferðamönnum auðsærri
á borði en í orði.
Þannig minnumst við Ólafs.
Heiðursmanns, sem ekki flfkaði
tilfinningum sínum, né lét uppi
kveinstafi. Þannig vitum við, að
hann gekk á vit örlaga sinna,
traustur og öruggur, hógvær og
ósérhlífinn. Með fasi þess, sem
veit, að hann hefur gert vel og
ávaxtað sitt pund en er saddur
lífdaga.
Börn Ólafs urðu 9, en þar af
létust tvö f bernsku, þau Sigríður
Jóna og Sveinn eldri, en Sveinn
yngri lést í blóma lífsins, frá konu
og ungum börnum, árið 1967.
Varð hann öllum harmdauði og
fráfall hans nær óbærilegt áfall
þeim Ólafi heitnum og Sigrfði. En
með styrk þeirrar eikur, sem
lengst og styrkust stóð, stóðust
þau það, sem önnur. Uppkomin
börn þeirra, öll ráðsett, eru:
Ragnhildur, gift Árna Ólafssyni
skrifstofustjóra í Keflavík, Odoiný
kjólameistari, var gift Birni Jó-
hannessyni í Reykjavík, Ásta, gift
Gunnari Jónssyni bryta í Reykja-
vík, Helga, meinatæknir, gift As-
geiri Leifssyni hagverkfræðingi í
Reykjavfk, Kjartan stöðvarstjóri,
kvæntur Ágústu Skúladóttur að
Steingrfmsstöð og Friðrik vél-
smíðameistari, kvæntur Kristínu
Lúðvíksdóttur að Lágafelli.
Eftir Ólaf stendur skarð fyrir
skildi, og er að öllum þessum og
bróðurnum Hermanni harmur
kveðinn, en þó mestur og sárastur
að eftirlifandi eiginkonu Ólafs,
frú Sigriði Jónu. Megi bjartar
minningar frá gifturfkri samveru
breiða lín huggunar yfir sár
þeirra.
Arni Ragnar Árnason.
Afmælis- og
minnmgar-
greinar
ATHYGLl skal vakin á því
aó afmælis- og minningar
gjreinar verða að berast
blaðinu fyrr en áður var.
Þannig verður grein, sem
birtast á f miðvikudagsblaði,
að 'berast í sfðasta lagi fyrir
hádegi á mánudag, og hlið-
stætt með greinar aðra daga.
— Greinarnar verða að vera
vélritaðar með góðu Ifnu-
bili.
f land til gamla heimilisins
hennar að Fjósum, þar sem for-
eldrar hennar bjuggu og svo
móðir og yngri systkini eftir að
faðir hennar dó. Þar var tekið til
höndum og létt undir við sumar-
vinnuna. Einnig hafði Hrefna
mjög gott vit á skáldskap og hafði
gaman af. Hún var vel lesin á því
sviði og kunni ógrynni af ljóðum,
enda góðum gáfum gædd.
Minningarnar streyma hjá. 36
skólastúlkur eru saman komnar
haustið 1954 víðsvegar að af
landinu og eiga saman ánægju-
lega og lærdómsríka dvöl á hús-
mæðraskóla. Þá var Hrefna
aðstoðarstúlka þar. Þá var oft
leitað til hennar með ýmis smá-
vandamál, sem voru jafnvel stór
vandamál í augum okkar þá. Ur
þeim leysti Hrefna jafnan með
glöðu geði og var nokkurs konar
milliliður milli kennara og nem-
enda, þá aðeins 18 ára.
Svo líða nokkur ár. Þá liggja
leiðir okkar saman á ný við erum
báðar giftar og svolítið ráðsettari
og þau hjónin búa á heimili
tengdaforeldra minna. Þá eru þau
bæði við nám, hann að lesa undir
próf og hún vinnur á Fjórðungs-
sjúkrahúsinu hér í bæ. Eftir það
verða heimsóknirnar tfðari og
alltaf var okkur fagnað af jafn-
miklum innileik.
Ein mynd er mér þó einkenni-
lega skýr í huga. Þá var hún að
koma heim fyrir ári, eftir fyrstu
sjúkrahúsleguna vegna þessa
hræðilega sjúkdóms, sem lagði
þessa hraustu og dugmiklu konu
að velli. Yngsta dóttirin, þá
þriggja ára, var f fóstri hjá ætt-
ingjum. Þegar hún kom heim og
sá, að mamma var komin, hljóp
hún fagnandi með útbreiddan
faðminn á móti henni og hrópaði
brosandi, mamma, mamma.
Þessari mynd gleymi ég aldrei.
Við skiljum ekki þessar ráðstaf-
anir æðri máttarvalda, sem hrifsa
frá okkur þá, sem okkur eru kær-
astir. En einhvern tilgang hlýtur
þetta þó að hafa, þó að við ekki
skiljum það. Það hlýtur að biða
hennar mikið starf handan við
móðuna miklu, enn meira en hún
gat áorkað hér og guð leggur held
ég ekki stærri byrðar á okkur en
að við getum axlað þær.
Svo vil ég aðeins að lokum, um
leið og ég þakka Hrefnu vinátt-
una, biðja guð að gefa ástvinum
hennar öllum og sérstaklega þó
manninum hennar og börnunum
styrk til að bera þær byrðar, sem
á þau eru nú lagðar, sefa sorgir
þeirra og hjálpa þeim til aðlifa og
starfa áfram í minningu hennar.
Skrifað á Akureyri 27. júnf
1974. Kr. H.